52009DC0368

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 16.7.2009

COM(2009) 368 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών κατά την αλιεία: Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 του Συμβουλίου και με την επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης, ιδίως, απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας, όπως απαιτείται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών κατά την αλιεία: Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 του Συμβουλίου και με την επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης, ιδίως, απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας, όπως απαιτείται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου

Ιστορικό

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 812/2004 του Συμβουλίου

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 812/2004 του Συμβουλίου[1] θεσπίζει μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών από τα αλιευτικά σκάφη. Ο κανονισμός προσδιορίζει τους τύπους αλιείας στους οποίους είναι υποχρεωτική η χρήση ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών (pingers), τις τεχνικές προδιαγραφές και όρους χρησιμοποίησης των οργάνων αυτών και τους τύπους αλιείας στους οποίους πρέπει να εφαρμόζονται συστήματα παρατηρητών επί των σκαφών. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη χρησιμοποίηση των ακουστικών συσκευών, για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητάς τους και για την εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές βάσει του παρόντος κανονισμού.

Υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων

Σύμφωνα με το άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004, τα κράτη μέλη οφείλουν να διαβιβάζουν στην Επιτροπή εμπεριστατωμένη ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του κανονισμού, συμπεριλαμβανομένων «[εκτιμήσεων] σχετικά με τα συνολικά παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών για έκαστη των οικείων μορφών αλιείας».

Σύμφωνα με το άρθρο 7 του εν λόγω κανονισμού, η Επιτροπή, μετά τη λήψη της δεύτερης ετήσιας έκθεσης των κρατών μελών, υποχρεούται να υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού. Η έκθεση πρέπει να βασίζεται σε αξιολόγηση των εκθέσεων των κρατών μελών, η οποία διενεργείται από το ICES και την ΕΤΟΕΑ.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου[2] περιλαμβάνει τεχνικά μέτρα διατήρησης των αλιευτικών πόρων στα ύδατα της Βαλτικής Θάλασσας.

Υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων

Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2187/2005, η Επιτροπή «μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2008, (…) εξασφαλίζει ότι διενεργείται επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης, ιδίως, απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή και ότι τα πορίσματά της κοινοποιούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο».

Ενοποίηση των δύο εκθέσεων

Τα στοιχεία που απαιτούνται για την επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης, ιδίως, απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 είναι σε μεγάλη έκταση παρόμοια με τα στοιχεία για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα, τα οποία προκύπτουν από τα «συστήματα παρατηρητών επί των σκαφών» και συγκεντρώνονται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Ειδικότερα, η έκθεση της Επιτροπής βάσει του άρθρου 7 του δεύτερου κανονισμού πρέπει να βασίζεται σε εκθέσεις των κρατών μελών, οι οποίες πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, εκτιμήσεις σχετικά με τα συνολικά παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών για έκαστη των οικείων μορφών αλιείας. Επιπλέον, οι εκθέσεις των κρατών μελών περιλαμβάνουν αξιολόγηση των συμπερασμάτων των εκθέσεων των παρατηρητών καθώς και οποιεσδήποτε άλλες κατάλληλες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε έρευνας που διεξήχθη στα κράτη μέλη για τη μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών κατά την αλιεία. Όθεν, και οι δύο εκθέσεις θα καλύπτουν εν μέρει τις ίδιες πληροφορίες σχετικά με τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών από τα αλιευτικά εργαλεία. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή αποφάσισε να ενοποιήσει τις δύο απαιτούμενες εκθέσεις προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Η Επιτροπή, μετά από προκαταρκτική αξιολόγηση των εκθέσεων των κρατών μελών εκ μέρους της και με στόχο τη βελτίωση της εφαρμογής του κανονισμού, πρότεινε τη διοργάνωση εργαστηρίου σχετικά με τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών (24-25 Μαρτίου 2009, Βρυξέλλες). Συμφωνήθηκε ότι τα συμπεράσματα του εργαστηρίου θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην ενοποιημένη έκθεση, ώστε να συνταχθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο με βάση όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες ώστε να είναι πλήρης. Λόγω του γεγονότος αυτού και της καθυστερημένης υποβολής των εκθέσεων ορισμένων κρατών μελών, δεν κατέστη δυνατόν να υποβληθεί εγκαίρως η απαιτούμενη έκθεση σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2187/2005.

