9.10.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 257/76

—

Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει ένα πρόγραμμα-πλαίσιο που θα διευκολύνει τη συνεργασία και τη διασύνδεση όλων των εμπλεκόμενων διοικήσεων και να δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών και τη διασύνδεσή τους, καθώς και για την ανάπτυξη της διεθνικής τους διάστασης. Η συνεργασία μεταξύ συνεργατικών σχηματισμών θεωρείται πολλά υποσχόμενο μέσον για την ενίσχυση της ικανότητας καινοτομίας της Ευρώπης και για την προσέλκυση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος επενδυτών και φορέων καινοτομίας. Γι' αυτό το λόγο, η διακρατική συνεργασία των οργανώσεων συνεργατικών σχηματισμών δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά να είναι παγκόσμια, έτσι ώστε ο τελικός στόχος να είναι η δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «παγκοσμίου επιπέδου» (world level clusters).

—

Πιστεύει ότι απαιτείται ένα γενικό στρατηγικό πλαίσιο, το οποίο θα συγκεντρώνει τις προσεγγίσεις των διαφόρων εμπλεκόμενων παραγόντων (δημοσίων διοικήσεων, πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων) και θα επιτρέπει τη συντονισμένη εφαρμογή των εξής τριών διαδικασιών:

—

Προς την κατεύθυνση αυτή, ως πρώτο βήμα για την ανάπτυξη του στρατηγικού πλαισίου, προτείνει τη συγκρότηση μιας Ομάδας Εμπειρογνωμόνων Υψηλού Επιπέδου, η οποία θα μελετήσει το ζήτημα και θα υποδείξει στο Συμβούλιο και την Επιτροπή συγκεκριμένους προσανατολισμούς για την ενσωμάτωση και εναρμόνιση κριτηρίων.

Εισηγητής

:

Antonio GONZÁLEZ TEROL (ES/PPE), Γενικός Γραμματέας Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Αυτόνομη Περιφέρεια της Μαδρίτης

1.

Καλεί την προσεχή γαλλική Προεδρία να συνεχίσει να ενθαρρύνει την εκπόνηση ανακοινώσεων και μελετών σχετικά με τους συνεργατικούς σχηματισμούς, καθώς και τη διεξαγωγή σχετικών πολιτικών συζητήσεων, και να διερευνήσει νέες δράσεις προς προώθηση, στο πλαίσιο της στρατηγικής που ετοιμάζει η Επιτροπή για την πολιτική των συνεργατικών σχηματισμών.

2.

Νοεί ως συνεργατικό σχηματισμό (cluster) τη γεωγραφική συγκέντρωση επιχειρήσεων ειδικευμένων σε έναν κλάδο, διασυνδεδεμένων με ειδικούς προμηθευτές και με άλλες επιχειρήσεις συναφών βιομηχανιών, οι οποίες ανταγωνίζονται η μία την άλλη αλλά και συνεργάζονται. Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει πολλούς κλάδους, διασταύρωση ειδικοτήτων και δραστηριοτήτων. Πράγματι, οι συνεργατικοί σχηματισμοί επιτυγχάνουν τη μέγιστη ανάπτυξή τους όταν είναι σε θέση να αξιοποιούν το δυναμικό της αλληλεξάρτησης για να αναπτύσσουν συμπληρωματικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, δημιουργώντας έτσι συνεργίες που οδηγούν σε συνολική ανάπτυξη του κλάδου, από την οποία επωφελούνται όλοι όσοι συμμετέχουν στον συνεργατικό σχηματισμό. Γίνεται, λοιπόν, λόγος για «ανταγωνιστική συνεργασία» ως επιχειρηματική στρατηγική που συμπεριλαμβάνει ταυτόχρονα και τη συνεργασία και τον ανταγωνισμό, και η οποία αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των συνεργατικών σχηματισμών και οδηγεί σε ύψιστα επίπεδα ανταγωνιστικότητας. Μεταξύ των μελών του συνεργατικού σχηματισμού, πρέπει να επικρατεί αμοιβαία εμπιστοσύνη και πρέπει να μοιράζονται κοινούς στόχους και προτεραιότητες, ώστε να μπορούν να επιτύχουν πλήρη συντονισμό μέσα σε ένα ποικίλο περιβάλλον διαφορετικών επιπέδων.

3.

