30.11.2010   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 323/11

1.

Η βελτίωση της ικανότητας ανάγνωσης αποτέλεσε έναν από τους δεκατρείς στόχους που καθορίστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» του 2002. Αποτέλεσε επίσης ένα από τα πέντε επίπεδα αναφοράς μέσου όρου ευρωπαϊκών επιδόσεων («ευρωπαϊκά κριτήρια αξιολόγησης») που όρισε το Συμβούλιο το 2003: δηλαδή ότι, μέχρι το 2010, το ποσοστό ατόμων ηλικίας 15 ετών με χαμηλές επιδόσεις ανάγνωσης/κατανόησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να έχει μειωθεί τουλάχιστον κατά 20 % σε σύγκριση με το έτος 2000. Όσον αφορά τα μαθηματικά, τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία (MST), άλλο κριτήριο αξιολόγησης για το 2010 είναι να αυξηθεί κατά 15 % ο συνολικός αριθμός των πτυχιούχων στους κλάδους αυτούς.

2.

Τοv Μάρτιο του 2008, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανανέωσε την έκκλησή του προς τα κράτη μέλη για να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των νέων που εξακολουθούν να μην έχουν ικανοποιητική ικανότητα ανάγνωσης και για να βελτιωθούν τα επίπεδα απόκτησης δεξιοτήτων των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή από μειονεκτούσες ομάδες (3).

3.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών συνερχομένων στο πλαίσιο του Συμβουλίου (4), τοv Νοέμβριο του 2008, καθορίζεται ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκής συνεργασίας στο σχολικό τομέα και επαναλαμβάνεται ότι η πρόοδος προς τους στόχους που τέθηκαν για την ικανότητα ανάγνωσης είναι ανεπαρκής. Το Συμβούλιο συμφώνησε ότι απαιτείται να εξασφαλιστεί και να βελτιωθεί η απόκτηση της ικανότητας ανάγνωσης και αριθμητισμού, ως ουσιωδών συνιστωσών των βασικών ικανοτήτων. Πολλά κράτη μέλη καλούνται να εστιάσουν τη συνεργασία τους στη βελτίωση του επιπέδου των γνώσεων γραμματισμού και αριθμητισμού καθώς και στην ενθάρρυνση της έφεσης των μαθητών στα MST.

4.

Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, το Μάιο 2009 σχετικά με ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης («ΕΚ 2020») (5) αναφέρεται εκ νέου η σημασία του γραμματισμού και αριθμητισμού ως ουσιωδών στοιχείων των βασικών ικανοτήτων καθώς και η βελτίωση της ελκυστικότητας των μαθηματικών, των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας. Το νέο κριτήριο αξιολόγησης που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο βάσει του εν λόγω πλαισίου στοχεύει σε κατάλληλο επίπεδο βασικών δεξιοτήτων όσον αφορά την ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, και απαιτεί έως το 2020, το ποσοστό των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες να είναι κατώτερο του 15 %.

5.

Η κοινή έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2010, σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» (6) τονίζει τη σπουδαιότητα της σύμπραξης μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και του κόσμου της εργασίας, ως μέσου ενίσχυσης των ικανοτήτων και εμβάθυνσης στην επαγγελματική ζωή και σταδιοδρομία. Εμπειρογνώμονες αναγνώρισαν ότι συνεργατικά σχέδια μεταξύ σχολείων, πανεπιστημίων και βιομηχανίας έχουν θετικό αντίκτυπο στη μάθηση των MST.

6.

Πρόσφατα, κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2010, τα κράτη μέλη συμφώνησαν όσον αφορά το στόχο βελτίωσης των επιπέδων εκπαίδευσης στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για το 2020 για την απασχόληση και την ανάπτυξη «Ευρώπη 2020» (7), στην οποία το θέμα των βασικών δεξιοτήτων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των προγραμμάτων τόσο της «έξυπνης ανάπτυξης» όσο και της «ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς» και συμβάλλει σε εμβληματικές πρωτοβουλίες όπως η «Ατζέντα για νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας» και η «Ψηφιακή ατζέντα».

1.

Παρά τη γενική βελτίωση στις επιδόσεις της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην ΕΕ κατά την τελευταία δεκαετία, η πρόοδος για υλοποίηση των ευρωπαϊκών κριτηρίων αξιολόγησης που ορίστηκαν για το 2010 είναι ανεπαρκής. Πράγματι, οι δεξιότητες όσον αφορά την ανάγνωση και τα μαθηματικά των ατόμων ηλικίας 15 ετών στην Ευρώπη έχουν κατά μέσο όρο αποδυναμωθεί. Το ποσοστό των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στην ικανότητα ανάγνωσης αυξήθηκε από 21,3 % το 2000 σε 24,1 % το 2006 (8), ενώ για τα μαθηματικά το ποσοστό αυξήθηκε από 20,2 % σε 24 % (9). Ο μέσος όρος των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στα κράτη μέλη ανερχόταν στο 20,2 % το 2006 (10).