Περιεχόμενο και μεθοδολογία της παρούσας έκθεσης

Η Επιτροπή έλαβε τις εθνικές εκθέσεις για τα έτη 2004, 2005 και 2006, οι οποίες υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Ζητήθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο για την Εξερεύνηση της Θάλασσας (ICES) και από την Επιστημονική, Τεχνική και Οικονομική Επιτροπή Αλιείας (ΕΤΟΕΑ) να αναλύσουν αυτές τις εθνικές εκθέσεις από την άποψη του επιστημονικού περιεχομένου τους και της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Η παρούσα έκθεση απηχεί τα συμπεράσματά τους.

Ζητήθηκε επίσης από το ICES να προβεί σε επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης, ιδίως, απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας. Η παρούσα έκθεση περιέχει τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης, καθώς και άλλα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών στη Βαλτική Θάλασσα.

Στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολόγησης της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 η Επιτροπή διοργάνωσε εργαστήριο στις Βρυξέλλες, στις 24-25 Μαρτίου 2009. Τα κυριότερα πορίσματα του εργαστηρίου καθώς και η προτεινόμενη μελλοντική πορεία περιλαμβάνονται επίσης στην έκθεση.

Ανάλυση των εκθέσεων των κρατών μελών για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004

Η εξέταση των εθνικών ετήσιων εκθέσεων από το ICES[3] και την ΕΤΟΕΑ[4] διαπίστωσε «σημαντικές διαφορές στη μορφή και στο περιεχόμενο. Υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και οι περισσότερες από τις εργασίες που αναφέρονται στις εκθέσεις ήταν αποτέλεσμα ανεξάρτητων εθνικών προσπαθειών.» Όσον αφορά τις πληροφορίες για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα, «λίγες πρόσφατες εκτιμήσεις για τα συνολικά παρεμπίπτοντα αλιεύματα μικρών κητοειδών είναι διαθέσιμες όσον αφορά τα ευρωπαϊκά ύδατα» 3.

Η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές ετήσιες εκθέσεις σπανίως δίνουν σαφή εικόνα των ενεργειών που αναλαμβάνονται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Λίγα μόνο κράτη μέλη κατάφεραν να δώσουν προτεραιότητα στη μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι τα μόνα κράτη μέλη που διέθεσαν πληροφορίες σχετικά με τα εκτιμώμενα συνολικά ετήσια παρεμπίπτοντα αλιεύματα.

Έχει καταστεί σαφές στην Επιτροπή ότι τα περισσότερα κράτη μέλη φαίνεται να αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004, και ιδίως όσον αφορά τις ακόλουθες διατάξεις:

Υποχρέωση χρήσης ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών. Τεχνικές προδιαγραφές και όροι χρησιμοποίησης

Τα κράτη μέλη τα οποία περιέλαβαν στην έκθεσή τους στοιχεία σχετικά με τη χρήση ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών (pingers) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα όργανα αυτά έχουν υψηλό κόστος και δεν αποδεικνύονται πάντοτε αποτελεσματικά, δηλαδή οι συσκευές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αποτρεπτικές για ορισμένα είδη κητοειδών θα μπορούσαν επίσης να δώσουν ελκυστικό σήμα σε άλλα ζώα. Επισημαίνουν ότι ο χειρισμός των οργάνων είναι προβληματικός και είναι επικίνδυνος για τους αλιείς. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη διεξάγουν έρευνες, οι οποίες αποσκοπούν στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών.

