52006DC0367

Βρυξέλλες, 4.7.2006

COM(2006) 367 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

σχετικά με μια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα δικαιώματα του παιδιού

{SEC(2006) 888}{SEC(2006) 889}

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ

σχετικά με μια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα δικαιώματα του παιδιού

I Επίμαχα θέματα

Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει τη χάραξη μιας στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στόχος της οποίας θα είναι να προωθήσει αποτελεσματικά και να διαφυλάξει τα δικαιώματα του παιδιού στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Ένωσης και να υποστηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών στον τομέα αυτό. Τα παιδιά, που εδώ νοούνται ως άτομα κάτω των 18 ετών, όπως στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού[1] (ΣΔΠ), αποτελούν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού.

I.1. Τα δικαιώματα των παιδιών – μια προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Τα δικαιώματα των παιδιών αποτελούν τμήμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και τα κράτη μέλη δεσμεύονται να τηρούν βάσει των διεθνών και των ευρωπαϊκών συνθηκών, ιδίως βάσει της ΣΔΠ και των Προαιρετικών Πρωτοκόλλων της[2], καθώς και βάσει των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας[3] και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου[4] (ΕΣΔΑ). Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει ρητά τα δικαιώματα των παιδιών στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων[5], ειδικότερα στο άρθρο 24.

Στην ανακοίνωσή της για τους στρατηγικούς στόχους 2005-2009, η Επιτροπή αναγνώρισε τα δικαιώματα των παιδιών ως μια από τις κύριες προτεραιότητές της: “ Ιδιαίτερη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, για την καταπολέμηση της οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά και κάθε μορφής κακομεταχείρισης, έτσι ώστε η Ένωση να αποτελέσει πρότυπο για τις άλλες χώρες του πλανήτη ”[6]. Στο πλαίσιο αυτό, η ομάδα των Επιτρόπων που είναι αρμόδια για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την εξάλειψη των διακρίσεων και τις ίσες ευκαιρίες αποφάσισε, τον Απρίλιο του 2005, να αναλάβει ειδική πρωτοβουλία για την προώθηση, την προστασία και την υλοποίηση των δικαιωμάτων των παιδιών στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Μάρτιο του 2006, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από τα κράτη μέλη " να λάβουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να μειωθεί σύντομα και σημαντικά η παιδική φτώχεια, και να προσφέρουν σε όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες ανεξάρτητα από την κοινωνική τους προέλευση ".

Η παρούσα ανακοίνωση θέτει σε εφαρμογή τις ανωτέρω αποφάσεις.

I.2. Η κατάσταση σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παγκοσμίως

Τα παιδιά απολαύουν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό που έχει, ωστόσο, ζωτική σημασία είναι να μην εντάσσονται απλώς τα δικαιώματα τους στις ευρύτερες προσπάθειες σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γενικά, αλλά να τους παρέχεται ειδική αναγνώριση. Ορισμένα δικαιώματα, όπως, για παράδειγμα, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και το δικαίωμα διατήρησης σχέσεων και με τους δύο γονείς, έχουν πράγματι αποκλειστική ή ιδιαίτερη εφαρμογή στα παιδιά. Επίσης, η σχεδόν καθολική αποδοχή, από τα κράτη, των υποχρεώσεων που τους αναλογούν στον τομέα των δικαιωμάτων των παιδιών παρέχει ιδιαίτερα στέρεα βάση για την ανάληψη δεσμεύσεων μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τρίτων χωρών: πλεονέκτημα που δεν εφαρμόζεται σε όλες τις πτυχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σαφώς αναδείξει την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού ως ξεχωριστό θέμα που αξίζει την ανάληψη ειδικής δράσης.

Τα δικαιώματα και οι ανάγκες του παιδιού δεν πρέπει να εξετάζονται χωριστά: ο σεβασμός και η προώθηση των δικαιωμάτων όλων των παιδιών πρέπει να συμβαδίζουν με τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την αντιμετώπιση των βασικών τους αναγκών.

Αξίζει να τονισθεί ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποδείχθηκε επιτυχής από την άποψη της προσέγγισης την οποία υιοθέτησε όσον αφορά τις ανάγκες και τα δικαιώματα του παιδιού, σε σύγκριση με τις δραματικές καταστάσεις που βιώνονται σε άλλα μέρη του κόσμου. Παρά ταύτα η κατάσταση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πάντα ικανοποιητική. Οι νέες προκλήσεις που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση και τη δημογραφία ενέχουν τον κίνδυνο να υποσκάψουν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής αν δεν αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα. Ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην κατάσταση των παιδιών στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, η ιδέα της δημιουργίας φιλικών για τα παιδιά κοινωνιών στο εσωτερικό της Ένωσης δεν μπορεί να διαχωρισθεί από την ανάγκη να υπάρξει περαιτέρω εμβάθυνση και παγίωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

