52008DC0781

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 13.11.2008

COM(2008) 781 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Δεύτερη επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ {SEC(2008) 2870}{SEC(2008) 2871}{SEC(2008) 2872}

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Δεύτερη επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικήςΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

1. Εισαγωγή

Η νέα πολιτική της ΕΕ για την ενέργεια και το περιβάλλον που συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2007[1] καθορίζει ένα μελλοντικό πολιτικό πρόγραμμα για την επίτευξη των κύριων ενεργειακών στόχων της Κοινότητας όσον αφορά την αειφορία, την ανταγωνιστικότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, η ΕΕ ανέλαβε δεσμεύσεις ως προς την πρωτοβουλία «20-20-20»: μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 20%, αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών στην κατανάλωση ενέργειας σε ποσοστό 20% σε σύγκριση με το σημερινό 8,5%, και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20% έως το 2020.

Για την υλοποίηση των ανωτέρω, τον Σεπτέμβριο του 2007 η Επιτροπή υπέβαλε την τρίτη δέσμη νομοθετικών μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας[2], με σκοπό να διασφαλίσει έναν αποτελεσματικότερο ανταγωνισμό και να δημιουργήσει τους όρους προώθησης των επενδύσεων, της διαφοροποίησης και της ασφάλειας του εφοδιασμού· μια ανταγωνιστική αγορά ενέργειας είναι θεμελιώδης για την επίτευξη των στόχων «20-20-20». Τον Ιανουάριο του 2008 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ) το οποίο καλύπτει την περίοδο 2013-2020, την αποκαλούμενη απόφαση «επιμερισμού των προσπαθειών» για τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ και μια νέα οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: τα ανωτέρω θα διαμορφώσουν ένα ασφαλές και προβλέψιμο επενδυτικό κλίμα για τη βιομηχανία της ΕΕ[3]. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν δηλώσει ότι είναι αποφασισμένα να προωθήσουν την ταχεία έγκριση των εν λόγω προτάσεων.

Η νέα ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης θα αλλάξει ουσιαστικά τις ενεργειακές προοπτικές της ΕΕ. Η δέσμη μέτρων θα μειώσει κατά περίπου 15% την κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ το 2020 και θα οδηγήσει σε μείωση των αναμενόμενων εισαγωγών ενέργειας έως και 26% συγκριτικά με την αναμενόμενη εξέλιξη πριν από την πρωτοβουλία «20-20-20»[4]. Με άλλα λόγια, η ΕΕ θα έχει κάνει τα πρώτα βήματα για να σπάσει τον κύκλο της αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας, της αύξησης των εισαγωγών και της αύξησης της απώλειας πλούτου που δημιουργείται στην ΕΕ και διοχετεύεται στην πληρωμή των παραγωγών ενέργειας. Σήμερα, η Ευρώπη εισάγει το 54%[5] της ενέργειας που χρειάζεται. Με τις φετινές τιμές ενέργειας, οι εν λόγω εισαγωγές αντιστοιχούν κατ' εκτίμηση σε 350 δις ευρώ ή περίπου σε 700 ευρώ ετησίως για κάθε πολίτη της ΕΕ. Ενώ το εμπόριο ενέργειας διαδραματίζει θετικό ρόλο, η ενεργειακή απόδοση, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και η ποικιλία των πηγών εφοδιασμού είναι αναγκαία για ολόκληρο το ενεργειακό μας σύστημα. Με την έγκριση της δέσμης μέτρων «20-20-20», η ΕΕ θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει τα καίριας σημασίας επόμενα βήματα προς μια πιο αειφόρο, ασφαλή και βασιζόμενη στην τεχνολογία ενεργειακή πολιτική, η οποία θα δημιουργεί ευημερία και θέσεις απασχόλησης στην ΕΕ.

Ωστόσο, είναι αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη και των τριών υποκείμενων στόχων της νέας ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ: αειφορία, ανταγωνιστικότητα και, πάνω απ' όλα, ασφάλεια του εφοδιασμού. Παραδείγματος χάριν, με βάση τις προβλέψεις, η ΕΕ θα παραμείνει εξαρτώμενη από τις εισαγωγές ενέργειας - πετρελαίου, άνθρακα και ιδίως φυσικού αερίου - για πολλά ακόμη χρόνια. Η εγχώρια παραγωγή ορυκτών καυσίμων της Ευρώπης φθίνει. Αυτό έχει ως αναμενόμενο αποτέλεσμα οι καθαρές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων να παραμείνουν σχεδόν στα σημερινά επίπεδα το 2020, ακόμη και μετά την πλήρη εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια.

Οι μεσοπρόθεσμες τάσεις όσον αφορά την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου και φυσικού αερίου προβλέπουν τη συνεχή σημαντική και σταθερή αύξηση της ζήτησης, ιδίως από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Συγχρόνως, τα εναπομείναντα αποθέματα και η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα συγκεντρώνονται ολοένα και περισσότερο σε λίγα χέρια. Οι πρόσφατες σοβαρές αυξήσεις των τιμών και η αστάθεια των αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου αντικατοπτρίζουν αυτές τις τάσεις.

Όσον αφορά την ΕΕ, αυτή η κατάσταση εμπνέει πολύ μεγάλη ανησυχία όσον αφορά το φυσικό αέριο, καθώς ορισμένα κράτη μέλη εξαρτώνται υπερβολικά από έναν και μοναδικό προμηθευτή. Τα πολιτικά γεγονότα στις χώρες εφοδιασμού ή διαμετακόμισης, τα ατυχήματα ή οι φυσικές καταστροφές, οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος, υπενθυμίζουν στην ΕΕ την ευπάθεια του άμεσου ενεργειακού της εφοδιασμού.

Ενώ κάθε κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια του δικού του εφοδιασμού, η αλληλεγγύη μεταξύ κρατών μελών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της συμμετοχής στην ΕΕ. Εντός της εσωτερικής αγοράς ενέργειας οι ειδικές εθνικές λύσεις είναι συχνά ανεπαρκείς. Οι στρατηγικές επιμερισμού και διασποράς του κινδύνου και οι στρατηγικές για τη βέλτιστη χρήση της συνδυασμένης βαρύτητας των κρατών μελών της ΕΕ στον παγκόσμιο στίβο μπορούν να είναι αποτελεσματικότερες από τις διασκορπισμένες εθνικές δράσεις. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού αποτελεί θέμα κοινού ενδιαφέροντος για την ΕΕ.

Δεδομένων αυτών των παγκόσμιων εξελίξεων, η ΕΕ χρειάζεται να αναλάβει δράση για να κατοχυρώσει το ενεργειακό της μέλλον και να προστατεύσει τα ζωτικά ενεργειακά της συμφέροντα. Η ΕΕ χρειάζεται να εντείνει τις προσπάθειές της για τη χάραξη μιας αποτελεσματικής εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής· πρέπει να εκφράζεται ομόφωνα, να προσδιορίσει τις μείζονος σημασίας υποδομές για την ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού και έπειτα να διασφαλίσει την κατασκευή τους, και να δράσει με ειρμό ώστε να εμβαθύνει τις εταιρικές της σχέσεις με τις κυριότερες χώρες προμήθειας, διαμετακόμισης και κατανάλωσης ενέργειας.

Η ΕΕ χρειάζεται επίσης να αγιοποιήσει το πλήρες δυναμικό των ωκεανών και των θαλασσών της για την παραγωγή ενέργειας, να αναπτύξει ταχέως το σύστημα μεταφορών της και να πραγματοποιήσει αληθινή πρόοδο από πλευράς διασύνδεσης της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Εν προκειμένω, πρώτη προτεραιότητα είναι να διασφαλιστεί η έγκριση και η ταχεία εφαρμογή της δέσμης μέτρων «20-20-20». Για την περαιτέρω συμπλήρωσή της, η Επιτροπή προτείνει ως πυρήνα της παρούσας δεύτερης επισκόπησης της ενεργειακής στρατηγικής ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη , το οποίο συμπληρώνει τα μέτρα που προτάθηκαν μέχρι σήμερα, προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη και των τριών κύριων ενεργειακών στόχων της ΕΕ.

Επιπροσθέτως, η παρούσα επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής αποτελεί το πρώτο βήμα προς την επόμενη φάση της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που ενδεχομένως θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μεταξύ 2020 και 2050 και δρομολογεί τη διαδικασία για την εξεύρεση της απάντησης που θα πρέπει να δώσει η ΕΕ σε αυτές τις πιο μακροπρόθεσμες προκλήσεις.

2. σχεδιο δρασησ της ΕΕ για την ενεργειακη ασφάλεια και αλληλεγγυη

Η Επιτροπή προτείνει ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη , το οποίο περιέχει πέντε σημείων και δίνει έμφαση στα εξής:

- Ανάγκη υποδομών και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού

- Εξωτερικές ενεργειακές σχέσεις

- Αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και μηχανισμοί αντιμετώπισης κρίσεων

- Ενεργειακή απόδοση

- Βέλτιστη χρήση των εγχώριων πηγών ενέργειας της ΕΕ.

2.1. Προώθηση της υποδομής που είναι ουσιαστικής σημασίας για τις ενεργειακές ανάγκες της ΕΕ

Ενώ η αγορά πετρελαίου είναι μια ρευστή διεθνής αγορά, ο εφοδιασμός με φυσικό αέριο εξαρτάται κυρίως από τη σταθερή υποδομή των αγωγών. Επί του παρόντος, οι εισαγωγές καλύπτουν το 61% της ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης φυσικού αερίου της ΕΕ. Ποσοστό 42% των εν λόγω εισαγωγών προέρχεται από τη Ρωσία, 24% από τη Νορβηγία, 18% από την Αλγερία και 16% από άλλες χώρες, στην τελευταία περίπτωση κυρίως υπό μορφή ΥΦΑ (υγροποιημένο φυσικό αέριο)[6]. Έως το 2020, καθώς η εγχώρια παραγωγή της ΕΕ θα εξακολουθεί να φθίνει, το ποσοστό των εισαγωγών φυσικού αερίου αναμένεται να αυξηθεί σε 73%, από 61% που είναι σήμερα[7].

Σε επίπεδο ΕΕ, η εικόνα του εφοδιασμού εμφανίζεται σε εύλογα καλό βαθμό διαφοροποιημένη. Ωστόσο, σε εθνικό επίπεδο και για ιστορικούς λόγους, ορισμένα κράτη μέλη βασίζονται σε έναν και μοναδικό προμηθευτή για το 100% των αναγκών τους σε φυσικό αέριο. Η διασύνδεση και η αλληλεγγύη εντός της εσωτερικής αγοράς δεν αποτελούν απλώς φυσικά χαρακτηριστικά ενός συστήματος βασιζόμενου σε μια ολοκληρωμένη αγορά, αλλά είναι εξίσου ουσιαστικές για τη διασπορά και τη μείωση του κινδύνου για τους μεμονωμένους παράγοντες. Συνεπώς, η ΕΕ χρειάζεται να λάβει συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η εν λόγω αγορές διαφοροποιούν περισσότερο τις πηγές εφοδιασμού τους με φυσικό αέριο.

Επιπροσθέτως, για την επίτευξη των στόχων της πρωτοβουλίας «20-20-20» της ΕΕ κατά τρόπο διασφαλίζοντα τον εφοδιασμό όλων των πολιτών της ΕΕ με ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, θα χρειαστούν μεγάλες αλλαγές στην εσωτερική ενεργειακή υποδομή της ΕΕ κατά τα προσεχή έτη και δεκαετίες. Απαιτούνται διαφανείς και αξιόπιστες γενικότερες συνθήκες εντός της ΕΕ και σε σχέση με τρίτες χώρες, ώστε οι επιχειρήσεις να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις νέες επενδυτικές ευκαιρίες . Η αποφασιστική θεώρηση σε κοινοτικό επίπεδο είναι ουσιώδους σημασίας για να διευκολύνει αυτές τις εξελίξεις.