Η Επιτροπή έχει επίγνωση των δυσχερειών στη χρήση των ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών και αναγνωρίζει την προσπάθεια που κατέβαλαν ορισμένα κράτη μέλη όσον αφορά τη διεξαγωγή έρευνας για τις εν λόγω συσκευές, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών που δεν έχουν υποχρέωση χρησιμοποίησης αποτρεπτικών συσκευών. Η έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συσκευών αυτών και άλλων μέτρων μείωσης συνεχίζεται, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η έρευνα και η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα.

Λαμβανομένων υπόψη των ελλιπών και χωρίς πειστικά συμπεράσματα εκθέσεων των κρατών μελών σχετικά με τη χρήση των ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών, καθώς και των ανεπαρκών διαθέσιμων πληροφοριών, η Επιτροπή δεν μπορεί να καταλήξει σε σαφές συμπέρασμα από τις εκθέσεις των κρατών μελών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της χρήσης των συσκευών αυτών όσον αφορά τη μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών.

Υποχρέωση σχεδιασμού και εφαρμογής συστημάτων παρατηρητών επί των σκαφών καθώς και παρακολούθησης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών

Όσον αφορά την καθιέρωση συστημάτων παρατηρητών επί των σκαφών, το μέτρο αυτό φαίνεται ότι δεν εφαρμόζεται ικανοποιητικά. Ορισμένα κράτη μέλη ισχυρίζονται ότι δεν διαθέτουν αρκετούς πόρους (οικονομικούς ή ανθρώπινους) για την υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών ή/και δεν είναι σε θέση να καλύψουν όλες τις περιοχές, ενώ οι πληροφορίες σχετικά με τα συστήματα που έχουν υιοθετηθεί καθώς και οι εκθέσεις των παρατηρητών συχνά είναι ελλιπείς. 6 από τα 22 κράτη μέλη ανέφεραν ότι η αλιευτική τους δραστηριότητα δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Ορισμένα κράτη μέλη υπέβαλαν πληροφορίες βασιζόμενες σε ερευνητικές μελέτες που εκπονούνται σε εθνικό επίπεδο ή μέσω διεθνών συμπράξεων. Άλλα κράτη μέλη συγκεντρώνουν πληροφορίες από τις οικείες εθνικές λιμενικές αρχές ή από συνεντεύξεις με αλιείς. Λίγα μόνο κράτη μέλη ανέφεραν τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών και εξ αυτού η Επιτροπή συμπεραίνει ότι οι ανεπαρκείς πληροφορίες δεν δίνουν σαφή εικόνα της αλληλεπίδρασης μεταξύ αλιείας και πληθυσμών κητοειδών και επομένως η Επιτροπή δεν είναι σε θέση να προβεί σε περιεκτική και αντικειμενική ανάλυση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών στα κοινοτικά ύδατα.

Συζήτηση

Οι υποβαλλόμενες εκθέσεις για τα μέτρα που υλοποιούνται βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 αποδεικνύουν ότι λίγα μόνο κράτη μέλη καταβάλλουν αρκετές προσπάθειες για την εφαρμογή του κανονισμού αυτού. Είναι σαφές ότι η εφαρμογή του απαιτεί μεγάλη προσήλωση και προσπάθεια από τα κράτη μέλη, τα περισσότερα από τα οποία δεν στάθηκαν ικανά να συμμορφωθούν με αυτόν για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Η Επιτροπή μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για τη μείωση των συγκρούσεων κητοειδών – αλιείας δεν υπάρχει ακόμη επαρκής δέσμευση.

Η διαφορά των αποτελεσμάτων εξηγείται από το γεγονός ότι τα κράτη μέλη έπρεπε να εφαρμόσουν τον εν λόγω κανονισμό σε διαφορετικές χρονικές στιγμές για διαφορετικές περιοχές. Επιπλέον, λόγω των προβλημάτων που είναι εγγενή στη χρήση των ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών, ορισμένα κράτη μέλη ανέβαλαν την εφαρμογή του και αντίθετα συντόνισαν ή συμμετείχαν σε διάφορα εθνικά και διεθνή ερευνητικά έργα που αποσκοπούσαν στη βελτίωση των συσκευών και τεχνικών μετριασμού του προβλήματος.