I.3. Νομική βάση για μια ευρωπαϊκή στρατηγική

Σύμφωνα με τις συνθήκες και τη νομολογία του Δικαστηρίου[7], η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει γενική αρμοδιότητα στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων των παιδιών. Ωστόσο, βάσει του άρθρου 6 παράγραφος 2 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ένωση οφείλει να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα σε οποιαδήποτε δράση αναλαμβάνει στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της. Στα δικαιώματα αυτά περιλαμβάνονται ιδίως εκείνα που αναφέρονται στην ΕΣΔΑ, η οποία περιλαμβάνει διατάξεις που αφορούν τα δικαιώματα των παιδιών. Εξάλλου, η ΕΕ οφείλει να λαμβάνει πλήρως υπόψη τις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Τέλος, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από το νομικό του καθεστώς, μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα αυθεντική έκφραση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Σ’αυτόν τα θεμελιώδη δικαιώματα καθιερώνονται ως γενικές αρχές δικαίου.

Η υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων του παιδιού, της επιβάλλει όχι μόνο το γενικό καθήκον να απέχει από πράξεις παραβίασης των δικαιωμάτων αυτών, αλλά και να τα λαμβάνει, κατά περίπτωση, υπόψη στις πολιτικές που εφαρμόζει στο πλαίσιο των διαφόρων νομικών βάσεων που απορρέουν από τις συνθήκες (ενσωμάτωση). Επιπλέον, παρά την προαναφερθείσα έλλειψη γενικής αρμοδιότητας[8], οι συνθήκες παρέχουν στην Ένωση διάφορες ειδικές αρμοδιότητες που της επιτρέπουν να θέτει σε εφαρμογή θετικά μέτρα που αποσκοπούν συγκεκριμένα στη διασφάλιση και την προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών. Κάθε σχετικό μέτρο πρέπει να τηρεί τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και να μην παρεισδύει στις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Είναι δυνατό να προβλεφθούν διάφορα μέσα και μέθοδοι, όπως η νομοθετική δράση, η μη δεσμευτική νομοθεσία, η οικονομική βοήθεια ή ο πολιτικός διάλογος.

I.4. Η κατάσταση των παιδιών σήμερα

Όπως υπογραμμίστηκε το 2002 κατά τη διάρκεια της ειδικής συνόδου των Ηνωμένων Εθνών που ήταν αφιερωμένη στα παιδιά, εξακολουθεί να υπάρχει τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις καλές προθέσεις που αναφέρονται στις διεθνείς συνθήκες και στις πραγματικές συνθήκες φτώχειας, εγκατάλειψης και εκμετάλλευσης στις οποίες είναι αναγκασμένα να ζουν εκατομμύρια παιδιά σ’ όλο τον κόσμο. Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε ορισμένους τομείς, πολλά μένουν να γίνουν ακόμη [9].

Από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωσή τους, τα παιδιά έχουν πολύ διαφορετικές ανάγκες στα διαφορετικά στάδια ανάπτυξής τους. Τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής τους, έχουν ιδιαίτερη ανάγκη από προστασία και υγειονομική περίθαλψη. Από 5 έως 12 ετών, εξακολουθούν να έχουν ανάγκη προστασίας, αλλά εκδηλώνουν και άλλες ανάγκες. Καθίσταται προφανές ότι το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι βασικό ώστε να μπορέσουν να εξελιχθούν μέσα στην κοινωνία. Ως έφηβοι, αντιμετωπίζουν νέες ανάγκες και νέες ευθύνες. Οι έφηβοι πρέπει, για παράδειγμα, να εκφράζουν την άποψή τους σχετικά με αποφάσεις που αφορούν τη ζωή τους. Επιπλέον, η φτώχεια των γονέων και ο κοινωνικός αποκλεισμός περιορίζει σοβαρά τις δυνατότητες που προσφέρονται στα παιδιά και τη δυνατότητα πρόσβασης στα δικαιώματά τους, πράγμα που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της κοινωνίας ως συνόλου. Ο τόπος διαβίωσης των παιδιών επηρεάζει επίσης την κατάστασή τους.

I.4.1. Η παγκόσμια κατάσταση

Από τα 2,2 δισεκατομμύρια παιδιά που υπάρχουν στον κόσμο, 86% συνολικά, καθώς και 95% εκείνων που πεθαίνουν πριν από την ηλικία των πέντε ετών, που δεν έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή είναι θύματα καταναγκαστικής εργασίας ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μισές μητέρες και πλέον στον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση στα δικαιώματά τους, όπως είναι η υγειονομική περίθαλψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού. Για τον λόγο αυτό, το μέλλον πολλών παιδιών τίθεται σε κίνδυνο από τη στιγμή της γέννησής τους.