2.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι επιδόσεις των μαθητών στις βασικές δεξιότητες επηρεάζεται από το κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον τους και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους. Σε όλα τα κράτη μέλη στα οποία υφίστανται συγκρίσιμα δεδομένα, οι επιδόσεις των μαθητών με μεταναστευτικό παρελθόν στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες είναι χαμηλότερες από τις επιδόσεις των μαθητών με εθνικότητα της χώρας υποδοχής (11).

3.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η Ευρώπη αντιμετώπισε αυξανόμενη ζήτηση για ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό στα μαθηματικά, τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία. Μολονότι εκπληρώθηκε το αντίστοιχο ευρωπαϊκό κριτήριο αξιολόγησης για το 2010, οι ανάγκες στις οποίες αναφέρεται είναι ακόμη σημαντικές. Το γενικό ποσοστό αποφοίτησης σημείωσε άνοδο, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην πληροφορική και τη διεύρυνση, ωστόσο η ανάπτυξη είναι κατά πολύ ασθενέστερη στα μαθηματικά, τη στατιστική και τη μηχανολογία, ενώ στη φυσική το ποσοστό σημείωσε πράγματι πτώση. Επιπλέον, οι φοιτήτριες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε μεγάλο βαθμό στους κλάδους αυτούς (12).

4.

Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ικανότητας ανάγνωσης εντός των κρατών μελών καθώς και μέτρα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο που έχουν σχεδιασθεί ώστε να βελτιώνουν τόσο τη γνώση των μαθηματικών και των θετικών επιστημών όσο και τις νοοτροπίες έναντι αυτών. Επιπλέον, κατά τα τελευταία έτη πολλά κράτη μέλη συμπεριέλαβαν στα θεματολόγια πολιτικής τους θέματα σχετικά με τη γνώση και τις νοοτροπίες έναντι των μαθηματικών και των θετικών επιστημών. Παρείχαν επίσης σημαντικούς πόρους για βελτίωση της εκπαίδευσης στις επιστήμες που αφορούν το σχολείο. Προγράμματα που επικεντρώνονται στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων από μικρή ηλικία καθώς και σε πιο εξατομικευμένη προσέγγιση της μάθησης, αναδύονται ως στρατηγική στις περισσότερες χώρες (13).

1.

Σε εργασίες για τα μαθηματικά, τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία (MST), στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού, διαπιστώθηκε ότι καινοτόμες παιδαγωγικές μέθοδοι καθώς και καταλλήλως καταρτισμένοι δάσκαλοι μπορούν να βελτιώσουν τις νοοτροπίες και τις επιδόσεις των μαθητών έναντι των MST. Αυτό μπορεί με τη σειρά του να κατευθύνει περισσότερους μαθητές να ακολουθήσουν σπουδές σε αυτούς τους τομείς σε υψηλότερο επίπεδο και τελικά να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των αποφοίτων στους κλάδους MST.

2.

Η έκθεση της Επιτροπής «Η εκπαίδευση στον τομέα των θετικών επιστημών σήμερα: μια ανανεωμένη παιδαγωγική μέθοδος για το μέλλον της Ευρώπης» (14) του 2007 συνιστά μεγαλύτερη χρήση της επαγωγικής μάθησης βασιζόμενης στην επιστημονική εκπαίδευση, την άρση του αποκλεισμού των διδασκόντων θετικών επιστημών μέσω δικτύων, την απόδοση ιδιαίτερης προσοχής στις νοοτροπίες των κοριτσιών έναντι των μαθηματικών, των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, και άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινότητα.

1.

Η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων —τα θεμέλια για την ανάπτυξη βασικών ικανοτήτων για όλους σε βάση διά βίου μάθησης— θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της απασχολησιμότητας των πολιτών, την κοινωνική ένταξη και την προσωπική ολοκλήρωση. Απαιτείται προς τούτο δράση για την καταπολέμηση της εκπαιδευτικής μειονεξίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.

Ένα καλό επίπεδο ικανοτήτων ανάγνωσης και αριθμητισμού μαζί με σταθερή κατανόηση των βασικών αρχών του φυσικού κόσμου και των θεμελιωδών επιστημονικών εννοιών, παρέχουν τη βάση για την απόκτηση των βασικών ικανοτήτων για τη δια βίου μάθηση και ως εκ τούτου πρέπει να επιδιώκονται από νεαρή ηλικία.

3.

Οι βασικές δεξιότητες όσον αφορά την ικανότητα ανάγνωσης και τα μαθηματικά αποτελούν επίσης δομικά στοιχεία των «μεταγνωστικών» ικανοτήτων: βοηθούν τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε νέες γνώσεις και δεξιότητες, να τις αποκτούν, να τις επεξεργάζονται, να τις αφομοιώνουν και να τις μεταδίδουν, καθώς και να καθίστανται ικανά για αυτόνομη μάθηση.

4.

Διεθνή δεδομένα, περιλαμβανομένων των ερευνών που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων PISA και TIMSS, έχουν εντοπίσει θέματα συστημικού χαρακτήρα, όπως διαφορές μεταξύ σχολείων και διακυμάνσεις στο ιστορικό των μαθητών (για παράδειγμα λόγω κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, του επιπέδου εκπαίδευσης των γονέων, της διαθεσιμότητας εξοπλισμού ΤΠΕ στο σπίτι, κλπ.) ως παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοση στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.