Η Επιτροπή συγχρηματοδοτεί διάφορα έργα μέσω του προγράμματος LIFE, το οποίο είναι το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για τη στήριξη περιβαλλοντικών έργων και έργων διατήρησης της φύσεως, ορισμένα δε από τα έργα αυτά συμβάλλουν στην υλοποίηση του Natura 2000 στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τα εν λόγω έργα LIFE αφορούν συχνά τρόπους αποφυγής ή μείωσης καθώς και άλλους τρόπους μετριασμού των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων θαλάσσιων θηλαστικών.

Ενώ ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 812/2004 αναφέρει τους τύπους αλιείας στους οποίους τα κράτη μέλη οφείλουν να αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την επίπτωσή τους στην τυχαία αλίευση και θανάτωση κητοειδών, θα πρέπει επίσης να τονισθεί ότι τα μέτρα για τη μείωση της επίπτωσης της αλιείας επί των κητοειδών δεν περιλαμβάνονται αποκλειστικά στον εν λόγω κανονισμό. Τα κράτη μέλη έχουν ήδη την υποχρέωση δυνάμει του άρθρου 12 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, δηλαδή της οδηγίας για τους οικοτόπους, να διεξάγουν έρευνα ή να εφαρμόζουν μέτρα διατήρησης που να εξασφαλίζουν ότι η τυχαία σύλληψη κητοειδών δεν θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα εν λόγω είδη. Βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους, όλα τα κητοειδή επωφελούνται από ένα σύστημα αυστηρής προστασίας στην περιοχή φυσικής κατανομής τους. Τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την εποπτεία της κατάστασης των κητοειδών από την άποψη της διατήρησης και θεσπίζουν σύστημα παρακολούθησης των τυχαίων συλλήψεων ή θανατώσεών τους. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 6, τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε στις ειδικές ζώνες διατήρησης να αποφεύγεται η υποβάθμιση των φυσικών οικοτόπων των ειδών, καθώς και οι ενοχλήσεις που έχουν επιπτώσεις στα είδη για τα οποία οι ζώνες έχουν ορισθεί. Ζώνες του τύπου αυτού έχουν ορισθεί για τα είδη Phocoena phocoena και Tursiops truncatus .

Επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας

Το κητοειδές που συνήθως απαντά στη Βαλτική Θάλασσα είναι ο μαρσουάνος ( Phocoena phocoena ). Ο πληθυσμός του εκτιμάται σε λιγότερους των 1000 [5]. Σύμφωνα με τις εκθέσεις των κρατών μελών δεν συνελήφθησαν τυχαία κητοειδή στη Βαλτική Θάλασσα κατά το 2005 και 2006 στο πλαίσιο αλιευτικών δραστηριοτήτων που διεξήχθησαν παρουσία παρατηρητών. Τον Απρίλιο του 2008 το ICES ανέφερε στην Επιτροπή ότι τα στοιχεία που είχαν υποβληθεί από τα κράτη μέλη ήσαν ανεπαρκή για την επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας. Υπάρχει επίσης προφανής έλλειψη άλλων πληροφοριών σχετικά με την τυχαία σύλληψη κητοειδών στα αλιευτικά εργαλεία στη Βαλτική Θάλασσα. Διαθέσιμες πηγές είναι κυρίως ζώα που έχουν εκβρασθεί στην παραλία με σημάδια που υποδηλώνουν ότι τα ζώα έχασαν τη ζωή τους σε δίχτυα. Μια πρόσφατη γερμανική μελέτη αναφέρει ότι, από 150 μαρσουάνους που εκβράστηκαν το 2007 στις γερμανικές παραλίες της Βαλτικής, στο 47% των περιπτώσεων θεωρήθηκε ότι επρόκειτο για τυχαία σύλληψη ή υπήρχαν υπόνοιες για τυχαία σύλληψη[6]. Για να διενεργηθεί πλήρης αξιολόγηση των επιπτώσεων της χρήσης απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στην τυχαία σύλληψη κητοειδών της Βαλτικής Θάλασσας, τα στοιχεία σχετικά με τα ζώα που εκβράζονται στην ακτή δεν αρκούν, διότι δεν δίνουν πληροφορίες σχετικά με τον τόπο και το είδος εργαλείου με το οποίο παγιδεύτηκαν τα ζώα. Κατά συνέπεια, στο παρόν στάδιο, δεν μπορούν να συναχθούν ακριβή συμπεράσματα για τις επιπτώσεις της χρήσης απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας.