Το ένα τρίτο του συνόλου των παιδιών δεν λαμβάνει κατάλληλη τροφή και πάσχει από κάποιο βαθμό υποσιτισμού κατά τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει όχι μόνο την υγεία και τις δυνατότητες επιβίωσης των παιδιών, αλλά και την ικανότητά τους για μάθηση και ανάπτυξη. Πέραν του υποσιτισμού, πολλά παιδιά ζουν σε απαράδεκτες συνθήκες (περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό, κακή υγιεινή και ρύπανση εντός της κατοικίας) και δεν έχουν πρόσβαση σε πρόληψη των ασθενειών και υγειονομική περίθαλψη. Εξαιτίας της κατάστασης αυτής, κάθε χρόνο πάνω από δέκα εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν από ασθένειες οι οποίες θα ήταν εύκολο να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν, ενώ ένα δισεκατομμύριο παιδιά εμποδίζονται, συχνά κατά τρόπο μη αναστρέψιμο, στη σωματική, διανοητική ή/και ψυχολογική τους ανάπτυξη.

Το ένα έκτο του συνόλου των παιδιών (στην πλειονότητα κορίτσια) δεν εγγράφονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και στερούνται τη δυνατότητα να μορφωθούν, να εξελιχθούν και να ενσωματωθούν στην κοινωνία. Παγκοσμίως, εργάζονται περίπου 218 εκατομμύρια παιδιά[10]. περισσότερα από 5,7 εκατομμύρια παιδιά (μερικά δεν έχουν ακόμη φθάσει στην εφηβεία) εργάζονται κάτω από ιδιαίτερα φρικτές συνθήκες, ακόμη και σε καθεστώς που ισοδυναμεί με δουλεία, ενώ εκτιμάται ότι 1,2 εκατομμύρια παιδιά είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων[11]. Τέλος, υπολογίζεται ότι, ανά πάσα στιγμή, περίπου 300.000 παιδιά[12] πολεμούν σαν παιδιά στρατιώτες σε περισσότερες από 30 ένοπλες συρράξεις σε όλο τον κόσμο.

Υπολογίζεται ότι περίπου 130 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες παγκοσμίως έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων και ότι 2 επιπλέον εκατομμύρια κορίτσια κάθε χρόνο πέφτουν θύματα, συχνά μέσα από τελετουργίες που συνδέονται με την είσοδο στην εφηβεία. Το ένα τρίτο του συνόλου των κοριτσιών είναι θύματα καταναγκαστικών σεξουαλικών σχέσεων, το ένα πέμπτο παντρεύεται δια της βίας[13], ενώ περίπου 14 εκατομμύρια κορίτσια, ηλικίας μεταξύ 15 και 19 ετών, γίνονται μητέρες κάθε χρόνο. Τον περασμένο χρόνο προσβλήθηκαν από τον ιό HIV/AIDS πάνω από ένα εκατομμύριο έφηβοι, τα δύο τρίτα των οποίων ήταν κορίτσια. Πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά σε όλο τον κόσμο κρατούνται για παραβίαση του νόμου, ενώ σε μεγάλο ποσοστό δεν λαμβάνουν την περίθαλψη και την προστασία που χρειάζονται. Υπάρχουν επίσης παιδιά που έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προσοχής όσον αφορά τα δικαιώματα και τις ανάγκες τους: πάνω από 200 εκατομμύρια παιδιά ζουν με σοβαρές αναπηρίες και 140 εκατομμύρια παιδιά είναι ορφανά, αριθμός που μεγαλώνει εξαιτίας του ιού HIV/AIDS.

I.4.2. Η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Σήμερα, η ΕΕ γνωρίζει σημαντικές οικονομικές, πολιτικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές αλλαγές που θίγουν επίσης τα παιδιά. Τα παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτίθενται σε σχετικά υψηλότερο κίνδυνο όσον αφορά τη φτώχεια σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού (20% για παιδιά 0-15 ετών και 21% για παιδιά 16-24 ετών, σε σύγκριση με 16% για τους ενήλικες). Τα παιδιά που ζουν με φτωχούς γονείς ή τα οποία δεν μπορούν να ζήσουν με τους γονείς τους, καθώς και παιδιά από ορισμένες εθνοτικές κοινότητες, όπως οι Roma, εκτίθενται ιδιαίτερα στη φτώχεια, στον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις. Επιπλέον, τα παιδιά - και ιδιαίτερα τα φτωχά παιδιά - υποφέρουν δυσανάλογα από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η ΕΕ έχει ξεκινήσει να αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις τοποθετώντας την στρατηγική της για αειφόρο ανάπτυξη και αυξημένη απασχόληση στην κορυφή της Ευρωπαϊκής ατζέντας. Η επιτυχία της αποτελεί προαπαιτούμενο για ευρωπαϊκές κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς με βαθειά ριζωμένα τα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών των τωρινών και των μελλοντικών γενεών.

Τα τελευταία χρόνια ήλθαν επίσης στο προσκήνιο προβλήματα σχετικά με την ταυτότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Παράλληλα με τις ήδη παλαιότερες εκδηλώσεις κάθε μορφής ρατσισμού, ένα ολοένα αυξανόμενο και ανησυχητικό φαινόμενο στις κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ο φόβος και η εχθρότητα απέναντι στους «παρείσακτους». Τα παιδιά των μειονοτήτων αποτελούν εύκολους στόχους ενός τέτοιου ρατσισμού. Αντιθέτως, ορισμένα παιδιά της πλειοψηφίας του πληθυσμού επηρεάζονται εύκολα από τις απλοϊκές λύσεις που τους παρουσιάζουν οι εξτρεμιστές πολιτικοί και τα εξτρεμιστικά κόμματα.

