52006DC0421

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 30.8.2006

COM(2006) 421 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Η διακυβέρνηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινής Αντίληψης για την αναπτυξιακή πολιτική Προς μια εναρμονισμένη προσέγγιση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης {SEC(2006) 1020}{SEC(2006) 1021}{SEC(2006) 1022}

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3

1. ΜΙΑ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ 5

1.1. Οι πολλαπλές πτυχές της διακυβέρνησης 5

1.2. Αρχή της «ιδίας ευθύνης», διάλογος και αξιολόγηση της επιτευχθείσας προόδου 7

1.3. Η αντιμετώπιση του διπλού προβλήματος της πολιτικής νομιμοποίησης και της ανάπτυξης των ικανοτήτων 9

1.4. Η εναρμόνιση των τρόπων προσέγγισης στο εσωτερικό της ΕΕ και με τους άλλους διεθνείς παράγοντες 11

2. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΑΚΕ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ 12

2.1. Χώρες ΑΚΕ: ο διάλογος για τη διακυβέρνηση και προγραμματισμός της βοήθειας 12

2.2. Χώρες ΑΚΕ: προτεραιότητες και προγράμματα στον τομέα της διακυβέρνησης 14

2.3. Αφρική: Στήριξη των αφρικανικών μηχανισμών 15

2.4. Από το κοινοτικό επίπεδο στο ευρωπαϊκό επίπεδο 16

3. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ 17

3.1. Η διακυβέρνηση και η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (ΕΠΓ) 18

3.2. Λατινική Αμερική 20

3.3. Η διακυβέρνηση στην Ασία 21

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 23

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μείωση της φτώχειας και οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας (ΑΣΧ) δεν είναι δυνατό να επιτευχθούν αν δεν υπάρξει καθοριστική πρόοδος στον τομέα της διακυβέρνησης όσον αφορά τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις και πολιτικές της. Η ανάπτυξη, τα δικαιώματα του ανθρώπου, η ειρήνη και η ασφάλεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα και αλληλοενισχύονται. Σε συνθήκες ολοένα και μεγαλύτερης παγκοσμιοποίησης και αλληλεξάρτησης, η ειρήνη και η ασφάλεια εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική βούληση και την ικανότητα των κρατών και των δημόσιων οργανισμών να εφαρμόζουν πολιτικές που εστιάζονται στο κράτος δικαίου, στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, στη δημοκρατική διακυβέρνηση, στην εξάλειψη της φτώχειας, στην αειφόρο ανάπτυξη και τη μείωση των ανισοτήτων που αποτελούν την αιτία των βασικών προκλήσεων τις οποίες αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος.

Η ΕΕ έχει καθορίσει, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινής Αντίληψης για την Ανάπτυξη, τον τρόπο προσέγγισης και τα μέσα δράσης της για να συμβάλει στην υλοποίηση αυτών των στόχων. Για το σκοπό αυτό έχει προσδιορίσει ιδίως τις αρχές της ορθής διακυβέρνησης, της δημοκρατίας και του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως βασικές συνιστώσες της διαδικασίας αειφόρου ανάπτυξης και των σημαντικών στόχων της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ. Η προβλεπόμενη ουσιαστική αύξηση των ποσών της βοήθειας τα επόμενα έτη απαιτεί την ύπαρξη διακυβέρνησης που θα συμβάλει στο να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και η πραγματική επίπτωση αυτής της νέας ευρωπαϊκής προσπάθειας στον τομέα της βοήθειας. Η επίτευξη των ΑΣΧ, εντούτοις, δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με χρηματοδοτικούς πόρους.

Οι κοινοτικές πολιτικές, έκαστη των οποίων έχει μια εξωτερική διάσταση, οφείλουν επίσης να συμβάλουν στη χρηστή διακυβέρνηση. Τα μέσα στη διάθεση της ΕΕ είναι ποικίλα και περιλαμβάνουν τον πολιτικό διάλογο, τα μέτρα πρόληψης των συγκρούσεων, τη συνεργασία με τους περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς, τα θεματικά προγράμματα, την παρακολούθηση εκλογών, καθώς και τα εθνικά προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας, που αποτελούν αντικείμενο κοινού πολυετούς προγραμματισμού.

Ο πολιτικός διάλογος και ο προγραμματισμός της αναπτυξιακής βοήθειας, που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης, είναι δύο σημαντικές συγκυρίες στο πλαίσιο των σχέσεων της ΕΕ με τις αναπτυσσόμενες χώρες για να αξιολογήσουν από κοινού την κατάσταση και τις ανάγκες μεταρρύθμισης, να ενθαρρύνουν την αλλαγή και να αποφασίσουν τη λήψη των απαραίτητων μέτρων στήριξης. Παρέχουν επίσης τη δυνατότητα να αναδειχθούν τα ζητήματα διακυβέρνησης με διεθνείς επιπτώσεις.

Οι βασικές αρχές που εγκρίθηκαν το Μάρτιο του 2005 στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Παρισίων και από το Συμβούλιο τον Απρίλιο του 2006, με στόχο να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της βοήθειας πρέπει να εφαρμοστούν στο ακέραιο όσον αφορά το ζήτημα της διακυβέρνησης. Συνεπώς, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη της οφείλουν να συνεργάζονται μεταξύ τους καθώς και με τους άλλους χορηγούς βοήθειας και τις διεθνείς οργανώσεις με γνώμονα τη συμπληρωματικότητα και την εναρμόνιση των παρεμβάσεών τους, για να στηρίξουν τις προσπάθειες των χωρών εταίρων σε αυτό τον τομέα.

Υπό αυτό το πρίσμα, η Επιτροπή προτείνει να συμφωνήσουν η Κοινότητα και τα κράτη μέλη τη διαδικασία και τις αρχές που θα διέπουν το διάλογο και τη συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες στον τομέα της διακυβέρνησης. Στόχος είναι να αναπτυχθεί σταδιακά μια κοινή και συνεκτική προσέγγιση για την προάσπιση της δημοκρατικής διακυβέρνησης σε όλες τις διαστάσεις της. Αυτό θα ενδυναμώσει την έννοια της διακυβέρνησης, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο ανακοίνωσης και συμπερασμάτων του Συμβουλίου το 2003[1], και θα συμβάλει στο να καταλάβει μια νέα θέση στην αναπτυξιακή πολιτική. Η Επιτροπή προτείνει επίσης καινοτόμες μεθόδους εφαρμογής στο πλαίσιο της συνεργασίας με τα κράτη ΑΚΕ, υπενθυμίζει ορισμένες προτεραιότητες που έχουν προταθεί για τις χώρες της Καραϊβικής και του Ειρηνικού και θέτει σε εφαρμογή μια ειδική πρωτοβουλία για την Αφρική, όπως ανακοινώθηκε στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2005 «Η ΕΕ και η Αφρική: Προς μια στρατηγική εταιρική σχέση», και καλεί τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε αυτές τις πρωτοβουλίες.

Η παρούσα ανακοίνωση χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος παρουσιάζει τους τρόπους προσέγγισης της διακυβέρνησης και στήριξης των διαδικασιών δημοκρατικής διακυβέρνησης στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη. Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει την εφαρμογή τους στην Αφρική και στις χώρες ΑΚΕ. Το τρίτο μέρος περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η Κοινότητα προσεγγίζει το ζήτημα της δημοκρατικής διακυβέρνησης κατά τη συνεργασία με άλλες χώρες και περιφέρειες.

Κατά την προετοιμασία της παρούσας ανακοίνωσης ελήφθησαν υπόψη τα συμπεράσματα και οι συστάσεις μιας θεματικής αξιολόγησης όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Κοινότητα στηρίζει τη χρηστή διακυβέρνηση, η οποία ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2006 και πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο εκτενούς διαλόγου με στόχο να βελτιωθεί η δράση της Κοινότητας σε αυτό τον τομέα[2].

Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνει τις τρέχουσες εργασίες, όπως αυτές που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει το ζήτημα της προάσπισης της δημοκρατίας στις εξωτερικές σχέσεις. Είναι πιθανό να ακολουθήσουν και άλλες πρωτοβουλίες όπως ο καθορισμός ενός πλαισίου δράσης για τη χρηστή οικονομική, δημοσιονομική και δικαστική διακυβέρνηση στην εξωτερική δράση της Ένωσης.

1. ΜΙΑ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

1.1. Οι πολλαπλές πτυχές της διακυβέρνησης

Η διακυβέρνηση έχει αναχθεί σε προτεραιότητα των αναπτυξιακών πολιτικών και των προγραμμάτων συνεργασίας πολλών χορηγών βοήθειας. Βρίσκεται στον κεντρικό πυρήνα πολλών αναπτυξιακών στρατηγικών των χωρών εταίρων. Πράγματι, η επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας (ΑΣΧ) απαιτεί την κατάλληλη συνεργασία των δημόσιων υπηρεσιών και ένα σταθερό πλαίσιο οικονομικής μεγέθυνσης που θα βασίζεται στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, η οποία είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνο σε συνθήκες ορθής διακυβέρνησης. Σε ένα πλαίσιο όπου αυξάνονται τα ποσά της χορηγούμενης βοήθειας, όπου αναλαμβάνονται υποχρεώσεις για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της διεθνούς βοήθειας και αυξάνεται η οικονομική και χρηματοδοτική αλληλεξάρτηση, η εμφάνιση στις αναπτυσσόμενες χώρες μιας διακυβέρνησης που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών τους και της διεθνούς κοινότητας αποτελεί σήμερα βασικό ζητούμενο.

Διαμορφώνεται σταδιακά η κοινή πεποίθηση ότι πρέπει να υπάρχει μια ευρεία προσέγγιση της διακυβέρνησης στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη που να βασίζεται σε καθολικά αποδεκτούς στόχους και αρχές[3] και σε κοινές αντιλήψεις, οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους τους βασικούς τομείς παρέμβασης του κράτους καθώς και στις σχέσεις ανάμεσα στους δημόσιους οργανισμούς και τους πολίτες.

Μια ευρεία προσέγγιση

Η δημοκρατική διακυβέρνηση δεν ταυτίζεται με ένα ενιαίο θεσμικό πρότυπο αλλά, σε μια προοπτική αειφόρου ανάπτυξης, προτάσσει την προάσπιση των δικαιωμάτων όλων των πολιτών. Περιλαμβάνει: το σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (περιλαμβανομένης της ελευθερίας έκφρασης, της ενημέρωσης και του συνεταιρίζεσθαι)· τη στήριξη των διαδικασιών εκδημοκρατισμού και τη συμμετοχή των πολιτών στην επιλογή και τον έλεγχο αυτών που τους κυβερνούν· το σεβασμό του κράτους δικαίου και το δικαίωμα πρόσβασης όλων σε μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη· την πρόσβαση στην πληροφόρηση· μια κυβέρνηση που να διασφαλίζει τη διαφανή διαχείριση και να λογοδοτεί στους κατάλληλους θεσμούς και στους εκλογείς· την ασφάλεια του ανθρώπου· τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών· αποτελεσματικούς θεσμούς, την πρόσβαση στις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, την αειφόρο διαχείριση των φυσικών και ενεργειακών πόρων και του περιβάλλοντος καθώς και την προώθηση μιας βιώσιμης οικονομικής μεγέθυνσης και της κοινωνικής συνοχής σε περιβάλλον ευνοϊκό για τις ιδιωτικές επενδύσεις.

Σημασία έχουν επίσης και τα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης (τοπικό, εθνικό, διεθνές). Πρέπει να επισημάνουμε ιδιαίτερα τον καθοριστικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι τοπικές αρχές στην υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας. Πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η προσδοκώμενη συνεργασία σε διεθνές ή περιφερειακό επίπεδο για την επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.

