52001DC0416

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ - ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Πίνακας περιεχομένων

1. Εισαγωγή

2. Διεθνείς εξελίξεις στην προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας

2.1. Προς μία διεθνώς καλύτερη κοινωνική διαχείριση

2.1.1. Αναγνώριση της παγκοσμιότητας των βασικών κανόνων εργασίας: Η παγκόσμια διάσκεψη κορυφής του 1995 για την κοινωνική ανάπτυξη

2.1.2. Ενίσχυση των βασικών κανόνων εργασίας στη ΔΟΕ: Η διακήρυξη του 1998 για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία

2.1.3. Προς μία ευρύτερη προοπτική: Δημιουργία ομάδας εργασίας της ΔΟΕ για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης

2.1.4. Στο πλαίσιο του εμπορίου: Η υπουργική διακήρυξη του ΠΟΕ το 1996 στη Σιγκαπούρη

2.1.5. Μία σύνθετη σχέση: η μελέτη του ΟΟΣΑ για το διεθνές εμπόριο και τους βασικούς κανόνες εργασίας

2.1.6. Ανάπτυξη διεθνών κωδίκων δεοντολογίας: προς μία εταιρική κοινωνική ευθύνη

3. Βασικά αξιώματα της προσέγγισης της ΕΕ

3.1. Οι κανόνες εργασίας ως καίριο στοιχείο της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ

3.2. Απόρριψη προσεγγίσεων που βασίζονται σε κυρώσεις στην εμπορική πολιτική

3.3. Η μείωση της φτώχειας και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην αναπτυξιακή βοήθεια και τις διμερείς συμφωνίες

4. Πρωτοβουλία της ΕΕ για την προώθηση διεθνών δράσεων

5. Στοιχεία για περαιτέρω δράση σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο

5.1. Βελτίωση της δράσης σε διεθνές επίπεδο

5.1.1. Παροχή μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας στα μέσα της ΔΟΕ

5.1.2. Αυξανόμενη στήριξη για πολυμερή τεχνική βοήθεια και στα πλαίσια της ΔΟΕ

5.1.3. Έναρξη φόρουμ για διεθνή διάλογο

5.2. Συγκέντρωση των μέσων πολιτικής της ΕΕ

5.2.1. Αύξηση των εμπορικών κινήτρων: Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων

5.2.2. Διμερείς σχέσεις: Συμφωνίες, βοήθεια και ενδυνάμωση ικανοτήτων .

5.2.3. Καλύτερη χρήση των Αξιολογήσεων των Επιπτώσεων στη Βιωσιμότητα (ΑΕΒ)

5.3. Ιδιωτικά και εθελοντικά καθεστώτα για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας: Κοινωνική επισήμανση και βιομηχανικοί κώδικες δεοντολογίας

6. Συμπεράσματα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1. Εισαγωγη [1]

[1] Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνει την ανάλυση που έγινε με την ανακοίνωση του 1996 της Επιτροπής, η οποία επικεντρώθηκε στο εμπορικό σύστημα και στους διεθνώς αναγνωρισμένους κανόνες εργασίας, COM(96)402 τελικό/2 της 4ης Σεπτεμβρίου 1996.