Τα τελευταία χρόνια, η βία με θύματα παιδιά αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η βία αυτού του είδους προσλαμβάνει διάφορες μορφές· από τη βία στην οικογένεια και στο σχολείο φθάνει μέχρι την εγκληματικότητα που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα: την εμπορία και εκμετάλλευση των παιδιών, τον παιδικό σεξουαλικό τουρισμό και την παιδική πορνογραφία στο Διαδίκτυο. Μια άλλη πρόκληση είναι να διασφαλίζεται στη νομοθεσία και την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων των παιδιών που είναι μετανάστες, ζητούν άσυλο ή είναι πρόσφυγες.

Για πολλές δεκαετίες, σε ποσοστό άνω του 50%, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των παιδιών δεν έχουν δοκιμαστεί ούτε εγκριθεί για χρήση από παιδιά, πράγμα που δυσχεραίνει τη διαπίστωση της αποτελεσματικότητας και των παρενεργειών τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετωπίζει σήμερα αυτό το πρόβλημα προτείνοντας έναν κανονισμό για την παιδιατρική χρήση των φαρμάκων, ο οποίος θα εγκριθεί προσεχώς.

II Γιατί είναι αναγκαια μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα Δικαιώματα του Παιδιού

II.1. Η προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής δράσης

Όπως προαναφέρθηκε, απέχουμε ακόμη παρασάγκας από το γενικό σεβασμό των δικαιωμάτων του παιδιού, ενώ εξακολουθούν να μην καλύπτονται οι βασικές ανάγκες για κάθε παιδί ανεξαιρέτως.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να προσφέρει βασική και ουσιαστική προστιθέμενη αξία στον τομέα των δικαιωμάτων των παιδιών. Πρώτα απ’όλα, μπορεί να στηριχθεί στη μακρά της παράδοση καθώς και στις νομικές και πολιτικές της δεσμεύσεις όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα γενικά και τα δικαιώματα του παιδιού ειδικότερα. Διαθέτει την απαραίτητη βαρύτητα και νομιμότητα για να προωθήσει τα δικαιώματα του παιδιού στην πρώτη σειρά των διεθνών προγραμμάτων και μπορεί να χρησιμοποιήσει την παγκόσμια παρουσία και επιρροή της για την αποτελεσματική προώθηση των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο σε όλο τον κόσμο, ιδίως όσον αφορά τα παιδιά. Μπορεί επίσης να μεριμνήσει ώστε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των παιδιών, στηριζόμενη στο ευρωπαϊκό πρότυπο κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και στις πολιτικές της δεσμεύσεις και προγράμματα σε διάφορους τομείς.

Δεύτερον, η Ένωση μπορεί να στηρίξει τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους, βοηθώντάς τα, σε ορισμένους τομείς, να λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα του παιδιού στα μέτρα που λαμβάνουν, καθώς και καθιερώνοντας ένα πλαίσιο αμοιβαίας μάθησης εντός του οποίου τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέγουν και να ενστερνίζονται πολλές ορθές πρακτικές που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ένωση. Μια τέτοια προσέγγιση, η οποία θα στηρίζεται σε ευρεία και συντονισμένη δράση, θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία στις προσπάθειες των κρατών μελών και θα ενίσχυε την αναγνώριση και το σεβασμό των αρχών της Σύμβασης των ΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού τόσο στο εσωτερικό της Ένωσης, όσο και πέρα των συνόρων της.

Υπάρχει συνεπώς, επείγουσα ανάγκη να χαραχθεί μια συνολική ευρωπαϊκή στρατηγική ώστε να αυξηθεί η εμβέλεια και η αποτελεσματικότητα των δεσμεύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βελτίωση της κατάστασης του παιδιού παγκοσμίως και να καταδειχθεί η πραγματική πολιτική βούληση στο ανώτατο δυνατό επίπεδο ώστε να διασφαλιστεί ότι η προώθηση και η προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού έχουν τη θέση που τους αξίζει στα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

II.2. Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι σήμερα: μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί

Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση σημείωσε ουσιαστική πρόοδο στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού, ενώ επεξεργάστηκε συγκεκριμένες πολιτικές και κατήρτισε συγκεκριμένα προγράμματα δυνάμει διαφόρων υφιστάμενων νομικών βάσεων. Τα μέτρα αυτά εμπίπτουν τόσο στις εσωτερικές όσο και τις εξωτερικές της πολιτικές και καλύπτουν ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η εμπορία παιδιών και η παιδική πορνεία, η βία και οι διακρίσεις με θύματα παιδιά, η παιδική φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η παιδική εργασία (περιλαμβανομένων εμπορικών συμφωνιών όπου αναφέρεται η δέσμευση για την κατάργηση της παιδική εργασίας), η υγεία και η εκπαίδευση.