Η διακυβέρνηση δεν περιορίζεται στην καταπολέμηση της διαφθοράς

Η ορθή διακυβέρνηση δεν είναι δυνατό να περιοριστεί στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Η ΕΕ εφαρμόζει μια εξαιρετικά αυστηρή πολιτική σε αυτό τον τομέα, θεωρώντας ότι η διαφθορά αποτελεί μείζον εμπόδιο για την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων, παράλληλα πιστεύει όμως ότι η διαφθορά είναι μία από τις συνέπειες των κακών μεθόδων διακυβέρνησης και της έλλειψης διαφανών συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου. Η καταπολέμηση της διαφθοράς δεν πρέπει, συνεπώς, να εξετάζεται μεμονωμένα, αλλά πρέπει να εντάσσεται στις στρατηγικές για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας και στο πλαίσιο στης στήριξης των διαδικασιών δημοκρατικής διακυβέρνησης. Αυτό απαιτεί κυρίως την ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων μαζικής επικοινωνίας, την προστασία του πολιτικού πλουραλισμού και τη διενέργεια πολυκομματικών εκλογών, ένα διαφανές σύστημα χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και τη στήριξη του κοινοβουλευτικού ελέγχου και των άλλων δημόσιων και δικαστικών θεσμικών φορέων.

Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της διακυβέρνησης στα προγράμματα συνεργασίας

Το ζήτημα της δημοκρατικής διακυβέρνησης πρέπει να αντιμετωπίζεται με ένα σφαιρικό τρόπο που να λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους της (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, περιβαλλοντική ...). Αυτός ο πολυδιάστατος χαρακτήρας πρέπει να αντικατοπτρίζεται στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η συνεργασία για την ανάπτυξη. Έτσι, η έννοια της δημοκρατικής διακυβέρνησης πρέπει να ενσωματώνεται σε κάθε κλαδικό πρόγραμμα[4].

Πρέπει να αποφεύγεται η αντιμετώπιση των ζητημάτων της διακυβέρνησης αποσπασματικά και μεμονωμένα, διότι οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές είναι συχνά πολύ στενές. Παραδείγματος χάρη, η ορθή διακυβέρνηση των κρατικών οργανισμών, και ιδίως αυτών που διαχειρίζονται τα δημόσια οικονομικά, και ο σεβασμός του κράτους δικαίου συμβάλουν στη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση και τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η κακή διαχείριση των φυσικών και ενεργειακών πόρων σε χώρες που διαθέτουν φυσικούς πόρους όπως τα διαμάντια, το πετρέλαιο, η ξυλεία ή οι αλιευτικοί πόροι, είναι δυνατό να προκαλέσει παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του κράτους δικαίου και να οδηγήσει σε βίαιες συγκρούσεις. Η προάσπιση της αξιοπρεπούς εργασίας, ιδίως μέσω του κοινωνικού διαλόγου και της αποτελεσματικής εφαρμογής των συμβάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) συνδυάζεται συχνά με μέτρα που διευκολύνουν την πρόσβαση στις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και έχει ευνοϊκές επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, τις οικονομικές επιδόσεις και τη μείωση της φτώχειας.

Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής περιέχει συγκεκριμένα παραδείγματα προγραμμάτων στήριξης της διακυβέρνησης[5]: στήριξη των εκλογικών διαδικασιών, της κοινωνίας των πολιτών, των κοινοβουλίων, της αποκέντρωσης, της μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος, του τομέα της ασφάλειας, της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών κλπ.

1.2. Αρχή της «ιδίας ευθύνης», διάλογος και αξιολόγηση της επιτευχθείσας προόδου

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα στηρίζει τις διαδικασίες δημοκρατικής διακυβέρνησης στο πλαίσιο μιας εταιρικής προσέγγισης, μέσω του διαλόγου με τις αρχές των χωρών εταίρων και, με την ιδιότητα του χρηματοδότη, με τα διάφορα χρηματοδοτικά όργανά της. Για να έχει η δράση της τη μέγιστη δυνατή επίπτωση, οφείλει να συνδυάζει καλύτερα όλα αυτά τα μέσα, έτσι ώστε να ενδυναμώνεται ο ρόλος της ως φορέα αλλαγής στο πλαίσιο της τήρησης των αρχών εταιρικής σχέσης και αποδοχής από τις χώρες εταίρους.

Νέες ευκαιρίες για ένα ενισχυμένο διάλογο για τη διακυβέρνηση

Στο πλαίσιο του διαλόγου μεταξύ των εταίρων της συνεργασίας για την ανάπτυξη δημιουργούνται νέες ευκαιρίες. Πράγματι, υπάρχει σήμερα πολιτική βούληση για αλλαγή σε πολλές χώρες.

Αφετέρου, οι χρηματοδότες αντιλαμβάνονται την ανάγκη προώθησης καινοτόμων και αποτελεσματικότερων μορφών συνεργασίας, ακόμη και στα «ευάλωτα κράτη», και καλύτερου συντονισμού των δράσεών τους. Η σημασία που δίνεται στη δημοκρατική διακυβέρνηση με την ευρεία έννοια του όρου επιβάλλει, από μόνη της, νέες μεθόδους και νέους τρόπους δράσης, αλλαγές στον τρόπο «διαχείρισης της βοήθειας» με βάση την έννοια των αμοιβαίων δεσμεύσεων.

Τέλος, επειδή αυξάνεται συνεχώς η αλληλεξάρτηση μεταξύ των κρατών, εκτιμάται ότι ο διάλογος για τις συνέπειες και τις ευθύνες που απορρέουν από αυτή την κατάσταση θα συμβάλει στον προσδιορισμό της επίπτωσης των πολιτικών που εφαρμόζει κάθε χώρα έναντι των χωρών εταίρων της, παραδείγματος χάρη στους τομείς της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντικό βαθμό αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών.

Καλύτερη η ανάληψη ιδίας ευθύνης εκ μέρους των δικαιούχων παρά η επιβολή όρων

Οι μέθοδοι δημοκρατικής διακυβέρνησης που βασίζονται στις προαναφερθείσες καθολικά αποδεκτές αρχές δεν είναι δυνατό να επιβάλλονται έξωθεν. Στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ της χώρας εταίρου και των χρηματοδοτών, είναι απολύτως απαραίτητο να υπάρχει αποδοχή των μεταρρυθμιστικών διαδικασιών. Μόνο οι ενδιαφερόμενες χώρες είναι σε θέση να αποφασίσουν και να θέσουν σε εφαρμογή τις μεταρρυθμίσεις τους. Μια εξωτερική στήριξη χωρίς εσωτερική πολιτική βούληση έχει ελάχιστες πιθανότητες να παράγει αποτελέσματα. Οι χρηματοδότες έχουν, ωστόσο, σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν, αναπτύσσοντας μεθόδους παροχής κινήτρων.

Ο σεβασμός αυτής της αρχής της «ιδίας ευθύνης» συνεπάγεται επίσης και τήρηση του ρυθμού και του χρονοδιαγράμματος των διαδικασιών μεταρρύθμισης, που είναι εξ ορισμού σύνθετα και έχουν μακροπρόθεσμο χαρακτήρα, στο βαθμό που αφορούν τον πυρήνα της οργάνωσης ενός κράτους και μιας κοινωνίας. Αυτό, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογήσει ούτε τη μη τήρηση των επικυρωμένων διεθνών συμβάσεων ή μέσων που αφορούν τα «βασικά στοιχεία», ούτε την έλλειψη φιλοδοξίας στην υλοποίηση των προσδοκώμενων μεταρρυθμίσεων.

Διάλογος αντί κυρώσεων

Ο διάλογος πρέπει να αποτελεί το προνομιακό μέσο ενθάρρυνσης των χωρών να εισέλθουν στη διαδικασία μεταρρυθμίσεων. Η μονομερής επιβολή νέων όρων πρέπει να αποφεύγεται. Ο διάλογος πρέπει να έχει κατ' εξοχή προληπτικό χαρακτήρα και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των πολιτικά ευαίσθητων ζητημάτων του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των δημοκρατικών αρχών και του κράτους δικαίου, της μεταρρύθμισης των συστημάτων ασφάλειας, της οικονομικής και δημοσιονομικής διαχείρισης, της διαχείρισης των φυσικών και ενεργειακών πόρων, ή ακόμη ζητημάτων που εμπίπτουν στον τομέα της κοινωνικής διακυβέρνησης. Ασφαλώς, σε σοβαρές περιπτώσεις ενδέχεται να είναι απαραίτητη η επιβολή κυρώσεων. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να ακολουθούνται διαδικασίες πειθούς για την εξάλειψη των εντοπιζόμενων προβλημάτων.

Η ΕΕ πρέπει να καταστήσει αποδοτικότερους τους διάφορους μηχανισμούς διαλόγου που έχει στη διάθεσή της και τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές, συνδέοντάς τα στην πράξη με τον προγραμματισμό, την παρακολούθηση και το διάλογο για τα θέματα συνεργασίας[6].

Η αξιολόγηση των επιδόσεων της διακυβέρνησης

Στο πλαίσιο του διαλόγου, πρέπει να εξετάζονται τα ζητήματα αξιολόγησης της διακυβέρνησης και της προόδου που έχει επιτευχθεί καθώς και τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση καταστάσεων κακής διακυβέρνησης. Η αξιολόγηση της κατάστασης διακυβέρνησης σε μια χώρα δεν έχει ως βασικό στόχο τη βαθμολόγηση της χώρας, αλλά πρέπει κατ' εξοχήν να συμβάλει στον προσδιορισμό των καταλληλότερων μεταρρυθμίσεων και μέτρων στήριξης.

Οι αναπτυξιακοί εταίροι στο σύνολό τους πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογούν την ποιότητα της διακυβέρνησης σε μια χώρα και να κρίνουν τη φιλοδοξία, την επάρκεια και την αξιοπιστία των δεσμεύσεων των κυβερνήσεων για μεταρρυθμίσεις, βάσει των κατάλληλων δεικτών. Οι δείκτες αυτοί πρέπει να είναι δυνατό να προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες καταστάσεις των ασθενών κρατών που διανύουν το στάδιο μετά από σύγκρουση. Η διεξοδική ανάλυση των τοπικών συνθηκών, των πολιτικών συστημάτων και ο εντοπισμός των συντελεστών και φορέων της αλλαγής έχουν καθοριστική σημασία για την παροχή αποτελεσματικής βοήθειας.

Η εν λόγω ανάλυση και οι χρησιμοποιούμενοι δείκτες πρέπει να υπόκεινται σε τακτικό και διαφανή διάλογο που θα επιτρέπει να εκτιμούνται οι τάσεις και οι εξελίξεις.

