52003DC0164

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τις επιπτώσεις του πολέμου στο Ιράκ για την ενέργεια και τις μεταφορές

Ο πόλεμος στο Ιράκ έχει σημαντικές επιπτώσεις με ανυπολόγιστες για την ώρα προεκτάσεις. Η παρούσα ανακοίνωση δεν είναι παρά μια πρώτη αντίδραση στις επιπτώσεις που θα έχει ο πόλεμος για την ενέργεια και τις μεταφορές. Προφανές είναι ότι στην πορεία των εξελίξεων ενδέχεται να χρειαστεί να γίνουν προσαρμογές.

Για να προετοιμάσει τις θέσεις της η Επιτροπή στους εν λόγω τομείς, τον περασμένο Δεκέμβριο συγκροτήθηκε στη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών μια task force για την ανάλυση των κινδύνων στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών. Η task force έχει ως εντολή να δίνει πληροφορίες στα άλλα κέντρα άμεσης αντίδρασης της Επιτροπής (την αίθουσα κρίσεων της Γενικής Διεύθυνσης εξωτερικών υποθέσεων και το κέντρο συναγερμού της Γενικής Διεύθυνσης περιβάλλοντος). Κύρια αποστολή της είναι να εντοπίζει τις πηγές κινδύνων και τον βαθμό τρωτότητας των υποδομών ενέργειας και μεταφορών στις χώρες της ΕΕ, τις υποψήφιες χώρες και τις γειτονικές χώρες.

Εν αναμονή του πολέμου στο Ιράκ, ετοιμάστηκε μια σειρά μέτρων αντιμετώπισης των αμεσότερων προβλημάτων.

1. Αεροπορικεσ μεταφορεσ

Οι αεροπορικές μεταφορές στην Ευρώπη διατρέχουν κίνδυνο εξαιτίας του πολέμου στο Ιράκ. Οι αναμενόμενες επιπτώσεις θα εκδηλωθούν σε τρία τουλάχιστον επίπεδα:

- Κλείσιμο του εναέριου χώρου στην περιοχή των εχθροπραξιών και εκτροπή της κυκλοφορίας κυρίως μέσω Ρωσίας.

- Συμφόρηση του εναέριου χώρου πάνω από την Ευρώπη εξαιτίας των προτεραιοτήτων των στρατιωτικών επιχειρήσεων έναντι των άλλων πτήσεων.

- Τέλος, και προπάντων, πτώση της ζήτησης. ο κλάδος των αεροπορικών μεταφορών προβλέπει μείωση εσόδων σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 6 δισεκατομ. EUR σε περίπτωση που ο πόλεμος διαρκέσει τρεις μήνες (στοιχεία IATA [1]) και περαιτέρω μείωση εάν η διάρκεια του πολέμου υπερβεί τις προβλέψεις.

[1] International Air Transport Association

Το ζήτημα των επιπτώσεων του πολέμου στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών, ο οποίος ήδη βρίσκεται αντιμέτωπος με την ανάγκη για ενοποίηση, δεν πρέπει να υποτιμάται (βλ. παράρτημα Ι για τη σημερινή κατάσταση του κλάδου). Η μείωση των πτήσεων προς την Εγγύς και τη Μέση Ανατολή δεν θα γενικευθεί κατ'ανάγκη στο σύνολο των πτήσεων. Είναι σαφές ότι αυτό θα εξαρτηθεί από την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση και από τον ψυχολογικό παράγοντα ο οποίος κατά κανόνα δεν ευνοεί τα ταξίδια σε περιόδους συγκρούσεων.

Η Επιτροπή μελετάει σειρά μέτρων προς υποστήριξη του κλάδου. Εντούτοις, η Επιτροπή δεν θα δεχτεί μέτρα που θα οδηγούσαν σε στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ κρατών και εταιρειών, ούτε θα δεχτεί να χρησιμεύσει η σημερινή κατάσταση ως πρόσχημα ώστε να καθυστερήσουν οι αναγκαίες αναδιαρθρώσεις. Είναι σκόπιμο να υπενθυμίζεται η σημασία της αυστηρής τήρησης των κανόνων της συνθήκης ΕΚ σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις. Στην ίδια συνθήκη προβλέπεται η δυνατότητα παροχής ενισχύσεων για την αντιμετώπιση έκτακτων γεγονότων (άρθρο 87 παράγραφος 2 υπό β). Η Επιτροπή έχει ήδη προσφύγει στη διάταξη αυτή για την ενίσχυση του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών όταν οι περιστάσεις το δικαιολογούσαν.