Στο παράρτημα παρατίθεται σύνοψη των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν τα δικαιώματα των παιδιών.

Στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικότερα, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη έχουν δώσει ιδιαίτερη προτεραιότητα στο πρόβλημα της παιδικής φτώχειας στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για την κοινωνική πρόνοια και την κοινωνική ένταξη. Η μέθοδος αυτή ευνοεί την αμοιβαία μάθηση με βάση κοινούς στόχους και δείκτες, καθώς και την υιοθέτηση εθνικών στρατηγικών για ευκολότερη πρόσβαση σε συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και βελτίωση της ποιότητάς της.

Η διαδικασία της διεύρυνσης αποτελεί ένα ακόμη ισχυρό μέσο για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Ένα από τα κριτήρια για την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να έχει η υποψήφια χώρα επιτύχει σταθερότητα των θεσμών που εξασφαλίζουν τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων. Στο πλαίσιο των «πολιτικών κριτηρίων» που θέσπισε το 1993 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης, η Επιτροπή, από την έναρξη της διαδικασίας προσχώρησης, προωθεί τη μεταρρύθμιση της προστασίας του παιδιού, ενώ παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού σε όλες τις υπό ένταξη και υποψήφιες χώρες.

Η ευρωπαϊκή πολιτική γειτνίασης καθώς και η στρατηγική εταιρική σχέση με τη Ρωσία αποτελούν σημαντικά μέσα για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού στις γειτονικές προς την ΕΕ χώρες και έχουν ήδη αναληφθεί οι πρώτες δράσεις.

II.3. Η ανάγκη για αποτελεσματικότητα

Προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η αξία της ευρωπαϊκής δράσης για τα δικαιώματα του παιδιού, επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν ορισμένες προκλήσεις, όπως:

- να πραγματοποιηθεί πληρέστερη ανάλυση των αναγκών και των προτεραιοτήτων, καθώς και ανάλυση του αντίκτυπου των σχετικών ευρωπαϊκών μέτων που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα·

- να ενσωματωθούν συστηματικότερα τα δικαιώματα του παιδιού στις ευρωπαϊκές πολιτικές, στρατηγικές και προγράμματα και να επιτευχθεί μεγαλύτερος συντονισμός στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής·

- να βελτιωθεί η συνεργασία με τους κύριους εμπλεκόμενους παράγοντες, περιλαμβανομένων των παιδιών·

- να ενισχυθεί η επικοινωνία και η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, καθώς και με τα μέτρα που εφαρμόζει στον τομέα αυτό η ΕΕ.

III ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Για να αντιμετωπιστούν οι προαναφερθείσες προκλήσεις, η παρούσα ανακοίνωση σηματοδοτεί τη δρομολόγηση, εκ μέρους της Επιτροπής, μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής που θα εξασφαλίζει ότι η ευρωπαϊκή δράση προωθεί και διασφαλίζει ενεργά τα δικαιώματα του παιδιού και θα στηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών στον τομέα αυτό. Η στρατηγική στρέφεται γύρω από επτά ειδικούς στόχους, ενώ κάθε στόχος πλαισιώνεται από μία σειρά μέτρων.

III.1 Ειδικοί στόχοι της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δικαιώματα του παιδιού

1. Αξιοποίηση των δραστηριοτήτων που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή και αντιμετώπιση των επειγουσών αναγκών

Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει τα μέγιστα τη χρήση των πολιτικών και των μέσων που διαθέτει, ιδιαίτερα τη συνέχεια της ανακοίνωσής της για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων[14] και το σχετικό σχέδιο δράσης[15], την ανοικτή μέθοδο συντονισμού για την κοινωνική πρόνοια και την κοινωνική ενσωμάτωση, τη στρατηγική εταιρική σχέση με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας για την καταπολέμηση της παιδικής εργασίας και τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα παιδιά σε ένοπλες συρράξεις[16]. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί ειδικά προγράμματα για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού.

Στις εξωτερικές υποθέσεις, περιλαμβανομένης της προενταξιακής διαδικασίας και των προενταξιακών διαπραγματεύσεων, η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί την κύρωση και την εφαρμογή της UNCRC και των Προαιρετικών Πρωτοκόλλων της, τις συμβάσεις της ΔΟΕ για την κατάργηση των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας και για την ελάχιστη ηλικία ανάληψης εργασίας, καθώς και τα υπόλοιπα σχετικά διεθνή νομικά μέσα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Επιτροπή θα θίγει το θέμα των δικαιωμάτων των παιδιών στον πολιτικό της διάλογο με τρίτες χώρες, περιλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων, και θα χρησιμοποιεί τα λοιπά μέσα πολιτικής της και τα προγράμματα συνεργασίας για την προώθηση του ζητήματος αυτού παγκοσμίως.