Πρόσφατα αποδείχθηκε ότι είναι εφικτή η μέτρηση της προόδου στο πλαίσιο της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η εξέλιξη αυτή, που δεν πρέπει να οδηγεί σε μια μηχανιστική προσέγγιση, έχει μεγάλη πολιτική σημασία διότι επιτρέπει, αφενός, να αναπτυχθούν οι χρήσιμοι δείκτες που θα συμβάλουν στον εντοπισμό των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και, αφετέρου, επιτρέπει να γίνονται συγκρίσεις μεταξύ χωρών σε διεθνές επίπεδο. Η διαθεσιμότητα δεικτών σε αυτά τα επίπεδα, εθνικό, διεθνές και παγκόσμιο, είναι χρήσιμη, διότι οι δείκτες αυτοί έχουν διαφορετικές χρήσεις. Οι διεθνείς δείκτες επιτρέπουν συγκρίσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Οι εθνικοί δείκτες διευκολύνουν τον καθορισμό εθνικών προτύπων βάσει των προτεραιοτήτων της χώρας για τη βελτίωση της διακυβέρνησης. Οι δείκτες που καταρτίζονται από την ίδια τη χώρα εταίρο έχουν μεγαλύτερη αξία ως κίνητρο, εφόσον ενθαρρύνουν τους πολιτικούς φορείς να λογοδοτούν στους πολίτες και στους θεσμούς και παρέχουν στην κοινωνία των πολιτών και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας τη δυνατότητα να συμμετέχουν στη διαδικασία παρακολούθησης. Δεν πρέπει να θεωρείται ότι αυτοί οι διαφορετικοί τύποι δεικτών είναι αντικρουόμενοι μεταξύ τους, αλλά ότι αποτελούν συμπληρωματικά εργαλεία η χρήση των οποίων εξαρτάται από τις δεδομένες καταστάσεις ή τα προβλήματα.

Η ενθάρρυνση των κοινών αξιολογήσεων

Πρέπει να ενθαρρύνονται οι κυβερνήσεις, οι πολιτικοί φορείς, οι ανεξάρτητοι δημόσιοι οργανισμοί και η κοινωνία των πολιτών να αναπτύσσουν τα δικά τους μέσα και τις ικανότητες να προσδιορίζουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, να αξιολογούν την κατάσταση και την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Οι δείκτες αυτοί σε εθνικό επίπεδο πρέπει να σέβονται τις αρχές της «ιδίας ευθύνης», της συμμετοχής, της διαφάνειας και να συμβάλλουν στον εντοπισμό των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων[7]. Από τη φύση της, η μέθοδος αυτή ενθαρρύνει το αίτημα για μεταρρυθμίσεις, ενισχύοντας τις μεθόδους δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Σταδιακές προσεγγίσεις

Η στήριξη της διακυβέρνησης πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην κατάσταση της κάθε χώρας. Όταν υπάρχουν προβλήματα κακής διακυβέρνησης ή όταν από τις αναλύσεις προκύπτει ανάγκη μεταρρυθμίσεων, η προσέγγιση της ΕΕ πρέπει να είναι σταδιακή, αναλογική, διαφανής και να βασίζεται στο διάλογο με στόχο να επιτυγχάνονται σταδιακά υψηλότερα πρότυπα. Αυτό ισχύει τόσο για τα πολιτικά και θεσμικά στοιχεία[8] όσο και για τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές πτυχές της διακυβέρνησης.

1.3. Η αντιμετώπιση του διπλού προβλήματος της πολιτικής νομιμοποίησης και της ανάπτυξης των ικανοτήτων

Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να εξευρεθεί μια σταθερή λύση όσον αφορά το πρόβλημα της απόκλισης ανάμεσα στη νομιμότητα των θεσμών του κράτους και στη νομιμοποίησή τους στη συνείδηση των πολιτών. Εάν η δημοκρατική νομιμότητα προϋποθέτει τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών, η νομιμοποίηση εξαρτάται καταρχήν από την ικανότητα της κυβέρνησης να υλοποιεί τις προεκλογικές της υποσχέσεις και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εσωτερικές διαδικασίες διαλόγου και διάδρασης ανάμεσα στους διάφορους φορείς των χωρών εταίρων έχουν καθοριστική σημασία. Η ΕΕ στηρίζει τη σταδιακή εφαρμογή συμμετοχικών διαδικασιών από τις κυβερνήσεις κατά την επεξεργασία των αναπτυξιακών τους στρατηγικών. Η προώθηση της ενεργούς συμμετοχής ενός μεγάλου φάσματος φορέων της κοινωνίας των πολιτών (ενώσεων, οργανώσεων βάσης, μη κυβερνητικών οργανώσεων, μέσων μαζικής επικοινωνίας, οικονομικών και κοινωνικών εταίρων), των πολιτικών κινημάτων καθώς και των αντιπροσωπευτικών θεσμικών φορέων των πολιτών (κοινοβούλια, τοπικές και αποκεντρωμένες αρχές) αποτελεί εφαρμογή των αρχών της δημοκρατικής διακυβέρνησης και ευνοεί τη βιωσιμότητα των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων.

Η δημοσιονομική ενίσχυση, προτιμώμενη μέθοδος

Για να εξευρεθούν οι κατάλληλες λύσεις και να δοθούν τα απαραίτητα στηρίγματα στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των χωρών εταίρων είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί ένα αρκετά μεγάλο φάσμα μέσων συνεργασίας για την ανάπτυξη. Η ολοένα αυξανόμενη τάση χρησιμοποίησης μέσων που βασίζονται στο διάλογο και την επιθυμία των συνεργαζόμενων χωρών (μέθοδος προγράμματος / SWAP, γενική ή τομεακή δημοσιονομική ενίσχυση) προσφέρει πραγματικές ευκαιρίες προώθησης της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Με τον τρόπο αυτό, η ευθυγράμμιση με τις αναπτυξιακές στρατηγικές της χώρας εταίρου και η αυξημένη χρησιμοποίηση της δημοσιονομικής ενίσχυσης ενδυναμώνουν το ρόλο των εθνικών δημοκρατικών θεσμικών φορέων, όπως τα κοινοβούλια, τα οποία συμμετέχουν άμεσα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με τις ισχύουσες εθνικές νομοθεσίες. Οι στρατηγικές αποκέντρωσης πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη με τον κατάλληλο τρόπο κατά την εφαρμογή αυτών των μέσων, για να αποτραπεί το ενδεχόμενο να συμβάλουν στην ενίσχυση του συγκεντρωτισμού.

Η διεθνής κοινότητα πρέπει επίσης να εμβαθύνει τον προβληματισμό για την εξεύρεση περισσότερο προβλέψιμων μηχανισμών ενίσχυσης που θα επιτρέπουν τη μακροπρόθεσμη στήριξη των διαδικασιών αλλαγής, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ενδεδειγμένες σε αυτό το πλαίσιο. Η τακτική και συντονισμένη παρακολούθηση της εξέλιξης των μεθόδων διακυβέρνησης θα αποτελέσει τη βάση για την ανταλλαγή πληροφοριών, αξιολογήσεων και αναλύσεων, οι οποίες, με τη σειρά τους, θα αποτελέσουν τη βάση ενός διαφανούς διαλόγου μεταξύ των συνεργαζόμενων φορέων ως προς τις μεταρρυθμίσεις προτεραιότητας. Οι διαδικασίες και τα κριτήρια χορήγησης της ενίσχυσης σε συνάρτηση με την εξέλιξη της κατάστασης της διακυβέρνησης πρέπει να είναι διαφανή για τη δικαιούχο χώρα.

Μια προληπτική προσέγγιση για τα κράτη με ευαίσθητη πολιτική κατάσταση

Όμως, πρέπει να διερευνηθούν νέες συμπληρωματικές διαδικασίες, ιδίως στα κράτη με ευαίσθητη πολιτική κατάσταση.

Στα κράτη αυτά, και ιδίως σε συνθήκες δύσκολων εταιρικών σχέσεων, ανακύπτει συχνά το διπλό πρόβλημα της έλλειψης πολιτικής νομιμότητας και της ανεπάρκειας ικανοτήτων. Η προσέγγιση του θέματος της διακυβέρνησης σε αυτά τα κράτη πρέπει να είναι σταδιακή και να αποσκοπεί στην προοδευτική επίτευξη υψηλότερων προτύπων. Πολλές χώρες πρέπει καταρχήν να αποκτήσουν τις βασικές συνθήκες σταθερότητας και την ελάχιστη θεσμική ανάπτυξη για να μπορέσουν να αρχίσουν την υλοποίηση μιας μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής. Για να γίνει η ενίσχυση της ΕΕ αποτελεσματικότερη στα κράτη με ευαίσθητη πολιτική κατάσταση, είναι απολύτως απαραίτητο να εξαχθούν διδάγματα από τα προηγούμενα λάθη, ιδίως όσον αφορά: αποφάσεις χρηματοδότησης «stop-go» (αναστολή και συνέχιση) με βάση τις βραχυπρόθεσμες επιδόσεις της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεταβλητότητα των ροών των ενισχύσεων και αβεβαιότητα για τις μελλοντικές χρηματοδοτήσεις· επιβολή όρων που συνδέονται με προηγούμενες επιδόσεις στον τομέα της διακυβέρνησης· έλλειψη εναρμόνισης της στάσης των χορηγών της βοήθειας· περιθωριοποίηση ορισμένων ευάλωτων κρατών· έλλειψη συνεκτικών εξωτερικών δράσεων σε θέματα διακυβέρνησης, ασφάλειας και ανάπτυξης.

Σε περιπτώσεις μετά την κρίση, πρέπει επίσης να τεθούν σε εφαρμογή ολοκληρωμένες στρατηγικές μετάβασης που θα αποσκοπούν στην αποκατάσταση των θεσμικών και διοικητικών ικανοτήτων, των υποδομών και των βασικών κοινωνικών υπηρεσιών, στη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας και, γενικά, της ασφάλειας των πολιτών, καθώς και στην εξεύρεση βιώσιμων λύσεων για τους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους. Η αναγκαιότητα πρόληψης καταστάσεων πολιτικής αστάθειας, η προσπάθεια να μην περιθωριοποιηθούν οι περισσότερο ευπαθείς χώρες και οι πληθυσμοί αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του τρόπου με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση προσεγγίζει το πρόβλημα, τόσο για λόγους αλληλεγγύης όσο και για τη διεθνή ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της χορηγούμενης βοήθειας.

1.4. Η εναρμόνιση των τρόπων προσέγγισης στο εσωτερικό της ΕΕ και με τους άλλους διεθνείς παράγοντες

Οι περισσότεροι χρηματοδότες θεωρούν σήμερα τη διακυβέρνηση ζήτημα προτεραιότητας. Οφείλουν να ανταλλάσσουν τις μεθόδους ανάλυσης που εφαρμόζει ο καθένας και να αποφεύγουν να εμπλέκονται σε χωριστό διάλογο με τις χώρες εταίρους για να στηρίξουν μονομερώς και χωρίς συντονισμό ορισμένες μεταρρυθμίσεις. Η Διακήρυξη των Παρισίων για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου για το ίδιο θέμα[9] πρέπει να εφαρμόζονται πλήρως στον τομέα της διακυβέρνησης. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή αναλαμβάνουν ιδίως τη δέσμευση να διενεργήσουν ένα κοινό προγραμματισμό, να επεξεργαστούν αρχές δράσης προκειμένου να εφαρμοστεί η αρχή της συμπληρωματικότητας και του καταμερισμού εργασίας για να διευκολυνθούν οι ενέργειες συγχρηματοδότησης.

Δεν πρέπει να προωθείται η εξομοίωση των προσεγγίσεων. Αυτό δεν θα ήταν ούτε εφικτό ούτε επιθυμητό. Απαιτείται ωστόσο ένας ανοικτός διάλογος με τις εμπλεκόμενες χώρες, στον οποίο πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι χρηματοδότες και να συμφωνούν για τις δράσεις και για τον τρόπο επίλυσης των βασικών προτεραιοτήτων της διακυβέρνησης. Η εξωτερική ενίσχυση πρέπει να βασίζεται στις εθνικές προτεραιότητες και τα προγράμματα, χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες εθνικές ή περιφερειακές δομές. Η διαδικασία επεξεργασίας των στρατηγικών για τη μείωση της φτώχειας, οι «Joint Assistance Strategies» (Κοινές Στρατηγικές Βοήθειας) καθώς και ο αφρικανικός μηχανισμός επιθεώρησης από ομοτίμους μπορούν να αποτελέσουν τη βάση σε πολλές χώρες.