Υπενθυμίζεται ότι κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1991, και κυρίως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, η Επιτροπή έλαβε σειρά μέτρων για περιορισμένο χρονικό διάστημα για να δοθεί η δυνατότητα στις αεροπορικές εταιρείες να αντιμετωπίσουν σε βραχυπρόθεσμη βάση δυσχέρειες που αντιμετώπιζαν:

- Εξέταση και παρακολούθηση ορισμένων μορφών κρατικών ενισχύσεων που σκοπό είχαν την αντιστάθμιση του επιπλέον κόστους για ασφάλεια και ασφάλιση.

- Κατά περίπτωση, και δυνάμει των κανόνων του ανταγωνισμού που ισχύουν για τις αεροπορικές μεταφορές, η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να εγκρίνει ορισμένες συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ αεροπορικών εταιρειών, και συγκεκριμένα ευνοϊκή μεταχείριση συμφωνιών συνεργασίας των υπηρεσιών με στόχο την εξασφάλιση επαρκούς προσφοράς σε γραμμές με μικρότερη επιβατική κίνηση ή κατά τη διάρκεια περιόδων μειωμένης κίνησης.

- Χαλάρωση των κανόνων σε ό,τι αφορά την κατανομή του διαθέσιμου χρόνου χρήσης στα αεροδρόμια.

Ο κλάδος αντιμετώπισε με επιτυχία τις δυσχέρειες αυτές και η κίνηση ανέκαμψε λίγο καιρό μετά τον πόλεμο. Η ανάκαμψη όμως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν βραδύτερη.

Για μια ακόμη φορά ενδείκνυται η λήψη σειράς παρεμφερών μέτρων.

1.1. Χρηματοδοτική στήριξη των αεροπορικών εταιρειών

Ενώ μετά την 11η Σεπτεμβρίου οι ασφαλιστικές εταιρείες απέσυραν απροειδοποίητα την κάλυψη έναντι τρομοκρατικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη να αναλάβουν τα ίδια την κάλυψη τέτοιων κινδύνων και την Επιτροπή να εντάξει τέτοιου είδους παρεμβάσεις στο πλαίσιο του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, τη φορά αυτή οι συνέπειες αναμένεται να είναι πιο περιορισμένες.

Εν αναμονή εξελίξεων, η Γενική Διεύθυνση ενέργειας και μεταφορών συγκάλεσε στις 10 Μαρτίου 2003 την ad hoc ομάδα εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών επί ασφαλιστικών θεμάτων η οποία είχε συσταθεί μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Η ομάδα έκανε απολογισμό της κατάστασης που υπάρχει στην αγορά. Η πλειονότητα των αντιπροσώπων των κρατών μελών εκτιμάει ότι δεν πρέπει να υπολογίζουμε σε απόσυρση της κάλυψης των κινδύνων (third party liability cover/κάλυψη ευθύνης έναντι τρίτων). Οι εμπειρογνώμονες προβλέπουν μεγάλη αύξηση, περιορισμένη όμως χρονικά, των ασφαλίστρων για πτήσεις με προορισμό την περιοχή του Περσικού κόλπου. Ορισμένα κράτη μέλη ζήτησαν όμως να εξετάσει η Επιτροπή τον ενδεχόμενο επαναφοράς ενός μηχανισμού πλαισίωσης των ενισχύσεων σε περίπτωση μεγάλης αύξησης των ασφαλίστρων. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα εξακολουθήσουν να παρακολουθούν σε καθημερινή βάση την εξέλιξη της κατάστασης ώστε να είναι σε θέση να αντιδρούν και να συντονίζουν ενδεχόμενες αντιδράσεις των κρατών μελών.