Συνεπώς, η Επιτροπή προτείνει να γίνουν δεκτές ως κοινοτικές προτεραιότητες οι ακόλουθες έξι δράσεις προτεραιότητας ως προς τις υποδομές:

- Η σύνδεση των υπολοίπων απομονωμένων αγορών ενέργειας της Ευρώπης αποτελεί προτεραιότητα. Μαζί με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη και σε στενή συνεργασία με τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, η Επιτροπή θα εκπονήσει το 2009 ένα σχέδιο διασύνδεσης της Βαλτικής, το οποίο θα καλύπτει το φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια και την αποθήκευση. Το εν λόγω σχέδιο θα καταγράφει τις κυριότερες υποδομές που λείπουν και είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική διασύνδεση της περιοχής της Βαλτικής με την υπόλοιπη ΕΕ, προβλέποντας τον ασφαλή και διαφοροποιημένο ενεργειακό εφοδιασμό της περιοχής, και θα απαριθμεί τις αναγκαίες δράσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης, για τη διασφάλιση της υλοποίησής του. Η αποτελεσματική ανάπτυξη της αγοράς καθώς και η συμβολή της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού θα πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη κατά την εκπόνηση του σχεδίου. Οι εργασίες θα ξεκινήσουν αμέσως στο πλαίσιο Ομάδας Υψηλού Επιπέδου η οποία θα συσταθεί από κοινού με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Το δεύτερο εξάμηνο του 2009 θα συγκληθεί περιφερειακή σύνοδος κορυφής για την έναρξη υλοποίησής του.

- Πρέπει να αναπτυχθεί ο νότιος διάδρομος φυσικού αερίου για την παροχή αερίου από τις πηγές της Κασπίας κα της Μέσης Ανατολής, οι οποίες θα μπορούσαν δυνητικά να καλύψουν σημαντικό μέρος των μελλοντικών αναγκών της ΕΕ. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες προτεραιότητες της ΕΕ όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη χρειάζεται να συνεργαστούν με τις ενδιαφερόμενες χώρες, κυρίως με εταίρους όπως το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν, το Ιράκ και τις χώρες του Μασρέκ, μεταξύ άλλων, με κοινό στόχο την ταχεία ανάληψη σταθερών δεσμεύσεων για τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο και την κατασκευή των απαραίτητων σωληναγωγών σε κάθε φάση ανάπτυξης. Πιο μακροπρόθεσμα, όταν οι πολιτικές συνθήκες το επιτρέψουν, ο εφοδιασμός από άλλες χώρες της περιοχής, όπως το Ουζμπεκιστάν και το Ιράν, αναμένεται να αποτελεί μια επιπλέον σημαντική πηγή εφοδιασμού για την ΕΕ.Θα διερευνηθεί η σκοπιμότητα ενός μηχανισμού ομαδικής αγοράς φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας («Caspian Development Corporation»), τηρώντας πλήρως τους κανόνες της ΕΕ, ιδίως τους κανόνες του ανταγωνισμού. Η διέλευση των σωληναγωγών φυσικού αερίου θα χρειαστεί να συμφωνηθεί με τις χώρες διαμετακόμισης και κυρίως με την Τουρκία, με τρόπο που να τηρούνται αφενός οι βασικές αρχές του κοινοτικού κεκτημένου και, αφετέρου, οι εύλογες ανησυχίες των χωρών αυτών όσον αφορά την ασφάλεια του δικού τους ενεργειακού εφοδιασμού. Η Επιτροπή θα καλέσει εκπροσώπους των ενδιαφερομένων χωρών σε σύσκεψη υπουργικού επιπέδου προκειμένου να συντελεστεί συγκεκριμένη πρόοδος και να οριστεί χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη συμφωνίας. Η Επιτροπή θα επιδιώξει να εντοπίσει έως τα μέσα του 2009 τους φραγμούς που τυχόν παραμένουν και παρακωλύουν την ολοκλήρωση του έργου, το οποίο θα αποτελέσει αντικείμενο ανακοίνωσης για τον νότιο διάδρομο φυσικού αερίου προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

- Το υγροποιημένο φυσικό αέριο και η κατάλληλη αποθήκευση του φυσικού αερίου είναι σημαντικά για τη διασφάλιση της ρευστότητας και της διαφοροποίησης των αγορών φυσικού αερίου της ΕΕ. Η επάρκεια χωρητικότητας για το ΥΦΑ, η οποία συνίσταται σε εγκαταστάσεις υγροποίησης στις χώρες παραγωγής και σε τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ και εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης επί των πλοίων στην ΕΕ, πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλα τα κράτη μέλη, είτε άμεσα, είτε μέσω άλλων κρατών μελών βάσει συμφωνίας αλληλεγγύης. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τα κράτη μέλη που επί του παρόντος εξαρτώνται υπερβολικά από έναν και μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου. Το 2009 η Επιτροπή θα αξιολογήσει τη συνολική κατάσταση όσον αφορά το ΥΦΑ και θα προσδιορίσει τα κενά με σκοπό να προτείνει ένα σχέδιο δράσης για το ΥΦΑ .

- Επί του παρόντος πρέπει να ολοκληρωθεί ο μεσογειακός ενεργειακός δακτύλιος , ο οποίος θα συνδέει την Ευρώπη με τη Νότιο Μεσόγειο μέσω διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Ειδικότερα, ο δακτύλιος είναι ουσιώδους σημασίας για την ανάπτυξη του τεράστιου δυναμικού ηλιακής και αιολικής ενέργειας της περιοχής. Ο κατάλογος των έργων υποδομής προτεραιότητας που εγκρίθηκε από την ευρωμεσογειακή σύνοδο των υπουργών ενέργειας τον Δεκέμβριο του 2007 και το μεσογειακό σχέδιο για την ηλιακή ενέργεια που εγκρίθηκε στο Παρίσι τον Ιούλιο του 2008[8] αποτελούν μοντέλο για αυτή την ανάπτυξη, και λαμβάνουν τη χρηματοδοτική και πολιτική στήριξη της ΕΕ. Το αργότερο έως το 2010, η Επιτροπή θα υποβάλει ανακοίνωση για τον μεσογειακό δακτύλιο, περιγράφοντας σε αδρές γραμμές ένα σχέδιο για τη συμπλήρωση των ελλείψεων, συμπεριλαμβανομένων των κυριότερων έργων που είναι σημαντικά για τη διαφοροποίηση των εξωτερικών πηγών ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ από πιο απομακρυσμένες περιοχές, όπως οι μελλοντικές συνδέσεις με το Ιράκ, τη Μέση Ανατολή και την Υποσαχάρια Αφρική.

- Οι διασυνδέσεις φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στον άξονα Βορρά-Νότου εντός της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης πρέπει να αναπτυχθούν κατά προτεραιότητα, στηριζόμενες κυρίως στην πρωτοβουλία για το Νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς (NETS) ώστε να δημιουργηθούν ο κοινός διαχειριστής του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου[9], ο δακτύλιος φυσικού αερίου της Ενεργειακής Κοινότητας, οι διασυνδέσεις προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν στο συμβούλιο υπουργών της Ενεργειακής Κοινότητας τον Δεκέμβριο του 2007[10] και ο πανευρωπαϊκός πετρελαιαγωγός[11]. Η νέα δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας προβλέπει την εκπόνηση, σε τακτά διαστήματα, ενός δεκαετούς σχεδίου ανάπτυξης δικτύου που θα περιγράφει τις ελλείψεις και τη δράση που είναι αναγκαία για την κάλυψή τους. Το εν λόγω κυλιόμενο σχέδιο θα εκπονηθεί από το νέο Ευρωπαϊκό δίκτυο διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (ENTSO). Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας και τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) προκειμένου να τους συνδράμει στην προετοιμασία του πρώτου σχεδίου το 2010, εάν χρειαστεί ακόμη και πριν από την επίσημη έναρξη εφαρμογής της τρίτης δέσμης μέτρων για την εσωτερική αγορά.

- Σύμφωνα με το έργο του Ευρωπαίου συντονιστή και την ανακοίνωση για την υπεράκτια αιολική ενέργεια που υπέβαλε η Επιτροπή μαζί με την παρούσα επισκόπηση ενεργειακής στρατηγικής, πρέπει να αναπτυχθεί ένα προσχέδιο για ένα υπεράκτιο δίκτυο στη Βόρειο Θάλασσα για να διασυνδεθούν μεταξύ τους τα εθνικά ηλεκτρικά δίκτυα της Βορειοδυτικής Ευρώπης και να συνδεθούν με αυτά τα πολυάριθμα σχεδιαζόμενα έργα υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Το εν λόγω δίκτυο πρέπει να καταστεί, μαζί με τον μεσογειακό δακτύλιο και το έργο διασύνδεσης της Βαλτικής, ένα από τα δομικά στοιχεία του μελλοντικού ευρωπαϊκού υπερδικτύου. Στο προσχέδιο πρέπει να προσδιορίζονται οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν και το χρονοδιάγραμμα που πρέπει να καθοριστεί, καθώς και τυχόν ειδικές δράσεις που χρειάζεται να αναληφθούν. Πρέπει να αναπτυχθεί από τα κράτη μέλη και τους εμπλεκόμενους περιφερειακούς φορείς και να διευκολυνθεί όπου υπάρχει ανάγκη από δράση σε κοινοτικό επίπεδο.

Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει επομένως τα μέσα που έχει στη διάθεσή της προκειμένου να επιδιώξει την επίτευξη ταχείας προόδου όσον αφορά όλες αυτές τις δράσεις προτεραιότητας, οι οποίες έχουν ήδη αναγνωριστεί ως έργα που απαιτούν κοινοτική στήριξη και δράση στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος ΔΕΔ-E (Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας). Σε αυτές περιλαμβάνεται η ενεργός προσέγγιση για τη συνεργασία με τα οικεία κράτη μέλη ώστε να αξιοποιηθεί στο μέγιστο βαθμό η δυνατότητα της ΕΕ να εκφράζεται ομόφωνα επί των διεθνών ενεργειακών θεμάτων.

Προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα έργα που περιγράφονται ανωτέρω θα απαιτηθούν σημαντικές προσπάθειες από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η στενότερη και αποτελεσματικότερη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, κυρίως με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, είναι αναγκαία για την προώθηση της αναγκαίας χρηματοδότησης, ιδίως των διασυνοριακών έργων. Οι δραστηριότητες αυτές αποτελούν καίριο στοιχείο της απάντησης της ΕΕ στη σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση και, συνεπώς, πρέπει να επιταχυνθούν, όπως προτείνεται στην πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής[12] μεταξύ άλλων για τη στήριξη της απασχόλησης και την συνδρομή στην αντιστάθμιση της πτώσης της ζήτησης. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για ορισμένες κύριες ενεργειακές υποδομές εκτός της ΕΕ, οι οποίες αντιμετωπίζουν υψηλό μη εμπορικό κίνδυνο. Η ανάπτυξη των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα με την παροχή της αναγκαίας πολιτικής στήριξης, ένα πλαίσιο εφοδιασμού και δυνητικά ένα ορισμένο επίπεδο χρηματοδότησης ή παροχής εγγυήσεων από πλευράς δημοσίου, καθώς και άλλες καινοτόμες μορφές χρηματοδότησης, μπορούν επίσης να αποκτήσουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Δυνητικά μπορούν να συμμετέχουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, εταιρείες και κοινοτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και οντότητες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα τρίτων χωρών.

Ωστόσο, προκειμένου να ενταθεί και επιταχυνθεί η πρόοδος, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα υφιστάμενα μέσα είναι ανεπαρκή. Ως πρώτο βήμα , η ΕΕ πρέπει να συμφωνήσει ότι τα προαναφερθέντα έργα συνιστούν προτεραιότητες για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού .

Ως δεύτερο βήμα , κατά το 2009-2010 θα προσδιοριστούν οι ακριβείς λεπτομερείς δράσεις - ιδίως η καταγραφή των οικονομικών αναγκών και των δυνητικών πηγών χρηματοδότησης- οι οποίες είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση της υλοποίηση των έργων, με τη στενή συνεργασία της Επιτροπής, των κρατών μελών, της βιομηχανίας, των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς, των εθνικών ρυθμιστικών αρχών ενέργειας και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δράσεις από τις οποίες θα προκύψουν οι προαναφερθείσες ανακοινώσεις. Εν προκειμένω, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ενεργειακές υποδομές θα έχουν μακροχρόνια διάρκεια ζωής. Η Επιτροπή θα μεριμνήσει ώστε η ανάπτυξη, σχεδίαση και επιλογή του τόπου να συνεκτιμά τις επιπτώσεις των κλιματικών συνθηκών που θα μεταβληθούν στο υπόλοιπο του αιώνα και οι οποίες θα αποτελούν καίριας σημασίας στοιχείο για την οικονομική τους βιωσιμότητα. Όλες οι νέες ενεργειακές υποδομές της ΕΕ πρέπει να ανθίστανται στις κλιματικές αλλαγές.

Ως τρίτο βήμα , από το 2010 και εφεξής, οι προσδιορισθείσες δράσεις θα πρέπει να αναληφθούν τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Επισημαίνεται ότι ο τρέχων προϋπολογισμός των ΔΕΔ-E ύψους 22 εκατομ. ευρώ ετησίως σημαίνει ότι τα περιθώρια για να επιδράσει καταλυτικά στην ανάπτυξη μεγάλων έργων κοινοτικού ενδιαφέροντος είναι περιορισμένα. Το αρχικό μέσο για τα ΔΕΔ-E επινοήθηκε και αναπτύχθηκε όταν η ΕΕ ήταν πολύ μικρότερη και αντιμετώπιζε ενεργειακές προκλήσεις μιας τελείως διαφορετικής διάστασης συγκριτικά με τις σημερινές. Συνεπώς, παράλληλα με την παρούσα επισκόπηση ενεργειακής στρατηγικής, η Επιτροπή υποβάλλει Πράσινη Βίβλο η οποία θέτει τον προβληματισμό σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αντικατασταθεί το υφιστάμενο μέσο για τα ΔΕΔ-E με ένα νέο μέσο, το κοινοτικό μέσο για την ενεργειακή ασφάλεια και τις ενεργειακές υποδομές , του οποίου οι στόχοι θα ήταν (i) η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, (ii) η διασφάλιση της ανάπτυξης του δικτύου προκειμένου να καταστεί δυνατή η επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και (iii) η εγγύηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, μέσω έργων υποδομής εντός και εκτός της ΕΕ. Επιπροσθέτως, η Πράσινη Βίβλος ανοίγει τον προβληματισμό σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο διασφάλισης της αποτελεσματικής χρήσης και εξέλιξης της εξωτερικής πολιτικής και των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ ώστε να συμβάλλουν στην επίτευξη των εν λόγω στόχων.

Με βάση τα αποτελέσματα της διαβούλευσης μετά τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου, η Επιτροπή θα εξετάσει την υποβολή πρότασης για το προαναφερθέν νέο κοινοτικό μέσο για την ενεργειακή ασφάλεια και τις ενεργειακές υποδομές. Μεταξύ άλλων, θα αξιολογηθεί η ανάγκη μελλοντικής κοινοτικής χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένου του επόμενου δημοσιονομικού πλαισίου που ξεκινά το 2014.

2.2. Μεγαλύτερη επικέντρωση στην ενέργεια στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων της ΕΕ

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι χώρες καθίστανται ολοένα και περισσότερο αλληλεξαρτώμενες σε ζητήματα ενέργειας. Η ενεργειακή αλληλεξάρτηση επηρεάζει την ανάπτυξη, το εμπόριο και την ανταγωνιστικότητα, τις διεθνείς σχέσεις και την παγκόσμια συνεργασία για το κλίμα. Πρέπει να δοθεί στην ενέργεια η πολιτική προτεραιότητα που της αξίζει στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων της ΕΕ, καθώς και στο πλαίσιο της εμπορικής της πολιτικής και των εμπορικών συμφωνιών, των διμερών εταιρικών της σχέσεων, των συμφωνιών συνεργασίας και σύνδεσης, και του πολιτικού διαλόγου. Τα πολύ διαφορετικά συμφέροντα των χωρών στον τομέα της ενέργειας, στο πλαίσιο της αυξανόμενης ενεργειακής αλληλεξάρτησης, τονίζουν την ανάγκη για σταθερότερα διεθνή νομικά πλαίσια που θα βασίζονται στην εξισορρόπηση δεσμεύσεων και οφελών, εντός του ενεργειακού τομέα και άλλων τομέων της οικονομίας.

Όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει την ασφάλεια του εφοδιασμού μέσω μεγαλύτερης προβλεψιμότητας και μεγαλύτερης διαφοροποίησης, μεταξύ άλλων από διαφορετικές εταιρείες σε ανάντη αγορές, έτσι και οι ξένες κυβερνήσεις και οι εξωτερικοί προμηθευτές επιδιώκουν την ασφάλεια της ζήτησης, ιδίως όσον αφορά τις μεγάλες επενδύσεις σε νέο ανάντη εφοδιασμό με φυσικό αέριο που παραδίδεται μέσω σωληναγωγών. Απαιτούν σαφείς και σταθερούς κανόνες για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και διακανονισμούς για την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά ή τις επενδύσεις σε αυτήν. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει ανάγκη δημιουργίας εμπιστοσύνης και ανάπτυξης βαθύτερων και νομικά δεσμευτικών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των χωρών παραγωγής και διαμετακόμισης, γεγονός που θα απέφερε σημαντικά αμοιβαία οφέλη σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική η οποία είναι απαραίτητη για τη χρηματοδότηση των μεγαλύτερης εντάσεως κεφαλαίου έργων στο μέλλον. Επομένως, η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, εσωτερικά όσο και εξωτερικά, προκειμένου να ενισχύσει τη συλλογική της επιρροή στις χώρες που προμηθεύουν ενέργεια και να παράσχει νέα είδη συμπράξεων ευρείας κλίμακας. Σε πολυμερές επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να πιέζει για μεγαλύτερη απελευθέρωση του εμπορίου και για επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις υφίσταται ήδη ενοποίηση των κανονιστικών ρυθμίσεων και της αγοράς. Η Νορβηγία είναι ήδη ενσωματωμένη στην εσωτερική αγορά ενέργειας ως μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου. Ο ρόλος της στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο (ποσοστό 24% των εισαγωγών της ΕΕ) και πετρέλαιο (16%)[13] είναι ουσιαστικός και πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω στο πλαίσιο του ενεργειακού διαλόγου ΕΕ-Νορβηγίας, με κοινά έργα όπως η υπεράκτια αιολική ενέργεια στη Βόρειο Θάλασσα και η ανάπτυξη των σημαντικών αποδεδειγμένων αποθεμάτων της Νορβηγίας. Η αποτελεσματική συνεργασία με τη Νορβηγία είναι ουσιαστική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ· η μεγιστοποίηση της μακροπρόθεσμης εκμετάλλευσης της νορβηγικής υφαλοκρηπίδας με βιώσιμο τρόπο παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο για τη Νορβηγία όσο και για την ΕΕ.

Η Ενεργειακή Κοινότητα[14] συγκροτεί στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μια ολοκληρωμένη αγορά με βάση την ΕΕ. Η εν λόγω αγορά στηρίζεται στη νομοθεσία για την εσωτερική αγορά και την ασφάλεια του εφοδιασμού όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο, και οι διαβουλεύσεις για την επέκτασή της στο πετρέλαιο είναι υπό εξέλιξη. Εάν οι διαπραγματεύσεις που επισήμως αρχίζουν τον Νοέμβριο στεφθούν με επιτυχία, η προσχώρηση της Ουκρανίας, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Τουρκίας στην Ενεργειακή Κοινότητα θα λειτουργήσει ως καταλύτης για τις μεταρρυθμίσεις τους στον τομέα της ενέργειας και θα οδηγήσει σε μια αμοιβαία επωφελή διευρυμένη αγορά ενέργειας βασιζόμενη σε κοινούς κανόνες. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει την Ουκρανία, μια σημαντική χώρα διαμετακόμισης, να αναβαθμίσει την υποδομή της. Όπου κρίνεται σκόπιμο, θα πρέπει επίσης να εξεταστεί η επέκταση του καθεστώτος του παρατηρητή σε άλλες χώρες. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η διαδικασία διεύρυνσης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη ενίσχυση της ευρείας εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στον τομέα της ενέργειας, επιδιώκοντας έτσι τους στόχους της ΕΕ όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό και συμβάλλοντας στην ασφάλεια των υποψηφίων για ένταξη χωρών.

Πρέπει να χαραχθεί μια στρατηγική για τη Λευκορωσία λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της ως γειτονικής χώρας και ως χώρας διαμετακόμισης.

Σήμερα η ΕΕ διαθέτει μνημόνια συμφωνίας για την ενέργεια με ένα μεγάλο αριθμό τρίτων χωρών. Η Ευρώπη πρέπει να εκπονήσει μια νέα γενιά ρητρών « ενεργειακής αλληλεξάρτησης » στις ευρείας βάσεως συμφωνίες με τις χώρες παραγωγής εκτός Ευρώπης. Οι ρήτρες ενεργειακής αλληλεξάρτησης πρέπει να αποσκοπούν στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της ασφάλειας της ζήτησης και της ασφάλειας του εφοδιασμού. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην ενθάρρυνση των ανάντη επενδύσεων, στη διευκόλυνση της ανάπτυξης των αναγκαίων υποδομών, στις σαφείς συνθήκες πρόσβασης στις αγορές (εντός του τομέα της ενέργειας και άλλων τομέων της οικονομίας), στο διάλογο για τις εξελίξεις στην αγορά και τις πολιτικές εξελίξεις, και στις διατάξεις επίλυσης των διαφορών. Πρέπει να συνομολογηθούν διακανονισμοί διαμετακόμισης προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή ροή ακόμη και σε περιόδους πολιτικής έντασης, πιθανώς μέσω καινοτόμων προσεγγίσεων, όπως η κοινή διαχείριση και ακόμη περισσότερο η ιδιοκτησία των σωληναγωγών από εταιρείες των χωρών εφοδιασμού, διαμετακόμισης και κατανάλωσης. Οι διατάξεις πρέπει να βασίζονται στο ενεργειακό κεκτημένο της ΕΕ, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο, και στις αρχές της συνθήκης για τον Χάρτη Ενέργειας[15]. Οι διατάξεις πρέπει να συμβάλλουν σε ένα μακροπρόθεσμο πολιτικό πλαίσιο, μειώνοντας τους πολιτικούς κινδύνους και ενθαρρύνοντας την ανάληψη δεσμεύσεων από τις ιδιωτικές εταιρείες όσον αφορά τον εφοδιασμό και τη διαμετακόμιση. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης θα μπορούσαν να παράσχουν μια κατάλληλα διαρθρωμένη χρηματοδότηση συνδεόμενη με την ανάπτυξη μεγάλων έργων υποδομής σε τρίτες χώρες. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις κυριότερες υποδομές εκτός ΕΕ, οι οποίες εκτίθενται σε υψηλούς μη εμπορικούς κινδύνους.