Οι αναδυόμενοι φορείς

Πρέπει επίσης να ξεκινήσει διάλογος με τους αναδυόμενους πολιτικούς και χρηματοδοτικούς φορείς[10] σχετικά με τη διακυβέρνηση στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη. Η συζήτηση αυτού του ζητήματος θα μπορούσε να προταθεί στο πλαίσιο του διμερούς διαλόγου της ΕΕ με την καθεμία από αυτές τις χώρες. Πρέπει επίσης να καταλάβει σημαντική θέση στο πλαίσιο των προσπαθειών να συμμετάσχουν οι χώρες αυτές στον πολυμερή διάλογο για την αποτελεσματικότητα της ενίσχυσης ο οποίος αναπτύσσεται στους αρμόδιους οργανισμούς και φόρουμ[11].

2. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΑΚΕ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

2.1. Χώρες ΑΚΕ: ο διάλογος για τη διακυβέρνηση και προγραμματισμός της βοήθειας

Η ΕΕ επιθυμεί από τα κράτη ΑΚΕ εταίρους να αναλάβουν τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις για να διασφαλιστεί ο θετικός και βιώσιμος αντίκτυπος της αναπτυξιακής βοήθειας και της διεθνούς συνεργασίας. Εάν η διακυβέρνηση εντάσσεται πλέον συστηματικά στον τακτικό πολιτικό διάλογο με τις χώρες ΑΚΕ, θα αποκτήσει περισσότερο στρατηγική θέση στο μέλλον, ειδικότερα στον προγραμματισμό του 10ου ΕΤΑ. Θα τεθεί σε εφαρμογή μια νέα προσέγγιση με βάση την παροχή κινήτρων. Θα καθιερωθεί διαρθρωμένος και εμπεριστατωμένος διάλογος μεταξύ των κρατών μελών και των λοιπών παρόντων χορηγών βοήθειας, όσον αφορά τις παραμέτρους αξιολόγησης της προόδου και των αποτελεσμάτων. Τα εργαλεία ανάλυσης και διαλόγου που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγραμματισμού, που ενσωματώνουν την πολιτική διάσταση της εταιρικής σχέσης και εξετάζουν τις πολλαπλές πλευρές της διακυβέρνησης, αναμένεται με τη σειρά τους να ενισχύσουν τον πολιτικό διάλογο που διεξάγεται στο πλαίσιο του άρθρου 8 της συμφωνίας του Κοτονού..

Τρία δισεκατομμύρια ευρώ για την επίτευξη του στόχου της διακυβέρνησης

Στο πλαίσιο της επεξεργασίας των νέων στρατηγικών συνεργασίας με τα κράτη ΑΚΕ, η Επιτροπή θα προτείνει τη χορήγηση πρόσθετης χρηματοδοτικής ενίσχυσης στις χώρες που έχουν υποβάλει ή είναι έτοιμες να αναλάβουν ένα φιλόδοξο και ταυτόχρονα αξιόπιστο σχέδιο συγκεκριμένων δράσεων και μεταρρυθμίσεων.

Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση, που εφαρμόζει στην πράξη τις αρχές οι οποίες αναπτύσσονται στο μέρος 1 και έχει ως βάση τον διάλογο και τα κίνητρα, έχει στόχο να επιτευχθούν πραγματικές αλλαγές και αποφασιστική πρόοδος στον τομέα της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

Σε χρηματοδοτικούς όρους, μέρος των κεφαλαίων που θα διατεθούν στις χώρες ΑΚΕ στο πλαίσιο του 10ου ΕΤΑ θα χρησιμεύσει ως αποθεματικό κινήτρων. Έχει προβλεφθεί για το σκοπό αυτό ποσό 2,7 δισεκατ. ευρώ[12] για τις εθνικές χρηματοδοτήσεις, στο οποίο θα προστεθεί και ένα περιφερειακό σκέλος. Η πρόσβαση σε αυτό το αποθεματικό θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα ενός διαλόγου σε βάθος που θα διεξάγει η Επιτροπή με κάθε χώρα σχετικά με το σχέδιο διακυβέρνησής της.

Το προφίλ διακυβέρνησης, που παρουσιάζεται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών[13], είναι ένα εργαλείο που αποσκοπεί στο να διευκολύνει το διάλογο και τη λεπτομερή αξιολόγηση. Βάσει απλών ερωτήσεων, παρουσιάζει τη συνθετική εικόνα της κατάστασης σε μια χώρα εταίρο, με στόχο να επικεντρωθεί ο διάλογος στις τρέχουσες ή προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις, να εντοπιστούν οι βασικές δυσκολίες ή αδυναμίες και να διευκολυνθεί ο προσδιορισμός των τομέων συνεργασίας. Η διακυβέρνηση εξετάζεται με βάση την πολιτική, οικονομική και θεσμική, κοινωνική, χρηματοδοτική, δημοσιονομική και δικαστική της διάσταση καθώς και στο επίπεδο της διαχείρισης των φυσικών πόρων και της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Με γνώμονα την ανάγκη, αφενός, να μη τεθούν νέοι όροι για τη χορήγηση της βοήθειας και, αφετέρου, να υπάρξει εναρμόνιση των προσεγγίσεων μεταξύ των χρηματοδοτών με προφανή στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της χορηγούμενης ενίσχυσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάστηκε αυτό το προφίλ με τους υφιστάμενους δείκτες και τις αναλύσεις[14], οι οποίοι συμπληρώνονται με ορισμένα στοιχεία της πολιτικής της Ένωσης και απορρέουν κυρίως από τον πολιτικό διάλογο που διεξάγεται με τις χώρες εταίρους στους τομείς των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της δημοκρατίας ή ακόμα σε επιμέρους θέματα όπως η ασφάλεια ή η μετανάστευση.

Λαμβάνοντας υπόψη την αξία και τη σπουδαιότητα των διαδικασιών αξιολόγησης που εφαρμόζουν οι ίδιες οι χώρες με βάση συμμετοχικές και διαφανείς μεθόδους, η Επιτροπή θα εξετάσει αυτές τις «αυτοαξιολογήσεις», εφόσον είναι διαθέσιμες. Έτσι, στις χώρες όπου έχει πραγματοποιηθεί η διαδικασία επιθεώρησης (MARP), οι εκθέσεις που θα προκύψουν από αυτήν θα αποτελέσουν τη βάση για τον καθορισμό του προφίλ.

Έξι στάδια για να αποφασιστεί η πρόσβαση στο αποθεματικό κινήτρου και να διασφαλιστεί η παρακολούθηση των αποτελεσμάτων

1. Αξιολόγηση της κατάστασης στον τομέα της διακυβέρνησης και των τάσεων

Η αξιολόγηση της κατάστασης βασίζεται στους δείκτες που προσδιορίζονται στο προφίλ και στις τάσεις που εμφανίζουν στο χρόνο, καθώς και σε διεθνούς δείκτες. Οι δύο αυτοί πίνακες δεικτών τροφοδοτούν τη συζήτηση που πραγματοποιείται σε κάθε χώρα εταίρο μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών που είναι παρόντα με στόχο την ποσοτική αξιολόγηση της κατάστασης της διακυβέρνησης στη χώρα καθώς και της επικρατούσας τάσης. Οι διεθνείς δείκτες χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς στο βαθμό που κάθε σημαντική απόκλιση από το προφίλ αναμένεται να προκαλέσει εκ βαθέων συζήτηση για την ερμηνεία και την κατανόηση του διαπιστωθέντος φαινομένου. Δεν υπάρχει εκ των προτέρων στάθμιση των διαφόρων δεικτών που χρησιμοποιούνται, λαμβάνεται υπόψη κάθε μία από τις εννέα κατηγορίες που προσδιορίζονται στο προφίλ.

2. Αξιολόγηση των κυριότερων αδυναμιών

Στο πλαίσιο του προφίλ, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη που είναι παρόντα στη χώρα, προσδιορίζουν με βάση το σύνολο των δεικτών που παρέχει, τους τομείς που εμφανίζουν αδυναμίες και χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Αξιολογείται επίσης ο βαθμός σπουδαιότητας αυτών των αδυναμιών.

3. Διάλογος για τον προγραμματισμό και τον καθορισμό των βασικών κυβερνητικών δεσμεύσεων όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις (σχέδιο διακυβέρνησης της χώρας)

Στο πλαίσιο του διαλόγου, η κυβέρνηση καλείται να παρουσιάσει το τρέχον ή προβλεπόμενο μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα. Το εν λόγω πρόγραμμα συζητείται υπό το πρίσμα των αδυναμιών που περιλαμβάνονται στο προφίλ που συμφωνήθηκε με την κυβέρνηση. Στόχος του διαλόγου αυτού είναι να παρακινήσει την κυβέρνηση να αποφασίσει τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που διαπιστώνονται. Το σύνολο των δεσμεύσεων της κυβέρνησης κατόπιν του διαλόγου αυτού επισυνάπτεται στο έγγραφο στρατηγικής χώρας.

4. Αξιολόγηση των δεσμεύσεων της κυβέρνησης: καταλληλότητα, φιλοδοξία, αξιοπιστία

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αξιολογούν μέχρι ποιου βαθμού οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνει η κυβέρνηση ανταποκρίνονται στις κυριότερες διαπιστωθείσες αδυναμίες και είναι κατάλληλες, φιλόδοξες και αξιόπιστες. Στόχος είναι η αποφυγή μη υλοποιήσιμων υποσχέσεων ή η ανάληψη μερικής δράσης που δεν επιλύει τα συγκεκριμένα προβλήματα.

5. Απόφαση πρόσβασης στην παροχή κινήτρων

Η απόφαση όσον αφορά την πρόσβαση στην παροχή κινήτρων και το ποσοστό αυτής της παροχής στα αρχικά κονδύλια βασίζεται στην αξιολόγηση της κατάστασης και των δεσμεύσεων για μεταρρυθμίσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του διαλόγου. Η παροχή κινήτρων και η ενθάρρυνση για την ανάληψη μεταρρυθμίσεων είναι πρωταρχικής σημασίας χωρίς να τίθενται σε μειονεκτική (σχετικά) θέση οι χώρες εκείνες που έχουν ήδη επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο διακυβέρνησης. Λαμβάνεται επίσης υπόψη, μέσω διορθωτικών συντελεστών, η ικανότητα απορρόφησης των χωρών καθώς και ειδικές καταστάσεις όπως στην περίπτωση χωρών μετά από κρίση.

6. Παρακολούθηση των αποτελεσμάτων

Το προφίλ διακυβέρνησης και οι αναληφθείσες δεσμεύσεις θα αποτελούν αντικείμενο τακτικής παρακολούθησης και τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων θα αναλύονται από την Επιτροπή, τα επιτόπου κράτη μέλη και τη χώρα εταίρο. Με βάση την ανάλυση αυτή και σύμφωνα με την αναθεωρημένη συμφωνία του Κοτονού, το ποσό των χορηγήσεων είναι δυνατόν να αυξάνεται κάθε έτος σε περιπτώσεις εξαιρετικών επιδόσεων. Επιπλέον, κατά την ενδιάμεση (2010) και τελική (2012) επανεξέταση, οι χορηγήσεις είναι δυνατόν να αυξηθούν ή να μειωθούν. Ως εκ τούτου, το προφίλ της διακυβέρνησης και οι δεσμεύσεις, που αποτελούν τη βάση μιας νέας συμβατικής προσέγγισης, θα λαμβάνονται υπόψη σε κάθε στάδιο του κύκλου προγραμματισμού.