Συζήτηση

Ο σημερινός πληθυσμός μαρσουάνων της Βαλτικής είναι ανησυχητικά μικρός, καθόσον απομένουν λιγότερα από 1000 άτομα Error! Bookmark not defined. . Τα ιστορικά στοιχεία τόσο για τον πληθυσμό όσο και για τα επίπεδα παρεμπιπτόντων αλιευμάτων αποδεικνύουν ότι το είδος ήταν αφενός πιο πολυάριθμο και αφετέρου παρουσίαζε εξάπλωση βορειότερα στη Βαλτική προ ολίγων ακόμη ετών[7],[8]. Ανεξάρτητα από τον κίνδυνο αποδυνάμωσης της γενετικής ποικιλομορφίας, η οποία περιορίζει τη δυνατότητα του πληθυσμού να προσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος, οι αποδεκατισμένοι πληθυσμοί είναι επίσης περισσότερο ευάλωτοι στην τυχαία σύλληψη από τους υγιείς πληθυσμούς.

Η έλλειψη στοιχείων για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα μαρσουάνων στη Βαλτική Θάλασσα πιθανότατα οφείλεται στους εξής λόγους:

1. Στον μικρό πληθυσμό των μαρσουάνων της Βαλτικής.

2. Στην μη δήλωση από τους αλιείς της σύλληψης κητοειδών. Ενδείξεις για μαρσουάνους που έχουν αλιευθεί ως παρεμπίπτον αλίευμα και έχουν ριφθεί στη θάλασσα παρέχουν οι εκθέσεις για κητοειδή που έχουν εκβρασθεί στην ακτή της Βαλτικής με σημάδια από δίχτυα[9],[10].

Τα συμπεράσματα του τελευταίου σχεδίου ανάκαμψης των μαρσουάνων της Βαλτικής από την συμφωνία ASCOBAN Error! Bookmark not defined. (Διατήρηση των μικρών κητοειδών της Βαλτικής και της Βορείου Θαλάσσης) επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις αυτές: «Με εξαιρετικά χαμηλή πυκνότητα μαρσουάνων, τα ζώα γίνονται σπάνια ορατά ή συλλαμβάνονται από τους αλιείς … και (οι αλιείς) είναι απρόθυμοι να δεχθούν τις απόψεις των επιστημόνων ή των οικολόγων ότι τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα αποτελούν σοβαρή απειλή για τον πληθυσμό των μαρσουάνων. Επομένως, χωρίς μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων, οι μαρσουάνοι θα παραμείνουν σπάνιοι (δυσχεραίνοντας την εξαγωγή καλύτερων εκτιμήσεων αφθονίας), τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα θα παραμείνουν μικρά (δυσχεραίνοντας τον ποσοτικό προσδιορισμό των εξόδων από τον πληθυσμό) και οι αλιείς δεν θα αποδέχονται την άποψη ότι τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα αποτελούν πρόβλημα για τη διατήρηση των μαρσουάνων». Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, θα ήταν παρακεκινδυνευμένο το συμπέρασμα ότι η έλλειψη δηλώσεων παρεμπιπτόντων αλιευμάτων σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα.