Παράλληλα, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και κυβερνήσεις τρίτων χωρών υπάρχει κίνδυνος να εγκρίνουν μέτρα άμεσης ενίσχυσης προς τις αεροπορικές τους εταιρείες. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα χρειαστεί να διαπιστωθεί η επίπτωση αυτών των μέτρων στήριξης πάνω στις ευρωπαϊκές εταιρείες. Ενδείκνυται εδώ να γίνει παραπομπή στην πρόταση της Επιτροπής για τις αθέμιτες πρακτικές στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών (Μάρτιος 2002). Ο στόχος της πρότασης είναι να εφοδιαστεί η Επιτροπή με ένα μέσο εμπορικής άμυνας κατά των επιχορηγήσεων ανάλογο με εκείνο που υπάρχει για άλλους κλάδους. Προέχει λοιπόν να εγκριθεί σύντομα η πρόταση από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς αποφυγή τυχόν στρεβλώσεων του ανταγωνισμού από αεροπορικές εταιρείες τρίτων χωρών.

1.2. Μέτρα ασφάλειας

Αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση κοινών κανόνων ασφάλειας των αεροδρομίων. Ο κανονισμός εγκρίθηκε από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2003. Ο κανονισμός θεσπίζει κοινούς κανόνες ελέγχου αποσκευών και επιβατών καθώς και τις διαδικασίες ελέγχου. Από τον Ιούλιο του 2003, η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να παρακολουθεί κατά πόσο τηρείται ουσιαστικά ο κανονισμός σε όλα τα αεροδρόμια της Κοινότητας.

Εξαιτίας του πολέμου του Ιράκ ενδέχεται να χρειαστεί ενίσχυση της συνεργασίας σε καθημερινή βάση μεταξύ των εθνικών αρχών ασφάλειας και της Επιτροπής έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα για συλλογική αντίδραση σε περιπτώσεις ιδιαίτερων προβλημάτων σε κάποιο σημείο της κοινοτικής επικράτειας.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι την ευθύνη ενίσχυσης των μέτρων ασφάλειας πρέπει να αναλάβουν οι δημόσιες αρχές. Εννοείται ότι, εάν η λήψη ορισμένων μέτρων βαρύνει απευθείας τις αεροπορικές εταιρείες ή άλλες επιχειρήσεις του κλάδου (αεροδρόμια, φορείς παροχής υπηρεσιών εδάφους, φορείς παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας), η χρηματοδότησή τους από δημόσιες αρχές δεν πρέπει να έχει χαρακτήρα ενισχύσεων που δεν συμβιβάζονται με τη συνθήκη.

1.3. Η κατανομή του διαθέσιμου χρόνου

Ο κοινοτικός κανονισμός σχετικά με την κατανομή του διαθέσιμου χρόνου χρήσης προβλέπει ότι ένας αερομεταφορέας μπορεί να διατηρήσει τον διαθέσιμο χρόνο που του έχει παραχωρηθεί μόνο εάν τον χρησιμοποίησε κατά 80% τουλάχιστον μέσα στο χρονικό διάστημα για το οποίο του δόθηκε το δικαίωμα χρήσης.

Εντούτοις, ο κανονισμός προβλέπει επίσης ότι εξαιρετικές περιστάσεις, που σημαίνει καταστάσεις απρόβλεπτες και αναπόφευκτες πάνω στις οποίες ο αερομεταφορέας δεν μπορεί να έχει καμία επιρροή, ενδέχεται να έχουν επίπτωση στη χρησιμοποίηση του διαθέσιμου χρόνου χρήσης και συνιστούν επαρκή λόγο ώστε ο αερομεταφορέας να μη χάσει τα σχετικά δικαιώματα κατά την επόμενη περίοδο.

Εξαιτίας των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή είχε προτείνει να διατηρήσουν κατ'εξαίρεση οι αεροπορικές εταιρείες τον μη χρησιμοποιηθέντα διαθέσιμο χρόνο χρήσης που τους είχε παραχωρηθεί. Η Επιτροπή εξετάζει κατά πόσο είναι σκόπιμο να υπάρξει μια ανάλογη προσέγγιση και για τη θερινή περίοδο του 2003.

2. Θαλασσιες Μεταφορεσ

Οι επιπτώσεις του πολέμου στο παγκόσμιο εμπόριο θα έχουν άμεση απήχηση και στις θαλάσσιες μεταφορές, των οποίων τα περιθώρια είναι σήμερα εξαιρετικά περιορισμένα. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος να έρθουν στην επιφάνεια οι ελλείψεις των θαλάσσιων μεταφορών σε θέματα ασφάλειας.

Πράγματι, ο κλάδος των θαλάσσιων μεταφορών συνειδητοποίησε κάπως όψιμα πόσο ευάλωτος είναι μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οπότε όλοι οι τρόποι μεταφοράς αποτέλεσαν αντικείμενο αξιολόγησης εκ μέρους των δημόσιων αρχών.