Το προφίλ διακυβέρνησης, το οποίο θα ελεγχθεί στο αρχικό στάδιο του προγραμματισμού του 10ου ΕΤΑ για τις χώρες ΑΚΕ, θα είναι δυνατό να υπόκειται σε βελτιώσεις και προσαρμογές, σε συνάρτηση με την αποκτούμενη εμπειρία.

2.2. Χώρες ΑΚΕ: προτεραιότητες και προγράμματα στον τομέα της διακυβέρνησης

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων συνεργασίας της Κοινότητας με κάθε χώρα, η διακυβέρνηση θα είναι δυνατό να ορίζεται ως τομέας επικέντρωσης ή τομέας μη επικέντρωσης, ιδίως όσον αφορά τις ενισχύσεις για τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, για την ενίσχυση των ικανοτήτων ή για τη δημιουργία των απαραίτητων όρων της δημοσιονομικής ενίσχυσης. Τέλος, σε όλες τις χώρες, η διακυβέρνηση θα ενσωματώνεται ως οριζόντιο θέμα στους τομείς επικέντρωσης και στους άλλους τομείς.

Η Κοινότητα δραστηριοποιείται ήδη σε ένα ευρύ φάσμα τομέων[15] με σκοπό να προωθήσει τις διαδικασίες δημοκρατικής διακυβέρνησης μέσω του διαλόγου και με τη βοήθεια χρηματοδοτικών ενισχύσεων. Για τις χώρες ΑΚΕ, κατά τον προγραμματισμό του 9ου ΕΤΑ, η διακυβέρνηση είχε καθοριστεί ως τομέας επικέντρωσης σε είκοσι περίπου ενδεικτικά προγράμματα και αφορούσε συνολικό ποσό 870 εκατ. €, ή το 10% του συνολικού ποσού των προγραμματισθέντων πόρων, συμπεριλαμβανομένων των ενισχύσεων σε μη κρατικούς φορείς οι οποίες αντιπροσώπευαν ποσό ελαφρώς υψηλότερο των 200 εκατ. €. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι μέρος της γενικής δημοσιονομικής ενίσχυσης αποτελεί ενίσχυση της διακυβέρνησης και ιδίως των οικονομικών και θεσμικών μεταρρυθμίσεων.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες θα συνεχιστούν και θα ενταθούν. Επίσης, θα αναπτυχθούν και θα τεθούν σε εφαρμογή νέοι τρόποι δράσης, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες αρχές της ενισχυμένης μεθόδου. Σε αυτές θα ενσωματωθούν τα αποτελέσματα και οι συστάσεις των εκθέσεων αξιολόγησης και θα ληφθούν υπόψη οι νέες διατάξεις της συμφωνίας του Κοτονού (νέο παράρτημα VII, τροποποιήσεις των διατάξεων για τον πολιτικό διάλογο σχετικά με τα βασικά στοιχεία) καθώς και οι περιφερειακές στρατηγικές για τις χώρες της Αφρικής[16], της Καραϊβικής[17] και του Ειρηνικού[18] οι οποίες δίνουν μεγάλη έμφαση στη διακυβέρνηση.

Όσον αφορά την Αφρική, θα δοθεί προτεραιότητα στις προσπάθειες αλλαγών και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων διακυβέρνησης σε τοπικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και θα ενθαρρυνθούν οι αφρικανικές χώρες να συμμετάσχουν στο μηχανισμό επιθεώρησης από ομοτίμους. Η ενίσχυση των κοινωνικοοικονομικών δυναμικών σε τοπικό επίπεδο αποτελεί μοχλό για την οικονομική ανάπτυξη και ζωτικό ζήτημα για την αειφόρο ανάπτυξη, αν ληφθεί υπόψη ο ρόλος των τοπικών αρχών να διασφαλίζουν την πρόσβαση στις υπηρεσίες που συνδέονται άμεσα με τους ΑΣΧ (ύδρευση και αποχέτευση, ...). Θα δοθεί επίσης προτεραιότητα στη στήριξη των άλλων δημοκρατικών θεσμών, όπως τα εθνικά κοινοβούλια, και στην ενίσχυση των ικανοτήτων του Παναφρικανικού Κοινοβουλίου. Όσον αφορά τις χώρες της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, η Κοινότητα θα προσπαθήσει να προωθήσει κατά προτεραιότητα τη χρηστή δημοσιονομική και δικαστική διακυβέρνηση. Είναι απαραίτητη η ταχεία εφαρμογή των προτύπων του ΟΟΣΑ σε θέματα διαφάνειας και αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών στο δημοσιονομικό τομέα καθώς και η εξάλειψη των επιζήμιων δημοσιονομικών πρακτικών. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε προβλήματα όπως η νομιμοποίηση παράνομων εσόδων, το οργανωμένο έγκλημα και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

2.3. Αφρική: Στήριξη των αφρικανικών μηχανισμών

Η πολιτική βούληση για μεταρρυθμίσεις και πρόοδο προς την ορθή διακυβέρνηση παγιώνεται στις αφρικανικές χώρες εταίρους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνει τη δέσμευση να στηρίξει τα προγράμματα χρηστής διακυβέρνησης σε αυτές τις χώρες και να συμβάλει στην ενίσχυση των ικανοτήτων της Αφρικανικής Ένωσης και των περιφερειακών και εθνικών αφρικανικών θεσμικών φορέων καθώς και να στηρίξει, μέσω του διαλόγου και των διαβουλεύσεων με τις αφρικανικές χώρες, τις αφρικανικές προσπάθειες για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και να εξασφαλίσει την παρακολούθηση της όλης προσπάθειας[19]. Το ζήτημα της διακυβέρνησης έχει πλέον ενσωματωθεί στον διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των παναφρικανικών θεσμικών φορέων και της ΕΕ.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο αφρικανικός μηχανισμός επιθεώρησης από ομοτίμους (MARP) προσφέρει πραγματικά κίνητρα για τις μεταρρυθμίσεις και την αμοιβαία γνώση. Προτείνεται η χορήγηση ειδικής βοήθειας της ΕΕ σε αυτό το μηχανισμό σε τρία επίπεδα:

- σε παναφρικανικό επίπεδο: στήριξη της γραμματείας του MARP, του έργου της επιθεώρησης και των αποστολών του·

- σε περιφερειακό επίπεδο: στήριξη της συμμετοχής των περιφερειακών οργανώσεων στη διάδοση των αποτελεσμάτων των διαδικασιών επιθεώρησης (συζήτηση των εκθέσεων με τις χώρες, ανταλλαγές και διάδοση ορθών πρακτικών, προώθηση της ένταξης στο μηχανισμό MARP...)·

- στο επίπεδο των χωρών: ενσωμάτωση της ενίσχυσης για τις μεταρρυθμίσεις που έχουν εντοπιστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας επιθεώρησης στα υφιστάμενα μέσα συνεργασίας (ιδίως στα ΕΕΠ). Το εθνικό σκέλος της ειδικής ενίσχυσης στο MARP αποσκοπεί αποκλειστικά στη στήριξη και τη διευκόλυνση της ίδιας της διαδικασίας στις χώρες (συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, μηχανισμοί διαβούλευσης και παρακολούθησης), εφόσον βέβαια το ζητήσει η ενδιαφερόμενη χώρα.

Η κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά στο MARP πρέπει να προέρχεται από τα κεφάλαια για τις χώρες ΑΚΕ και να συμπληρώνεται με συνεισφορές των κρατών μελών. Η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στις ανάγκες χρηματοδότησης και να καλύπτει μέρος του προϋπολογισμού του MARP, γεγονός που θα σήμαινε ισχυρή πολιτική στήριξη αυτής της διαδικασίας, με τήρηση της αρχής της «ιδίας ευθύνης». Η κοινοτική συνεισφορά θα πρέπει να προγραμματίζεται κατά τρόπο που να καλύπτει και τα τρία προαναφερθέντα επίπεδα του μηχανισμού επιθεώρησης (πέρα από τις ενισχύσεις των μεταρρυθμίσεων σε κάθε χώρα μέσω των ΕΕΠ).

Για τις αφρικανικές χώρες εκτός ΑΚΕ, η προσέγγιση της Κοινότητας εντάσσεται στην πολιτική γειτονίας (βλ. τμήμα 3 στη συνέχεια).

2.4. Από το κοινοτικό επίπεδο στο ευρωπαϊκό επίπεδο

Η σημασία την οποία δίνει στη διακυβέρνηση η πολιτική της συνεργασίας για την ανάπτυξη της ΕΕ πρέπει να εκφράζεται (1) με μια εναρμονισμένη πολιτική προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και (2) με τη χορήγηση συντονισμένων πρόσθετων ενισχύσεων για τις προσπάθειες μεταρρύθμισης των χωρών εταίρων, σε συνάρτηση με τα παραγόμενα αποτελέσματα και την αξιοπιστία των δεσμεύσεων για το μέλλον.

Σύμφωνα με την προαναφερθείσα αρχή της εναρμόνισης, η εφαρμογή στην πράξη αυτής της μεθόδου δεν είναι δυνατό να αφορά μόνο την Επιτροπή. Πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια υλοποίησης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που προϋποθέτει την πραγματοποίηση αναλύσεων και κοινού διαλόγου στις χώρες εταίρους και συνεργασία στο πλαίσιο ενός κοινού προγραμματισμού. Αυτή η προσπάθεια εναρμόνισης δεν περιορίζεται προφανώς στην ΕΕ· πρέπει να πραγματοποιείται με το σύνολο των διεθνών χρηματοδοτών και οργανισμών που δραστηριοποιούνται σε κάθε ενισχυόμενη χώρα.

Έτσι, στο επίπεδο της ΕΕ, το προφίλ διακυβέρνησης πρέπει να καθορίζεται από κοινού και στις χώρες στις οποίες προβλέπεται ένας κοινός προγραμματισμός, αυτός πρέπει να αποτελεί τη βάση της κοινής ανάλυσης των ζητημάτων της διακυβέρνησης. Όταν είναι εφικτό, αυτό το προφίλ θα μπορεί επίσης να χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη στις διμερείς του σχέσεις με τις χώρες ΑΚΕ.

Στο επίπεδο των χρηματοδοτικών ενισχύσεων, η ΕΕ πρέπει να αναβαθμίσει συνολικά τη βοήθεια που χορηγεί σε κάθε χώρα για τις μεταρρυθμίσεις σε θέματα διακυβέρνησης. Θα μπορούσαν να προβλεφθούν διάφορες μέθοδοι που δεν αποκλείουν αναγκαστικά η μία την άλλη:

(α) η αύξηση των διμερών προγραμμάτων, δηλαδή των χρηματοδοτήσεων ανά χώρα, στο πλαίσιο συντονισμού μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών (κοινή ανάλυση, κοινά κριτήρια).

Επιπλέον, πρέπει να αναπτυχθούν μορφές συγχρηματοδότησης ή/και να δημιουργηθούν ειδικά Ταμεία αρωγής από πολλούς χρηματοδότες που συγκεντρώνουν αυτά τα πρόσθετα ποσά για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων στήριξης των μεταρρυθμίσεων.

(β) διάθεση πρόσθετων κεφαλαίων (που προέρχονται από την αύξηση της δημόσιας αναπτυξιακής βοήθειας- ΔΑΒ) τα οποία θα προστίθενται στα ΕΕΠ και θα εκταμιεύονται στο πλαίσιο των ΕΕΠ τα οποία διαχειρίζεται η Επιτροπή.