Η πολύπλοκη σχέση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και προαγωγής βασικών κανόνων εργασίας αντιμετωπίζεται με ολοένα αυξανόμενη προσοχή. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι ένα ισόρροπο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, πρέπει να προάγει την κοινωνική ανάπτυξη και τα θεμελιώδη δικαιώματα, και ότι το τρέχον μοντέλο διαχείρισης δεν καλύπτει επαρκώς τα ζητήματα αυτά. Το ενδιαφέρον του ευρωπαϊκού κοινού για το εν λόγω ζήτημα εξακολουθεί να παραμένει έντονο. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει μια μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης, ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για οικονομικές σχέσεις επωφελείς για όλους τους εμπλεκόμενους και την αναγνώριση ότι οι εμπορικές και επενδυτικές ροές θα πρέπει να ωφελούν στο μέγιστο βαθμό τον πληθυσμό και να στηρίζουν εκείνους που συμμετέχουν στις διαδικασίες παραγωγής και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού έχει ως βάση την αναγνώριση της παγκοσμιότητας των βασικών κανόνων εργασίας και δεν αποσκοπεί να αμφισβητήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα των αναπτυσσόμενων χωρών με τα χαμηλά ημερομίσθια. Ο βασικός αυτός στόχος προαγωγής θεμελιωδών δικαιωμάτων και βιώσιμης ανάπτυξης αντικατοπτρίζεται στη θέση της ΕΕ, όπως αυτή εκτίθεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 1999 [2].

[2] Τα συμπεράσματα βρίσκονται στο παράρτημα 1 της παρούσας ανακοίνωσης.

Μέσα στην ίδια την Ευρώπη, η αναγνώριση ότι η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη συμβαδίζει με την κοινωνική συνοχή - πράγμα το οποίο σημαίνει σεβασμό των βασικών κανόνων εργασίας -ενισχύει πλέον τους στρατηγικούς στόχους της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ. Πράγματι, η έννοια της αλληλοϋποστήριξης των κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών βρίσκεται στο κέντρο του προγράμματος της ΕΕ για την κοινωνική πολιτική, το οποίο εγκρίθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, το Δεκέμβριο του 2000. Επιπροσθέτως, τα θέματα αυτά θα εξετασθούν στο πλαίσιο της Στρατηγικής Αειφόρου Ανάπτυξης της ΕΕ, μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση που αφορά τη συμβολή της Ένωσης στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, την οποία όπως συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, προτίθεται να υποβάλει η Επιτροπή, έως τον Ιανουάριο του 2002.

Οι υπάρχουσες διεθνείς οικονομικοί και κοινωνικοί κανόνες και δομές δεν είναι ισορροπημένες σε παγκόσμιο επίπεδο [3]. Η παγκόσμια διαχείριση της αγοράς αναπτύχθηκε ταχύτερα από ό,τι η παγκόσμια κοινωνική διαχείριση. Ο μηχανισμός επιβολής της ΔΟΕ, που περιορίζεται σε επικυρούμενες συμβάσεις, έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Αντιθέτως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), με το βασιζόμενο σε κανόνες σύστημά του και το δεσμευτικό μηχανισμό του διευθέτησης διαφορών, αποτελεί έναν ισχυρό και σχετικά αποτελεσματικό οργανισμό. Η σχετική αυτή ισχύς του ΠΟΕ οδήγησε σε αιτήματα να αναλαμβάνει δράση και σε τομείς εκτός του εμπορικού πεδίου, χρησιμοποιώντας έτσι τα μέσα του για ενίσχυση της διαχείρισης σε άλλους τομείς πολιτικής, όπως στους κανόνες εργασίας και το περιβάλλον. Ωστόσο, η ΔΟΕ είναι, και πρέπει να παραμείνει, η αρμόδια οργάνωση για τον καθορισμό και ενασχόληση με τους κανόνες εργασίας, και μια επανεξισορρόπηση του παγκόσμιου συστήματος θα πρέπει να επιζητήσει την ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα ξεκινώντας από τους μηχανισμούς της ΔΟΕ και όχι του ΠΟΕ.

[3] Ο Γενικός Γραμματέας των ΗΕ, Koffi Annan, στην έκθεσή του στη Διάσκεψη Κορυφής της Χιλιετίας δήλωσε ότι"...τελευταίες δεκαετίες έχει προκύψει μια ανισορροπία μεταξύ επιτυχημένων προσπαθειών για την κατάρτιση αυστηρών και απολύτως εφαρμοζόμενων κανόνων που διευκολύνουν την επέκταση των παγκόσμιων αγορών, ενώ οι προσπάθειες για την προώθηση εξίσου έγκυρων κοινωνικών στόχων, όπως οι κανόνες εργασίας, το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή η μείωση της φτώχειας, έχουν μείνει πίσω".

Οι ευρύτερες αυτές πτυχές της παγκόσμιας διαχείρισης από μόνες τους εκφεύγουν του πεδίου εφαρμογής της παρούσας ανακοίνωσης αν και επηρεάζουν το ζήτημα της προαγωγής βασικών κανόνων εργασίας. Οι προβληματισμοί αυτοί μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη δυναμική των διεθνών εξελίξεων στον εν λόγω τομέα κατά την προηγούμενη δεκαετία καθώς και να προσδιορίσουμε δρόμους για την προαγωγή της κοινωνικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Ειδικότερα, οι προβληματισμοί αυτοί τονίζουν τη στενή διασύνδεση μεταξύ εμπορίου και επενδύσεων, οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ανάπτυξης και την ανάγκη αντιμετώπισης των ζητημάτων αυτών με έναν ολοκληρωμένο τρόπο. Το γεγονός αυτό απαιτεί μια πολυκλαδική προσέγγιση για την προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας.

Αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης είναι να περιγράψει στρατηγική για τη βελτίωση της κοινωνικής διαχείρισης και την προώθηση βασικών κανόνων εργασίας, με σκοπό την ενίσχυση της συνεισφοράς της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνική ανάπτυξη και στο σεβασμό θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στον καθορισμό της στρατηγικής αυτής, η ανακοίνωση προτείνει τη χρήση μέσων σε διάφορους τομείς πολιτικής, σε διεθνές και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επιδιώκοντας έτσι να ορίσει μια περιεκτική και πολυκλαδική προσέγγιση

2. Διεθνεις εξελιξεισ στην προαγωγη βασικων κανονων εργασιασ

2.1. Προς μία διεθνώς καλύτερη κοινωνική διαχείριση

Διεθνείς συζητήσεις για τη σχέση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και κοινωνικής ανάπτυξης έχουν γίνει σε διάφορα φόρα, μεταξύ άλλων, κατά τη διάσκεψη κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη χιλιετηρίδα, και με διάφορους βαθμούς επικέντρωσης. [4] Οι συζητήσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τη γενική στήριξη στην προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας και τη μεγαλύτερη αναγνώριση της κοινωνικής ανάπτυξης ως αναγκαίου συστατικού παράγοντα της βιώσιμης ανάπτυξης. Υπογραμμίζουν, επίσης, ξεκάθαρα τη δυσκολία αντιμετώπισης της αλληλεπίδρασης μεταξύ εμπορίου και κοινωνικών ζητημάτων με τρόπο που να λαμβάνει δεόντως υπόψη του τους προβληματισμούς όλων των μερών. Η μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι ο συσχετισμός εμπορίου και κοινωνικών ζητημάτων μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κατάχρησης για σκοπούς προστατευτισμού ή να ανοίξει το δρόμο για αυξημένη προσφυγή σε εμπορικές κυρώσεις. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι, κατά τα τελευταία έτη, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των ιδιωτικών εθελοντικών πρωτοβουλιών για την προώθηση της εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας, οι οποίες είτε ξεκίνησαν από εταιρείες είτε είχαν ως στόχο την υποστήριξη των δραστηριοτήτων τους. Οι πρωτοβουλίες αυτές μπορούν να θεωρηθούν ότι συμβάλλουν στη βελτίωση της κοινωνικής διαχείρισης και στην προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας, παράλληλα με μέτρα στα οποία εμπλέκονται κυβερνήσεις και άλλοι δημόσιοι φορείς. Η Επιτροπή ξεκίνησε δημόσια συζήτηση για τέτοιες πρωτοβουλίες στην πράσινη βίβλο της με τίτλο "Προαγωγή ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη". [5]

[4] Επισκόπηση των διεθνών εξελίξεων και δραστηριοτήτων από διεθνείς οργανισμούς βρίσκεται στο έγγραφο της ΔΟΕ για την ομάδα εργασίας του Νοεμβρίου του 2000 για τις κοινωνικές διαστ´σεις της παγκοσμιοποίησης: Εξελίξεις σε άλλους οργανισμούς: ανασκόπηση των εξελίξεων σε άλλους διεθνείς οργανισμούς και όργανα σχετικά με το έργο της ομάδας εργασίας, GV.279/WP/SDG/1.

[5] COM(2001)x της 18ης Ιουλίου 2001.

2.1.1. Αναγνώριση της παγκοσμιότητας των βασικών κανόνων εργασίας: Η παγκόσμια διάσκεψη κορυφής του 1995 για την κοινωνική ανάπτυξη

Το 1995, για πρώτη φορά, η παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την κοινωνική ανάπτυξη αντιμετώπισε την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, προσφέροντας έτσι πλήρη αναγνώριση στην κοινωνική συνιστώσα της βιώσιμης ανάπτυξης.

Στη διακήρυξη της Κοπεγχάγης για την κοινωνική ανάπτυξη, οι συμμετέχουσες χώρες αναγνώρισαν ότι η παγκοσμιοποίηση [6] δημιουργεί ευκαιρίες για βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς επίσης και για ανταλλαγή εμπειριών και αμφίδρομη γόνιμη ανάπτυξη ιδεωδών, πολιτισμικών αξιών και φιλοδοξιών. Παράλληλα αναγνώρισαν ότι, πολύ συχνά, τις αλλαγές και τις διεργασίες προσαρμογής συνοδεύουν η φτώχεια, η ανεργία και η κοινωνική αποσύνθεση. Η διακήρυξη της Κοπεγχάγης αναγνώρισε την πρόκληση της διαχείρισης της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης με τρόπο ώστε να αυξηθούν τα οφέλη της και να μειωθούν τα ενδεχόμενα αρνητικά της αποτελέσματα στους ανθρώπους.

[6] Ορίζεται ως "αποτέλεσμα αυξημένης ανθρώπινης κινητικότητας, βελτιωμένων επικοινωνιών, μεγάλης αύξησης του εμπορίου και των ροών κεφαλαίου και τεχνολογικών εξελίξεων", Διακήρυξη της Κοπεγχάγης για την κοινωνική ανάπτυξη και το πρόγραμμα δράσης της παγκόσμιας διάσκεψης κορυφής για την κοινωνική ανάπτυξη της 12ης Μαρτίου 1995.

Στο πρόγραμμα δράσης [7], οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να "διαφυλάττουν και να προάγουν το σεβασμό για τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της καταναγκαστικής και της παιδικής εργασίας, της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του δικαιώματος της οργάνωσης και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, της ίσης αμοιβής για άνδρες και γυναίκες για εργασία ίσης αξίας και της μη εφαρμογής διακρίσεων στην απασχόληση, με πλήρη εφαρμογή των συμβάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) στην περίπτωση κρατών που είναι συμβαλλόμενα μέρη στις εν λόγω συμβάσεις και λαμβανομένων υπόψη των αρχών που προβλέπονται στις εν λόγω συμβάσεις στην περίπτωση χωρών που δεν αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη, ώστε να επιτυγχάνεται έτσι πραγματικά βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση και βιώσιμη ανάπτυξη." Έτσι, για πρώτη φορά, η διάσκεψη κορυφής καθόρισε βασικούς κανόνες εργασίας και αναγνώρισε την παγκοσμιότητά τους, καθιστώντας τους ευθύνη όλων των κυβερνήσεων και όχι μόνον εκείνων που έχουν επικυρώσει τις σχετικές συμβάσεις.

[7] Παράγραφος 54 (β): Επέκταση της παραγωγικής απασχόλησης και μείωση της ανεργίας, βελτιωμένη ποιότητα της εργασίας και της απασχόλησης.

2.1.2. Ενίσχυση των βασικών κανόνων εργασίας στη ΔΟΕ: Η διακήρυξη του 1998 για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία

Η διάσκεψη κορυφής στην Κοπεγχάγη, με την πρόσθετη ώθηση που δόθηκε από τη μελέτη του ΟΟΣΑ το 1996 και την υπουργική διακήρυξη του ΠΟΕ στη Σιγκαπούρη, έδωσε ώθηση στην υιοθέτηση της διακήρυξης της ΔΟΕ το 1998 για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία [8]. Η εν λόγω διακήρυξη απετέλεσε σημαντικό βήμα προόδου για την παγκόσμια αναγνώριση βασικών κανόνων εργασίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμφωνία ότι όλα τα μέλη της ΔΟΕ, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που δεν έχουν επικυρώσει τις σχετικές συμβάσεις, υποχρεούνται υπό την ιδιότητα τους ως μέλη της ΔΟΕ, να προωθήσουν και να εφαρμόσουν τις αρχές που αφορούν τα θεμελιώδη δικαιώματα των συμβάσεων της ΔΟΕ. Ο σημαντικότερος στόχος της διακήρυξης ήταν να εξασφαλίσει την παγκόσμια αναγνώριση και εφαρμογή των βασικών κανόνων εργασίας, όπως διαμορφώθηκαν στη διάσκεψη κορυφής της Κοπεγχάγης και στην ίδια τη διακήρυξη.

[8] Εγκρίθηκε στις 18 Ιουνίου 1998 από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Εργασίας στην 86η σύνοδό της. Η εν λόγω σημαντική εξέλιξη αναγνωρίστηκε και στηρίχθηκε στη Συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης +5 στη Γενεύη το 2000, η οποία δέσμευσε τους συμμετέχοντες να "σέβονται, να προάγουν και να πραγματώνουν τις αρχές που περιλαμβάνονται στη διακήρυξη της ΔΟΕ για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία και την παρακολούθησή τους".

Η διακήρυξη του 1998 επιβεβαίωσε τους τέσσερις βασικούς κανόνες εργασίας που καθορίστηκαν από τη διάσκεψη κορυφής στην Κοπεγχάγη:

Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και ουσιαστική αναγνώριση του δικαιώματος των συλλογικών διαπραγματεύσεων

Εξάλειψη όλων των μορφών καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας

Ουσιαστική κατάργηση της παιδικής εργασίας

Εξάλειψη των διακρίσεων στην απασχόληση και το επάγγελμα

Οι εν λόγω τέσσερις βασικοί κανόνες εργασίας καλύπτονται επί του παρόντος από οκτώ συμβάσεις της ΔΟΕ [9].

[9] Οι οκτώ συμβάσεις της ΔΟΕ και ο υφιστάμενος αριθμός επικυρώσεων από τα μέλη της ΔΟΕ απαριθμούνται στο παράρτημα 2.

Η διακήρυξη του 1998 εισήγαγε επίσης έναν μηχανισμό παρακολούθησης για την προαγωγή της παγκόσμιας εφαρμογής των βασικών κανόνων εργασίας, ο οποίας ισχύει για όλα τα μέλη της ΔΟΕ, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που δεν έχουν επικυρώσει τις αντίστοιχες συμβάσεις της ΔΟΕ. Ο μηχανισμός αυτός παρακολούθησης, ο οποίος αποβλέπει να συνδράμει τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τα κράτη μέλη, είναι πρόσθετος στους εποπτικούς μηχανισμούς που προβλέπονται από το καταστατικό της ΔΟΕ για την εφαρμογή των επικυρωμένων συμβάσεων, καθώς και στην ειδική διαδικασία για την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, η οποία εφαρμόζεται ήδη στα κράτη που δεν την έχουν επικυρώσει.

Διαθέσιμα μέσα στην ΔΟΕ για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας

1. Ο εποπτικός μηχανισμός

α) Τακτική κατάρτιση εκθέσεων για την εφαρμογή των επικυρωμένων συμβάσεων της ΔΟΕ

Κάθε δύο έως πέντε έτη, τα μέλη υποβάλλουν έκθεση για τα μέτρα που ελήφθησαν για την εφαρμογή των συμβάσεων που έχουν επικυρώσει. Οι εν λόγω εκθέσεις εξετάζονται από μία επιτροπή εμπειρογνωμόνων (CEACR), η οποία μπορεί να εντοπίσει ειδικά προβλήματα και να απαιτήσει πρόσθετες πληροφορίες. Παρόλο που οι εκθέσεις αυτές καλύπτουν όλες τις συμβάσεις της ΔΟΕ, μεγάλος αριθμός παρατηρήσεων της CEACR αφορά την εφαρμογή των θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ. Πρόσθετη πίεση μπορεί να ασκηθεί από την ετήσια συνδιάσκεψη της ΔΟΕ μέσω της τριμελούς επιτροπής για την εφαρμογή των συμβάσεων και συστάσεων.

β) Διαδικασία καταγγελιών

Πέραν των τακτικών εποπτικών μέσων, το καταστατικό της ΔΟΕ προβλέπει και ειδικότερες δράσεις. Έτσι, τα μέλη της ΔΟΕ μπορούν να προβαίνουν σε καταγγελίες βάσει των διατάξεων του άρθρου 26 ενώ, βάσει των διατάξεων του άρθρου 24, και οι οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων έχουν τη δυνατότητα να κάνουν παραστάσεις. Η εν λόγω διαδικασία μπορεί να οδηγήσει στη σύσταση επιτροπής έρευνας, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των εργοδοτών και των εργαζομένων και της ΔΟΕ. Όταν μια χώρα δεν εκτελεί τις συστάσεις κάποιας επιτροπής έρευνας της ΔΟΕ, η ΔΟΕ μπορεί να κληθεί να εφαρμόσει τις διατάξεις του άρθρου 33. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, το διαχειριστικό όργανο της ΔΟΕ μπορεί, σε περίπτωση σοβαρής και συνεχούς παραβίασης, να προτείνει στη συνδιάσκεψη μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις συστάσεις της επιτροπής έρευνας.

Τον Ιούνιο του 2000, η συνδιάσκεψη της ΔΟΕ ενέκρινε δράση βάσει του άρθρου 33 λόγω της μη συμμόρφωσης της Βιρμανίας/Μυανμάρ με τις συστάσεις της ΔΟΕ όσον αφορά την αποτελεσματική κατάργηση της καταναγκαστικής εργασίας. Ήταν η πρώτη φορά στην 81ετή ιστορία της ΔΟΕ που η συνδιάσκεψη κατέφυγε σε τέτοιου είδους μέτρα. Το ψήφισμα συνιστούσε στα μέλη της οργάνωσης να ανασκοπήσουν, υπό το φως των συμπερασμάτων της επιτροπής έρευνας, τις ενδεχόμενες σχέσεις τους με το υπόψη κράτος μέλος και να λάβουν κατάλληλα μέτρα για να μην μπορεί το εν λόγω μέλος να εκμεταλλευτεί τις σχέσεις αυτές για να διαιωνίσει ή να επεκτείνει το σύστημα της καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας. Οι διεθνείς οργανισμοί κλήθηκαν επίσης να επανεξετάσουν, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και υπό το φως των συμπερασμάτων της επιτροπής έρευνας, οποιαδήποτε ενδεχόμενη συνεργασία τους με το εν λόγω μέλος και να διακόψουν, όπου κρίνεται σκόπιμο, το συντομότερο δυνατό οποιαδήποτε δραστηριότητα η οποία θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα, έμμεσα ή άμεσα, την υποκίνηση της πρακτικής της καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας. Απομένει ακόμη να διασαφηνιστεί η σχέση μεταξύ οποιασδήποτε εμπορικής φύσεως ενέργειας, στην οποία μπορεί να επιλέξουν τα μέλη να προβούν στο εν λόγω πλαίσιο, και των κανόνων του ΠΟΕ - ειδικότερα τα άρθρα XX και XXI της GATT.

2. Η συνέχεια στη διακήρυξη του 1998 για τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία

α) Κατάρτιση εκθέσεων για τις θεμελιώδεις εργασιακές αρχές και δικαιώματα από χώρες που δεν έχουν προβεί σε επικύρωσή τους

Ως συνέχεια της διακήρυξης της ΔΟΕ του 1998, εισήχθη η απαίτηση της κατ' έτος κατάρτισης εκθέσεως μέσω της οποίας οι χώρες που δεν έχουν προβεί σε επικύρωση πρέπει να παρουσιάζουν τα μέτρα που έλαβαν για την προαγωγή των αρχών των θεμελιωδών συμβάσεων. Οι εν λόγω εκθέσεις δημοσιεύονται κάθε χρόνο σε μια ετήσια ανασκόπηση. Ομάδες εργοδοτών και εργαζομένων μπορούν να υποβάλουν σχόλια σχετικά με τις εκθέσεις. Ομάδα εμπειρογνωμόνων μπορεί επίσης να κάνει σχόλια σχετικά με τις εθνικές εκθέσεις. Μέχρι τώρα, τα σχόλια αυτά είχαν μόνο γενικό χαρακτήρα.

β) Γενική έκθεση

Σύμφωνα με τη διακήρυξη του 1998, κάθε χρόνο ο Γενικός Διευθυντής της ΔΟΕ υποβάλλει γενική έκθεση, που καλύπτει τόσο τις χώρες που έχουν επικυρώσει τις σχετικές συμβάσεις όσο και εκείνες που δεν το έχουν πράξει, και η οποία εστιάζεται στον εντοπισμό των τάσεων όσον αφορά σε κάθε μία από τις τέσσερις αρχές των βασικών κανόνων εργασίας. Η έκθεση του 2000 εστιάστηκε στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι ενώ η έκθεση αυτού του χρόνου εστιάστηκε στην καταναγκαστική εργασία.

3. Τεχνική βοήθεια

Η τεχνική βοήθεια αποτελεί για τη ΔΟΕ καίριο μέσον προαγωγής των αρχών και δικαιωμάτων της διακήρυξης του 1998 και έχει αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα στο παρελθόν. Η βοήθεια της ΔΟΕ περιλαμβάνει την παροχή συμβουλών σχετικά με νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, δόμηση ικανοτήτων κανονιστικών και διοικητικών φορέων και κατάρτιση κρατικών υπαλλήλων, ώστε να ενισχυθεί η ικανότητα των τριμερών συστατικών. Η τεχνική βοήθεια συνδέεται συχνά και με άλλα στοιχεία - π.χ. παρακολούθηση, στήριξη για εκπαιδευτικές δομές και κοινωνική πρόνοια - σε ολοκληρωμένα προγράμματα. Οι προσπάθειες στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος για την εξάλειψη της παιδικής εργασίας (IPEC) π.χ. στο Πακιστάν αποτελούν παράδειγμα ενός επιτυχούς και ολοκληρωμένου προγράμματος (βλέπε Παράρτημα 3).

2.1.3. Προς μία ευρύτερη προοπτική: Δημιουργία ομάδας εργασίας της ΔΟΕ για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης

Ήδη από το 1994 [10], το διαχειριστικό όργανο της ΔΟΕ σύστησε την ομάδα εργασίας της ΔΟΕ για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης. Η ομάδα εργασίας ανέλυσε ένα ευρύ φάσμα πτυχών της οικονομικής παγκοσμιοποίησης στο πλαίσιο τριών κύριων θεμάτων: (i) Ανασκόπηση των διαθέσιμων μέσων δράσης για την επίτευξη του κοινωνικού στόχου της ΔΟΕ στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης (ενίσχυση της παγκόσμιας διαχείρισης). (ii) βελτίωση της εμπειρικής γνώσης των κοινωνικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης. και (iii) συζήτηση των δραστηριοτήτων άλλων οργανισμών.