Βραχυπρόθεσμα, και λόγω του επείγοντος χαρακτήρα ορισμένων προβλημάτων,, η Επιτροπή θα λάβει ιδιαίτερα τα ακόλουθα πρόσθετα μέτρα:

- θα καθιερώσει μια ενιαία εξαψήφια τηλεφωνική γραμμή (116xyz) για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση ως τηλεφωνική γραμμή άμεσης βοήθειας για παιδιά και μια ανοικτή τηλεφωνική γραμμή για παιδιά που χάθηκαν ή έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης (τέλη 2006)

- θα ενισχύσει τον τραπεζικό τομέα και τις εταιρείες πιστωτικών καρτών στην καταπολέμηση της χρήσης πιστωτικών καρτών για την αγορά σεξουαλικών φωτογραφιών παιδιών στο Διαδίκτυο (2006)

- θα δρομολογήσει σχέδιο δράσης που θα αφορά τα παιδιά στο πλαίσιο της συνεργασίας για την ανάπτυξη, ώστε να αντιμετωπίζονται οι πρωταρχικές ανάγκες των παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες (2007)

- θα προωθήσει σειρά μέτρων για την παιδική φτώχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2007)

2 Προσδιορισμός των προτεραιοτήτων για μελλοντική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Για να προσδιοριστούν οι κύριες προτεραιότητες για μελλοντική δράση, η Επιτροπή θα αναλύσει την έκταση και την πηγή των αιτίων που εμποδίζουν τα παιδιά να απολαύουν πλήρως τα δικαιώματά τους. Στη βάση αυτή, η Επιτροπή θα αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της ήδη υφιστάμενης δράσης (νομοθετική και μη νομοθετική, εσωτερική και εξωτερική) που αφορά τα παιδιά. Η εν λόγω ανάλυση θα στηριχθεί στις υπάρχουσες πρωτοβουλίες (UNICEF, Συμβούλιο της Ευρώπης, ChildONEurope, κλπ.).

Η αξιολόγηση θα επικαιροποιείται ανά πενταετία και θα αντιμετωπίζει προοδευτικά ορισμένα σημαντικά προβλήματα αντί να προσπαθεί να καλύψει από την αρχή όλους τους σχετικούς τομείς. Η ενημέρωση θα υποβοηθείται από στοιχεία σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού από τη EUROSTA, τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το δίκτυο ChildONEurope και τη μελλοντική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Βάσει της εν λόγω ανάλυσης, η Επιτροπή θα αρχίσει μια ευρεία δημόσια διαβούλευση, η οποία θα περιλαμβάνει και τα παιδιά, η οποία θα επιτρέψει στην ΕΕ να αντιμετωπίσει τα δικαιώματα των παιδιών κατά τρόπο σφαιρικό και να προσδιορίσει τις κύριες προτεραιότητες για τη μελλοντική της δράση.

- Αξιολόγηση του αντίκτυπου των μέτρων που εφαρμόζονται ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επηρεάζουν τα δικαιώματα του παιδιού (2007-8)

- Δημοσίευση εγγράφου διαβούλευσης για τον προσδιορισμό των μελλοντικών μέτρων (2008)

- Συγκέντρωση συγκρίσιμων δεδομένων που αφορούν τα δικαιώματα του παιδιού (από το 2007)

3 Ενσωμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στις δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Είναι σημαντικό να υπάρξει μέριμνα ώστε όλες οι εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σέβονται τα δικαιώματα του παιδιού σύμφωνα με τις αρχές της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και να συμφωνούν πλήρως με τις αρχές και τις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και άλλα συναφή νομικά μέσα του διεθνούς δικαίου. Η διαδικασία αυτή, που κοινώς ονομάζεται “ενσωμάτωση”, έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή σε πολλές κοινοτικές πολιτικές, όπως η ισότητα των δύο φύλων και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η διαδικασία θα λάβει υπόψη το έργο που έχει πραγματοποιήσει το πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης “Δημιουργία μιας Ευρώπης για τα παιδιά και μαζί με τα παιδιά (2006-2008)” για την αποτελεσματική προώθηση του σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού και την προστασία των παιδιών από κάθε μορφή βίας.

- Ενσωμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού κατά το σχεδιασμό των νομοθετικών και μη νομοθετικών δράσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που μπορεί να τα επηρεάσουν (από το 2007)

4 Καθιέρωση αποτελεσματικών μηχανισμών συντονισμού και διαβούλευσης

Η Επιτροπή θα ενισχύσει τη συνεργασία ανάμεσα στους κύριους εμπλεκόμενους εμπλεκόμενους , με τη βέλτιστη χρήση των ήδη υπαρχόντων δικτύων και των διεθνών οργανισμών ή φορέων που ασχολούνται με τα δικαιώματα του παιδιού. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα διοργανώσει ένα Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τα Δικαιώματα του Παιδιού που θα συγκεντρώνει τους εμπλεκόμενους εμπλεκόμενους. Το φόρουμ αυτό θα περιλαμβάνει όλους τους σχετικούς φορείς[17] και θα συμβάλει στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ θα αποτελέσει τόπο συζήτησης για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

Η Επιτροπή θα εξετάσει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσει να επαναλάβει το μηχανισμό αυτό σε τρίτες χώρες, όπου οι αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα μπορούσαν να αρχίσουν συστηματικό διάλογο με διεθνείς και εθνικούς παράγοντες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού.