Αναγνωρίζει ότι η Ένωση παρουσιάζει αδυναμίες όσον αφορά την μετουσίωση των ιδεών σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες και ότι απαιτείται η υιοθέτηση νέων δημόσιων πολιτικών που να διευκολύνουν τη διασύνδεση των διαφόρων κοινωνικών φορέων που εμπλέκονται στη δημιουργία, μετάδοση και εφαρμογή της γνώσης. Τελικά, απαιτείται η ανάπτυξη νέων διαύλων για τις σχέσεις μεταξύ δημοσίων διοικήσεων, πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων.

4.

Εκτιμά ότι η επένδυση σε Ε&Α είναι αναγκαία, αλλά μέχρι σήμερα όχι επαρκής αφ' εαυτής. Για να ενισχυθεί η καινοτομία στην Ευρώπη, απαιτείται συνένωση των προσπαθειών και ειδικός προσανατολισμός των επενδύσεων στην έρευνα προς τα πεδία στρατηγικής σημασίας.

5.

Επισημαίνει ότι η εδαφική συγκέντρωση επιχειρήσεων δεν εγγυάται από μόνη της την ανάπτυξη συνεργατικών σχηματισμών ούτε, τελικά, και την επίτευξη οικονομιών δικτύου, συνεργιών και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Απαιτείται η εξασφάλιση μιας κρίσιμης μάζας, ενός ικανού όγκου παραγωγής, κάτω από τον οποίο δεν μπορεί να γίνεται λόγος για συνεργατικούς σχηματισμούς. Είναι αναγκαίο, επίσης, να δίδεται προσοχή στις ποιοτικές πτυχές και στις εξωτερικές συνθήκες, ειδικότερα δε την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την σταθερή σχέση μεταξύ των επιχειρήσεων, προκειμένου να ευοδωθεί και να διατηρηθεί μια κοινή δράση.

6.

Φρονεί ότι τα στατιστικά στοιχεία δεν είναι επαρκή για την ποσοτική αξιολόγηση των δύο αυτών πτυχών και προτείνει να εκπονήσει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο μελέτη των συνεργατικών σχηματισμών, όπου θα εξετάζει πότε υφίστανται οι αναγκαίες συνθήκες ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι δύο αυτές πτυχές που αποτελούν προϋπόθεση για την ύπαρξη συνεργατικού σχηματισμού, και προσφέρει τη συνδρομή της, καθότι μπορεί να αξιοποιήσει την πείρα της και την εγγύτητά της προς τις περιφέρειες.

7.

Συμφωνεί ότι οι συνεργατικοί σχηματισμοί συνιστούν σημαντική κινητήρια δύναμη και παράγοντα ανάπτυξης της καινοτομίας, συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα και στη βιώσιμη ανάπτυξη της βιομηχανίας και των υπηρεσιών και ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη των περιφερειών χάρη στη δημιουργία πλούτου και απασχόλησης· κατά συνέπεια, συμβάλλουν επίσης στον στόχο της εδαφικής συνοχής, τον οποίο η Συνθήκη της Λισσαβώνας συμπεριέλαβε στους σκοπούς της Ένωσης.

8.

Πιστεύει ότι, σε πολλές περιπτώσεις, απαιτείται η συμμετοχή των δημοσίων αρχών και των ιδιωτικών φορέων για την ενθάρρυνση των συνεργατικών σχηματισμών και για την υποστήριξη της διατήρησής τους στην πρωτοπορία του αντίστοιχου κλάδου.

9.

Ο δημόσιος τομέας μπορεί να διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο για την ανταπόκριση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρωτοβουλίες συνεργατικών σχηματισμών μέσω:

10.

Πιστεύει, επίσης, ότι ο ρόλος του δημόσιου τομέα πρέπει να συνίσταται στη δημιουργία των γενικών προϋποθέσεων που απαιτούνται για την ανάπτυξη των συνεργατικών σχηματισμών, μεταξύ των οποίων είναι οι εξής:

Ωστόσο, τονίζει ότι οι δημόσιες αρχές πρέπει να αποφεύγουν δύο σημαντικά λάθη:

11.