Έτσι, τις προσεχείς ημέρες αναμένεται να εγκριθεί ανακοίνωση για την ασφάλεια στη θάλασσα. Η ανακοίνωση περιλαμβάνει πρόταση που αποβλέπει σε ενσωμάτωση των πρόσφατων διεθνών πράξεων επί θεμάτων ασφάλειας (τροποποίηση της σύμβασης SOLAS [2] και νέος διεθνής κώδικας "International Ship and Port Facility Security - Ασφάλεια πλοίων και λιμενικών εγκαταστάσεων"), των οποίων η διαπραγμάτευση έγινε κατά τη διπλωματική διάσκεψη του διεθνούς ναυτιλιακού οργανισμού τον περασμένο Δεκέμβριο. Από τη στιγμή που θα εγκριθεί, η πρόταση αναμένεται να σηματοδοτήσει σημαντική πρόοδο σε ό,τι αφορά την ασφάλεια των πλοίων και των λιμενικών εγκαταστάσεων.

[2] Safety Of Life At Sea (Ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα).

Χρειάζεται όμως να αναληφθούν και άλλες δραστηριότητες στο πλαίσιο άλλων διεθνών οργανισμών (Παγκόσμιος Οργανισμός Τελωνείων, G8, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) καθώς και σε επίπεδο Κοινότητας, ώστε να καλυφθεί συνολικά το πρόβλημα και να προληφθούν ενδεχόμενες διμερείς αντιπαραγωγικές πρωτοβουλίες. Σημαντικό μέτρο αποτελεί σχετικά η εντολή διαπραγμάτευσης της 18ης Μαρτίου προς αντικατάσταση της μονομερούς αμερικανικής προσέγγισης που αφορά τις μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων (Container Security Initiative). Για τον ίδιο σκοπό, είναι ανάγκη να υπάρξει μέριμνα για ουσιαστική εφαρμογή των μέτρων στα κράτη μέλη ώστε να είμαστε σε θέση να αξιώνουμε από τρίτους αναγνώριση των επιπέδων ασφάλειας που διαθέτουμε καθώς και αμοιβαιότητα των μέτρων.

Τέλος, θα πρέπει σύντομα να αναληφθούν επιπλέον δράσεις με σκοπό:

- να υποστηριχθεί το έργο της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σε ό,τι αφορά την ταυτοποίηση των εργαζομένων στη θάλασσα, σε μια προοπτική ελέγχου της μετανάστευσης και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.

- να καθοριστούν επιπλέον μέτρα ασφάλειας για τα κοινοτικά λιμάνια (δημιουργία αισθήματος ασφάλειας στο προσωπικό των λιμενικών εγκαταστάσεων) και μελέτη αντίστοιχης νομοθεσίας.

3. Galileo

Εύλογο είναι να τεθεί το ερώτημα ποια θα είναι η στάση των αμερικανικών αρχών αναφορικά με τη δυνατότητα χρησιμοποίησης του σήματος GPS κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Διάφορες υποθέσεις μπορούν να γίνουν: από περιορισμένες παρεμβολές του σήματος στην εμπόλεμη ζώνη μέχρι υποβάθμιση της ποιότητας του σήματος σε παγκόσμιο επίπεδο για κάθε μη στρατιωτική χρήση. Η επίπτωση που θα έχουν οι αποφάσεις αυτές πάνω στις μεταφορές και σε άλλους τομείς που εξαρτώνται από τη δορυφορική πλοήγηση θα πρέπει να αναλυθεί διεξοδικά.

Σ'αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 20 και 21 Μαρτίου 2003 ζητούσε να τεθούν σε πλήρη και άμεση εφαρμογή τα συμπεράσματα της Βαρκελόνης σχετικά με το σύστημα Galileo.

4. Πετρελαιο

4.1. Οι τιμές του πετρελαίου

Κατά τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε αύξηση της τιμής του πετρελαίου ενόψει ενδεχόμενης σύρραξης. Η αύξηση αυτή συνεχίστηκε παρά τη μείωση της βασικής τιμής που καθορίζει ο ΟΠΕΚ ανά βαρέλι, πράγμα που καταδεικνύει, αν υποθέσουμε ότι χρειαζόταν απόδειξη, πόσο επηρεάζονται οι τιμές από την κερδοσκοπία.