Εργαστήριο για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004

Η Επιτροπή γνωρίζει τις δυσχέρειες που είναι εγγενείς στην εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 και επιδιώκει να βελτιώσει την κατάσταση. Προς τούτο, διοργάνωσε εργαστήριο για το θέμα αυτό στις Βρυξέλλες, στις 24-25 Μαρτίου 2009. Το εργαστήριο απέβλεπε στη συγκέντρωση πληροφοριών και στη δημιουργία μιας βάσης για προβληματισμό και στον καθορισμό της συνέχειας που πρέπει να δοθεί στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Το πρόγραμμα κάλυψε τα ακόλουθα σημεία:

- Παρουσίαση εκ μέρους της Επιτροπής της αποτίμησης τεσσάρων ετών εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004·

- κατάσταση των πληθυσμών των κητοειδών στα κοινοτικά ύδατα·

- επισκόπηση της εφαρμογής του κανονισμού στις διάφορες θαλάσσιες περιοχές της ΕΕ·

- οι πλέον πρόσφατες επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις σχετικά με τις ακουστικές αποτρεπτικές συσκευές και άλλα μέτρα μείωσης.

Στο εργαστήριο συμμετείχαν μεταξύ άλλων εθνικές διοικήσεις, εκπρόσωποι ΠΓΣ και της ΣΕΑΥ, επιστήμονες και οι δύο αρμόδιες για το θέμα υπηρεσίες της Επιτροπής.

Τα κυριότερα πορίσματα του εργαστηρίου:

- Υπάρχει ανάγκη να βελτιωθούν οι γνώσεις σχετικά με την αφθονία κητοειδών και την κατανομή τους στο σύνολο των κοινοτικών υδάτων. Το εργαστήριο απέδειξε επίσης ότι η παρουσία κητοειδών παρουσιάζει διακυμάνσεις.

- Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι οι συσκευές pingers αποτελούν αποτελεσματικά αποτρεπτικά για τους μαρσουάνους. Ωστόσο, χρειάζεται περαιτέρω εξέλιξη για τη βελτίωση των τεχνικών και πρακτικών εφαρμογών τους, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια των αλιέων. Οι αλιείς πρέπει να συμμετέχουν από το στάδιο των δοκιμών έως το στάδιο της πρακτικής εφαρμογής των εν λόγω συσκευών. Συνεχίζεται επίσης η έρευνα σχετικά με άλλες συσκευές και τεχνικές μείωσης. Σε περίπτωση που αποδειχθούν αποτελεσματικές, θα μπορούσαν να εξετασθούν εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τις συσκευές pingers.

- Θα πρέπει να εξετασθεί η χρήση συσκευών μείωσης και συστημάτων παρατηρητών για σκάφη μικρότερα των 12 m και των 15 m.

- Ορισμένα κράτη μέλη επέτυχαν να εφαρμόσουν συστήματα παρατηρητών επί των σκαφών σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Τα αποτελέσματα απέδειξαν ότι το επίπεδο ακριβείας των στοιχείων που προβλέπεται από τον κανονισμό είναι πολύ φιλόδοξο και ενίοτε αδύνατο να επιτευχθεί για είδη που σπανίως αποτελούν παρεμπίπτοντα αλιεύματα.

- Τα συστήματα παρακολούθησης πρέπει να καταστούν περισσότερο αποτελεσματικά, μέσω της συνδυασμένης παρακολούθησης βάσει περισσότερων κανονισμών και μέσω της συγκέντρωσης των εθνικών σειρών δεδομένων. Οι περιοχές όπου η χρήση των pingers είναι υποχρεωτική θα έπρεπε επίσης να λαμβάνονται υπόψη για την παρακολούθηση.

- Πρέπει να βελτιωθεί η συνεργασία με τον αλιευτικό κλάδο, με στόχο ιδίως τη βελτίωση των πληροφοριών για την αξιοποίηση των μέτρων μετριασμού που αποσκοπούν στη μείωση των τυχαίων συλλήψεων κητοειδών ή οποιασδήποτε άλλης ομάδας ζώων που δεν παρουσιάζει εμπορικό ενδιαφέρον.