Θεωρεί ότι, για να είναι ανταγωνιστικοί στην παγκόσμια αγορά, οι συνεργατικοί σχηματισμοί χρειάζεται να δημιουργήσουν ένα ισχυρό πλέγμα σχέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων, των πανεπιστημίων και των δημοσίων αρχών και να αναπτύξουν μια διαδικασία διαρκούς καινοτομίας, που θα τους επιτρέπει ανά πάσα στιγμή να εξακολουθούν να επιτυγχάνουν νέες συνεργίες. Μόνον έτσι εξασφαλίζεται η μελλοντική βιωσιμότητα του συνεργατικού σχηματισμού. Καλό είναι να γίνει αποδεκτό εξ αρχής ότι η αριστεία αποτελεί μεν χαρακτηριστικό των συνεργατικών σχηματισμών, αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι όλοι οι συνεργατικοί σχηματισμοί δεν θα κατορθώσουν να φθάσουν στο ίδιο επίπεδο ανάπτυξης ούτε και την ίδια διεθνή εμβέλεια. Η αριστεία, στο πεδίο αυτό, επιτυγχάνεται με την υπομονή και την πάροδο του χρόνου, με τη συνδρομή ειδικών χρηματοδοτικών πόρων, χρηστής διακυβέρνησης και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προσανατολισμένων προς την αγορά, που επιτρέπουν την αναγκαία κινητικότητα των παραγόντων (κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου και ερευνητών).

12.

Εκτιμά ότι, στο σημερινό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης των αγορών, η δημιουργία παγκόσμιων αλυσίδων αξίας (global value chains — GVC) μέσω των συνεργατικών σχηματισμών έχει καθοριστική σημασία για τη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των επιχειρήσεων και, τελικά, του συνολικού επιπέδου ανταγωνιστικότητας. Παρότι η καινοτομία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό όλων των συνεργατικών σχηματισμών, πρέπει να επισημανθεί ότι οι συνεργατικοί σχηματισμοί δεν αναπτύσσονται αποκλειστικά στους κλάδους με μεγάλη ένταση τεχνολογίας, αλλά μπορούν να αφορούν και κλάδους μέσου ή χαμηλού τεχνολογικού επιπέδου.

13.

Επισημαίνει ότι οι συνεργατικοί σχηματισμοί είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντες για τις ΜΜΕ, για τις οποίες συνιστούν ένα περιβάλλον που βοηθά τη σύνδεσή τους με τα πανεπιστήμια και τις μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ τους παρέχει επίσης ευκαιρία πρόσβασης στα δίκτυα διεθνούς εμπορίου.

14.

Προειδοποιεί, ωστόσο, ότι κάποιες φορές, σε ορισμένες χώρες και περιφέρειες, παρατηρείται υπερβολική εστίαση στις ΜΜΕ και παραβλέπεται το γεγονός ότι η χαμηλή παρουσία μεγάλων επιχειρήσεων ενδέχεται να περιορίσει τον οικονομικό αντίκτυπο των συνεργατικών σχηματισμών.

15.

Εκτιμά ότι, σήμερα, η ελευθερία κίνησης των παραγόντων και το υψηλό κόστος των ανεπτυγμένων οικονομιών λειτουργούν υπέρ μιας διαδικασίας μετεγκαταστάσεων, που πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω του προσανατολισμού των παραγωγικών συστημάτων προς δραστηριότητες μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας και, πρώτα απ' όλα, με μεγαλύτερη ένταση Ε&Α&Κ.

16.

Φρονεί ότι, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες προκλήσεις που θέτει η παγκοσμιοποίηση, προέκυψε η Ατζέντα της Λισσαβώνας, με στόχους την αξιοποίηση του υφιστάμενου στην Ένωση ανθρώπινου δυναμικού, τη διασφάλιση συνεκτικότητας στις πολιτικές για την καινοτομία, τη δημιουργία ενός ρυθμιστικού πλαισίου που να την ευνοεί, καθώς και την προώθηση της δημιουργίας και της ανάπτυξης καινοτόμων επιχειρήσεων και τη βελτίωση των διασυνδέσεων εντός του συστήματος καινοτομίας. Η ευόδωση της Ατζέντας της Λισσαβώνας θα επιτρέψει την πρόοδο προς μια κοινωνία ανοιχτή στην καινοτομία και στη γνώση και, συνεπώς, ικανή να ανταγωνίζεται, αν όχι σε επίπεδο κόστους, πάντως σε επίπεδο δημιουργίας προστιθέμενης αξίας.