Ανεξάρτητα από τη μέθοδο που θα επιλεγεί, οι αυξήσεις αυτές θα αποφασίζονται και κατά την κατανομή της βοήθειας ανά χώρα και κατά τις επισκοπήσεις (ετήσιες ή ενδιάμεσες).

Σε περιφερειακό επίπεδο και σε επίπεδο ηπείρου, η ΕΕ πρέπει να προωθήσει τη χορήγηση κεφαλαίων σε ειδικά Ταμεία αρωγής για να διευκολύνει τη συντονισμένη στήριξη των μηχανισμών και πρωτοβουλιών διακυβέρνησης, ιδίως τον προαναφερθέντα μηχανισμό MARP.

3. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ

Ο τομέας της διακυβέρνησης αποτελεί επίσης προτεραιότητα στις σχέσεις της ΕΕ με άλλες περιοχές, στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου καθώς και του προγραμματισμού της βοήθειας. Οι προσεγγίσεις της προώθησης της δημοκρατικής διακυβέρνησης διαφέρουν ανάλογα με τις περιοχές και τις χώρες, σε συνάρτηση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και με το ιστορικό των σχέσεών τους με την ΕΕ, όμως εντάσσονται σε μια ολιστική προσέγγιση λαμβάνοντας υπόψη τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας και οι σχέσεις με τη Λατινική Αμερική και την Ασία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των οποίων περιγράφονται παρακάτω.

Όσον αφορά τον πολιτικό διάλογο, για παράδειγμα, υπάρχει ποικίλη διάρθρωση για προνομιακό χώρο διαλόγου στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου[20]. Η χρήση μέσων παροχής κινήτρων έχει ήδη εφαρμοστεί με τους μεσογειακούς εταίρους, καθώς και με τις χώρες της Αφρικής εκτός ΑΚΕ. Ως πολιτική γειτονίας νοείται ειδικότερα ένα ολοκληρωμένο σύνολο μέσων παροχής κινήτρων που έχουν στόχο να ενθαρρύνουν τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων και να αυξήσουν σταδιακά το πεδίο της συνεργασίας. Όσον αφορά τη δημοσιονομική βοήθεια για τις επόμενες δημοσιονομικές προοπτικές, ο προγραμματισμός της βοήθειας βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας και για τις χώρες τις οποίες αφορά η πολιτική γειτονίας. Πραγματοποιείται με βάση εμπεριστατωμένη ανάλυση της κατάστασης κάθε χώρας, σε πολιτική, οικονομική, κοινωνική διάσταση, κ.λπ. Αν και η βοήθεια δεν προορίζεται για την διακυβέρνηση από την αρχή, η δημοκρατική διακυβέρνηση εμφανίζεται, ανάλογα με την περίπτωση, ως τομέας επικέντρωσης ή μη επικέντρωσης. Η έννοια της διακυβέρνησης, όπως της χρηστής διαχείρισης των δημοσίων υποθέσεων, αποτελεί εξάλλου οριζόντιο θέμα που καθορίζει την προσέγγιση στη συνεργασία σε όλους τους τομείς.

Η συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών εκφράζεται με διάφορους τρόπους, όχι μόνο σε επίπεδο θεσμοθετημένου πολιτικού διαλόγου αλλά και στο πλαίσιο κοινοτικών αποστολών παρακολούθησης των εκλογών, για παράδειγμα. Ο συντονισμός εξασφαλίζεται κατά τη διαδικασία προγραμματισμού και συνεχίζεται στο στάδιο προσδιορισμού των έργων, ειδικότερα όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του τομέα ασφάλειας ή του δικαστικού τομέα. Επίσης, υπάρχουν ρυθμίσεις σε θέματα συντονισμού και εναρμόνισης μεταξύ χορηγών βοήθειας που συνοδεύουν κάθε πρόγραμμα δημοσιονομικής στήριξης.

3.1. Η διακυβέρνηση και η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (ΕΠΓ)

Η προνομιακή σχέση με τις γειτονικές χώρες της ΕΕ (η οποία καλύπτεται από την ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας) στηρίζεται σε μια αμοιβαία δέσμευση υπέρ κοινών αξιών, κυρίως στους τομείς του κράτους δικαίου, της χρηστής διακυβέρνησης, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, και ιδιαίτερα των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και των βασικών κανόνων εργασίας, της προώθησης των σχέσεων καλής γειτονίας και των αρχών της οικονομίας της αγοράς και της αειφόρου ανάπτυξης. Οι σχέσεις της ΕΕ με τις γειτονικές της χώρες θα λαμβάνουν υπόψη σε ποιο βαθμό αυτές οι αξίες είναι πράγματι κοινές. Μία προϋπόθεση είναι, για παράδειγμα, η ύπαρξη σε ισχύ συμφωνίας σύνδεσης ή εταιρικής σχέσης.

Οι προτεραιότητες των χωρών εταίρων θα εντάσσονται σε αποδεκτά από κοινού σχέδια δράσης . Η διακυβέρνηση με την ευρεία έννοια του όρου αποτελεί τον πυρήνα αυτών των σχεδίων, τα οποία περιλαμβάνουν έξι κεφάλαια και αφορούν:

- την ενίσχυση της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, του κράτους δικαίου καθώς και της καταπολέμησης της διαφθοράς·

- τη θέσπιση υγιούς διαχείρισης της οικονομίας με βάση τις αρχές της οικονομίας της αγοράς και της διαφάνειας, καθώς και ενεργών πολιτικών που έχουν στόχο την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης , περιλαμβανομένης της καταπολέμησης της φτώχειας και των ανισοτήτων καθώς και του διαλόγου σε θέματα απασχόλησης και κοινωνικής πολιτικής ·

- τη θέσπιση μεταρρυθμίσεων στον τομέα του εμπορίου, της εσωτερικής αγοράς και της κανονιστικής μεταρρύθμισης, καθώς και στον τομέα της πολιτικής ανταγωνισμού, της πνευματικής ιδιοκτησίας, των δημοσίων συμβάσεων, της διαφάνειας του φορολογικού συστήματος και της καταπολέμησης της τελωνειακής απάτης·

- τη συνεργασία σε φορολογικά θέματα, τη συνεργασία στο δικαστικό και αστυνομικό τομέα, και στον τομέα της συνοριακής διαχείρισης, για την καταπολέμηση της απάτης και της φοροδιαφυγής, της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων, της παράνομης μετανάστευσης και της τρομοκρατίας.

- η συνεργασία όσον αφορά τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, την παράνομη μετανάστευση και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων αποτελεί προτεραιότητα·

- την πραγματοποίηση τομεακών μεταρρυθμίσεων (στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, της κοινωνίας της πληροφορίας, του περιβάλλοντος κλπ.) για να βελτιωθεί η διαχείρισή τους και να ενθαρρυνθούν οι αρχές να λογοδοτούν στους πολίτες για τις αποφάσεις που λαμβάνουν·

- την ανάπτυξη των επαφών μεταξύ των διαφόρων κοινοτήτων, η ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών.

Σήμερα υλοποιούνται σχέδια δράσης, που αποτελούν πολιτικό πλαίσιο αναφοράς που προσανατολίζει τη διμερή χρηματοδοτική συνεργασία των κρατών μελών και των άλλων χορηγών βοήθειας, με 7 χώρες οι οποίες καλύπτονται από την ΕΠΓ και πρόκειται να εγκριθούν σε άλλες 5 χώρες. Η υλοποίησή τους υπόκειται σε τακτική παρακολούθηση της προόδου που επιτυγχάνεται στους διάφορους τομείς διακυβέρνησης. Καθιερώνεται διάλογος με τις χώρες εταίρους στο πλαίσιο υποεπιτροπών ανά τομέα (δημοκρατία και δικαιώματα του ανθρώπου, δικαστικό σύστημα, οικονομία και εμπόριο, κλπ.) και πραγματοποιείται ανάλυση της προόδου που επιτυγχάνεται κατά τη συνεδρίαση των επιτροπών σύνδεσης ή εταιρικής σχέσης. Πρέπει να επισημάνουμε ότι η πρόοδος μετράται σε σχέση με τους στόχους οι οποίοι έχουν καθοριστεί στα σχέδια δράσης και όχι σε σχέση με διεθνείς δείκτες.

Η επιλογή των τομέων προτεραιότητας για τη χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΚ, που προσδιορίζεται σε έγγραφο στρατηγικής για κάθε χώρα, βασίζεται στα σχέδια δράσης και αφορά τη στήριξη της βελτίωσης της διακυβέρνησης με την ευρεία έννοια του όρου: την ενίσχυση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την καταπολέμηση της διαφθοράς, τη βελτίωση της οικονομικής και τομεακής διαχείρισης, την ενίσχυση του δικαστικού συστήματος και την ενθάρρυνση των τοπικών αρχών να λογοδοτούν στους πολίτες. Οι μηχανισμοί συνεργασίας όπως η αδελφοποίηση, το TAIEX και η πρωτοβουλία SIGMA[21], που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της διεύρυνσης και των οποίων η εφαρμογή επεκτάθηκε στις χώρες της ΕΠΓ, είναι ειδικότερα προσανατολισμένα προς στη διακυβέρνηση και καθιστούν δυνατή τη συμμετοχή των κρατών μελών στις δράσεις συνεργασίας και τη στήριξη της εφαρμογής σχεδίων δράσης..

Ένα από τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό του επιπέδου χρηματοδοτικής στήριξης που χορηγείται σε κάθε χώρα, είναι ο βαθμός ανάληψης δεσμεύσεων και εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται στο σχέδιο δράσης της χώρας εταίρου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής του Μαΐου 2003 σχετικά με την ενίσχυση της δράσης της ΕΕ στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της δημοκρατίας με τις συνεργαζόμενες χώρες της Μεσογείου, το 2006 τέθηκε σε εφαρμογή μια «Ενίσχυση για τη δημοκρατία MEDA». Έχει στόχο να στηρίξει τις συνεργαζόμενες χώρες οι οποίες έχουν σημειώσει τη σημαντικότερη πρόοδο στον τομέα της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου και αποτέλεσε ένα πειραματικό στάδιο. Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας, η Επιτροπή προβλέπει μια « διευκόλυνση για τη διακυβέρνηση » που θα προωθεί τις πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις στο σύνολο των χωρών οι οποίες καλύπτονται από την εν λόγω πολιτική. Η «ενίσχυση διακυβέρνησης» θα μπορούσε να συνίσταται σε μια πρόσθετη χρηματοδοτική ενίσχυση στις γειτονικές χώρες που έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην υλοποίηση των «σχεδίων δράσης». Σε αυτό το πλαίσιο θα λαμβάνεται υπόψη ο MARP.