Το πετρέλαιο που εισάγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το Ιράκ είναι λιγότερο από 3,5% των συνολικών εισαγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. παράρτημα II). Συνεπώς, μια απότομη διακοπή εξαγωγών πετρελαίου από το Ιράκ δεν θα είχε τρομακτικές επιπτώσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού μας, αν μάλιστα ληφθούν υπόψη και οι δηλώσεις της Σαουδικής Αραβίας, από την οποία προέρχονται το 12% των εισαγωγών της ΕΕ και η οποία δεσμεύτηκε σε συνεννόηση με άλλα μέλη του ΟΠΕΚ, να αναπληρώσει κάθε μείωση των ιρακινών εξαγωγών. Η παραγωγή των δύο πρώτων εξαγωγέων πετρελαίου προς την ΕΕ, δηλαδή της Νορβηγίας (ποσοστό 22,9%) και της Ρωσίας (22,5%), δεν θα επηρεαστεί άμεσα από τον πόλεμο στο Ιράκ.

Είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν οι συνέπειες μιας σύρραξης πάνω στην παραγωγή πετρελαίου και την εξέλιξη των τιμών των πετρελαϊκών προϊόντων. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, η σημερινή τιμή (βλ. παράρτημα ΙΙΙ) περιέχει ήδη μια "προσαύξηση πολέμου" και δεν αντιστοιχεί στην κατάσταση της αγοράς. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, καθοριστικά θα επηρεάσουν τις τιμές οι κάτωθι παράγοντες:

- Η διάρκεια του πολέμου θα έχει άμεση επίδραση στις τιμές:

- Σε περίπτωση βραχείας σύρραξης, θα πρέπει να αναμένονται μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών.

- Σε περίπτωση παράτασης της σύρραξης, οι τιμές θα εξακολουθήσουν να κυμαίνονται, και μάλιστα περισσότερο, και θα φτάσουν σε υψηλότερα επίπεδα. Καμία σοβαρή αναστάτωση του εφοδιασμού δεν προβλέπεται, δεν αποκλείεται όμως να διατηρηθούν οι τιμές σε υψηλά επίπεδα εξαιτίας της κερδοσκοπίας.

- Το γεωγραφικό εύρος της σύρραξης θα έχει επίπτωση στις τιμές και την ασφάλεια του εφοδιασμού:

- Εάν η σύρραξη, έστω και παρατεταμένη, περιοριστεί στο Ιράκ, δεν αναμένεται να επηρεαστεί άμεσα η προσφορά, ακόμη και αν καταστραφούν οι ιρακινές πετρελαιοπηγές.

- Αντίθετα, εάν οι εχθροπραξίες επεκταθούν και σε άλλες χώρες της περιοχής, τότε θα προκύψει πρόβλημα ασφάλειας του εφοδιασμού, με αποτέλεσμα ανεπαρκή εφοδιασμό και συνεπώς αύξηση των τιμών.

4.2. Διαχείριση των πετρελαϊκών αποθεμάτων

Η τιμή του πετρελαίου μπορεί να επηρεαστεί και από άλλους παράγοντες, κυρίως μάλιστα από ενδεχόμενη εξάντληση των στρατηγικών πετρελαϊκών αποθεμάτων των ΗΠΑ. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο μιας συντονισμένης παρέμβασης σε περίπτωση εξάντλησης των αποθεμάτων. Τη στιγμή αυτή, το τελευταίο ενδεχόμενο δεν είναι πολύ πιθανό, λόγω κυρίως των διαφορετικών απόψεων που υπάρχουν στον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας και των συνήθων επιφυλάξεων του τελευταίου να αναλαμβάνει δράση εξαιτίας του πλήθους των μελών του, μεταξύ των οποίων και πολλές μη ευρωπαϊκές χώρες [3]. Παλαιότερα, κάποιες από τις χώρες αυτές προτίμησαν τη μονομερή λήψη μέτρων αντί του συντονισμού μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας.

[3] Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει 26 μέλη, μεταξύ των οποίων τα 15 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επιπλέον Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Ιαπωνία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ελβετία, Τουρκία, Ουγγαρία, Νορβηγία (με ειδική συμφωνία), Τσεχική Δημοκρατία και Δημοκρατία της Κορέας (το 2002).