17.

Τονίζει ότι, για να γίνουν πιο ανταγωνιστικές οι περιφέρειες, πρέπει να ενισχύσουν τους κλάδους με ένταση κεφαλαίου, με υψηλή ειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού και με έντονο καινοτόμο χαρακτήρα.

18.

Υπενθυμίζει ότι η Ευρώπη παρουσιάζει σημαντικό έλλειμμα όσον αφορά τις ιδιωτικές δαπάνες σε Ε&Α. Από αυτή την άποψη, πιστεύει ότι η αύξηση των δημοσίων αποκλειστικά δαπανών σε Ε&Α δεν θα χρησιμεύσει σε τίποτα, εάν οι ίδιες οι επιχειρήσεις δεν υιοθετήσουν τους στόχους αυτούς και δεν προωθήσουν οι ίδιες τις αναγκαίες δράσεις. Είναι όμως σημαντικό όπως το επίπεδο των εθνικών δημόσιων δαπανών για την Ε&Α είναι αρκετά υψηλό για να είναι αποτελεσματικό. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος οι δαπάνες αυτές, μέσα από την έρευνα και την καινοτομία, να φθάσουν στην αγορά. Οι δημόσιες δαπάνες σε Ε&Α πρέπει να αποτελούν τον μοχλό που θα ενισχύει την ιδιωτική Ε&Α&Κ, έτσι ώστε να αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό που αντιπροσωπεύει η δραστηριότητα Ε&Α&Κ επί του ΑΕγχΠ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Αυτό προϋποθέτει να συνδυαστούν τέσσερις κύριοι άξονες δράσης:

19.

Εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προόδους που έχει υποστηρίξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από πολυάριθμα προγράμματα και δίκτυα, τα οποία οδήγησαν σε σημαντική πρόοδο ως προς τη χάραξη και τον ορισμό των συνεργατικών σχηματισμών, ενώ επιτρέπουν επίσης την ανταλλαγή εμπειριών.

20.

Δεν αμφισβητεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει την απαραίτητη υποστήριξη για την ανάπτυξη νέων και καλύτερων συνεργατικών σχηματισμών, σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, υπάρχει κάποια ανάγκη ενημέρωσης σχετικά με τον εντοπισμό ή την ανάπτυξη ορθών πρακτικών, καθώς και κέντρων εντοπισμού των μηχανισμών που να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να χρησιμοποιούν και να συμβουλεύονται συστηματικά. Οι μηχανισμοί αυτοί πρέπει να παρουσιάζονται στους ενδιαφερόμενους παράγοντες κατά τρόπο ευνόητο και προσιτό. Επισημαίνει σχετικά ότι ξεκίνησε πρόσφατα τη διαδικασία για την εκπόνηση μελέτης με θέμα «Συνεργατικοί σχηματισμοί και πολιτική για τους συνεργατικούς σχηματισμούς — Οδηγός για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές».

21.

Ζητά, ωστόσο, να καταρτίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα πρόγραμμα-πλαίσιο που θα διευκολύνει τη συνεργασία και τη διασύνδεση όλων των εμπλεκόμενων διοικήσεων και να δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών και τη διασύνδεσή τους, καθώς και για την ανάπτυξη της διεθνικής τους διάστασης. Η συνεργασία μεταξύ συνεργατικών σχηματισμών θεωρείται πολλά υποσχόμενο μέσον για την ενίσχυση της ικανότητας καινοτομίας της Ευρώπης και για την προσέλκυση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος επενδυτών και φορέων καινοτομίας. Γι' αυτό το λόγο, η διακρατική συνεργασία των οργανώσεων συνεργατικών σχηματισμών δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά να είναι παγκόσμια, έτσι ώστε ο τελικός στόχος να είναι η δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «παγκοσμίου επιπέδου» (world level clusters).

22.

Εκτιμά ότι η συνεργασία μεταξύ συνεργατικών σχηματισμών παρουσιάζει πρωτεύον ενδιαφέρον για τις ΜΜΕ, δεδομένου ότι διευκολύνει την πληροφόρηση, τις τεχνικές ανταλλαγές και τη δυνατότητα να μοιράζονται τις υποδομές έρευνας και τα μέσα παραγωγής.

23.