5.

Τα προσόντα, οι ικανότητες και η δέσμευση των εκπαιδευτικών, των επικεφαλής των σχολείων και των εκπαιδευτών εκπαιδευτικών αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην επίτευξη εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων υψηλού επιπέδου. Ως εκ τούτου είναι απαραίτητο να παρέχεται στους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές σχολείων το υψηλότερο δυνατό πρότυπο αρχικής εκπαίδευσης, εισαγωγικής κατάρτισης και συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης, με τη βοήθεια των απαραίτητων εκπαιδευτικών και επαγγελματικών υπηρεσιών στήριξης.

6.

Για την επίτευξη του νέου, φιλόδοξου κριτηρίου αξιολόγησης που τέθηκε στο στρατηγικό πλαίσιο «ΕΚ 2020» θα απαιτηθούν αποτελεσματικότερες εθνικές πρωτοβουλίες. Η οικονομική ύφεση, σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα, υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για βελτίωση στο μέγιστο δυνατό βαθμό της αποτελεσματικότητας και της παροχής ίσων ευκαιριών στα συστήματα εκπαίδευσης με παράλληλη συνέχιση των αποδοτικών επενδύσεων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, ώστε να αντιμετωπισθούν οι τρέχουσες και οι μελλοντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις.

1.

Να θεσπίσουν ή να αναπτύξουν περαιτέρω εθνική στρατηγική προσέγγιση για βελτίωση των επιδόσεων των μαθητών στην ικανότητα ανάγνωσης, στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή σε μαθητές με μειονεκτικό κοινωνικο-οικονομικό ιστορικό.

2.

Να αναλύσουν και να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων προσεγγίσεων σε εθνικό επίπεδο με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη μιας βάσης τεκμηρίωσης για χάραξη πολιτικής.

1.

Να συστήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου, η οποία θα πρέπει να αναλύει τις υφιστάμενες έρευνες, μελέτες και διεθνείς εκθέσεις σχετικά με την ικανότητα ανάγνωσης που επικεντρώνεται στα ζητήματα που αναφέρονται στα παρόντα πρακτικά. Η εν λόγω ομάδα θα πρέπει να εξετάσει τους πλέον ουσιαστικούς και αποτελεσματικούς τρόπους στήριξης της ικανότητας ανάγνωσης καθόλη τη διά βίου μάθηση και, με βάση τα παραδείγματα ορθής πολιτικής, θα πρέπει να συναγάγει συμπεράσματα και να προβεί σε προτάσεις με σκοπό την υποστήριξη της πολιτικής των κρατών μελών, μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2012.

2.

Ως συνέχεια των εργασιών της ομάδας MST στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού, να θεσπίσει θεματική ομάδα εργασίας απαρτιζόμενης από ιθύνοντες χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη, με σκοπό την υποστήριξη της προόδου προς το νέο κριτήριο αξιολόγησης «ET2020».

3.

Να διευκολύνει την εκμάθηση μεταξύ ομοτίμων και τον εντοπισμό και τη διάδοση ορθών πρακτικών μεταξύ κρατών μελών στον τομέα της επίτευξης βασικών δεξιοτήτων και να υποβάλλει έκθεση για τη σημειωθείσα πρόοδο προς το κριτήριο αξιολόγησης «ET2020».

1.

Να διασφαλίσουν ότι οι συνεδριάσεις Γενικών Διευθυντών, αρμόδιων για την σχολική εκπαίδευση πραγματοποιούνται όταν χρειάζεται, προκειμένου να σημειώνουν την επιτευχθείσα πρόοδο στην ευρωπαϊκή πολιτική συνεργασίας σχετικά με σχολικά ζητήματα, να ενημερώνουν τους αρμόδιους στον σχεδιασμό των εθνικών πολιτικών και να συζητούν όσον αφορά τις προτεραιότητες για μελλοντικές εργασίες σε επίπεδο ΕΕ σε αυτόν τον τομέα, και ότι τα αποτελέσματα αυτών των συζητήσεων διαδίδονται ευρέως σε όλους τους ενδιαφερομένους και, όταν χρειάζεται, συζητούνται σε υπουργικό επίπεδο.

2.

Να προωθήσουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης κοινών πιλοτικών σχεδίων μεταξύ κρατών μελών με σκοπό τη βελτίωση των βασικών δεξιοτήτων για όλους τους νέους μέσω καινοτόμων προσεγγίσεων. Τα σχέδια θα είναι οργανωμένα σε εθελοντική βάση σύμφωνα με κοινώς συμπεφωνημένα κριτήρια, θα υπόκεινται σε κοινή αξιολόγηση, και θα χρησιμοποιούν υφιστάμενα μέσα της ΕΕ.

3.

Να αξιοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα μέσα —λ.χ. την ανοικτή μέθοδο συντονισμού, το πρόγραμμα «δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση», το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη και, σε συνάρτηση με τις εθνικές προτεραιότητες, το Ευρωπαϊκό Διαρθρωτικό Ταμείο— για την προαγωγή των προαναφερομένων στόχων.