3.2. Λατινική Αμερική

Με βάση ένα κοινό παρελθόν, κοινές αξίες και μια ευρεία ταυτότητα απόψεων όσον αφορά τις προκλήσεις του μέλλοντος, η προνομιακή σχέση που συνδέει την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη Λατινική Αμερική δίνει, όπως είναι φυσικό, μεγάλη έμφαση στο θέμα της διακυβέρνησης. Αυτή εκφράζεται κυρίως με τους θεμελιώδεις στόχους της κοινωνικής συνοχής και της περιφερειακής ολοκλήρωσης οι οποίοι έχουν εγκριθεί από τους αρχηγούς κρατών των δύο περιφερειών στις διασκέψεις κορυφής της Γκουανταλαχάρας (2004) και της Βιέννης (2006). Καθένας από αυτούς τους στόχους περιλαμβάνει μια βασική συνιστώσα διακυβέρνησης στην οποία η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανακοίνωσή της[22] στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Οι ιδιαίτερα μεγάλες κοινωνικές ανισότητες στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής διαβρώνουν τη δημοκρατική νομιμότητα και πλήττουν τις οικονομικές επιδόσεις των αναδυόμενων αυτών χωρών. Επειδή δεν υπάρχει ορατή κοινωνική πρόοδος, η απογοήτευση των πολιτών που εκδηλώνεται στην ευρύτερη περιοχή θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα πολιτικής αστάθειας. Η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων κάθε είδους καθώς και η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων παραγόντων στη διαδικασία αυτή θα πρέπει επομένως να οδηγήσει στην παγίωση της δημοκρατίας και της διακυβέρνησης. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου, η Επιτροπή επιθυμεί να συνεχίσει να συμπεριλαμβάνει το στόχο της κοινωνικής συνοχής σε όλες τις ενέργειες που αναλαμβάνει στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Η προαγωγή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της δημοκρατίας και της χρηστής διακυβέρνησης είναι χαρακτηριστικό του πολιτικού διαλόγου που διατηρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη Λατινική Αμερική, στο πλαίσιο των συμφωνιών σύνδεσης που έχουν υπογραφεί με το Μεξικό ή με τη Χιλή αφενός, και αφετέρου, στο πλαίσιο συμφωνιών πολιτικού διαλόγου και συνεργασίας που έχουν υπογραφεί με την Κεντρική Αμερική και την Κοινότητα των Άνδεων, καθώς επίσης και στο πλαίσιο της ισχύουσας συμφωνίας συνεργασίας με τη Mercosur.

Υπό το ίδιο πρίσμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση καταβάλλει προσπάθειες να βοηθήσει τους δημοκρατικούς θεσμούς να ριζώσουν και να αποκτήσουν αξιοπιστία, με τη διοργάνωση αποστολών παρακολούθησης των εκλογών όταν το απαιτούν οι περιστάσεις (Νικαράγουα, Μεξικό, Βολιβία, Βενεζουέλα, κ.λπ.).

Όσον αφορά τη συνεργασία, η Επιτροπή προτίθεται να συνεχίσει στην πλειονότητα των χωρών της Λατινικής Αμερικής να ασκεί πολιτική ενεργούς στήριξης της διακυβέρνησης συμβάλλοντας στον εκσυγχρονισμό του κράτους ειδικότερα στους ακόλουθους τομείς: εκπροσώπηση όλων των πολιτών στον πολιτικό βίο, συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, προώθηση του διαλόγου μεταξύ κοινωνικών εταίρων, πρόσβαση στη δικαιοσύνη, ενίσχυση της δικαστικής εξουσίας, ενίσχυση των ικανοτήτων του τομέα ασφάλειας, τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου στον τομέα αυτό, αποκέντρωση και χρηστή διακυβέρνηση, υπεύθυνη διαχείριση των φυσικών πόρων, καταπολέμηση της διαφθοράς και της ατιμωρησίας. Διάφορα τομεακά προγράμματα δημοσιονομικής στήριξης, που ευνοούνται σε αρκετές χώρες της ευρύτερης περιοχής, έχουν επίσης έμμεσες επιπτώσεις σε θέματα ορθής διακυβέρνησης (απαίτηση αξιοπιστίας των δημοσίων οικονομικών, ενίσχυση των φορολογικών αρχών, εφαρμογή δημόσιων πολιτικών με μακροχρόνια προοπτική).

Η προσέγγιση της διακυβέρνησης διαφέρει προφανώς από τη μία χώρα στην άλλη: αποτελεί κεντρικό θέμα των σχέσεων με την Κολομβία και με τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής Αμερικής, τα οποία αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της διαρθρωτικής αστάθειας, χαρακτηρίζονται από μεγάλες κοινωνικές ανισότητες και πολλά εξ αυτών έχουν εξέλθει από παρατεταμένες εμφύλιες συγκρούσεις . Σε αυτές τις συνθήκες, η ενίσχυση του κράτους δικαίου, των μηχανισμών διαλόγου ή εσωτερικής συμφιλίωσης και η προάσπιση της συμμετοχικής δημοκρατίας αποτελούν βασικούς άξονες της συνεργασίας. Αντιθέτως, σε κράτη με εδραιωμένους θεσμούς όπως το Μεξικό ή η Βραζιλία, η στήριξη της διακυβέρνησης εκφράζεται όλο και περισσότερο με την καθιέρωση διεξοδικού διαλόγου και εταιρικής σχέσης σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος όπως η μεταρρύθμιση του κράτους.

Η περιφερειακή ολοκλήρωση, δεδομένου ότι συνεπάγεται την καθιέρωση και την τήρηση κοινών κανόνων και διεθνών νομικών πλαισίων, αποτελεί και αυτή ισχυρό φορέα χρηστής διακυβέρνησης (ιδίως στον οικονομικό και εμπορικό τομέα) και αντιπροσωπεύει έναν από τους κύριους άξονες της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έναντι της Λατινικής Αμερικής.

3.3. Η διακυβέρνηση στην Ασία

Η Ασία, με πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, εκ των οποίων πάνω από τα δύο τρίτα είναι φτωχοί, χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ποικιλομορφία η οποία αντικατοπτρίζεται στις ποικίλες σχέσεις της με την ΕΕ. Το πολιτικό πλαίσιο που διέπει τη συνεργασία της ΕΕ με την Ασία αντανακλά μια γενική δέσμευση για τη στήριξη της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Εφαρμόζεται ένα σύνολο μέσων για την υλοποίηση αυτών των στόχων. Στα μέσα αυτά περιλαμβάνονται ο πολιτικός διάλογος και άλλες πρωτοβουλίες για την προώθηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου: ρήτρες για τα δικαιώματα του ανθρώπου ενσωματώνονται σε όλες τις συμφωνίες που υπογράφονται με τις τρίτες χώρες. Σε ορισμένες χώρες έχουν δημιουργηθεί ομάδες εργασίας για τη διακυβέρνηση και τα δικαιώματα του ανθρώπου, στο πλαίσιο των κοινών επιτροπών με την ΕΚ για να εξασφαλιστεί ένας πραγματικός πολιτικός διάλογος και συνεργασία σε αυτό τον τομέα. Ο διάλογος αποτελεί τη βάση των σχέσεων με την Κίνα και τη Ινδία, τις δύο χώρες με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο. Όσον αφορά την Κίνα, πέραν του διαρθρωμένου πολιτικού διαλόγου, υπάρχουν πάνω από είκοσι τομεακοί διάλογοι που αφορούν τη συνεργασία και την οικονομική διακυβέρνηση, την εσωτερική αγορά, την επιστήμη και την τεχνολογία, το περιβάλλον, κ.λπ. Όσον αφορά την Ινδία, πέραν των διαλόγων περί τομεακών πολιτικών, τα βασικά θέματα του διαλόγου είναι η διακυβέρνηση σε παγκόσμιο επίπεδο, η πολυμερής συνεργασία και τα θέματα ειρήνης και ασφάλειας. Η « IDEAS »[23] είναι μια ειδική πρωτοβουλία που επιτρέπει τη συνεργασία με την Ινδία ως αναδυόμενο χορηγό βοήθειας ο οποίος με τη σειρά του επιλαμβάνεται της διακυβέρνησης.

Όσον αφορά τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, ο πολιτικός διάλογος διεξάγεται σε περιφερειακό επίπεδο και σε διμερές επίπεδο (στο πλαίσιο των διαφόρων συμφωνιών εταιρικής σχέσης και συνεργασίας για τις χώρες οι οποίες τις έχουν επικυρώσει ή διαφορετικά με ad hoc συμφωνίες με τους αντιπροσώπους της ΕΕ στην κάθε χώρα (για το Τουρκμενιστάν και το Τατζικιστάν). Ο διάλογος για θέματα δημοκρατικής διακυβέρνησης και δικαιωμάτων του ανθρώπου ενισχύεται, στην περίπτωση της Κεντρικής Ασίας, από την παρουσία ενός ειδικού εισηγητή για την ευρύτερη περιοχή. Η ΕΕ ανέπτυξε επίσης το διάλογο σε περιφερειακό επίπεδο με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας: η διακυβέρνηση είναι συνιστώσα της συνεργασίας με περιφερειακούς οργανισμούς όπως ο ASEAN (« APRIS II » - ASEAN Programme for Regional Integration Support) καθώς και στο πλαίσιο του άτυπου διαλόγου της ASEM (Ευρωασιατική συνάντηση). Το περιφερειακό φόρουμ ASEAN επιτρέπει επίσης την προώθηση της τριμερούς συνεργασίας.

Στο πλαίσιο του προγραμματισμού της συνεργασίας για την περίοδο 2007-2013, τα ζητήματα της διακυβέρνησης, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων του ανθρώπου θα αποτελέσουν τομέα επικέντρωσης για αρκετές χώρες, προσαρμοσμένο στις τελείως διαφορετικές ανάγκες της κάθε χώρας. Η συνεργασία με το Αφγανιστάν αποτελεί εντελώς ιδιαίτερη περίπτωση, από την άποψη του πεδίου των δεσμεύσεων της ΕΕ, της σπουδαιότητας του πολυμερούς πλαισίου και των τεράστιων προκλήσεων σε θέματα διακυβέρνησης και ανάληψης «ιδίας ευθύνης». Η δημοκρατική διακυβέρνηση αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της δράσης της ΕΚ σε άλλες συνθήκες σύγκρουσης , ιδίως στην Ινδονησία (Aceh). Ακόμη, η διακυβέρνηση θα αποτελεί οριζόντιο θέμα σε όλες τις δραστηριότητες συνεργασίας με τις χώρες της Ασίας, την Κίνα και στο κοινό σχέδιο δράσης ΕΕ-Ινδίας. Στην Κεντρική Ασία, η δημοκρατική και οικονομική διακυβέρνηση είναι τομέας προτεραιότητας και εκτείνεται από την κοινωνία των πολιτών μέχρι την ενίσχυση του δικαστικού συστήματος και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.

Τα ειδικά σχέδια στον τομέα της διακυβέρνησης και ανάπτυξης δημοκρατικών θεσμών αντικατοπτρίζουν τη μεγάλη πολυμορφία των χωρών της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη μεταρρύθμιση και την ανάπτυξη ικανοτήτων των δημόσιων οργανισμών (δικαστικό, σωφρονιστικό, εκλογικό σύστημα), τη δημιουργία νέων δημοκρατικών θεσμών (παραδείγματος χάρη οι επιτροπές των δικαιωμάτων του ανθρώπου) ή την ανάπτυξη των τοπικών αρχών. Σε ορισμένες χώρες προβλέπεται η πιο άμεση ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών, με ειδική έμφαση στα πολιτικά κόμματα και τις εκλογικές διαδικασίες καθώς και η λήψη μέτρων για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ευπαθών ομάδων, ιδίως των γυναικών, των παιδιών και των μειονοτήτων, στη δικαιοσύνη. Η ενίσχυση των ικανοτήτων της κοινωνίας των πολιτών βρίσκεται στο επίκεντρο μόνιμης μέριμνας, είτε αυτή αφορά γενικές εκστρατείες αγωγής και ενημέρωσης των πολιτών ή ειδικές εκστρατείες, όπως παραδείγματος χάρη η καταπολέμηση της παιδικής εργασίας. Ανάλογα με τη χώρα, προβλέπονται η ενίσχυση της διοικητικής μεταρρύθμισης, της χρηστής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, περιλαμβανομένης της δημοσιονομικής διαφάνειας και της χρηστής διαχείρισης των φυσικών πόρων και η μεταρρύθμιση του τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, όπως και ειδικά μέτρα καταπολέμησης της διαφθοράς.