Παρατηρεί ότι υφίσταται σαφής διαφορά φάσεως ανάμεσα στην επιθυμία πολλών συνεργατικών σχηματισμών να αναπτύξουν τις δικές τους δραστηριότητές εντός της δικής τους περιφέρειας ή χώρας και στις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει η ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών με γειτονικούς συνεργατικούς σχηματισμούς από άλλα κράτη.

24.

Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξαλείψει όλα τα εμπόδια στο εμπόριο και τις επενδύσεις εντός της Ευρώπης. Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς αποτελεί βασικό μέσον για το άνοιγμα των αγορών στον ανταγωνισμό.

25.

Υπενθυμίζει ότι τα υφιστάμενα εμπόδια στο εμπόριο, σε συνδυασμό με τις διαφορές στη νομοθεσία, στα συστήματα κοινωνικής προστασίας και στα διοικητικά και φορολογικά συστήματα, αποτελούν ενδεχομένως έναν σημαντικό παράγοντα που αποθαρρύνει την διεθνική συνεργασία. Τέλος, τα γλωσσικά εμπόδια συμβάλλουν στη διατήρηση της διαχείρισης και της υλοποίησης των δραστηριοτήτων των συνεργατικών σχηματισμών εντός του εδαφικού πλαισίου μιας και της αυτής χώρας, περιορίζοντας έτσι τις διεθνείς τους συνδέσεις.

26.

Συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υπερβεί τον κατακερματισμό των μέτρων της ΕΕ για την προώθηση των συνεργατικών σχηματισμών· θεωρεί ότι αυτά τα μέτρα θα έπρεπε να συγκεντρωθούν σε έναν ενιαίο άξονα δράσης, ειδικά αφιερωμένο στην προώθηση των συνεργατικών σχηματισμών και στη στήριξη της μεταξύ τους συνεργασίας.

27.

Ως απαραίτητο συμπλήρωμα των ολοένα και περισσότερων αρμοδιοτήτων που αναθέτει η Επιτροπή στις περιφερειακές αρχές για την προώθηση, τον συντονισμό και την αξιοποίηση των πρωτοβουλιών για τη δημιουργία συσπειρώσεων επιχειρήσεων, η ΕΤΠ θεωρεί ότι η ίδια η Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει στις περιφέρειες μεγαλύτερη προβολή των πρωτοβουλιών που διαχειρίζεται άμεσα η ίδια όσον αφορά την έρευνα και την καινοτομία (κυρίως το ΠΠ7 και το πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία-CIP). Στο ίδιο πνεύμα, θα πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην εξασφάλιση μιας σωστής αλληλεπίδρασης με τις αυτόνομες υπηρεσίες που έχει ιδρύσει η Επιτροπή στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και με τις Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ΚΤΠ).

28.

Ζητά την υιοθέτηση και εναρμόνιση κριτηρίων για την προώθηση των συνεργατικών σχηματισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πράγμα που κατά τη γνώμη της θα αποτελεί καθοριστικό συμπλήρωμα των υφιστάμενων πολιτικών συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα, ούτως ώστε να αναπτυχθεί μια ενιαία, διαρθρωμένη προσέγγιση αντί της αποσπασματικής προσέγγισης που έχουν σήμερα οι διάφορες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για τους συνεργατικούς σχηματισμούς σε διαφόρους τομείς (Ε&Α, πολιτικές διαπεριφερειακής συνεργασίας, παρακολούθηση της τεχνολογίας και του ανταγωνισμού, ενισχύσεις για τη χρηματοδότηση σχεδίων κλπ.). CIP: Competitiveness and Innovation Framework Programme — Πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία

29.

Τονίζει ότι το σύνολο των μέτρων που θα προαχθούν μέσω αυτής της ενιαίας προσέγγισης θα πρέπει να επικεντρωθεί σε στόχους ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας και σε τομείς δράσης προτεραιότητας, οι οποίοι θα πρέπει να υπερβαίνουν την απλή ανταλλαγή εμπειριών και πληροφόρησης και να συμπεριλαμβάνουν κοινά σχέδια και δράσεις, ανταλλαγές προσωπικού και δικαιούχων μεταξύ των σχεδίων, ανάπτυξη κοινοτικών δικτύων και θεσμών κλπ.

Κατά συνέπεια, προτείνει τα εξής: