52002IE0024

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Το μέλλον του διευρωπαϊκού δικτύου πλωτών οδών"

(2002/C 80/04)

Στις 31 Μαΐου 2001 και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 23, παράγραφος 3 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση για το ανωτέρω θέμα.

Το τμήμα "Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, κατήρτισε τη γνωμοδότησή του στις 18 Δεκεμβρίου 2001 με βάση εισηγητική έκθεση του κ. Levaux.

Κατά την 387η σύνοδο ολομέλειας της 16ης και 17ης Ιανουαρίου 2002 (συνεδρίαση της 16ης Ιανουαρίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 90 ψήφους υπέρ και 2 κατά, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η ΟΚΕ επιθυμεί να εξετάσει τις συνθήκες ανάπτυξης του διευρωπαϊκού δικτύου πλωτών οδών, προκειμένου να διευκρινιστεί με ποιο τρόπο θα μπορέσει το δίκτυο αυτό να ανταποκριθεί σε 20 χρόνια στη σημαντική αύξηση της ζήτησης μεταφοράς εμπορευμάτων.

1.2. Το διευρωπαϊκό δίκτυο πλωτών οδών αφορά κυρίως έξι χώρες: Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Γερμανία και Αυστρία, των οποίων τα δίκτυα συγκροτούν ένα αλληλοσυνδεόμενο σύνολο. Άλλες χώρες επίσης διαθέτουν σημαντικά δίκτυα: Ιταλία, Φινλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Πορτογαλία.

1.3. Στο τέλος της διεύρυνσης, θα αφορά άλλες 6 χώρες: Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Πολωνία που διαθέτουν συνολικά δίκτυο 9000 χιλιομέτρων πλωτών οδών.

1.4. Η οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η διεύρυνσή της θα τονώσουν τις συναλλαγές στις επόμενες δεκαετίες με συνέπεια την αύξηση κατά περίπου 40 % του όγκου των μεταφερόμενων εμπορευμάτων ήδη από το 2010. Κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, οι ενισχυμένες επιπτώσεις της διεύρυνσης και το αναπόφευκτο εμπορικό άνοιγμα προς τη Ρωσική Ομοσπονδία, την Ουκρανία και τις άλλες ανατολικές χώρες θα πολλαπλασιάσουν τις συναλλαγές αυτές, άρα και τη ζήτηση των μεταφορών φορτίου. Τα υφιστάμενα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, ακόμη και αν ανακαινιστούν, δεν θα είναι σε θέση να απορροφήσουν αυτές τις αυξήσεις των διακινήσεων.

1.5. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να μειωθεί η ρύπανση, ιδίως αυτή που παράγεται από τις μεταφορές. Η πλειοψηφία των χωρών δεσμεύεται προοδευτικά για την επίτευξη αυτού του στόχου προσχωρώντας στο πρωτόκολλο του Κυότο.

1.6. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται, λοιπόν, ενώπιον διπλής προκλήσεως:

- να διασφαλίσει τη βιώσιμη ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών και, προς τούτο, να ικανοποιήσει τη ζήτηση μεταφοράς εμπορευμάτων που γνωρίζει έντονη ανάπτυξη,

- να μεριμνήσει για τον σεβασμό του περιβάλλοντος, περιορίζοντας ιδίως τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και μειώνοντας τη χρήση μη ανανεώσιμων ορυκτών καυσίμων.

1.7. Παντού όπου είναι δυνατόν, η προσφυγή στις πλωτές μεταφορές εμπορευμάτων επιβάλλεται ως αναγκαιότητα, διότι πρόκειται για έναν τρόπο μεταφοράς, ο οποίος, αν συνδεθεί με τους άλλους παραδοσιακούς τρόπους, παρέχει νέα πλεονεκτήματα από άποψη κόστους, σεβασμού του περιβάλλοντος και αξιοπιστίας. Το κεφάλαιο 4 της παρούσας γνωμοδότησης θα παρουσιάσει πιο αναλυτικά αυτά τα πλεονεκτήματα.

1.8. Εδώ και πολλά χρόνια, διενεργούνται μελέτες για την αξιολόγηση των πλωτών μεταφορών εμπορευμάτων.

1.9. Το 1996, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής, κοινοτικούς προσανατολισμούς για τη θέσπιση του ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, στο οποίο εγγράφεται και το δίκτυο πλωτών οδών. Οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν αναφέροντας βάσει του υφιστάμενου δικτύου είνε οι ακόλουθοι:

- τα σημεία συμφόρησης που πρέπει να εξαλειφθούν·

- τις συνδέσεις μεγάλου διαμετρήματος που πρέπει να υλοποιηθούν ταχέως για τη διασύνδεση των λεκανών: Σηκουάνα-Βορρά, Σηκουάνα-Ανατολής, Μοζέλα-Σων, Ρήνου-Ροδανού ή ακόμη Έλβα-Όντερ-Δούναβη και Δούναβη-Πάδου·

- ορισμένες ενδεικτικές συνδέσεις που πρέπει να διασφαλιστούν με τα δίκτυα τρίτων χωρών προς την Ανατολική Ευρώπη, ιδίως μέσω Ρήνου-Μάιν-Δούναβη ή ανατολικά του Βερολίνου προς την Πολωνία.

1.10. Επίσης, στη Λευκή Βίβλο που δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή στις 12 Σεπτεμβρίου 2001 για να παρουσιαστεί η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών μέχρι το 2010, προτείνονται προσανατολισμοί που δίνουν έμφαση στην αξιοποίηση των πλωτών οδών.

1.11. Η ΟΚΕ, από την πλευρά της, έχει δημοσιεύσει πολυάριθμες σχετικές γνωμοδοτήσεις:

- γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της 14ης Σεπτεμβρίου 1994(1),

- γνωμοδότηση της 13ης Σεπτεμβρίου 1995(2),

- γνωμοδότηση της 13ης Σεπτεμβρίου 1995(3),

- γνωμοδότηση της 23ης Νοεμβρίου 1995(4),

- γνωμοδότηση της 2ας Δεκεμβρίου 1998(5).

1.12. Πρόσφατα, στη Γαλλία, σε μία γνωμοδότηση της 21ης Μαΐου 2001, το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο της περιφέρειας των Παρισίων εκφράστηκε υπέρ της διευθέτησης της σύνδεσης "Σηκουάνα-Βορρά", η οποία θα επιτρέψει να διασφαλιστεί η συνέχεια του διευρωπαϊκού δικτύου εξαλείφοντας ένα σημαντικό σημείο συμφόρησης.

2. Τα όρια της παρούσας συμβολής

2.1. Η παρούσα γνωμοδότηση αναφέρεται κυρίως στις πλωτές οδούς ως τρόπο μεταφοράς εμπορευμάτων μεταξύ των 6 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρθηκαν ανωτέρω (σημείο 1.2), λαμβάνοντας υπόψη τις προοπτικές που συνδέονται με τη διεύρυνση.

2.2. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει, ωστόσο, ότι υπάρχουν και αλλού σημαντικά πλωτά δίκτυα, ιδίως στην Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. Η χρήση των εσωτερικών αυτών δικτύων αποτελεί για τις χώρες αυτές μη αμελητέες εναλλακτικές ή συμπληρωματικές λύσεις. Η ανάπτυξή τους πρέπει επίσης να μελετηθεί και να ενθαρρυνθεί τόσο για τα εμπορεύματα όσο και για τον τουρισμό.

2.3. Εξάλλου, για την επιδίωξη αποτελεσματικότητας επί του δικτύου των πλωτών οδών, η ΟΚΕ συνιστά να αναζητηθούν και να αναπτυχθούν όλες οι δυνατότητες διείσδυσης στις περιοχές από τα παράλια χρησιμοποιώντας τις διαθέσιμες πλωτές οδούς. Πρόκειται κατά βάση για την καταγραφή των τοποθεσιών που ήδη σε παλαιότερες εποχές συνέδεαν την ενδοχώρα με τα παράλια. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημοσίευσαν, στην απόφαση αριθ. 1346/2001/ΕΚ(6), μια καταγραφή υπό μορφή χαρτών αυτών των σημείων διείσδυσης. Η ΟΚΕ επιθυμεί να διενεργηθεί, ξεκινώντας από αυτή τη βάση, μελέτη για καθεμία από αυτές τις τοποθεσίες, προκειμένου να αξιολογηθεί από τεχνική και χρηματοδοτική άποψη η διευθέτησή τους, για να προαχθούν οι συναλλαγές με σημεία όσο το δυνατόν βαθύτερα στην ενδοχώρα.

2.4. Γενικότερα, οι μεταφορές δια των πλωτών οδών στην ενδοχώρα πρέπει να θεωρηθούν φυσική προέκταση των ακτοπλοϊκών ενδομεταφορών ή των εσωτερικών ποτάμιων-θαλάσσιων μεταφορών. Η ΟΚΕ προτείνει να ενθαρρυνθούν όλες οι πρωτοβουλίες που επιτρέπουν την ολοκλήρωση αυτών των τρόπων μεταφοράς σε ένα συνεχές δίκτυο. Οι μεταφορές με εμπορευματοκιβώτια προσφέρουν από αυτή την άποψη πολύ ενδιαφέρουσες προοπτικές, ελαχιστοποιώντας τις αλλαγές μεταφορικού μέσου και τις μεταφορτώσεις.

2.5. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει επίσης ότι το ευρωπαϊκό δίκτυο των πλωτών οδών δεν συγκροτείται αποκλειστικά από έργα μεγάλου διαμετρήματος. Περιέχει πολλά χιλιόμετρα καναλιών μικρότερης χωρητικότητας, που επιτρέπουν ωστόσο σημαντικές τοπικές μεταφορές, οι οποίες ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν, όπως στην περίπτωση της Γαλλίας, πάνω από το 10 % του συνολικού μεταφερόμενου φορτίου.

2.6. Επιπλέον, αυτό το τμήμα του δικτύου έχει σημαντικό ενδιαφέρον από την άποψη των τουριστικών δραστηριοτήτων, οι οποίες, σε πολλές χώρες, αναπτύχθηκαν σημαντικά στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Οι πλωτές οδοί χρησιμοποιούνται πολύ, επίσης, για την άρδευση, τη διευθέτηση του επιπέδου των υδραυλικών λεκανών και τη μεταφορά ύδατος για ψυκτική χρήση, για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για βιομηχανικές δραστηριότητες.

2.7. Ακόμη, η ΟΚΕ υπογραμμίζει ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη, για το 2020, το σύνολο των πλωτών οδών μεγάλου, μεσαίου και μικρού διαμετρήματος για τη συντήρηση, τον εκσυγχρονισμό και ορισμένες φορές την ανανέωσή του, ώστε να διατηρήσει όλη του την αποτελεσματικότητα.

3. Οι εσωτερικές πλωτές μεταφορές, μια πλήρης λύση

3.1. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι ποτάμιες μεταφορές εμπορευμάτων είναι μία από τις διαθέσιμες λύσεις, της οποίας η σημασία συχνά υποτιμάται.

3.2. Το 1999, το τμήμα που κατείχαν οι πλωτές οδοί στην αγορά των μεταφορών εμπορευμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν 6,8 % με σύνολο 120,4 δισεκατομμύρια χιλιομετρικούς τόνους.

3.3. Οι οδικές μεταφορές κατείχαν το 74,7 %, οι σιδηροδρομικές το 13,4 % και οι σωληναγωγοί το 5,1 %.

3.4. Η ΟΚΕ επισημαίνει ότι για να μειωθεί το μερίδιο των οδικών μεταφορών στις μεταφορές εμπορευμάτων είναι αναγκαίο να ενθαρρυνθεί μια καλύτερη ολοκλήρωση των τρόπων μεταφοράς που τους ανταγωνίζονται. Οι σιδηρόδρομοι, οι σωληναγωγοί και οι πλωτές οδοί αντιπροσωπεύουν σήμερα, όλοι μαζί, το ένα τέταρτο της διακίνησης εμπορευμάτων και διαθέτουν αποθέματα χωρητικότητας που μπορούν να αυξηθούν περαιτέρω με τη βελτίωση της συμπληρωματικότητας μεταξύ τους.

3.5. Οι πλωτές μεταφορές συγκρίνονται πάντοτε με τους άλλους τρόπους μεταφοράς εμπορευμάτων με συνολικό τρόπο. Όμως, ενώ τα οδικά και τα σιδηροδρομικά δίκτυα είναι ευρέως παρόντα σε όλη την επικράτεια της Ένωσης, οι πλωτές οδοί ποτίζουν μόνο μερικά τμήματα ορισμένων χωρών ή περιφερειών της Ευρώπης.

3.6. Συνεπώς, το μερίδιο των πλωτών μεταφορών υποτιμάται και οι συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφοράς πρέπει να διορθωθούν. Στις περιοχές όπου υπάρχουν πλωτές οδοί, το μερίδιό τους είναι σημαντικό. Δηλαδή, σε χιλιομετρικούς τόνους, το 1999 ήταν 11,8 % στο Βέλγιο, 12,8 % στη Γερμανία και 41,6 % στην Ολλανδία.

3.7. Στην Γαλλία, εάν επιχειρηθεί η σύγκριση μόνο για τους "βρεχόμενους" από πλωτές οδούς νομούς, το μερίδιο των πλωτών μεταφορών ανέρχεται στο 9 % της αγοράς με υψηλότερα σημεία το 15 % στην περιοχή των Παρισίων και το 20 % στη λεκάνη Ρήνου-Μοζέλα. Πρέπει, ακόμη, να διευκρινιστεί ότι η μη διασύνδεση των γαλλικών λεκανών μεταξύ τους και με τα ευρωπαϊκά δίκτυα μεγάλου διαμετρήματος πλήττει σημαντικά τις πλωτές μεταφορές.

3.8. Τέλος, στις χώρες που διασχίζει ο Δούναβης, όπου η ποτάμια κυκλοφορία διεκόπη προσωρινώς εκτός της Κυριακής, λόγω της κατάρρευσης τριών γεφυρών, οι οικονομικές απώλειες για τις ναυτιλιακές εταιρίες, τα ναυπηγεία και τους λιμένες εκτιμώνται σε 30 εκατ. ευρώ ανά μήνα.

4. Οι πλωτές οδοί και τα πλεονεκτήματά τους

4.1. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι πλωτές μεταφορές είναι ο καλύτερος τρόπος μεταφοράς εμπορευμάτων από πλευράς περιβάλλοντος, τόσο λόγω της χαμηλής ρύπανσης που παράγουν τα ίδια τα σκάφη όσο και λόγω της χαμηλής τους κατανάλωσης.

4.2. Πράγματι, η ενεργειακή κατανάλωση είναι μειωμένη σε σχέση με τους άλλους τρόπους, καθώς κάθε σκάφος ή νηοπομπή μπορεί να αντικαταστήσει πολλές εκατοντάδες φορτηγά ή βαγόνια. Με 5 λίτρα καυσίμου, μεταφέρεται ένας τόνος εμπορευμάτων σε απόσταση 500 χλμ. Ο ίδιος τόνος διατρέχει 330 χλμ. με τον σιδηρόδρομο και μόνο 100 χλμ. οδικώς.

4.3. Επιπλέον, οι διαθέσιμες μελέτες δείχνουν ότι μπορούν να πραγματοποιηθούν σημαντικές εξοικονομήσεις ενέργειας με την ενθάρρυνση των ερευνών για τη βελτίωση της απόδοσης των κινητήρων. Η εφαρμογή αυτών των πιο αποδοτικών κινητήρων θα μπορούσε να γίνει παράλληλα με την ανανέωση του υφιστάμενου στόλου, η οποία θα επιταχυνθεί όσο αναπτύσσεται η αγορά.

4.4. Οι πλωτές μεταφορές σέβονται επίσης ιδιαίτερα το περιβάλλον, καθώς είναι οικονομικές από άποψη χώρου και ελάχιστα θορυβώδεις. Εντούτοις, η ποιότητα των καυσίμων των πλοίων θα πρέπει να βελτιωθεί.

4.5. Από την άποψη της ασφάλειας, οι πλωτές μεταφορές παρέχουν τις καλύτερες δυνατές εγγυήσεις, καθώς τα ατυχήματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Οι πλωτές οδοί είναι, συνεπώς, ιδιαίτερα ενδεδειγμένες για τη μεταφορά επικίνδυνων προϊόντων.

4.6. Με μέση ταχύτητα 15 χλμ. την ώρα, οι πλωτές μεταφορές αντέχουν στη σύγκριση με τις σιδηροδρομικές ή ακόμη και με τις οδικές για ορισμένες αποστάσεις. Χαρακτηρίζονται επιπλέον από κανονικότητα, τηρούν τις ώρες αναχώρησης και η λειτουργία τους είναι συνεχής, 24 ώρες το 24ωρο, αφ' ης στιγμής τακτοποιηθεί η υπηρεσία των υδροφρακτών για να εξασφαλισθεί η μόνιμη λειτουργία τους είτε με την αναδιοργάνωση του προσωπικού είτε με μεγαλύτερο αυτοματισμό.

4.7. Οι πλωτές οδοί είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την ικανοποίηση των απαιτήσεων της διατροπικότητας με τους άλλους τρόπους μεταφορών σε προσαρμοσμένες πλατφόρμες. Για παράδειγμα, στη λιμενική ζώνη του Ρότερνταμ εξετάζεται το ενδεχόμενο εκτέλεσης των αναγκαίων έργων για την υποδοχή πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων 10000 έως 12000 μονάδων, τα οποία, αφού εκφορτωθούν, θα μπορούν να προωθηθούν προς τον τελικό τους προορισμό με οδική, σιδηροδρομική ή πλωτή μεταφορά.

4.8. Οι μεταφορές με εμπορευματοκιβώτια, οι οποίες γνώρισαν αξιόλογη ανάπτυξη κατά την τελευταία δεκαετία, ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις νέες απαιτήσεις μεταφοράς εμπορευμάτων. Λόγω έλλειψης ενοποιημένων στατιστικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παραθέτουμε ορισμένους σημαντικούς δείκτες ανάπτυξης αυτού του τρόπου μεταφοράς:

- στη Γαλλία, από το 1999 ως το 2000, συνολικά + 56 %, εκ των οποίων + 63 % στον Ρήνο,

- στην Ολλανδία και το Βέλγιο, από το 1997 έως το 1999, συνολικά + 41 %, με 2902 εκατομμύρια ΜΙΤ (μονάδες ισοδύναμου τόνου). Η πρόβλεψη για το 2020 τοποθετείται σε μια ψαλίδα από 4,5 έως 7,5 εκατομμύρια ΜΙΤ.

4.9. Οι πλωτές οδοί θα επιτρέψουν τη συνέχιση της ανάπτυξης αυτής και ήδη σε πολλούς ευρωπαϊκούς πόλους μελετώνται νέες επενδύσεις για την υποδοχή και διεκπεραίωση σημαντικότερου αριθμού "κιβωτίων" (η Αμβέρσα με την κατασκευή ενός νέου τερματικού σταθμού για την υποδοχή 5000 κιβωτίων την ημέρα, το Στρασβούργο με την απόφαση που έλαβε τον Οκτώβριο του 2001 να κατασκευάσει έναν τερματικό σταθμό που θα επιτρέπει την υποδοχή φορτηγίδων με 4 σειρές εμπορευματοκιβώτια).

4.10. Τέλος, μολονότι οι πλωτές οδοί δεν επιτρέπουν, όπως οι οδικές μεταφορές, την παροχή υπηρεσιών "από πόρτα σε πόρτα", βρίσκονται ωστόσο σε συγκρίσιμη θέση με τις σιδηροδρομικές μεταφορές. Όπως και σε αυτές, έτσι και εδώ η προσέγγιση στις τοποθεσίες παραγωγής και παράδοσης γίνεται μέσω ειδικών ποτάμιων διακλαδώσεων. Η ανάπτυξή τους προϋποθέτει μια πολιτική χωροθέτησης και διευθέτησης πολυτροπικών πλατφορμών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων στις ζώνες που είναι προσιτές με πλωτές οδούς.

5. Η Λευκή Βίβλος της Επιτροπής για την "Ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το έτος 2010: η ώρα των επιλογών"(7)

5.1. Στη Λευκή Βίβλο, η Επιτροπή προσδιορίζει τους προσανατολισμούς της και διευκρινίζει συγκεκριμένα: "Αντιμέτωπη με τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση των υπηρεσιών μεταφορών, η Κοινότητα δεν μπορεί να απαντήσει μόνο με την κατασκευή νέων υποδομών. Η διπλή επιταγή της διεύρυνσης και της αειφόρου ανάπτυξης (...) καθιστά επιβεβλημένη τη βελτιστοποίηση του τομέα των μεταφορών".

5.2. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την προσέγγιση αυτή με την επιφύλαξη της μελλοντικής γνωμοδότησης επί του συνόλου της Λευκής Βίβλου. Θεωρεί ότι πρέπει να εφαρμοστεί η αρχή της βελτιστοποίησης σε όλους τους τρόπους μεταφοράς, αρχίζοντας από τις πλωτές οδούς, η χρήση των οποίων ανταποκρίνεται στις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές απαιτήσεις της αειφόρου ανάπτυξης.

5.3. Οι πλωτές οδοί διαθέτουν σημαντικά αποθέματα χωρητικότητας για την μεταφορά εμπορευμάτων, υπό την επιφύλαξη ότι θα ληφθούν χρήσιμα μέτρα, των οποίων το κόστος θα είναι συμβατό με τη βελτίωση της παραγωγικότητας των δικτύων που θα προκύψει. Η ΟΚΕ υποστηρίζει πολλά από τα μέτρα που συμπεριλαμβάνονται στη Λευκή Βίβλο για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης των πλωτών μεταφορών:

- εξάλειψη των υφιστάμενων σημείων συμφόρησης,

- εναρμόνιση των τεχνικών και κοινωνικών διατάξεων, προκειμένου να καταστεί δυνατός ένας υγιής ανταγωνισμός,

- άρση των διοικητικών εμποδίων όπως οι τελωνιακοί έλεγχοι στο εσωτερικό του ευρωπαϊκού χώρου,

- πρόβλεψη ειδικών χρηματοδοτήσεων για τις επενδύσεις που αφορούν τις πλωτές οδούς,

- εγγραφή των στόχων που πρέπει να επιδιωχθούν για τον εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου δικτύου σε μια ρεαλιστική προθεσμία 20 ετών, με μια ευρύτερη προοπτική που να λαμβάνει υπόψη για το 2040 τη διασύνδεση των δικτύων και την κατασκευή των τελευταίων κρίκων που λείπουν. Οι προθεσμίες αυτές είναι συμβατές με τη φύση των επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν, αρκεί οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων να δεσμευτούν αποφασιστικά σε ένα τέτοιο πρόγραμμα.

5.4. Η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή, στη Λευκή Βίβλο, δεν αφιέρωσε ξεχωριστό κεφάλαιο στις πλωτές μεταφορές, όπως υπάρχει για τις οδικές, τις σιδηροδρομικές ή τις αεροπορικές μεταφορές. Έτσι, οι πλωτές μεταφορές μοιάζουν να περιορίζονται σε ένα ρόλο συμπληρωματικότητας ή υποστήριξης των άλλων τρόπων μεταφοράς. Μόνο στο κεφάλαιο 2: "Σύνδεση της μελλοντικής πορείας των τρόπων μεταφορών" η Λευκή Βίβλος εξετάζει τις πλωτές οδούς που συνδέονται στενά με τη θαλάσσια ναυσιπλοΐα μικρών αποστάσεων, η οποία αποτελεί, μαζί με τις "θαλάσσιες λεωφόρους", μία από τις προτεραιότητες της Επιτροπής.

6. Οι υποδείξεις και οι συστάσεις της ΟΚΕ

6.1. Στον τομέα της μεταφοράς εμπορευμάτων διακυβεύονται κατά τις δύο προσεχείς δεκαετίες σημαντικά ζητήματα. Θα πρέπει να ικανοποιηθούν οι ανάγκες μεταφοράς που δημιουργεί η οικονομική ανάπτυξη στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

6.2. Η ζήτηση μεταφορών θα πρέπει επίσης να ικανοποιηθεί για την επιτυχία της διεύρυνσης, με την παροχή στις νέες χώρες μέλη όλων των δυνατοτήτων για τη διασφάλιση των συναλλαγών προϊόντων.

6.3. Ταυτόχρονα, στα πλαίσια του ορίζοντα 2020, το άνοιγμα των συναλλαγών με τη "Μεγάλη Ανατολή" πρέπει να ενταθεί. Αποτελεί στοιχείο ισορροπίας, ανάπτυξης και ειρήνης.

6.3.1. Για την καλύτερη προετοιμασία της εμπορικής πολιτικής με την "Μεγάλη Ανατολή" και δεδομένου ότι ένας από τους διαδρόμους για τη μεταφορά των εμπορευμάτων είναι ο Δούναβης, θα πρέπει να αποκατασταθεί η ποτάμια κυκλοφορία επ' αυτού μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω:

- της απομάκρυνσης των συντριμμιών των τριών γεφυριών που βομβαρδίστηκαν και, ενδεχομένως, της άρσης των ναρκοπεδίων του ποταμού στη Γιουγκοσλαβία,

- της απομάκρυνσης των πλωτών γεφυριών που έχουν τοποθετηθεί προσωρινά και φράσσουν τον ποταμό κατά τη διάρκεια της εβδομάδας,

- της εκ νέου κατασκευής των γεφυριών και συγκεκριμένα του Sloboda στο Νονi Sad στη Σερβία.

6.4. Η ικανοποίηση των αυξανόμενων αυτών αναγκών μεταφοράς συνδυάζεται με την ανάγκη μέριμνας, στο πλαίσιο των δεσμεύσεων της βιώσιμης ανάπτυξης, για τον σεβασμό του περιβάλλοντος.

6.5. Προς τούτο, και ενώ διατηρείται ο απαραίτητος για την ανάπτυξη ανταγωνισμός θα πρέπει να ενθαρρυνθούν όλες οι μορφές συμπληρωματικότητας μεταξύ των διάφορων τρόπων μεταφοράς.

6.6. Κάθε τρόπος μεταφοράς παρουσιάζει πλεονεκτήματα και ανταποκρίνεται σε ένα τμήμα της ζήτησης.

6.7. Εκτός από τις χερσαίες μεταφορές στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι διεθνείς ανταλλαγές με τις άλλες ηπείρους στηρίζονται στις θαλάσσιες και τις αεροπορικές μεταφορές. Θα πρέπει να υπάρξει εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων διασύνδεσης σ' αυτό το επίπεδο.

7. Οι προτάσεις της ΟΚΕ για την ανάπτυξη των πλωτών μεταφορών κατά τις δύο προσεχείς δεκαετίες

7.1. Η ΟΚΕ ενθαρρύνει κάθε πρωτοβουλία που θα επιτρέψει την επιτάχυνση της εναρμόνισης των διοικητικών, τελωνιακών, τεχνικών και κοινωνικών κανονισμών στο ποτάμιο επίπεδο.

7.2. Η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να συστήσει στα κράτη μέλη παράλληλα με την τήρηση των κανόνων της επικουρικότητας να αφιερώνουν κάθε χρόνο στις πλωτές οδούς επαρκείς πιστώσεις για την ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων δικτύων.

7.3. Η ΟΚΕ ζητεί να διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις επενδύσεις σε νέους εξοπλισμούς πιστώσεις λαμβάνοντας υπόψη τόσο ειδικό βάρος των διαφόρων τρόπων μεταφορών, όσο και τους στόχους εξισορρόπησης μεταξύ των τρόπων αυτών που θα καθοριστούν για τα επόμενα 10 και 20 έτη.

7.3.1. Η ΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβεβαιώσει την ανάληψη των δημοσιονομικών της υποχρεώσεων χρηματοδοτώντας κατά 85 % τα έργα για την απομάκρυνση των χωμάτων από το Δούναβη και εκφράζει την επιθυμία να συμμετάσχουν τα μέλη της Επιτροπής του Δουνάβεως, με εθνικές συνεισφορές, στη χρηματοδότηση του υπόλοιπου 15 %.

7.3.2. Η ΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία να χρηματοδοτήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 100 % τα έργα για την ανοικοδόμηση του γεφυριού Sloboda στο Νονi Sad.

7.4. Η ΟΚΕ επιθυμεί να αυξηθεί η συμμετοχή των ευρωπαϊκών πιστώσεων στα έργα που αφορούν τη βελτίωση και την ανάπτυξη του δικτύου των πλωτών οδών. Για τα έργα που εξαλείφουν τα σημεία συμφόρησης, οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις θα πρέπει να διπλασιαστούν, περνώντας από 10 % σε 20 %. Πράγματι, όπως και για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, η άμεση εξάλειψη των σημείων συμφόρησης στα υφιστάμενα δίκτυα, που από τη φύση τους αποτελούν έργα προτεραιότητας, είναι επιτακτική για να τονωθεί η αγορά.

7.5. Ως προς τούτο, κατά την εξέταση της Λευκής Βίβλου(8) στο σύνολό της η ΟΚΕ θα πρέπει να εκτιμήσει τα ποσοστά της κοινοτικής συμμετοχής που διατίθενται "ειδικά [για] τα διασυνοριακά σιδηροδρομικά έργα" ή "κατ' εξαίρεση, για τα έργα του διευρωπαϊκού δικτύου που στοχεύουν στην εξάλειψη των σαφώς αναγνωρισμένων σημείων συμφόρησης στα σύνορα με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες". Η ΟΚΕ πιστεύει ότι οι πλωτές οδοί θα πρέπει μέχρι το 2020 να απολαύουν των ίδιων διατάξεων περί κοινοτικής συμμετοχής με εκείνες που προβλέπονται για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, προκειμένου να εξαλειφθούν όλα τα σημεία συμφόρησης, όποια και αν είναι η γεωγραφική τους θέση εντός της Ένωσης ή στα σημερινά εξωτερικά της σύνορα (Δούναβης, Έλβας, Havel-Oder, κ.λπ.).

7.6. Η ΟΚΕ επιθυμεί να ευνοηθεί η δημιουργία πολυτροπικών πλατφορμών διαμετακόμισης γύρω από τις πλωτές οδούς, που θα νοούνται ως διαρθρωτικός εξοπλισμός της χωροταξικής οργάνωσης. Για τον σκοπό αυτό, θα έπρεπε, ιδίως, να ενθαρρυνθεί η σύσταση αποθεμάτων γης που θα επιτρέψουν στο μέλλον νέες εγκαταστάσεις οικονομικών δραστηριοτήτων στις όχθες των πλωτών οδών με ιδιαίτερες δυνατότητες ποτάμιων ή σιδηροδρομικών διακλαδώσεων.

7.7. Η ΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, για την υλοποίηση των πολιτικών της, να προτείνει τη δημιουργία ειδικών ευρωπαϊκών επιδοτήσεων τύπου Marco Polo για τη χρηματοδότηση σε ποσοστό έως και 20 % των έργων διευθέτησης πολυτροπικών πλατφορμών που περιλαμβάνουν πρόσβαση σε πλωτή οδό.

7.8. Μια τέτοια εξέλιξη των τρόπων χρηματοδότησης θα αποκάλυπτε με συγκεκριμένο και έντονο τρόπο τη βούληση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανοίξει ένα νέο σκέλος - που θα σέβεται το περιβάλλον - στην πολιτική της για τις μεταφορές εμπορευμάτων, ενώ ταυτόχρονα θα ενθάρρυνε τα ενδιαφερόμενα κράτη να επιταχύνουν την υλοποίηση των χωροταξικών τους έργων.

7.9. Τέλος, η ΟΚΕ επισημαίνει ότι όλες οι προσωπικότητες και οι οργανισμοί με τους οποίους διαβουλεύθηκε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της παρούσας γνωμοδότησης υπογραμμίζουν την ανεπάρκεια ενημερωμένων πληροφοριών.

7.10. Σήμερα, για παράδειγμα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν είναι διαθέσιμος ο λεπτομερής και ενημερωμένος κατάλογος των σημείων κυκλοφοριακής συμφόρησης. Ομοίως, στο οικονομικό πεδίο, μολονότι καταφέρνει κανείς να εκτιμήσει τη συντελούμενη δραστηριότητα, δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες προοπτικής για την αξιολόγηση της μελλοντικής αγοράς των μεταφορών εμπορευμάτων. Τέλος, στο πεδίο του ποτάμιου τουρισμού και των περιφερειακών σε σχέση με τις πλωτές οδούς δραστηριοτήτων, δεν είναι διαθέσιμο κανένα οικονομικό στοιχείο, ενώ είναι προφανές ότι οι δραστηριότητες αυτές έχουν καταστεί σημαντικές.

7.11. Έτσι, όχι μόνο η σημασία του τομέα παραγνωρίζεται, αλλά είναι δύσκολο να αναγνωριστούν οι δυνατότητές του. Επίσης, η πρόβλεψη των αναγκαίων επενδύσεων σε υποδομές, εξοπλισμούς, υλικό, σκάφη ή επιμόρφωση των μελλοντικών παραγόντων παραμένει ανοργάνωτη.

7.12. Πριν δημοσιευθούν οι νέες, ενημερωμένες κατευθυντήριες γραμμές των διευρωπαϊκών δικτύων για το 2004, η ΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια που παραμένουν διαθέσιμα στα πλαίσια του προϋπολογισμού για τις μεταφορές, στα πλαίσια του προϋπολογισμού για την περιφερειακή πολιτική ή οποιουδήποτε άλλου μέσου χρηματοδότησης, προκειμένου να αναληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι ακόλουθες πρωτοβουλίες:

- ανάληψη μελέτης για την καταγραφή της ακριβούς κατάστασης του υφιστάμενου δικτύου πλωτών οδών - περιλαμβανομένης της Ανατολικής Ευρώπης - προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η χρήση του με την κατάρτιση εξαντλητικού καταλόγου όλων των σημείων κυκλοφοριακής συμφόρησης και την εκτίμηση του κόστους των αναγκαίων εργασιών για την εξάλειψή τους. Είναι χρήσιμο να συγκριθεί το κόστος των εργασιών αυτών με το κόστος των έργων που θα έπρεπε να υλοποιηθούν στα πλαίσια των άλλων τρόπων μεταφοράς για την ανταπόκριση στη ζήτηση της αγοράς·

- ανάληψη μελέτης προοπτικής με χρονικούς ορίζοντες 10 και 20 ετών, συμπεριλαμβανομένης της προς Ανατολάς διεύρυνσης, προκειμένου να αξιολογηθούν οι εξελίξεις όσον αφορά τον όγκο, τη φύση και τους τρόπους συσκευασίας των εμπορευμάτων που μεταφέρονται μέσω των πλωτών οδών, ώστε να προσανατολιστούν καλύτερα οι αναγκαίες επενδύσεις·

- διαβίβαση στην ΟΚΕ των συμπερασμάτων της μελέτης που ανέθεσε η Επιτροπή στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, ώστε να αξιολογηθεί η διατροπικότητα μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφοράς των εμπορευμάτων και να επιτευχθεί και η απαραίτητη επιθυμητή αποκατάσταση της ισορροπίας·

- χορήγηση μόνιμου καθεστώτος στο παρατηρητήριο του Αμβούργου που θα πρέπει να παρουσιάζει κάθε χρόνο έκθεση που θα συμπληρώνεται με συστάσεις που θα επιτρέψουν την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφοράς.

8. Συμπεράσματα

8.1. Για να διευκολυνθεί ήδη από σήμερα η κυκλοφορία των εμπορευμάτων στην Ευρώπη των 15 και, αύριο, στη διευρυμένη Ευρώπη των 26, απαιτείται να ληφθούν πριν από το 2010 διάφορα ενθαρρυντικά μέτρα, που θα επιτρέψουν να υπάρχει το 2020 ένα δίκτυο πλωτών οδών που θα ανταποκρίνεται στη ζήτηση της αγοράς με σεβασμό των κριτηρίων της βιώσιμης ανάπτυξης.