Όσον αφορά τη Ρωσία , το τρέχον ευρύτερο πλαίσιο αντιστοιχεί στην πρόθεση διαπραγμάτευσης μιας νέας ευρείας συμφωνίας η οποία θα αντικαταστήσει την συμφωνία σύμπραξης και συνεργασίας του 1997. Είναι σημαντικό για την μακροπρόθεσμη σταθερότητα της ενεργειακής σχέσης μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας να διευρυνθεί η συμφωνία του 1997 και να αποκτήσει ισχυρότερη και ευρύτερη βάση. Η Ρωσία θα παραμείνει ο κύριος ενεργειακός εταίρος της ΕΕ και στο απώτερο μέλλον, και χρειάζεται να γίνουν περισσότερα ώστε να διασφαλιστεί ότι η σχέση αυτή βασίζεται στην εμπιστοσύνη· αμφότερα τα μέρη θα επωφεληθούν από την σταθεροποίηση των κύριων αρχών στις οποίες βασίζεται η εν λόγω σύμπραξη από πλευράς δικαίου. Οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν με αυτό τον τρόπο να διευκολύνουν τη μεταρρύθμιση και την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στη Ρωσία σύμφωνα με τους εσωτερικούς της στόχους, να παράσχουν σταθερότητα και προβλεψιμότητα της ζήτησης για ρωσικό φυσικό αέριο, και να διευκρινίσουν τους όρους υπό τους οποίους οι ρωσικές εταιρείες μπορούν να επενδύουν κατάντη στην ΕΕ. Τέλος, μια συμφωνία με τη Ρωσία θα μπορούσε να βοηθήσει στη θέσπιση δεσμευτικών και αποτελεσματικών κανόνων διαμετακόμισης σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, οι οποίοι σήμερα απουσιάζουν. Όλες οι βελτιώσεις θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της διαφοροποίησης και της αξιοπιστίας του ενεργειακού εφοδιασμού από πλευράς Ευρώπης και της προμήθειας από πλευράς Ρωσίας.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να εκπονηθούν δεσμευτικές από νομική άποψη διατάξεις για την ενεργειακή αλληλεξάρτηση, στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας που θα διαδεχθεί τη συμφωνία σύμπραξης και συνεργασίας. Αυτό θα απαιτήσει τη συμπλήρωση της εντολής για τη νέα συμφωνία με μια εντολή για δρομολόγηση των συνομιλιών με σκοπό την επίτευξη Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών (ΣΕΣ). Στο παρελθόν, η Ρωσία και η ΕΕ συνέδεσαν τις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας ΣΕΣ με την προσχώρηση της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αλλά προσφάτως απεδείχθη ότι η επίτευξη αποφασιστικής προόδου στις εν λόγω διαπραγματεύσεις είναι μάλλον αβέβαιη. Επιπροσθέτως, ο ενεργειακού περιεχομένου διάλογος ΕΕ–Ρωσίας πρέπει να συνεχιστεί και να αναληφθούν περαιτέρω συγκεκριμένες δράσεις συνεργασίας και κοινά σχέδια. Όσο περισσότερο η ενεργειακή σχέση ΕΕ–Ρωσίας εδράζεται σε μια στέρεη αμοιβαία συμφωνηθείσα και ισόρροπη νομική βάση, τόσο περισσότερο θα αναπτυχθούν η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό κλίμα για επενδύσεις σε έργα εξερεύνησης και υποδομής.

Μια παρόμοια προσέγγιση πρέπει να αναπτυχθεί με τις χώρες της περιοχής της Κασπίας . Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδωσε μεγάλη προτεραιότητα στην περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων με τις εν λόγω χώρες. Δεδομένου ότι οι εν λόγω χώρες διαθέτουν ενεργειακούς πόρους και είναι σημαντικό να σημειώσουν πρόοδο όσον αφορά τις υποδομές προτεραιότητας για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο, η Επιτροπή θα επικεντρώσει όλα τα μέσα στην οικοδόμηση σταθερής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της διαδικασίας του Μπακού[16], προκειμένου να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση για την ενέργεια. Η ενίσχυση της δέσμευσης με όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες, κυρίως μέσω διμερών συμφωνιών, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα.

Ο ενεργειακός διάλογος ΕΕ-ΟΠΕΚ (Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών) παρέχει ένα φόρουμ για κοινή αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν τις τιμές, των ανάντη και κατάντη επενδύσεων που είναι απαραίτητες τόσο στις χώρες παραγωγής όσο και στις χώρες κατανάλωσης, και των επιπτώσεων των τεχνολογικών εξελίξεων. Ο διάλογος συνιστά αναγνώριση του γεγονότος ότι οι χώρες παραγωγής και κατανάλωσης έχουν κοινό συμφέρον να προωθήσουν τον τακτικό εφοδιασμό σε προσιτές τιμές. Οι ενεργειακές σχέσεις με το Ιράκ και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω στον τομέα των υδρογονανθράκων, συμπεριλαμβανομένων νέων τομέων όπως οι καθαρές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας. Παράλληλα, θα αναπτυχθούν οι διμερείς ενεργειακές σχέσεις με τις επιμέρους χώρες που συμμετέχουν στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου.

Πρέπει να βαθύνει η συνεργασία με εταίρους όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ, καθώς και η συνεργασία με τις αναδυόμενες χώρες κατανάλωσης προκειμένου να προωθηθεί μια κοινή αντίληψη της παγκόσμιας ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, να βελτιωθεί η διαφάνεια των παγκόσμιων αγορών ενέργειας και να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της αειφορίας. Αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται πλαίσια συνεργασίας με χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία , σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, και με περιοχές όπως η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική . Επίσης αναπτύσσεται η συνεργασία με χώρες εναλλακτικού εφοδιασμού, όπως η Βραζιλία, η οποία είναι μεγάλος εξαγωγέας βιοκαυσίμων.

Οι ενεργειακές σχέσεις με την Αφρική , κυρίως με τη Βόρειο Αφρική, πρέπει να επιταχυνθούν ενόψει του σημαντικού δυναμικού της που εκτείνεται από τους υδρογονάνθρακες έως ένα τεράστιο ανεκμετάλλευτο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Χώρες όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Νιγηρία υπήρξαν για μεγάλο διάστημα σημαντικοί προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου και είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι ενεργειακές σχέσεις με αυτές τις χώρες. Ο Υπερσαχάριος Σωληναγωγός Φυσικού Αερίου αποτελεί μια σημαντική πρόσθετη ευκαιρία για την ΕΕ να διαφοροποιήσει τις διαδρομές και τις πηγές ενέργειας. Η ΕΕ είναι έτοιμη να συνδράμει στην υλοποίησή του μέσω των διαφόρων μέσων της, κυρίως μέσω της διμερούς συνεργασίας, του Ευρωπαϊκού Μέσου Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Επιπροσθέτως, η ενεργειακή σύμπραξη Αφρικής - ΕΕ με την Αφρικανική Ένωση και με τις Αφρικανικές Περιφερειακές Οικονομικές Κοινότητες θα είναι καθοριστική για την ανάπτυξη ενός βαθύτερου ενεργειακού διαλόγου και την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών. Η ΕΕ θα αξιολογήσει τον ολοένα και σημαντικότερο ρόλο της Αφρικής για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ και θα εξασφαλίσει τη διάθεση κατάλληλων μέσων και πολιτικών. Η περιφερειακή ολοκλήρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αποτελούν ιδιαιτέρως σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης για την Αφρική, και η Επιτροπή θα εντείνει τις προσπάθειές της για παροχή συνδρομής στις εν λόγω περιοχές.

Ορισμένοι εταίροι της ΕΕ εξετάζουν τη δρομολόγηση πυρηνικού προγράμματος, μιας τεχνολογίας στην οποία η ΕΕ πρωτοστατεί παγκοσμίως, ή την επέκταση των σημερινών τους δραστηριοτήτων. Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δεν διαθέτουν αυτή τη στιγμή την απαραίτητη νομοθετική και κανονιστική υποδομή για να διασφαλίσουν ότι θα δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια στις αποφάσεις σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας. Πρόσφατα παρουσιάστηκε η δράση της ΕΕ για την προώθηση των υψηλότερων προτύπων πυρηνικής ασφάλειας και πυρηνικών διασφαλίσεων [17]. Με το «Μέσο για τη συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας», η ΕΕ θα συνεργαστεί με τρίτες χώρες και θα τις συνδράμει στη βελτίωση των αντιλήψεών τους όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια και την ασφάλεια των εν λειτουργία πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Για τις αναδυόμενες χώρες που προτίθενται να κατασκευάσουν πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, η ΕΕ θα συνδράμει στη συγκρότηση αρμόδιων και ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών πυρηνικής ενέργειας, ικανών να διασφαλίσουν ότι οι νέοι σταθμοί κατασκευάζονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας και λειτουργούν σύμφωνα με τα πλέον υψηλά πρότυπα.

Για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας, όπως τόνισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο[18], να εκφράζεται η Ευρώπη ομόφωνα και να ενεργεί αναλόγως. Η πρόσφατη επισκόπηση της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας[19] προσδιορίζει τις εξωτερικές σχέσεις και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού ως δράσεις προτεραιότητας για την ΕΕ. Η ομαδικότητα δεν σημαίνει την ύπαρξη ενός μοναδικού κοινοτικού εκπροσώπου για τα εξωτερικά θέματα, αλλά έναν αποτελεσματικό σχεδιασμό και έναν αποτελεσματικό συντονισμό για τη διασφάλιση της ενότητας δράσης και μηνύματος σε κοινοτικό επίπεδο και σε επίπεδο κράτους μέλους. Για να γίνουν αυτά πράξη, το 2009 η Επιτροπή θα προσδιορίσει τους συγκεκριμένους μηχανισμούς που είναι αναγκαίοι για τη διασφάλιση της διαφάνειας μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ. Αυτό θα πρέπει να επιτρέψει την καλύτερη συνεργασία όσον αφορά τις εξελίξεις και τις προθέσεις για τα διεθνή ενεργειακά ζητήματα. Για να συμπληρώσει αυτούς τους μηχανισμούς, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο να προτείνει αναθεώρηση του κανονισμού 736/96, ο οποίος υποχρεώνει τα κράτη μέλη να κοινοποιούν στην Επιτροπή τα επενδυτικά έργα κοινοτικού ενδιαφέροντος στους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να εναρμονίσει τον κανονισμό με τις σημερινές ενεργειακές προκλήσεις. Η Επιτροπή θα εξετάσει τον βέλτιστο τρόπο περαιτέρω ανάπτυξης των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης με τους σημαντικότερους γειτονικούς ενεργειακούς εταίρους.

2.3. Βελτίωση του συστήματος των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και των μηχανισμών αντιμετώπισης κρίσεων

Για να επιτύχει τους στόχους της όσον την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, η ΕΕ πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι οι εσωτερικοί της μηχανισμοί αντιμετώπισης κρίσεων και τα οικεία πρότυπα ασφαλείας είναι όσο το δυνατόν αποτελεσματικά. Επομένως, το τρίτο στοιχείο του σχεδίου δράσης για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη επικαιροποιεί και βελτιώνει τους υφιστάμενους κοινοτικούς κανόνες στον εν λόγω τομέα.

Από το 1968[20] υφίσταται ένα υποχρεωτικό καθεστώς για τα πετρελαϊκά αποθέματα έκτακτης ανάγκης. Τα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει διαφορετικούς μηχανισμούς εφαρμογής της οδηγίας για τα πετρελαϊκά αποθέματα: μερικά στηρίζονται στα αποθέματα που κατέχουν οι κυβερνήσεις, όπως τα καθεστώτα των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, ενώ άλλα στηρίζονται στα αποθέματα που κατέχει η βιομηχανία. Το σύστημα απεδείχθη ότι είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση περιορισμένης κλίμακας διακοπών του εφοδιασμού, κυρίως ως απάντηση στις κοινές δράσεις που συντονίζει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας. Ωστόσο, με βάση την αποκτηθείσα πείρα το υφιστάμενο σύστημα μπορεί να βελτιωθεί.

Μαζί με την παρούσα επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής η Επιτροπή προτείνει συνεπώς την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα στρατηγικά πετρελαϊκά αποθέματα έκτακτης ανάγκης ώστε να βελτιωθεί ο ειρμός με το καθεστώς του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, να αυξηθεί η αξιοπιστία και η διαφάνεια των διαθέσιμων αποθεμάτων, να απλουστευθούν η συμμόρφωση και η επαλήθευση και να αποσαφηνιστούν οι διαδικασίες έκτακτης ανάγκης.