Συμπεράσματα και μελλοντική πορεία

Τα συμπεράσματα βασίζονται στην ανάλυση των εθνικών εκθέσεων, στα πορίσματα του εργαστηρίου σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004 (βλ. σημείο 5) και στα συμπεράσματα της επιστημονικής αξιολόγησης των επιπτώσεων της χρήσης απλαδιών διχτυών, μανωμένων διχτυών και διχτυών εμπλοκής στα κητοειδή της Βαλτικής Θάλασσας. Αν και τα περισσότερα κράτη μέλη ανέφεραν χαμηλά ή μηδενικά παρεμπίπτοντα αλιεύματα στα κοινοτικά ύδατα, τα επιστημονικά ευρήματα που προκύπτουν από συστήματα παρατηρητών επί των σκαφών ή από τη νεκροψία ζώων που έχουν εκβρασθεί στην ακτή εξακολουθούν να δείχνουν ότι υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ κητοειδών και αλιευτικών δραστηριοτήτων. Οι πληροφορίες για τους πληθυσμούς κητοειδών είναι αποσπασματικές και η κατάσταση του πληθυσμού παραμένει ασαφής.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ορισμένα κράτη μέλη κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες για την ορθή εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004, αλλά επισημαίνει επίσης ότι ορισμένα κράτη μέλη υστερούν. Αν και η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ενδεχομένως υπάρχουν λόγοι τροποποίησης του κανονισμού στο μέλλον, δεν έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής η πλήρης εφαρμογή του από όλα τα κράτη μέλη και επομένως δεν έχει καταστεί δυνατό να αποτιμηθεί η επίπτωση των ισχυόντων μέτρων στη μείωση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων κητοειδών. Οι βέλτιστες πρακτικές που παρουσιάστηκαν στο εργαστήριο αποδεικνύουν ότι είναι δυνατή η επίτευξη ικανοποιητικών αποτελεσμάτων υπό τις παρούσες περιστάσεις. Ο κανονισμός προβλέπει ευελιξία, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί πλήρως.

Λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης να μειωθεί η επίπτωση της αλιείας στους πληθυσμούς κητοειδών στα κοινοτικά ύδατα, η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για τη βελτίωση της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 812/2004. Η Επιτροπή θα ήθελε επίσης να υπογραμμίσει τις υποχρεώσεις των κρατών μελών βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους να παρακολουθούν την τυχαία σύλληψη και θανάτωση φαλαινών και κητοειδών και να εξασφαλίζουν ότι η τυχαία σύλληψη ή θανάτωση δεν θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς τους. Από την άποψη αυτή, για τις άλλες αλιευτικές δραστηριότητες και τις άλλες περιοχές όπου οι τυχαίες συλλήψεις αποτελούν πρόβλημα και δεν καλύπτονται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004, τα κράτη μέλη έχουν την ευθύνη να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση των πληθυσμών κητοειδών.

Για να δοθεί συνέχεια στο εργαστήριο, η Επιτροπή θα εξετάσει πάντως προσεκτικά τα ακόλουθα βασικά σημεία:

- πλήρη αξιοποίηση της ευελιξίας που προβλέπει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 812/2004, ως απάντηση στα προβλήματα που σχετίζονται με τα συστήματα παρατηρητών, τα εργαλεία και τις περιοχές·

- υπαγωγή του Ευξείνου Πόντου στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 812/2004·

- ενθάρρυνση των κρατών μελών να διευρύνουν τα τρέχοντα προγράμματα παρακολούθησης και να ενσωματώσουν σε αυτά παρατηρήσεις σχετικά με τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών, ακολουθώντας το παράδειγμα ορισμένων εκ των κρατών μελών·

- ενθάρρυνση του διαλόγου με τον κλάδο για τα μέτρα μετριασμού στο πλαίσιο των ΠΓΣ·

- προσδιορισμό μετρήσιμων στόχων για τα ανώτατα αποδεκτά επίπεδα παρεμπιπτόντων αλιευμάτων για τους διάφορους πληθυσμούς κητοειδών.