Στις 13 Μαρτίου, η Επιτροπή συγκάλεσε τους εμπειρογνώμονες της ομάδας εφοδιασμού για το πετρέλαιο για να εξετάσει την κατάσταση των πετρελαϊκών αποθεμάτων και τις προσδοκίες των κρατών μελών. Όλα τα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν ότι τα πετρελαϊκά αποθέματα της Κοινότητας είναι ικανοποιητικά και καλύπτουν τις ανάγκες 115 ημερών, δηλαδή αρκετά παραπάνω από το ελάχιστο των 90 ημερών που προβλέπει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας.

Σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης ή έντονων διακυμάνσεων των τιμών, η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να συγκαλέσει εκτάκτως τους εμπειρογνώμονες για να εξετάσουν το ενδεχόμενο συντονισμού των εθνικών μέτρων. Άλλη δυνατότητα θα ήταν η λήψη μέτρων όπως π.χ. μια συμφωνία σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία κατόπιν μελέτης, θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει και πρόταση της Επιτροπής.

Οι προτάσεις οδηγιών για κοινοτικοποίηση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή στις 11 του περασμένου Σεπτεμβρίου, βρίσκονται ακόμη υπό συζήτηση στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Η δράση όμως των κρατών μελών μπορεί ήδη να συντονιστεί με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και τις γενικότερες υποχρεώσεις που έχουν δυνάμει της συνθήκης.

Σκόπιμο είναι να υπενθυμίζουμε ότι η Επιτροπή έχει αρμοδιότητα να υποβάλλει προτάσεις σε περιπτώσεις σοβαρών δυσχερειών του εφοδιασμού. Οι προτάσεις αυτές, με νομική βάση το άρθρο 100, μπορούν να εγκρίνονται με ειδική πλειοψηφία [4].

[4] Άρθρο 100 (*)

Πρέπει επίσης να εξεταστεί και το ενδεχόμενο συντονισμού της θέσης των κρατών μελών μέσα στον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας με στόχο την υποβολή κοινών ευρωπαϊκών προτάσεων και την ενίσχυση της συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.

4.3. Συντονισμός των φορολογικών μέτρων

Σε περίπτωση ανόδου της τιμής του πετρελαίου που οδηγούσε σε διατήρηση της ανοδικής πορείας των τιμών των καυσίμων, τα κράτη μέλη συνήθιζαν παλαιότερα να θεσπίζουν μονομερή φορολογικά μέτρα για να περιορίζουν τις πιέσεις που δεχόταν ο τομέας των μεταφορών. Σε κάθε περίπτωση, όπως και άλλοτε έχει τονίσει η Επιτροπή, σε περίπτωση ανόδου της τιμής του πετρελαίου, καλό να αποθαρρύνεται η τάση απορρόφησης της ανόδου των τιμών με μείωση της φορολογίας. Την προσέγγιση αυτή, η οποία είχε υποστηριχθεί από το άτυπο Συμβούλιο Ecofin των Βερσαλλιών τον Σεπτέμβριο του 2000, δεν ακολούθησε στην πράξη ορισμένος αριθμός κρατών μελών, τα οποία μείωσαν τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης των υγρών καυσίμων λόγω ανόδου της τιμής ανά βαρέλι.

4.4. Μέτρα ασφάλειας

Η ασφάλεια των ενεργειακών υποδομών ανήκει κατά πρώτο λόγο στην ευθύνη των κρατών μελών, και κάθε χώρα διαθέτει δικά της εθνικά σχέδια. Στο σημερινό διεθνές πλαίσιο, θα ήταν σκόπιμο να συναντηθούν οι εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για τα σχέδια αυτά, ώστε να βρεθεί τρόπος να χρησιμοποιούν από κοινού τα υπάρχοντα δεδομένα και να δοθεί ώθηση σε μια κοινή αντίληψη των μεγάλων κινδύνων και της αλληλεπίδρασης των εθνικών μέτρων.

5. Πυρηνικη ασφαλεια και προστασια

Αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή σκέφτηκε ότι θα έπρεπε να ληφθούν μέτρα ώστε να ενισχυθεί η πυρηνική ασφάλεια και προστασία. Δυνάμει της συνθήκης Ευρατόμ, η Επιτροπή φέρει σαφώς την ευθύνη για οτιδήποτε αφορά τη μη διάδοση και τον έλεγχο πυρηνικών υλικών καθώς και την προστασία από τις ακτινοβολίες. 300 επιθεωρητές ελέγχουν σε τακτική βάση όλες τις εθνικές εγκαταστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να επαληθεύσουν ότι όντως οι ποσότητες και η χρησιμοποίηση των πυρηνικών υλικών ανταποκρίνονται στους στόχους για τους οποίους είχαν δηλωθεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει έτσι το καλύτερο σύστημα ελέγχου της μη διάδοσης σε ολόκληρο τον κόσμο.

Προς ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας θα χρειαστούν ενδεχομένως και άλλα μέτρα που θα καλύπτουν άλλες πτυχές, όπως τη φυσική προστασία των πυρηνικών εγκαταστάσεων, τη χρησιμοποίηση πυρηνικών υλικών για άλλους σκοπούς εκτός των πυρηνικών προγραμμάτων (στην ιατρική ή στη βιομηχανία) και την ενίσχυση των ελέγχων σε όλα τα επίπεδα. Απαριθμούνται στη συνέχεια οι δυνατότητες που έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη:

- Απαγόρευση πτήσεων πάνω από ευαίσθητες εγκαταστάσεις.

- Προσωρινή απαγόρευση της μεταφοράς πυρηνικών υλικών μεταξύ πυρηνικών σταθμών και χώρων αποθήκευσης. Τα πυρηνικά υλικά βρίσκονται υπό αυστηρό έλεγχο μέσα στους πυρηνικούς σταθμούς και από τη στιγμή που θα βρεθούν σε χώρο αποθήκευσης, είναι όμως πιο ευάλωτα στη διάρκεια της μεταφοράς τους. Θα μπορούσε λοιπόν να εξεταστεί ως πιθανό μέτρο μια προσωρινή απαγόρευση της μεταφοράς πυρηνικών υλικών. Τα παραρτήματα εμφαίνουν πώς κατανέμονται οι πυρηνικοί σταθμοί και οι χώροι αποθήκευσης πυρηνικών υλικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (βλ. παράρτημα IV).

- Δημιουργία και συντονισμό ενός διαρκούς συστήματος συναγερμού με τη βοήθεια των υπαρχόντων μέσων.

- Ενδυνάμωση των ελέγχων ασφάλειας και πρόσβασης σε όλες τις εγκαταστάσεις.

- Αυστηρότεροι έλεγχοι όλων των ραδιενεργών υλικών που δεν χρησιμοποιούνται ως πυρηνικό καύσιμο (και που υπόκεινται σε αυστηρές διαδικασίες ελέγχου). Υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεγάλες ποσότητες ραδιενεργών υλικών που χρησιμοποιούνται για χρήσεις για τις οποίες δεν ισχύουν τα ίδια αυστηρά κριτήρια με εκείνα που ισχύουν για την πυρηνική βιομηχανία. Δεν αποκλείεται κάποιες από τις ραδιενεργές αυτές πηγές να μην έχουν δηλωθεί επισήμως και να διαφεύγουν τους επίσημους ελέγχους και τις προβλεπόμενες διαδικασίες οριστικής διάθεσης. Θα μπορούσε να υποδειχθεί στα κράτη μέλη να υποχρεώσουν τις επιχειρήσεις πυρηνικού υλικού με αυτόματη δήλωση όλων των ραδιενεργών πηγών που διαθέτουν, επί ποινή κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

Παράρτημα I: Η κατάσταση στις κυριότερες ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες

Παράρτημα II: Εισαγωγές πετρελαίου το 2002

Παράρτημα III: Πρόσφατη εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου

Παράρτημα IV: Πυρηνικοί σταθμοί και εγκαταστάσεις αποθήκευσης στην ΕΕ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

η κατασταση στισ κυριοτερεσ ευρωπαϊκεσ αεροπορικεσ εταιρειεσ

Η πορεία της επιβατικής κίνησης κατά το 2002

Την πορεία αυτή μπορούμε να την εκτιμήσουμε με βάση δύο δείκτες:

- RPK (Revenue Passenger Kilometers). Ο στατιστικός αυτός δείκτης υπολογίζεται με άθροιση των διανυθέντων επιβατοχιλιομέτρων ανά επιβάτη που κατέβαλε ναύλο. Πρόκειται λοιπόν για ένα δείκτη ο οποίος σε πραγματικούς όρους αποτελεί μέτρο της δραστηριότητας μιας εταιρείας.