Επί του παρόντος η ΕΕ δημοσιεύει στοιχεία για το επίπεδο των στρατηγικών πετρελαϊκών αποθεμάτων για κάθε κράτος μέλος. Αντίθετα με τις ΗΠΑ, δεν δημοσιεύει πληροφορίες για το επίπεδο των πρόσθετων εμπορικών πετρελαϊκών αποθεμάτων που κατέχει η ΕΕ. Προκειμένου να βελτιωθεί η διαφάνεια της αγοράς πετρελαίου και να περιοριστούν τα αποτελέσματα της αδικαιολόγητης κερδοσκοπίας, η Επιτροπή προτείνει να αναλάβει τώρα η ΕΕ να δημοσιεύει, συγκεντρωτικά, το επίπεδο των εμπορικών πετρελαϊκών αποθεμάτων που κατέχουν οι πετρελαϊκές εταιρείες της ΕΕ σε εβδομαδιαία βάση.

Η Επιτροπή επανεξέτασε επίσης την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα της οδηγίας σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο [21]. Διαπίστωσε ότι το σημερινό νομικό πλαίσιο θα μπορούσε να βελτιωθεί. Ειδικότερα, χρειάζεται περισσότερη εναρμόνιση των προτύπων για την ασφάλεια του εφοδιασμού και θέσπιση προκαθορισμένων μέτρων έκτακτης ανάγκης σε περιφερειακό και κοινοτικό επίπεδο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία σε αυτό το στάδιο, ώστε η ΕΕ να αποφασίσει τη σύσταση υποχρεωτικών στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου. Τα στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου κοστίζουν τουλάχιστον πέντε φορές περισσότερο από τα πετρελαϊκά αποθέματα. Μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση συνίσταται στην προώθηση της ανάπτυξης και της αποτελεσματικής και διαφανούς διαχείρισης των εμπορικών αποθεμάτων, στη διαφοροποίηση των συνδέσεων προμήθειας που επιτρέπουν τον ευέλικτο εφοδιασμό από προμηθευτές ΥΦΑ ή από γειτονικούς προμηθευτές εντός της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, και στην ταχεία μείωση της ζήτησης μέσω συμβάσεων με δυνατότητα διακοπής και αλλαγής καυσίμου, ειδικά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Όπως και στον τομέα του πετρελαίου, πρέπει να βελτιωθεί σε επίπεδο ΕΕ ο συντονισμός της αντιμετώπισης κρίσεων, τόσο μεταξύ των κρατών μελών όσο και στις σχέσεις με τις χώρες εφοδιασμού και διαμετακόμισης. Πρέπει να προβλεφθεί ένα καταλληλότερο κατώφλι ενεργοποίησης της κοινοτικής δράσης και να διευκρινιστούν οι διακανονισμοί αντιστάθμισης. Η Ομάδα Συντονισμού για το Φυσικό Αέριο πρέπει να συνεχίσει να εκπονεί σενάρια αντίδρασης σε μελλοντικές πιθανές κρίσεις εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Έχοντας υπόψη αυτές τις εργασίες καθώς και τις εργασίες του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας και της Ομάδας των Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για την Ηλεκτρική Ενέργεια και το Φυσικό Αέριο, η Επιτροπή θα διενεργήσει διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να προτείνει την αναθεώρηση της οδηγίας σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο το 2010.

2.4. Μια νέα ώθηση στην ενεργειακή απόδοση

Η ΕΕ έχει αναλάβει τη δέσμευση να επιτύχει βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20% έως το 2020. Οι στόχοι ως προς τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για τους οποίους η ΕΕ έχει αναλάβει δέσμευση, θα συμβάλλουν στην επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου και, αντιστρόφως, μια φιλόδοξη δράση για την ενεργειακή απόδοση θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για το κλίμα έως το 2020, κυρίως στο πλαίσιο της απόφασης για τον επιμερισμό των προσπαθειών. Τα μέτρα για την ενεργειακή απόδοση πρόκειται επομένως να διαδραματίσουν καίριο ρόλο ώστε να διασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια με το χαμηλότερο κόστος, ειδικότερα όσον αφορά τα κτίρια και τις μεταφορές.

Είναι εξίσου προφανές ότι ο στόχος της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κατά 20% θα συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την αειφορία και την ανταγωνιστικότητα. Επιπροσθέτως, η μείωση της κατανάλωσης χάρις στην ενεργειακή απόδοση είναι ο πλέον βιώσιμος τρόπος περιορισμού της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και τις εισαγωγές. Τα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και οι οικολογικές τεχνολογίες μπορούν επίσης να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για την οικονομία, μεταξύ άλλων για τις ΜΜΕ, στη σημερινή δύσκολη οικονομική κατάσταση. Η ενεργειακή απόδοση πρέπει να αποτελεί τον πυρήνα του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη.

Σημαντική είναι η πρόοδος που έχει σημειωθεί όσον αφορά την επίτευξη του στόχου βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%. Τα μέτρα αναμένεται να επιτύχουν τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης περίπου κατά 13-15%. Κατά συνέπεια, μαζί με την παρούσα επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής, η Επιτροπή υποβάλλει τη νέα δέσμη μέτρων του 2008 για την ενεργειακή απόδοση, με πρωτοβουλίες για την ενεργειακή απόδοση, ώστε να συντελεσθεί περαιτέρω σημαντική πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου του 20%:

- Αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων ώστε να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής της, να απλουστευθεί η υλοποίησή της και να καταστούν τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων ένα πραγματικό εργαλείο της αγοράς. Η εν λόγω αναθεωρημένη οδηγία θα δώσει τη δυνατότητα σε μια μέση οικογένεια να εξοικονομήσει εκατοντάδες ευρώ ετησίως, ακόμη και μετά την αφαίρεση του κόστους των προϊόντων υψηλής ενεργειακής απόδοσης που χρησιμοποιούνται στη θέρμανση, στην ψύξη και στις κατασκευές.

- Αναθεώρηση της οδηγίας για τη σήμανση της κατανάλωσης ενέργειας , η οποία μέχρι τώρα κάλυπτε μόνο τις οικιακές συσκευές, ώστε η σήμανση να εφαρμοστεί σε ευρύτερο φάσμα προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια, εμπορικών και βιομηχανικών, και να καθιερωθεί μια εναρμονισμένη βάση για τις δημόσιες συμβάσεις και τα κίνητρα που παρέχουν τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή εκπονεί επίσης επί του παρόντος αναβαθμισμένες ή νέες ταξινομήσεις για ορισμένες ομάδες προϊόντων. Σε ένα χωριστό νομικό μέσο θα καθιερωθεί το νέο ενεργειακό σήμα για τα ελαστικά των αυτοκινήτων.

- Εντατικοποίηση της εφαρμογής της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό . Η Επιτροπή θα εγκρίνει κατά τους προσεχείς μήνες τις ελάχιστες απαιτήσεις για τους λαμπτήρες φωτισμού (οι οποίες θα οδηγήσουν στη σταδιακή κατάργηση των λαμπτήρων πυράκτωσης που σπαταλούν ενέργεια), τον ηλεκτρικό εξοπλισμό όσον αφορά την κατάσταση εφεδρείας και εκτός λειτουργίας των συσκευών, τον εξοπλισμό οδικού φωτισμού και φωτισμού γραφείων, τα εξωτερικά τροφοδοτικά ισχύος και τους απλούς μετατροπείς–αποκωδικοποιητές για τηλεοράσεις. Μετά την πρώτη αυτή δέσμη μέτρων, σύντομα θα ακολουθήσουν μέτρα με στόχο τα πλυντήρια ρούχων, τα πλυντήρια πιάτων και τα ψυγεία, τους λέβητες και τους θερμοσίφωνες, τους κινητήρες και τις τηλεοράσεις. Όταν θα ολοκληρωθούν, θα επιτρέψουν την εξοικονόμηση 96 εκατ. τόνων ισοδύναμου πετρελαίου έως το 2020[22], λαμβάνοντας υπόψη τη συνδυασμένη επίδραση του οικολογικού σχεδιασμού και της σήμανσης.

- Η προώθηση της συμπαραγωγής αποτελεί σημαντική προτεραιότητα. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή πρόκειται να εγκρίνει, μαζί με την παρούσα επισκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής, μια ανακοίνωση και λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές για την τεχνική εφαρμογή της οδηγίας για τη συμπαραγωγή.

- Η Επιτροπή θα αναπτύξει μηχανισμούς συγκριτικής αξιολόγησης και δικτύωσης για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών. Το «Σύμφωνο των Δημάρχων »[23] θα συμβάλει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Τα κοινοτικά κονδύλια (συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος «Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη») θα διατεθούν για την ενίσχυση της αναπαραγωγής των βέλτιστων πρακτικών σε ολόκληρη την ΕΕ, μαζί με άλλα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο. Μια νέα πρωτοβουλία για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ενέργειας, η οποία πρόκειται να δρομολογηθεί από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο, με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης θα επιδιώξει αυτόν το στόχο. Είναι σημαντικές η επινόηση και η εφαρμογή κατάλληλων χρηματοδοτικών μέσων για μικρής κλίμακας επενδύσεις που συχνά απαιτούνται σε επενδυτικά έργα ενεργειακής απόδοσης (παραδείγματος χάριν, το αρχικό επενδυτικό κόστος που βαρύνει τους ιδιοκτήτες ή τους χρήστες κτιρίων).

- Μέσω των προγραμμάτων για την πολιτική συνοχής έχουν διατεθεί πάνω από 9 δις ευρώ για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά την περίοδο 2007-13. Τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στηρίζουν ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης στη βιομηχανία, το εμπόριο, τις μεταφορές και τα δημόσια κτίρια, τη συμπαραγωγή και την τοπική παραγωγή ενέργειας, την καινοτομία για βιώσιμη ενέργεια, και την εκπαίδευση για την παρακολούθηση και αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης. Επιπροσθέτως, στα νέα κράτη μέλη, η πολιτική συνοχής στηρίζει τις επενδύσεις για την ενεργειακή απόδοση των κατοικιών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Δεδομένου ότι ορισμένες από αυτές τις δράσεις μπορούν να χρηματοδοτηθούν από άλλες θέσεις του προϋπολογισμού για την πολιτική συνοχής, όπως η Ε&Α, η αστική και αγροτική ανάπλαση, και η τεχνική βοήθεια, το ύψος των κονδυλίων που θα διατεθούν στην πραγματικότητα για τη στήριξη της ενεργειακής πολιτικής της Ευρώπης αναμένεται να είναι πολύ υψηλότερο. Τα χρηματοδοτικά μέσα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα δανειακά κεφάλαια και τα ιδιωτικά μετοχικά κεφάλαια που χορηγούν ο όμιλος της ΕΤΕπ (π.χ. μέσω δανείων στο πλαίσιο των διαρθρωτικών προγραμμάτων) και η ΕΤΑΑ θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη συμπληρωματική χρηματοδότηση με σκοπό τη στήριξη των επιχειρησιακών προγραμμάτων.

- Ως συμπλήρωμα της δέσμης μέτρων για την ενέργεια και την αλλαγή του κλίματος θα υποβληθεί μια δέσμη μέτρων για τον φόρο υπέρ του περιβάλλοντος . Θα περιλαμβάνει πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για τη φορολόγηση της ενέργειας προκειμένου να την εναρμονίσει πλήρως με τους στόχους για την ενέργεια και την αλλαγή του κλίματος, και μια μελέτη του τρόπου με τον οποίο ο ΦΠΑ και άλλα φορολογικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να καταβάλλει προσπάθειες για την προώθηση της απελευθέρωσης αγαθών και υπηρεσιών υψηλής ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο επίσης των εμπορικών διαπραγματεύσεων .

Η επίτευξη βελτιωμένης ενεργειακής απόδοσης σε άλλες βιομηχανικές χώρες και αναδυόμενες οικονομίες είναι τουλάχιστον το ίδιο σημαντική όσο και στην Ευρώπη. Η πρόοδος προς μια παγκόσμια συμφωνία για την αλλαγή του κλίματος θα δημιουργήσει σημαντικά νέα κίνητρα για τη συνεργασία με σκοπό την ενεργειακή απόδοση. Η ενεργειακή απόδοση πρέπει να αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της Ενεργειακής Κοινότητας κατά τα προσεχή έτη. Η Επιτροπή θα στηριχθεί στη Διεθνή Σύμπραξη για Συνεργασία υπέρ της Ενεργειακής Απόδοσης, η οποία συνομολογήθηκε στο πλαίσιο της Ομάδας των Οκτώ (G8) με την Κίνα, την Ινδία και την Κορέα τον Ιούλιο του 2008 για την προώθηση κοινών προτύπων προϊόντων και φιλόδοξων προσπαθειών σε ολόκληρο τον κόσμο, και θα συμμετάσχει στη δρομολόγησή της το 2009 ως μιας εκτελεστικής συμφωνίας του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ). Σε αυτό το πλαίσιο, οι δραστηριότητες εξωτερικής προβολής του ΔΟΕ στις αναδυόμενες χώρες είναι ιδιαιτέρως σημαντικές.

Η ενεργειακή απόδοση πρέπει να αποτελεί σταθερή προτεραιότητα για την κοινοτική ενεργειακή πολιτική. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει το 2009 το Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση και θα προετοιμάσει ένα πιο επικεντρωμένο σχέδιο δράσης, όπως ζήτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2008.

2.5. Καλύτερη χρήση των εγχώριων ενεργειακών αποθεμάτων της ΕΕ

Η ενέργεια που παράγεται εντός της ΕΕ αντιπροσωπεύει ποσοστό 46% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας[24]. Πριν από την πρωτοβουλία «20-20-20», το εν λόγω ποσοστό αναμενόταν να πέσει στο 36% έως το 2020[25]. Με την εφαρμογή της νέας ενεργειακής πολιτικής, το ποσοστό αυτό αναμένεται να διατηρηθεί γύρω στο 44% της κατανάλωσης της ΕΕ[26].

Όλα τα οικονομικώς συμφέροντα μέτρα που μπορούν να ληφθούν για την προώθηση της ανάπτυξης και της χρήσης των εγχώριων πηγών θα πρέπει να αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη.

Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως η αιολική, η ηλιακή, η υδραυλική, η ενέργεια από βιομάζα και οι θαλάσσιοι πόροι πρέπει να θεωρούνται ως η μεγαλύτερη δυνητική πηγή εγχώριας ενέργειας της ΕΕ. Σήμερα η εγχώρια ενέργεια αντιπροσωπεύει περίπου το 9% της κατανάλωσης τελικής ενέργειας της ΕΕ· ο στόχος που συμφωνήθηκε είναι έως το 2020 η εγχώρια ενέργεια να συμβάλλει με ποσοστό 20%. Μετά την έναρξη ισχύος της νέας οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Επιτροπή θα δώσει έμφαση στην παρακολούθηση και διευκόλυνση της σωστής και έγκαιρης υλοποίησής της, και στα υπόλοιπα πρακτικά θέματα που ενδέχεται να παρεμποδίσουν την αυξανόμενη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αγορά με αποτελεσματικό και γρήγορο τρόπο, όπως οι συνδεόμενοι με το δίκτυο περιορισμοί. Με βάση την πείρα που θα αποκτηθεί με τη νέα οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Επιτροπή θα υποβάλλει ανακοίνωση με τίτλο «Άρση των φραγμών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εντός της ΕΕ» , εντοπίζοντας τους φραγμούς και προτείνοντας δράσεις για την εξουδετέρωσή τους.

Για την καθιέρωση κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών για τη μαζική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ, η Επιτροπή συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να προωθήσει την προαναφερθείσα πρωτοβουλία της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ενέργειας ώστε να κινητοποιηθούν μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτήσεις από τις κεφαλαιαγορές, για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην καθαρή χρήση ορυκτών καυσίμων και στη συνδυασμένη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις πόλεις της Ευρώπης.

Η τεχνολογία διαδραματίζει καίριο ρόλο στη μέγιστη αξιοποίηση των φυσικών πόρων της ΕΕ. Η ανάγκη για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αυξάνεται καθώς αυξάνονται οι στόχοι μας όσον αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου· επομένως, είναι ζωτικής σημασίας να προκληθεί με καταλυτικό τρόπο ταχεία πρόοδος όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, την απόδοση και την αειφορία της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πράγματι, πρόκειται για μια τεράστια οικονομική ευκαιρία για την ΕΕ, όσο και για προτεραιότητα όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και την αειφορία. Η επίτευξη αυτού του στόχου επιδιώκεται επί του παρόντος στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου για την ενεργειακή τεχνολογία, το οποίο εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2008[27]. Έχει ήδη συντελεσθεί πρόοδος όσον αφορά την υλοποίησή του, μεταξύ άλλων σε έξι ευρωπαϊκές βιομηχανικές πρωτοβουλίες: αιολική ενέργεια, ηλιακή ενέργεια, βιοενέργεια (βιοκαύσιμα δεύτερης γενεάς), ΔΜΑ (δέσμευση, μεταφορά και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα), ηλεκτρικά δίκτυα και αειφόρος πυρηνική σχάση. Οι πρωτοβουλίες αναπτύσσονται σε στενή συνεργασία με τα υφιστάμενα τεχνολογικά βάθρα και την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Το επόμενο βήμα θα είναι μια ανακοίνωση για τη χρηματοδότηση των τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η οποία θα υποβληθεί από την Επιτροπή το 2009, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Στην ανακοίνωση θα αξιολογούνται οι πόροι που είναι απαραίτητοι και οι πιθανές πηγές χρηματοδότησης και θα προτείνονται τρόποι στήριξης των μεγάλης κλίμακας επιδείξεων σε επίπεδο ΕΕ, όπου περιλαμβάνονται έως και δώδεκα σταθμοί επίδειξης για τη δέσμευση, μεταφορά και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Στην ανακοίνωση θα λαμβάνεται υπόψη η έκβαση των εν εξελίξει διαβουλεύσεων για την αναθεώρηση της οδηγίας περί εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, ιδίως η επιλογή της χρήσης των εσόδων πλειστηριασμού και των κατανεμηθέντων δικαιωμάτων εκπομπής ως τρόπος επίσπευσης της υλοποίησης των τόσο απαραίτητων δραστηριοτήτων επίδειξης.

Ο άνθρακας παραμένει ουσιαστικό συστατικό στοιχείο του εγχώριου ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης και μια σημαντική εναλλακτική επιλογή έναντι του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Διατίθεται σε μεγάλες ποσότητες από πολλούς προμηθευτές στον κόσμο και μπορεί να αποθηκευτεί σχετικά εύκολα. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνθρακα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε πολλά μέρη του κόσμου και σύμφωνα με τις προβλέψεις η χρήση του άνθρακα και του λιγνίτη στην Ευρώπη αναμένεται να διαδραματίζει συνεχώς ουσιαστικό ρόλο στην ηλεκτροπαραγωγή. Το κύριο μειονέκτημα του άνθρακα είναι οι υψηλότερες εκπομπές CO2. Η χρήση του μακροπρόθεσμα εναρμονίζεται με τους στόχους για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αλλαγής του κλίματος μόνο εάν οι σταθμοί υψηλής απόδοσης είναι περισσότεροι αριθμητικά και εάν διατίθενται ευρέως η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (ΔΜΑ). Η ανάπτυξη της δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, τόσο στην Ευρώπη όσο και εκτός αυτής, θα εξαρτηθεί από τις κανονιστικές ρυθμίσεις για τον άνθρακα και από την τιμολόγησή του, καθώς και από τη διαθεσιμότητα νέας τεχνολογίας και νέων διαδικασιών. Το ενδεχόμενο υποχρεωτικών προτύπων εκπομπών CO2 πρέπει να εξεταστεί μόνο μετά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των βιομηχανικών επιδείξεων, κυρίως εάν αποδειχθεί ότι είναι ακατάλληλα τα κίνητρα που παρέχει το προαναφερθέν σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου. Ο στόχος της Ευρώπης να θέσει σε λειτουργία έως και δώδεκα σταθμούς επίδειξης εμπορικής κλίμακας έως το 2015 και η δέσμευση της Ομάδας των Οκτώ (G8) να θέσει σε λειτουργία δώδεκα σταθμούς επίδειξης παγκοσμίως έως το 2020 θα απαιτήσει περισσότερα κίνητρα από αυτά που διατίθενται σήμερα.

Μολονότι οι πόροι φυσικού αερίου και πετρελαίου της Ευρώπης φθίνουν, οι υψηλές τιμές πετρελαίου και το προβάδισμα που πρέπει να έχουν οι εγχώριοι πόροι από πλευράς ασφάλειας του εφοδιασμού αυξάνουν το ενδιαφέρον για εξόρυξη των εγχώριων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου , συμπεριλαμβανομένων των μη συμβατικών κοιτασμάτων στο βαθμό που αυτό μπορεί να επιτευχθεί με βιώσιμο τρόπο. Επιπροσθέτως, τα άλλα εγχώρια καύσιμα ορισμένων περιοχών της ΕΕ όπως ο ασφαλτούχος σχιστόλιθος και η τύρφη μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού ορισμένων κρατών μελών.

Πράγματι, με τους μη συμβατικούς πόρους τετραπλασιάζονται τα συνδυασμένα αποθέματα φυσικού αερίου του ΕΟΧ σε πάνω από 60.000 εκατ. τόνους ισοδύναμου πετρελαίου, μολονότι η εκμετάλλευσή τους θέτει σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά τεχνολογικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Στο Φόρουμ του Βερολίνου για τα ορυκτά καύσιμα[28] η Επιτροπή θα ανοίξει το διάλογο σχετικά με το ποια πρόσθετα μέτρα μπορούν να ληφθούν σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, και ιδίως σε σύμπραξη με τη Νορβηγία, προκειμένου να προωθηθεί περαιτέρω η ενισχυμένη, αποτελεσματική ως προς το κόστος και φιλική προς το περιβάλλον πρόσβαση στα εγχώρια ορυκτά καύσιμα της ΕΕ.

Το δυναμικό διύλισης πετρελαίου αποτελεί έναν σημαντικό επιπλέον παράγοντα διασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ. Είναι σημαντικό να βελτιωθεί το επίπεδο διαφάνειας του ισοζυγίου ζήτησης-προσφοράς όσον αφορά το δυναμικό διύλισης που είναι αναγκαίο για την εξυπηρέτηση των αναγκών της ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη τους παράγοντες της ζήτησης (κυρίως τις πρωτοβουλίες για οικολογικές μεταφορές) και, ειδικότερα, τις ανησυχίες για τις πιθανότητες μελλοντικής διαθεσιμότητας του πετρελαίου ντίζελ. Το 2010, το Παρατηρητήριο της Αγοράς Ενέργειας της Επιτροπής θα προετοιμάσει μια ανακοίνωση για το δυναμικό διύλισης και τη ζήτηση πετρελαίου στην ΕΕ.

Τέλος , η πυρηνική ενέργεια συμβάλλει στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ ως σημαντική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας βασικού φορτίου, η οποία δεν αυξάνει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και συνεπώς συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο εφοδιασμός της ΕΕ με ουράνιο είναι διαφοροποιημένος και πραγματοποιείται από περιοχές στις οποίες υπάρχει σταθερότητα (η Αυστραλία και ο Καναδάς καλύπτουν σχεδόν το ήμισυ των αναγκών της ΕΕ) και το κόστος του ουρανίου έχει περιορισμένο επίδραση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Το ένα τρίτο της ηλεκτροπαραγωγής της ΕΕ προέρχεται από πυρηνική ενέργεια.

Όπως αναφέρθηκε στην ανακοίνωση «Επικαιροποίηση του Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος», η οποία συνοδεύει την παρούσα επισκόπηση, κατά τα επόμενα 10-20 έτη οι περισσότεροι ηλεκτροπυρηνικοί σταθμοί παραγωγής στην ΕΕ θα φθάσουν στο τέλος της αρχικώς προβλεφθείσας διάρκειας ζωής τους. Έως το 2020, το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή αναμένεται να μειωθεί σημαντικά εάν δεν ληφθούν αποφάσεις για νέες επενδύσεις. Οι αποφάσεις για παράταση της διάρκειας ζωής, νέες επενδύσεις ή αντικατάσταση των μονάδων καθίστανται ολοένα και πιο επείγουσες, κυρίως λαμβάνοντας υπόψη τον στόχο της ΕΕ για μείωση των εκπομπών CO2.

Εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να επιλέξει κατά πόσο θα επενδύσει ή όχι στην πυρηνική ενέργεια, αλλά το πλαίσιο πυρηνικής ασφάλειας και πυρηνικών διασφαλίσεων που θα εφαρμοστεί παντού στην ΕΕ είναι κοινού ενδιαφέροντος. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η ΕΕ διατηρεί τα υψηλότερα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας, πυρηνικών διασφαλίσεων, μη διάδοσης και περιβαλλοντικής προστασίας για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να εκπονήσει ένα κοινό νομοθετικό πλαίσιο όσον αφορά την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων και τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων.

Κατά συνέπεια, μετά τη σύσταση της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την Πυρηνική Ασφάλεια και τη Διαχείριση των Αποβλήτων, η οποία απαρτίζεται από εθνικές ρυθμιστικές αρχές, και τις διαβουλεύσεις εντός του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Πυρηνική Ενέργεια, η Επιτροπή θα υποβάλλει το 2008 μια αναθεωρημένη πρόταση οδηγίας για τη θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια .

3. Προς ένα όραμα για το 2050

Καθώς η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου εξακολουθεί να αυξάνει και πολλά υπάρχοντα πεδία άντλησης πετρελαίου παρουσιάζουν φθίνουσα παραγωγική δυναμικότητα, η ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς θα γίνεται όλο και ασταθέστερη, πιθανώς σε κρίσιμο βαθμό. Η ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής θα απαιτήσει μαζική στροφή σε ενεργειακές τεχνολογίες υψηλής απόδοσης και χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για το 2020 έχει καθορίσει ουσιαστικά πρώτα βήματα στη διαδικασία αυτή. Μια βαθιά διαρθρωτική αλλαγή, όπως η ηλεκτροπαραγωγή χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ή μια ριζική τεχνολογική στροφή, όπως η ανακοπή της εξάρτησης των μεταφορών από το πετρέλαιο, θα καθυστερήσουν πάρα πολύ, αλλά απαιτούν επιλογές τις οποίες θα κάνουν οι ιθύνοντες χάραξης πολιτικής, οι επενδυτές, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι επιστήμονες του σήμερα. Η Επιτροπή προτείνει ως εκ τούτου την ανανέωση της ενεργειακής πολιτικής για την Ευρώπη το 2010, με σκοπό να χαράξει πολιτικό πρόγραμμα για το 2030 και όραμα για το 2050. Η ανανέωση θα είναι αποτέλεσμα ευρείας διαβούλευσης ώστε να εξεταστούν δυνατές μακροχρόνιες επιδιώξεις, όπως:

- Απαλλαγή της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2050 . Η πρόκληση αυτή είναι τεράστια, αλλά αναγκαία εφόσον η ΕΕ πρόκειται να διαδραματίσει πλήρως το ρόλο της στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου το 2050 ώστε να προληφθεί η κλιματική αλλαγή. Θα απαιτήσει περαιτέρω στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και, για όσες χώρες την επιλέξουν, πυρηνική ενέργεια. Η υλοποίηση των μηχανισμών εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής θα διευκολύνει τη στροφή στην ηλεκτρική ενέργεια χαμηλής εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα μέσω της αντικατάστασης της υπάρχουσας δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής, το ήμισυ από την οποία φθάνει στο τέλος του κύκλου ζωής της το 2030. Αν ληφθούν ταχέως στρατηγικές επενδυτικές αποφάσεις, σχεδόν τα δύο τρίτα της ευρωπαϊκής ηλεκτροπαραγωγής, θα μπορούσαν να συνεπάγονται χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στις αρχές της δεκαετίας του 2020, σε σύγκριση με το τρέχον επίπεδο ποσοστού 44%.

- Τέλος της εξάρτησης των μεταφορών από το πετρέλαιο. Η στροφή στα ηλεκτρικά, τα κινούμενα με υδρογόνο και εναλλακτικά καύσιμα αυτοκίνητα δεν θα συμβεί από σήμερα στην επαύριο και θα απαιτήσει τεράστιες αλλαγές στην υποδομή μεταφορών της ΕΕ. Με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής το 2008 με τίτλο «οικολογικότερη σχεδίαση των μεταφορών της Ευρώπης», η Επιτροπή θα μελετήσει τις αναγκαίες δράσεις για να πρωτοστατήσει η ΕΕ στις αλλαγές αυτές. Ειδικότερα, θα εξετάσει (i) την ανάγκη φορολογικών απαλλαγών και άλλων κινήτρων, πάντοτε με την τήρηση του δικαίου για τις κρατικές ενισχύσεις, για την αγορά οικολογικότερων, ηλεκτρικών, κινούμενων με βιομεθάνιο και υδρογόνο οχημάτων και την πρόωρη απόσυρση παλαιότερων οχημάτων που ρυπαίνουν, (ii) τη δυνατότητα να υπάρξει απαίτηση ελάχιστου ποσοστού των πάσης φύσεως καινούργιων οχημάτων της κεντρικής και τοπικής διοίκησης να είναι ηλεκτρικά, να κινούνται με βιομεθάνιο ή με υδρογόνο και (iii) τη δυνατή απαίτηση για τα πρατήρια καυσίμων να εξοπλιστούν με την αναγκαία υποδομή που επιτρέπει την ταχεία ανάπτυξη εναλλακτικών μεταφορών σε όλο το χώρο της Ευρώπης. Θα εξετάσει επίσης τον τρόπο κατά τον οποίο θα διευκολύνει περαιτέρω βελτιώσεις στο βαθμό απόδοσης των οχημάτων μετά το 2012.

- Κτήρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και θετικής ισχύος. Ποσοστό 40% της τελικής ενέργειας καταναλώνεται σε κτήρια. Τα κτήρια μπορούν να σχεδιαστούν και χρησιμοποιούνται κατά τρόπο που δεν καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια απ’ όσο είναι ικανά να παράγουν, και μάλιστα να καταστούν καθαροί παραγωγοί ενέργειας. Η Επιτροπή θα θεσπίσει κοινές αρχές για τον καθορισμό κτηρίων χαμηλής έως μηδενικής εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα και ενεργειακής ζήτησης και, όπου είναι αναγκαίο, θα προτείνει μέτρα ώστε να αυξηθεί περαιτέρω ο αριθμός τους. Υπάρχει επίσης επείγουσα ανάγκη να υπάρξει πρόοδος στη μετατροπή του υφισταμένου κτηριακού αποθέματος. Κάθε επένδυση σε υφιστάμενα κτήρια σήμερα μπορεί να μειώσει τις ενεργειακές μας ανάγκες και να συμβάλει στους κοινοτικούς στόχους μείωσης της εκπομπής κατά τις επόμενες δεκαετίες. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα εξετάσουν περαιτέρω τις συνθήκες που επικρατούν στην εσωτερική αγορά και τα κίνητρα μόχλευσης των εν λόγω επενδύσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες.

- Έξυπνο διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό δίκτυο . Το σημερινό διασυνδεδεμένο δίκτυο κατασκευάστηκε για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από μεγάλους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σε εθνικά δίκτυα διανομής σε επίπεδο λιανικής. Στο δίκτυο του μέλλοντος θα πρέπει να συνεκτιμώνται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να εξυπηρετείται μια ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά με πολλούς μικρούς προμηθευτές ανανεώσιμης ενέργειας, είτε πρόκειται για αιολικά πάρκα είτε για εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή η οποία, παράλληλα με τους μεγαλύτερους σταθμούς, θα συμβάλλει σε αυξανόμενο βαθμό στην εγγύηση της παροχής ουσιαστικής ηλεκτρικής ενέργειας για την ευρωπαϊκή οικονομία. Θα απαιτηθούν τεράστιες αλλαγές στο διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό δίκτυο της ΕΕ ώστε να ενταχθεί σε αυτό η αποκεντρωμένη ηλεκτροπαραγωγή. Πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω ιδέες όπως ένας υπεράκτιος δακτύλιος υπερδιασυνδεδεμένου δικτύου γύρω από την Ευρώπη που θα συνδέει τις ηλιακές μονάδες του νότου, τις μονάδες κυματικής ενέργειας της δύσης και τις αιολικές ή υδροηλεκτρικές μονάδες του βορά με τα κυριότερα καταναλωτικά κέντρα. Έξυπνοι μετρητές και συσκευές ελέγχου σε επίπεδο λιανικής μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ηλεκτρικών οχημάτων.

- Προώθηση ενός ενεργειακού συστήματος υψηλής απόδοσης και χαμηλής εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα ανά τον κόσμο. Οι ευεργετικές επενέργειες ενός φιλόδοξου ευρωπαϊκού ενεργειακού θεματολογίου για τα έτη 2030/2050 μπορούν να πολλαπλασιαστούν πείθοντας και βοηθώντας τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου να μας μιμηθούν. Η πρόοδος επίτευξης παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα θα αποτελέσει πανίσχυρη κινητήρια δύναμη αλλαγής παγκοσμίως. Ένα έγκαιρο και φιλόδοξο θεματολόγιο σχετικά με την ενεργειακή μετατροπή στην Ευρώπη θα βοηθήσει να καταστούν παγκόσμιοι τεχνολογικοί ηγέτες η αυτοκινητοβιομηχανία, οι κατασκευές και η ενεργειακή τεχνολογία της Ευρώπης.

Ο ανωτέρω πίνακας ζητημάτων προς εξέταση δεν εξαντλεί το θέμα, αλλά τα παραδείγματα αυτά βασίζονται σε τεχνολογίες που έχουν ήδη αποδείξει ότι λειτουργούν σε πειραματική κλίμακα. Αντιπροσωπεύουν θεμελιώδεις τεχνολογικές στροφές οι οποίες δεν θα συμβούν χωρίς συντονισμένο πρόγραμμα για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, κανονιστικές ρυθμίσεις, επενδύσεις και ανάπτυξη υποδομών, συχνά σε κλίμακα ηπείρου.

Προκειμένου να υπάρξει πρόοδος στο ζήτημα αυτό, η Επιτροπή θα καταρτίσει το πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου ενεργειακής τεχνολογίας, ενός χάρτη πορείας προς την ενεργειακή πολιτική του 2050 με τις δράσεις προς ανάληψη, σε συνεννόηση με αξιωματούχους, εκπροσώπους του ακαδημαϊκού χώρου και εμπειρογνώμονες της βιομηχανίας από τα κράτη μέλη, ώστε να διευκολυνθεί, όποτε αυτό δικαιολογείται, η υλοποίησή τους σε μεγάλη κλίμακα. Ειδικότερα, ο ανωτέρω χάρτης πορείας θα διατυπώσει τις αναγκαίες δράσεις για την επίτευξη ηλεκτρικής παροχής με μηδενική εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα για την ΕΕ το έτος 2050, καθώς και τις διαθέσιμες επιλογές για να συμβεί αυτό.

4. Συμπεράσματα

Οι προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την εσωτερική ενεργειακή αγορά συγκροτούν το πλαίσιο για να επιτύχει η Ευρώπη τους στόχους για το 2020 όπως εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τα μέτρα θα αποτελέσουν ένα μείζον βήμα προόδου προς το μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια διατηρήσιμη και ασφαλή, βασισμένη στην τεχνολογία, ενεργειακή αγορά χαμηλών εκπομπών CO2, η οποία δημιουργεί πλούτο και θέσεις εργασίας σε όλο το χώρο της ΕΕ. Μια ταχεία συμφωνία και υλοποίηση των ανωτέρω προτάσεων αντιπροσωπεύει το πρώτο ουσιαστικό στοιχείο οποιασδήποτε πολιτικής ενεργειακής ασφάλειας για την Ευρώπη.