Η Επιτροπή επίσης, για την εναρμόνιση των πληροφοριών που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη, θα αναθεωρήσει τη μορφή των εκθέσεων που λαμβάνονται από το ICES[11] και αναθεωρούνται από την ΕΤΟΕΑ[12], και θα την καταστήσει διαθέσιμη στα κράτη μέλη. Από το επόμενο έτος, ως εκ τούτου, η Επιτροπή αναμένει να λάβει πλήρεις εθνικές εκθέσεις από όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη με όλες τις πληροφορίες που απαιτεί ο κανονισμός, καθώς και τις άλλες κατάλληλες πληροφορίες που απαιτεί το άρθρο 6 παράγραφος 2.

Χρειάζεται επίσης να εξετασθεί περαιτέρω από την Κοινότητα η κρίσιμη κατάσταση του πληθυσμού των μαρσουάνων της Βαλτικής, καθώς και το ενδεχόμενο ανάληψης συνεπούς δράσης. Σύμφωνα με την τελευταία γνωμοδότηση του ICES για τα κητοειδή, «οι καλύτερες προσπάθειες διατήρησης είναι πιθανό να περιλαμβάνουν τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων» 3. Η Επιτροπή συμφωνεί με την προσέγγιση αυτή και θα ήθελε να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις των ενδιαφερομένων να διερευνήσουν τρόπους ελαχιστοποίησης των τυχαίων συλλήψεων μαρσουάνων στη Βαλτική. Για να εμπλουτισθούν οι υπάρχουσες γνώσεις, η Επιτροπή προκήρυξε πρόσφατα διαγωνισμό για την εκπόνηση μελέτης σχετικά με την «συλλογή δεδομένων για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών στη Βαλτική, στο Kattegat και στο Øresund».

[1] Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 812/2004 του Συμβουλίου που εκδόθηκε τον Απρίλιο 2004 θεσπίζει μέτρα σχετικά με παρεμπίπτοντα αλιεύματα κητοειδών κατά την αλιεία και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 88/98

[2] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2187/2005 του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 2005, για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων μέσω τεχνικών μέτρων στα ύδατα της Βαλτικής Θάλασσας, των Belts και του Sound, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1434/98 και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 88/98

[3] Γνωμοδότηση ICES του 2008. 1.5.1.2 Κατάσταση των μικρών κητοειδών και των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων στα ευρωπαϊκά ύδατα (έγγραφο διαθέσιμο on-line)

[4] 28η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ, ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ (PLEN-08-02) (έγγραφο διαθέσιμο κατόπιν αιτήσεως)

[5] ASCOBAN, Recovery plan for Baltic Harbour Porpoises. Σχέδιο, 8 Απριλίου 2009

[6] Έκθεση ICES WKFMMPA 2008, ICES CM 2008/MHC:11 Report of the Workshop on Fisheries Management in Marine protected areas

[7] Koschinski, S (2002) Current knowledge on harbour porpoises (Phocoena phocoena) in the Baltic Sea. Ophelia.

[8] Lindroth, A (1962) Baltic salmon fluctuations 2: porpoise and salmon. Reports of the institute of the Swedish Freshwater Research Drottningholm

[9] Siebert U. et al (2006) A decade of harbour porpoise occurrence in German waters – analyses of aerial surveys, incidental sightings and strandings. Journal of Sea research.

[10] Swedish Federal Agency for Nature conservation and the Swedish board of Fisheries (2008) Action plan for the conservation of harbour porpoise 2008-2013

[11] Η πρόταση του ICES είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ICES.

[12] Διαθέσιμη στο σημείο 3.6.6. της 28ης έκθεσης της συνόδου της ολομέλειας της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας (PLEN-08-02).