8.2. Για τα σημεία κυκλοφοριακής συμφόρησης, ο ενημερωμένος και εξαντλητικός κατάλογός τους θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο λεπτομερούς μελέτης της Επιτροπής, στην οποία θα περιγράφεται:

- ο τύπος της κυκλοφοριακής συμφόρησης·

- τα επιθυμητά διαμετρήματα με τις τεχνικές διευθετήσεις που θα πρέπει να γίνουν·

- η κατάσταση προόδου των τεχνικών μελετών ή των εν εξελίξει εργασιών, με τον προϋπολογισμό των αναγκαίων επενδύσεων·

- ο προβλεπόμενος προγραμματισμός, ο οποίος θα προσδιορίζει τη διάρκεια των έργων, καθώς και αν η υλοποίησή τους θα γίνει πριν ή μετά το 2020·

- οι τρόποι χρηματοδότησης με διάκριση τριών κατηγοριών συμφόρησης:

- εκείνων που απολαύουν κοινοτικής χρηματοδοτικής συμμετοχής 20 % όπως οι σιδηροδρομικές μεταφορές,

- εκείνων που απολαύουν ενισχύσεως από τα διαρθρωτικά ταμεία ή από το Ταμείο Συνοχής (περιφερειακή πολιτική),

- εκείνων που απολαύουν των προγραμμάτων Phare και Κεντρικής Ευρώπης.

8.3. Για τη διατροπικότητα:

- Να ενθαρρυνθούν τόσο οι επιχειρήσεις εκτέλεσης μεταφορών όσο και οι δημόσιοι φορείς ή οι δημόσιες αρχές, να αυξήσουν τον όγκο των εμπορευμάτων με την αύξηση των ευρωπαϊκών ή εθνικών χρηματοδοτικών ενισχύσεων που θα στηρίξουν τις πρωτοβουλίες ή τα σχέδια που προάγουν τις συνδυασμένες μεταφορές, των οποίων μία από τις συνιστώσες είναι οι πλωτές οδοί.

- Να χρηματοδοτηθεί από την Επιτροπή ένα υπόδειγμα με όλες τις πολυτροπικές πλατφόρμες διαμετακόμισης, πάνω από έναν ετήσιο όγκο διακίνησης σε τόνους, ο οποίος θα προσδιοριστεί. Στο υπόδειγμα αυτό, να προβλεφθούν ευρωπαϊκές ενισχύσεις ανάλογα με τους διάφορους τρόπους μεταφορών (αεροπορικές + θαλάσσιες + ποτάμιες + σιδηροδρομικές + οδικές).

8.4. Για τη ρύθμιση, τα τελωνεία, τα εισπραττόμενα τέλη, εντός 4 ετών η Επιτροπή θα πρέπει, όπως συνιστάται εν μέρει στη Λευκή Βίβλο, να υποβάλει στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη των ποτάμιων μεταφορών:

- κατάργηση των αδικαιολόγητων τελών που εισπράττονται από τους θαλάσσιους λιμένες για την ενδεχόμενη παροχή βοήθειας, προκειμένου να μη μειονεκτούν οι ποτάμιες ή ποτάμιες-θαλάσσιες μεταφορές έναντι των ανταγωνιστών τους,

- κατάργηση από το 2002, χωρίς να αναμένεται η λήξη της προθεσμίας το 2003, των ειδικών εισφορών που επιβάλλονται στα νέα σκάφη στα πλαίσια του κανόνα "παλαιό έναντι νέου" που καθιστά δυνατή τη χρηματοδότηση του ταμείου διάλυσης,

- καθιέρωση, για να διευκολυνθούν οι ποτάμιες-θαλάσσιες μεταφορές, ενός συστήματος τελωνειακών ελέγχων μόνο στην αφετηρία και την άφιξη των σκαφών, καθώς η παρακολούθηση της κυκλοφορίας θα καταστεί δυνατή και αξιόπιστη χάρη στην ανάπτυξη του προγράμματος Galileo,

- δημιουργία ενός ενιαίου κοινοτικού πιστοποιητικού που θα επιτρέπει στους ναυτικούς να κυκλοφορούν στο σύνολο των ευρωπαϊκών ποτάμιων οδών, κατά το πρότυπο του συστήματος που υπάρχει για τους οδηγούς βαρέων οχημάτων.

Βρυξέλλες, 16 Ιανουαρίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) ΕΕ C 393 της 31.12.1994, σ. 60.

(2) ΕΕ C 301 της 13.11.1995, σ. 20.

(3) ΕΕ C 301 της 13.11.1995, σ. 19.

(4) ΕΕ C 39 της 12.2.1996, σ. 96.

(5) ΕΕ C 40 της 15.2.1999, σ. 47.

(6) Απόφαση αριθ. 1346/2001/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, που τροποποιεί την απόφαση αριθ. 1692/96/ΕΚ, όσον αφορά τους θαλάσσιους λιμένες, τους λιμένες εσωτερικής ναυσιπλοΐας και τους τερματικούς σταθμούς διατροπικών μεταφορών, καθώς και το σχέδιο αριθ. 8 του παραρτήματος III (ΕΕ L 185 της 6.7.2001, σ. 1) - Γνωμοδότηση ΟΚΕ: ΕΕ C 214 της 10.7.1998, σ. 40.

(7) COM(2001) 370 τελικό της 12.9.2001.

(8) Βλέπε μέρος 2, άρθρο 11Α, παράγραφος 3.