Η μετάβαση σε γενικά και επιμέρους προγράμματα δημοσιονομικής στήριξης , όπως και σε άλλες περιοχές, εξελίσσεται σε μέσο ενίσχυσης της διακυβέρνησης και των θεσμών σε κεντρικό και αποκεντρωμένο επίπεδο στις χώρες της Ασίας, περιλαμβανομένης της Κεντρικής Ασίας. Πρέπει πράγματι να έχουν τεθεί εκ των προτέρων σε εφαρμογή οι απαραίτητες συνθήκες δημοκρατικού ελέγχου, δημοσιονομικής διαχείρισης και θεσμικής ανάπτυξης που συμβάλλουν στην αύξηση της διαφάνειας και της ευθύνης των συμμετεχόντων.

Επειδή ορισμένες εταιρικές σχέσεις στην εξεταζόμενη περιοχή είναι « δύσκολες », ο ρόλος των θεματικών μέσων (ιδίως του EIDHR) που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης, εξακολουθεί να είναι σημαντικότατος για τη στήριξη πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών για την προάσπιση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ΕΕ μπορεί επίσης να βασιστεί στα σημεία αναφοράς σε θέματα διακυβέρνησης, όπως οι δεσμεύσεις του ΟΑΣΕ. Τα ζητήματα δημόσιας διαχείρισης σε τομείς όπως η ύδρευση, που συνδέονται με τις κλιματικές αλλαγές, μπορούν επίσης να αποτελέσουν «σημεία έναρξης» ενός διαλόγου σε θέματα διακυβέρνησης, όπως συνέβη με τη διάσκεψη ΕΕ-Κεντρικής Ασίας στην Άλμα Άτα τον Απρίλιο του 2006.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Μόνο μια συντονισμένη προσέγγιση θα δώσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη δυνατότητα να ακουστεί η φωνή της στο πλαίσιο του διεθνούς διαλόγου για τη διακυβέρνηση. Η ΕΕ οφείλει να λάβει θέση σε ένα κομβικό θέμα της συνεργασίας για την ανάπτυξη, με γνώμονα την υπεράσπιση των ακόλουθων αρχών:

- Αν και η διακυβέρνηση και η ανάπτυξη των ικανοτήτων πρέπει να κατέχουν στρατηγική θέση στην ημερήσια διάταξη της συνεργασίας για την ανάπτυξη, η μείωση της φτώχειας και οι ΑΣΧ εξακολουθούν να είναι στόχοι προτεραιότητας της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ, όπως αυτοί έχουν καθοριστεί στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Κοινής Αντίληψης. Η χρηστή διακυβέρνηση, αν και αποτελεί πρόσθετο στόχο, έχει κεφαλαιώδη σημασία σε σχέση με αυτούς τους στόχους προτεραιότητας.

- Η προσέγγιση της ΕΕ βασίζεται σε ένα ευρύ ορισμό της διακυβέρνησης, η οποία νοείται ως διαδικασία αλλαγών σε μακροχρόνια προοπτική που βασίζεται σε καθολικά αποδεκτούς στόχους και αρχές και σε κοινές αντιλήψεις που πρέπει να εφαρμόζονται στο σύνολο των τομέων παρέμβασης του κράτους καθώς και στις σχέσεις ανάμεσα στους δημόσιους οργανισμούς και τους πολίτες. Η δημοκρατική διακυβέρνηση προτάσσει την επιβεβαίωση των δικαιωμάτων όλων των πολιτών, ανδρών και γυναικών, και δεν είναι δυνατό να περιοριστεί αποκλειστικά στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

- Η προσέγγιση στη δημοκρατική διακυβέρνηση πρέπει να γίνει κατά τρόπο ολιστικό λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διαστάσεις (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, περιβαλλοντική, …). Οι μέθοδοι δημοκρατικής διακυβέρνησης θα ενισχυθούν αποτελεσματικότερα με το διάλογο παρά με την επιβολή κυρώσεων και όρων.

- Η οικειοποίηση των μεταρρυθμίσεων από τις χώρες εταίρους είναι μια μέθοδος που βασίζεται στο διάλογο και περιλαμβάνει τη στήριξη της ανάπτυξης των ικανοτήτων και την πρόληψη της αδυναμίας των κρατών. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα ενισχύσουν τη διαδικασία δημοκρατικής διακυβέρνησης και θα συμβάλουν στη νομιμοποίηση των θεσμικών φορέων στη συνείδηση των πολιτών.

Για να γίνει η βοήθεια για τη διακυβέρνηση περισσότερο αποτελεσματική και να προωθηθεί η διαδικασία προς τη δημοκρατική διακυβέρνηση με αρμονικό τρόπο, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να συμφωνήσουν τους τρόπους δράσης σε αυτό τον τομέα:

- Ο διάλογος με την καθεμία από τις συνεργαζόμενες χώρες για τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της διακυβέρνησης πρέπει να διεξάγεται από κοινού από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη τα οποία συμμετέχουν στη διαδικασία. Αυτός ο διάλογος πρέπει στη συνέχεια να λάβει τη μορφή συνεκτικών μεθόδων προγραμματισμού της βοήθειας και συντονισμού των ενισχύσεων των κυβερνητικών μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων.

- Μέσω της πρωτοβουλίας «Διακυβέρνηση για τις χώρες ΑΚΕ και την Αφρική», η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί ένα νέο μηχανισμό παροχής κινήτρων που θα επιτρέπει στις συνεργαζόμενες χώρες να έχουν πρόσβαση σε πρόσθετα κεφάλαια, ανάλογα με τις δεσμεύσεις τους στον τομέα της διακυβέρνησης. Θα συσταθεί, λοιπόν, γι αυτό το σκοπό, ένα αποθεματικό κινήτρων ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η ΕΕ θα στηρίξει επίσης τον αφρικανικό Μηχανισμό επιθεώρησης από ομοτίμους, τόσο σε πολιτικό όσο και σε χρηματοδοτικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη την ανάληψη ιδίας ευθύνης όσον αφορά αυτή τη διαδικασία εκ μέρους των αφρικανικών χωρών.

Αυτή η συμβολή στην επεξεργασία μιας κοινής προσέγγισης της ΕΕ για τα ζητήματα της δημοκρατικής διακυβέρνησης πρέπει να εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των εξωτερικών πολιτικών της Ένωσης, της προαγωγής της ειρήνης, της ασφάλειας και της αειφόρου ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις προοπτικές για την ουσιαστική αύξηση της δημόσιας ενίσχυσης για την ανάπτυξη και της βούλησης να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της ενίσχυσης, που δικαιολογούν πλήρως την εμβάθυνση του διαλόγου για τη διακυβέρνηση στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη.

[1] COM(2003) 615 «Διακυβέρνηση και ανάπτυξη». Η διακυβέρνηση αφορά την ικανότητα του κράτους να εξυπηρετεί τους πολίτες. Η διακυβέρνηση αφορά τους κανόνες, τις διαδικασίες και τη συμπεριφορά μέσω των οποίων εκφράζονται τα συμφέροντα, γίνεται η διαχείριση των πόρων και ασκείται η εξουσία. Ο τρόπος λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών, διαχείρισης των δημοσίων πόρων και άσκησης των δημόσιων ρυθμιστικών εξουσιών αποτελεί το κύριο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε αυτό το πλαίσιο. Η διακυβέρνηση είναι βασικό μέτρο της σταθερότητας και των κεκτημένων μιας κοινωνίας. Όσο οι έννοιες των δικαιωμάτων του ανθρώπου, του εκδημοκρατισμού, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της κοινωνίας των πολιτών, της αποκέντρωσης και της υγιούς δημόσιας διοίκησης αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και νόημα, η κοινωνία αυτή παίρνει τη μορφή ενός πληρέστερου πολιτικού συστήματος και η διακυβέρνηση τη μορφή της χρηστής διακυβέρνησης.

[2] Βλέπε αξιολόγηση αντικτύπου SEC(2006) 1021.

[3] Οι αρχές αυτές έχουν ως βάση τις πολλαπλές διεθνείς συμβάσεις και τα κανονιστικά μέσα που έχουν θεσπιστεί από τη διεθνή κοινότητα.

[4] Η Ευρωπαϊκή Κοινή Αντίληψη για την Ανάπτυξη θεωρεί ζήτημα αρχής ότι η διακυβέρνηση, η δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου πρέπει να εντάσσονται στον κεντρικό προγραμματισμό.

[5] SEC(2006) 1020.

[6] Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σε θέματα διαλόγου για τα δικαιώματα του ανθρώπου, που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο το Δεκέμβριο του 2004 (έγγραφο 15810/104). Διαρθρωμένοι διάλογοι (με την Κίνα και το Ιράν), διάλογοι βάσει της συμφωνίας του Κοτονού (άρθρα 8,96/97), σχετικά με τις συμφωνίες σύνδεσης με τις χώρες της Μεσογείου και με τις συμφωνίες εμπορίου και συνεργασίας (π.χ. Φιλιππίνες, χώρες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας), διάλογοι βάσει αποφάσεων ad hoc (π.χ. Ρωσία, Βιετνάμ, Πακιστάν, Ινδία).

[7] Η διαδικασία αυτή απεικονίζεται στο σχέδιο METAGORA που περιγράφεται στο έγγραφο εργασίας.

[8] Ο διάλογος για τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας του Κοτονού περιγράφεται στο παράρτημα 1 του εγγράφου εργασίας.

[9] CAGRE 11 Απριλίου 2006.

[10] BRICS: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική.

[11] Βλέπε ιδίως το έγγραφο CAD "Options for differentiated engagement with non-DAC donors", DCD/DAC(2006)31/αναθεώρηση 1.

[12] Το συνολικό ποσό του 10ου ΕΤΑ ανέρχεται σε 22,6 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο 2008-2013.

[13] SEC(2006) 1020 παράρτημα 2.

[14] Ιδίως οι δείκτες διακυβέρνησης που ακολουθεί το Ίδρυμα της Παγκόσμιας Τράπεζας για 204 χώρες από το 1996.

[15] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα και τα έργα, τις αξιολογήσεις και τις εκθέσεις υλοποίησης της κοινοτικής βοήθειας για την ανάπτυξη βλέπεhttp://europa.eu.int/comm/europeaid/projects/index_en.htmhttp://europa.eu.int/comm/europeaid/evaluation/index.htmhttp://europa.eu.int/comm/europeaid/reports/index_en.htm

[16] Η ΕΕ και η Αφρική: προς μια στρατηγική εταιρική σχέση – Συμβούλιο της ΕΕ – έγγραφο 15961/05 – 19.12.2005.

[17] Μια εταιρική σχέση ΕΕ – Καραϊβικής για την οικονομική μεγέθυνση, τη σταθερότητα και την ανάπτυξη, COM (2006) 86 τελικό, 2.3.2006.

[18] Οι σχέσεις της ΕΕ με τις νήσους του Ειρηνικού – Στρατηγική για μια ενισχυμένη εταιρική σχέση - COM(2006) 248 τελικό, 29.5.2006.

[19] Η ΕΕ και η Αφρική: προς μια στρατηγική εταιρική σχέση – Συμβούλιο της ΕΕ – έγγραφο 15961/05 – 19.12.2005.

[20] Βλ. υποσημείωση 8.

[21] Βλ. http://ec.europa.eu/comm/enlargement/institution_building/twinning_en.htm; http://taiex.cec.eu.int; http://www.sigmaweb.org

[22] «Μια ενισχυμένη εταιρική σχέση μεταξύ της ΕΕ και της Λατινικής Αμερικής», COM(2005) τελικό 636 της 8.12.2005

[23] Indian Development and Economic Assistance Scheme