- Ποσοστό πληρότητας: ο συντελεστής πληρότητας των αεροπλάνων είναι ένα στατιστικό μέτρο της αντιστοιχίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Τα δύο αυτά στατιστικά μεγέθη εμφαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί για τις κυριότερες ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες. Το ποσοστό μέσα στην παρένθεση δείχνει τη μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο (για τον δείκτη RPK, μεταβολή των ποσοστών σε σχέση με το 2001. για τον συντελεστή πληρότητας, άνοδο/πτώση σε εκατοστά):

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Εταιρείες: British Airways (BA), Air France (AF), Lufthansa (LH), Iberia (IB), KLM (KL) και Ryanair (RY)

Κατά τους τελευταίους μήνες του 2001, η ζήτηση πτητικών υπηρεσιών γνώρισε απότομη πτώση. Η γενική βελτίωση των ποσοστών πληρότητας δείχνει ότι οι εταιρείες μπόρεσαν να προσαρμόσουν την προσφορά τους στην πτώση της ζήτησης.

Στον δείκτη RPK παρατηρούμε εντονότερες διαφορές. Για την Ryanair δεν υπάρχουν στοιχεία, κατά πάσα όμως πιθανότητα υπάρχει μεγάλη αύξηση. Έτσι, τέσσερις από τις έξι εταιρείες είχαν αύξηση της δραστηριότητάς τους. Η Iberia κατέγραψε χαμηλή πτώση. Να προσεχθεί η ιδιαίτερη περίπτωση της British Airways η οποία επλήγη περισσότερο από τις άλλες εταιρείες λόγω μεγαλύτερης διασύνδεσης με την υπερατλαντική αγορά. Η ΒΑ έθεσε όμως σε εφαρμογή ένα αυστηρό σχέδιο αναδιάρθρωσης που χαιρετίστηκε από πολλούς αναλυτές για το εύρος και τα αποτελέσματά του.

Τα ανωτέρω δεδομένα απηχούν την αποτελεσματικότητα των μέτρων που έλαβαν οι περισσότερες εταιρείες για να εξορθολογίσουν το δίκτυό τους και να προσαρμόσουν την προσφορά τους στο εμπορικό σχέδιο. Τα στοιχεία δείχνουν σταθεροποίηση της κατάστασης μετά το πλήγμα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, και μάλιστα απαρχή ανάκαμψης.

Οικονομικά αποτελέσματα (χρήσεις που έκλεισαν μέσα στο 2002 - Να σημειωθεί ότι μόνο η Lufthansa και η Iberia κλείνουν τους ισολογισμούς τους στις 31 Δεκεμβρίου)

Η ίδια εικόνα προκύπτει και για τα οικονομικά αποτελέσματα που δημοσίευσαν οι εταιρείες. Ο πίνακας που ακολουθεί εμφαίνει τα κυριότερα στοιχεία (κύκλος εργασιών και επιχειρησιακό αποτέλεσμα) όπως προκύπτουν από τις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών. Το ποσοστό μέσα σε παρένθεση εκφράζει τη μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εταιρική χρήση (στη διάρκεια του 2001).

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Τα δεδομένα εκφράζονται σε εκατομμύρια. Για την British Airways, σε λίρες στερλίνες. για όλες τις άλλες εταιρείες, σε ευρώ.

Εταιρείες : British Airways (BA), Air France (AF), Lufthansa (LH), Iberia (IB), KLM (KL) και Ryanair (RY)

Τα πλήρη αποτελέσματα της Lufthansa για το 2002 θα δημοσιευτούν στις 20 Μαρτίου 2003.

Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν σε τι βαθμό και πόσο γρήγορα απέδωσαν οι αναληφθείσες προσπάθειες. Αρκετές εταιρείες πραγματοποιούν σημαντικά κέρδη. Οι επιδόσεις της Lufthansa είναι αξιοσημείωτες: τα αποτελέσματα είναι καλύτερα μετά τις 11 Σεπτεμβρίου 2001 σε σχέση με πριν (η σύγκριση αφορά τα χρονικά διαστήματα από Ιανουάριο έως Σεπτέμβριο 2001 και 2002)! Ορισμένες εταιρείες καταγράφουν ζημίες, οι οποίες όμως φαίνεται να βρίσκονται υπό έλεγχο, ακόμη και για τις πιο εκτεθειμένες εταιρείες, όπως η British Airways.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>