Για να ενισχύσει την εμπλοκή όλων των σχετικών φορέων, η Επιτροπή θα δημιουργήσει μια διαδικτυακή πλατφόρμα συζήτησης και μια πλατφόρμα εργασίας[18]. Η πλατφόρμα αυτή θα αποτελέσει μέσο προώθησης και ενθάρρυνσης για την αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μέσω της χρησιμοποίησης της διαθέσιμης πείρας σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Τα μέλη της πλατφόρμας θα έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκη εγγράφων και θα μπορούν να διεξάγονται συζητήσεις ή έρευνες μεταξύ των μελών.

Όπως αναγνωρίζεται στο άρθρο 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, τα παιδιά έχουν ανάγκη να εκφράζουν με διάλογο τις απόψεις τους για αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους. Η Επιτροπή θα προωθήσει και θα ενισχύσει τη δημιουργία δικτύων και την εκπροσώπηση των παιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παγκοσμίως, ενώ θα συμπεριλάβει σταδιακά τα παιδιά σε όλες τις διαβουλεύσεις και δράσεις που αφορούν τα δικαιώματα και τις ανάγκες τους. Το φόρουμ και η διαδικτυακή πλατφόρμα θα συμβάλουν στην υλοποίηση του στόχου αυτού.

Τέλος, η Επιτροπή θα βελτιώσει το συντονισμό μεταξύ των διαφόρων δράσεών της ώστε να αυξηθεί η συνοχή και η αποτελεσματικότητα, με τη δημιουργία μιας επίσημης διυπηρεσιακής ομάδας για τα δικαιώματα του παιδιού, η οποία θα αποτελείται από διορισμένα άτομα, αρμόδια για την παρακολούθηση της στρατηγικής. Θα διοριστεί επίσης ένας συντονιστής της Επιτροπής, αρμόδιος για τα δικαιώματα του παιδιού.

- Συνάντηση των εμπλεκομένων παραγόντων σε ένα Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τα Δικαιώματα του Παιδιού (2006)

- Δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας συζήτησης και πλατφόρμας εργασίας (2006)

- Σύνδεση των παιδιών με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων (από το 2007)

- Δημιουργία διυπηρεσιακής ομάδας της Επιτροπής και διορισμός συντονιστή για τα δικαιώματα του παιδιού (2006)

5. Ενίσχυση των ικανοτήτων και της εμπειρίας στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού

Όλοι οι φορείς που ασχολούνται με την εφαρμογή και την ενσωμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στις εσωτερικές και εξωτερικές κοινοτικές πολιτικές πρέπει να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις και αρμοδιότητες. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα συνεχίσει να προσφέρει κατάλληλη επιμόρφωση. Επιπλέον, θα βελτιωθούν, θα διανεμηθούν και θα χρησιμοποιηθούν ως επιμορφωτικό υλικό πρακτικά εργαλεία, όπως κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες.

- Παροχή των απαραίτητων γνώσεων και εργαλείων σε φορείς που ασχολούνται με την ενσωμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στις κοινοτικές πολιτικές (από το 2007)

6. Αποτελεσματική επικοινωνία σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού

Τα παιδιά είναι σε θέση να ασκούν τα δικαιώματά τους, μόνον εφόσον τα γνωρίζουν με σαφήνεια και είναι σε θέση να τα χρησιμοποιούν.

Τα δικαιώματα του παιδιού γενικότερα, καθώς και η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα, δεν είναι ευρύτερα γνωστά. Για καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τα θέματα αυτά, η Επιτροπή θα εκπονήσει στρατηγική επικοινωνίας για τα δικαιώματα του παιδιού. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν τα παιδιά, αλλά και οι γονείς τους, να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, ενώ θα καταστεί δυνατή η διάδοση της σχετικής εμπειρίας και της ορθής πρακτικής μεταξύ άλλων ενδιαφερόμενων μερών.

Τα βασικά μέτρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν άμεσο αντίκτυπο στα δικαιώματα του παιδιού, θα δημοσιοποιούνται κατά τρόπο φιλικό προς τα παιδιά. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα φιλικό προς τα παιδιά ιστότοπο, αφιερωμένο στα δικαιώματα του παιδιού, κατά προτίμηση σε στενή συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης ο οποίος θα συνδέεται με παρόμοιες πρωτοβουλίες από, παραδείγματος χάρη, τα κράτη μέλη, τα Ηνωμένα Έθνη και την κοινωνία των πολιτών.