- Τα μέτρα 20-20-20 από μόνα τους δεν θα ικανοποιήσουν ωστόσο τις ανάγκες ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ. Ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 15ης και 16ης Οκτωβρίου 2008 να εντείνει τις προσπάθειες για την ενεργειακή ασφάλεια, η Επιτροπή προτείνει σχέδιο δράσης για ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη, αποτελούμενο από πέντε σημεία, και καλεί το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να επιδοκιμάσουν την ανάγκη να εντείνει η ΕΕ τις προσπάθειες που καταβάλλει στην ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής πολιτικής εξωτερικών ενεργειακών σχέσεων· εκφραζόμενη με μία φωνή, προσδιορίζοντας υποδομές μείζονος σημασίας για την ενεργειακή της ασφάλεια και ενεργώντας έπειτα για τη διασφάλιση της κατασκευής της υποδομής αυτής, όπως και δρώντας με ειρμό για την εμβάθυνση των εταιρικών σχέσεών της με καίριας σημασίας χώρες προμήθειας, διαμετακόμισης και κατανάλωσης ενέργειας. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο καλούνται να επιδοκιμάσουν το τελευταίο αυτό ζήτημα.

- Ως πρώτο βήμα , οι έξι προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν από την Επιτροπή ως ουσιαστικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ: ο νότιος διάδρομος αερίου, ένας διαφοροποιημένος και επαρκής εφοδιασμός με ΥΦΑ για την Ευρώπη, η αποτελεσματική διασύνδεση της περιοχής της Βαλτικής, ο μεσογειακός ενεργειακός δακτύλιος, η ανάγκη για επαρκείς διασυνδέσεις αερίου και ηλεκτρισμού μεταξύ βορά και νότου εντός των χωρών της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και το υπεράκτιο διασυνδεδεμένο δίκτυο Βόρειας Θάλασσας.

Επιπλέον, η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να εξετάσουν θετικά:

- Ως δεύτερο βήμα , την πρόθεση της Επιτροπής να προσδιορίσει και ανακοινώσει στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο έως το 2009/2010, τις ειδικές δράσεις που είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση της υλοποίησης των εν λόγω έργων στην πράξη.

- Ως τρίτο βήμα , την πρόθεση της Επιτροπής να εξετάσει την υποβολή, με βάση την αντίδραση στην Πράσινη Βίβλο, το 2010, ενός νέου κοινοτικού μέσου ενεργειακής ασφάλειας και υποδομής, το οποίο θα αξιοποιήσει το υφιστάμενο μέσο ΔΕΔ-Ε.

- Τη βούληση της Επιτροπής να διασφαλίσει την ανάπτυξη ενός νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου και να ενθαρρύνει την Επιτροπή και τα κοινοτικά χρηματοδοτικά θεσμικά όργανα να συνεργαστούν στενά στη διερεύνηση της σκοπιμότητας ενός μηχανισμού μαζικών αγορών («επιχείρηση ανάπτυξης της Κασπίας»).

- Την πρόθεση της Επιτροπής να περιγράψει τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της «ενιαίας φωνής» της ΕΕ σε ζητήματα εξωτερικών ενεργειακών σχέσεων και τις δράσεις που περιγράφονται στο σημείο 2.1.

- Την πρόθεση της Επιτροπής να εντείνει τη συνεργασία με τις αφρικανικές χώρες σχετικά με ενεργειακά ζητήματα μέσω της ενεργειακής εταιρικής σχέσης Αφρικής-ΕΕ και να εστιάσει περισσότερο στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Αφρική μέσω της κοινοτικής πολιτικής στην υπηρεσία της ανάπτυξης.

- Τη δέσμη για την ενεργειακή απόδοση 2008, ενθαρρύνοντας το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να επισπεύσει τις εργασίες για την ταχεία επίτευξη συμφωνίας επί των στοιχείων της δέσμης.

- Την προτεινόμενη αναθεώρηση της οδηγίας για τα αποθέματα πετρελαίου και την πρόθεση της Επιτροπής να προτείνει βελτίωση της οδηγίας για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο το 2010.

- Την πρόθεση της Επιτροπής να δώσει ώθηση στην συμβατή με τους περιβαλλοντικούς στόχους ανάπτυξη εγχώριων πόρων ορυκτών καυσίμων της ΕΕ και να ενθαρρύνει το φόρουμ ορυκτών καυσίμων του Βερολίνου για να αναπτυχθεί συγκεκριμένη σειρά συστάσεων όσον αφορά την αναγκαία δράση διεύρυνσης της υπόψη επιδίωξης.

- Την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει, υπό το φως της αποκτηθείσας εμπειρίας με τη νέα οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ανακοίνωση με τίτλο «Άρση των φραγμών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην ΕΕ».

- Την αναθεωρημένη πρόταση για οδηγία με την οποία καταρτίζεται κοινοτικό πλαίσιο για την πυρηνική ασφάλεια.

- Την πρωτοβουλία για τη θέσπιση πρωτοβουλίας χρηματοδότησης της διατηρήσιμης ενέργειας ως κοινού έργου Επιτροπής/Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την κινητοποίηση μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτήσεων από τις κεφαλαιαγορές για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη χρήση ορυκτών καυσίμων χωρίς ρύπανση.

Τέλος, η ΕΕ πρέπει να αρχίσει να προετοιμάζει το ενεργειακό της μέλλον στον απώτερο χρονικό ορίζοντα. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα προτείνει την ανανέωση της ενεργειακής πολιτικής για την Ευρώπη το 2010 με σκοπό να φιλοτεχνήσει το πολιτικό θεματολόγιο για το 2030 και ένα όραμα για το 2050, που θα υποστηρίζεται από το νέο σχέδιο δράσης.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 – Κυριότερα σενάρια για το 2020

Ο κατωτέρω πίνακας δείχνει την ενεργειακή πορεία της ΕΕ το 2005 και τις προβλέψεις πορείας για το 2020 βάσει τεσσάρων σεναρίων: (i) βασικό σενάριο, χωρίς την ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη και με τιμές πετρελαίου στα 61$/βαρέλι· (ii) σενάριο χωρίς την ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη αλλά με τιμή πετρελαίου στα 100$/βαρέλι· (iii) σενάριο με την ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη και συγκρατημένη τιμή πετρελαίου· (iv) σενάριο με την ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη και υψηλότερη τιμή πετρελαίου.

ΕΕ-27 εκατ. ΤΙΠ | 2005 | Προβολές βασικού σεναρίου[29], τιμή πετρελαίου 61$/βαρέλι | Προβολές βασικού σεναρίου, τιμή πετρελαίου $100/βαρέλι | Προβολές νέας ενεργειακής πολιτικής, τιμή πετρελαίου $61/βαρέλι | Προβολές νέας ενεργειακής πολιτικής, τιμή πετρελαίου $100/βαρέλι |

Ζήτηση πρωτογενούς ενέργειας | 1811 | 1968 | 1903 | 1712 | 1672 |

Πετρέλαιο | 666 | 702 | 648 | 608 | 567 |

Αέριο | 445 | 505 | 443 | 399 | 345 |

Στερεά καύσιμα | 320 | 342 | 340 | 216 | 253 |

Ανανεώσιμες πηγές | 123 | 197 | 221 | 270 | 274 |

Πυρηνική ενέργεια[30] | 257 | 221 | 249 | 218 | 233 |

Ενεργειακή παραγωγή ΕΕ | 896 | 725 | 774 | 733 | 763 |

Πετρέλαιο | 133 | 53 | 53 | 53 | 52 |

Αέριο | 188 | 115 | 113 | 107 | 100 |

Στερεά καύσιμα | 196 | 142 | 146 | 108 | 129 |

Ανανεώσιμες πηγές | 122 | 193 | 213 | 247 | 250 |

Πυρηνική ενέργεια | 257 | 221 | 249 | 218 | 233 |

Καθαρές εισαγωγές | 975 | 1301 | 1184 | 1033 | 962 |

Πετρέλαιο | 590 | 707 | 651 | 610 | 569 |

Αέριο εκατ. ΤΙΠ (bcm) | 257 (298) | 390 (452) | 330 (383) | 291 (337) | 245 (284) |

Στερεά καύσιμα | 127 | 200 | 194 | 108 | 124 |

Τελική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας | 238 | 303 | 302 | 257 | 260 |

Λεπτομερέστερες αναλύσεις παρουσιάζονται στο συνημμένο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής με τίτλο «Η σημερινή και η μελλοντική θέση της Ευρώπης όσον αφορά την ενέργεια: ζήτηση- πόροι- επενδύσεις». Επισημαίνεται ότι οι δυο τελευταίες στήλες δείχνουν την προβλεπόμενη εικόνα της ενεργειακής παροχής στην ΕΕ εφόσον επιτευχθούν πλήρως οι στόχοι του 20-20-20 με βάση το μοντέλο Primes.

[1] Συμπεράσματα της Προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Μάρτιος 2007.

[2] COM(2007)0528 -32.

[3] COM(2008) 30.

[4] Με βάση τη σύγκριση μεταξύ του σεναρίου «νέα ενεργειακή πολιτική + υψηλές τιμές πετρελαίου» και του σεναρίου αναφοράς «μέσες τιμές πετρελαίου». Για λεπτομέρειες σχετικά με όλες τις στατιστικές, τις προβλέψεις και τις αναλύσεις ανά σενάριο που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα επισκόπηση, βλέπε το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής «Europe's current and future energy position: demand – resources – investment» («Η σημερινή και η μελλοντική θέση της Ευρώπης όσον αφορά την ενέργεια: ζήτηση – πόροι –επενδύσεις»).

[5] Στατιστική Υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έτος 2006.

[6] Στατιστική Υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έτος 2006.

[7] Σενάριο «Νέα ενεργειακή πολιτική + υψηλές τιμές πετρελαίου»· βλ. υποσημείωση 4.

[8] www.euromedinfo.eu

[9] www.molgroup.hu/en/press_centre/press_releases/european_energy_infrastructure__ndash__nets_project/

[10] www.energy-community.org/

[11] www.ens-newswire.com/ens/apr2007/2007-04-03-03.asp

[12] Ανακοίνωση της Επιτροπής «Από την χρηματοπιστωτική κρίση στην ανάκαμψη: ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ανάληψης δράσης» COM (2008)706 της 29.10.2008.

[13] Στατιστική Υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έτος 2006.

[14] www.energy-community.org

[15] www.encharter.org

[16] ec.europa.eu/dgs/energy_transport/international

[17] «Η πυρηνική προστασία και ασφάλεια: μια διεθνής πρόκληση», COM(2008)312

[18] Π.χ. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2007, Συμπεράσματα της Προεδρίας.

[19] «IEA Energy Policies Review – The European Union», OECD/IEA, September 2008 («Επισκόπηση των πολιτικών για την ενέργεια του ΔΟΕ – Η Ευρωπαϊκή Ένωση» ΟΟΣΑ-ΔΟΕ, Σεπτέμβριος 2008)

[20] http://ec.europa.eu/energy/oil/stocks/index_en.htm

[21] Ανακοίνωση για την έκθεση αξιολόγησης της οδηγίας 2004/67 σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο, COM(2008)735.

[22] Αριθμός που προκύπτει από τις προπαρασκευαστικές μελέτες στο πλαίσιο της οδηγίας 2005/32/ΕΚ http://ec.europa.eu/energy/demand/legislation/eco_design_en.htm

[23] http://ec.europa.eu/energy/climate_actions/mayors/index_en.htm

[24] Στατιστική Υπηρεσία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έτος 2006· η κατανάλωση περιλαμβάνει τα καύσιμα ποντοπόρων πλοίων.

[25] Προβλέψεις του σεναρίου αναφοράς «συγκρατημένες τιμές πετρελαίου»· βλέπε υποσημείωση 4

[26] Σενάριο «νέα ενεργειακή πολιτική + υψηλές τιμές πετρελαίου»· βλέπε υποσημείωση 4

[27] COM(2007) 0723· ec.europa.eu/energy/res/setplan/communication_2007_en.htm

[28] http://ec.europa.eu/energy/oil/berlin/index_en.htm

[29] Το βασικό σενάριο αποτελεί προβολή των τρεχουσών τάσεων. Περιλαμβάνονται μόνο πολιτικές ασκούμενες στα τέλη 2006.

[30] Γίνεται παραδοχή σταδιακού παροπλισμού των πυρηνικών σταθμών όπως έχουν αποφασίσει τα κράτη μέλη στα τέλη 2006 .