- Εκπόνηση στρατηγικής επικοινωνίας για τα δικαιώματα του παιδιού (από το 2007)

- Παροχή πληροφόρησης για τα δικαιώματα του παιδιού κατά τρόπο φιλικό προς τα παιδιά (από το 2007)

7. Προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού στις εξωτερικές σχέσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει και θα εντείνει περαιτέρω τον ενεργό ρόλο της στην προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού στα διεθνή φόρουμ και στις σχέσεις της με τις τρίτες χώρες. Ο ρόλος και ο αντίκτυπος των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ενισχυθεί μέσω του ορθού συντονισμού και των ενοποιημένων μηνυμάτων στα φόρουμ των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Ένωση θα συνεχίσει να προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στα δικαιώματα των κοριτσιών, καθώς και των παιδιών που ανήκουν σε μειονότητες. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης το έργο της για τα παιδιά-θύματα ένοπλων συρράξεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάσει, εξάλλου, την παγκόσμια μελέτη με θέμα τη βία με θύματα παιδιά, την οποία διευθύνει σήμερα ο ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας της Γενικής Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών, κ. Paulo Sergio Pinheiro.

- Συνέχιση και περαιτέρω ενίσχυση του ενεργού ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα διεθνή φόρουμ για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού.

III.2 Πόροι και υποβολή εκθέσεων

Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να χορηγήσει τους απαραίτητους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για την εφαρμογή της παρούσας στρατηγικής. Θα καταβληθούν προσπάθειες για να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι που είναι αναγκαίοι για τη χρηματοδότηση των δράσεων που προτείνονται στην παρούσα ανακοίνωση, καθώς και για τη μελλοντική στρατηγική. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων που αφορούν τα δικαιώματα του παιδιού, η διυπηρεσιακή ομάδα θα προσδώσει την κατάλληλη σημασία σε ενδεχόμενες συνέργιες.

Για να ενισχυθεί η διαφάνεια και να εξασφαλιστεί η παρακολούθηση των εξελίξεων, κάθε χρόνο θα υποβάλλεται έκθεση σχετικά με την επιτελούμενη πρόοδο.

IV Συμπέρασμα

Η Επιτροπή:

- θα αναπτύξει μια ευρεία στρατηγική ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να συμβάλει στην προώθηση και προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές της δράσεις και να υποστηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών στον εν λόγω τομέα·

- καλεί τα κράτη μέλη, τα ευρωπαϊκά όργανα και τους άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να λάβουν ενεργό μέρος στην ανάπτυξη της εν λόγω στρατηγικής ώστε να συμβάλουν με τον τρόπο αυτό στην επιτυχία της.

[1] Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού της 20ής Νοεμβρίου 1989. Πλήρες κείμενο υπάρχει στον ιστότοπο http://www.unicef.org/crc/crc.htm.

[2] Πρωτόκολλο των Ηνωμένών Εθνών για την Πρόληψη, την Κατάργηση και την Τιμωρία της Εμπορίας Ατόμων ειδικά Γυναικών και Παιδιών· Πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού για την Πώληση Παιδιών, την Παιδική Πορνεία και την Παιδική Πορνογραφία· Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού που αφορά τα παιδιά που εμπλέκονται σε ένοπλες συρράξεις.

[3] Γενική Σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών, Δήλωση των Ηνωμένων Εθνών για τη Χιλιετία, Πεντηκοστή Πέμπτη Σύνοδος, 18 Σεπτεμβρίου 2000.

[4] Το πλήρες κείμενο διατίθεται στον ιστότοπο http://www.echr.Council of Europe.int/ECHR/EN/Header/Basic+Texts.

[5] Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΕΕ C 364 της 18.12.2000, που διατίθεται στον ιστότοπο http://europa.eu.int/comm/justice_home/unit/charte/index_en.html.

[6] Στρατηγικοί στόχοι 2005-2009. Ευρώπη 2010: Μια εταιρική σχέση για την ανανέωση της Ευρώπης, Ευημερία, Αλληλεγγύη και Ασφάλεια, COM (2005) 12 τελικό της 26.01.2005.

[7] Βλ. συγκεκριμένα τη γνώμη 2/94, Συλλογή 1996, σ. I-759.

[8] Βλ. το άρθρο 51 παράγραφος 2 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

[9] Δήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την 57η έκτακτη Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, 2003.

[10] Το τέλος της παιδικής εργασίας: ένας στόχος που μπορεί να επιτευχθεί, γενική έκθεση βάσει της συνέχειας που δόθηκε στη Διακήρυξη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία, 95η Σύνοδος της Διεθνούς Διάσκεψης Εργασίας, Γενεύη, 2006.

[11] Πηγή: UNICEF.

[12] Αυτόθι.

[13] Πηγή: UNIFEM.

[14] COM (2005) 514 τελικό.

[15] ΕΕ C 311 της 09.12.2005.

[16] Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έγγραφο αριθ. 15634/03.

[17] Συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, των υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της κοινωνίας των πολιτών και των ίδιων των παιδιών.

[18] Με το ηλεκτρονικό δίκτυο SINAPSE (Scientific Information for Policy Support in Europe, http://europa.eu.int/sinapse/sinapse).