[10] Κατά την ίδρυσή της, η ομάδα εργασίας ονομάσθηκε ομάδα εργασίας για τις κοινωνικές διαστάσεις της απελευθέρωσης του Διεθνούς Εμπορίου. Η ονομασία της άλλαξε το 2000.

Τον Μάρτιο του 2000, η ομάδα εργασίας αποφάσισε να διευρύνει περαιτέρω την αποστολή της και όρισε μελλοντικές δραστηριότητες ως ακολούθως:

"Στόχος της δράσης είναι η εμβάθυνση του γνωστικού περιεχομένου της ΔΟΕ σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων διαστάσεων οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών στο νέο πλαίσιο μιας παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βάση για προτάσεις πολιτικής, οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ικανότητα των χωρών στην καλύτερη αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης. Τα αποτελέσματα θα συμβάλουν στο διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων με άλλους διεθνείς οργανισμούς σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος."

Μετά τον επανακαθορισμό των καθηκόντων της, στην συνάντησή της το Νοέμβριο του 2000, η ομάδα εργασίας εξέτασε ζητήματα σχετικά με την κατανόηση του πως επιδρά η παγκοσμιοποίηση στην κοινωνική πρόοδο και, ειδικότερα, τη συμβολή της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην ανάπτυξη.

Ο γενικός διευθυντής της ΔΟΕ Somavνa προώθησε έτι περαιτέρω το έργο αυτό στη συνάντηση της ομάδας εργασίας τον Μάρτιο του 2001, προτείνοντας ορισμένους τρόπους για την ενίσχυση και περαιτέρω αναβάθμιση της ομάδας εργασίας. Με την ευκαιρία της διεθνούς συνδιάσκεψης εργασίας, τον Ιούνιο του 2001, η ομάδα εργασίας εξέτασε πιο λεπτομερείς προτάσεις του κ. Somavνa για την ενίσχυση των δράσεών της. Συμφώνησαν στην ανάγκη ενίσχυσης των τεχνικών ικανοτήτων της ομάδας εργασίας. Επιπλέον, το Νοέμβριο του 2001, η γραμματεία της ΔΟΕ θα κάνει περαιτέρω προτάσεις σχετικά με το ρόλο της ομάδας εργασίας ως φόρουμ για υψηλού επιπέδου διάλογο και ανταλλαγή απόψεων ενώ ο γενικός διευθυντής θα συνεχίσει τις διαβουλεύσεις σχετικά με ορισμένες από τις μακροπρόθεσμες επιλογές για την ομάδα εργασίας προκειμένου, κυρίως, να εντοπίσει πώς μπορεί να υλοποιηθεί η πρόταση για τη σύσταση παγκόσμιας επιτροπής από εξέχουσες προσωπικότητες, που θα έχει ως σκοπό να ετοιμάσει μια αξιόπιστη έκθεση για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης.

2.1.4. Στο πλαίσιο του εμπορίου: Η υπουργική διακήρυξη του ΠΟΕ το 1996 στη Σιγκαπούρη

Στην υπουργική συνάντηση του Μαρακές, τον Απρίλιο του 1994, τέθηκε στο τραπέζι των συζητήσεων η σχέση μεταξύ του πολυμερούς εμπορικού συστήματος και των κανόνων εργασίας, οπότε ορισμένοι από τους συμμετέχοντες ζήτησαν από τον ΠΟΕ να εργαστεί περαιτέρω στο εν λόγω ζήτημα. Στην πρώτη υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ στη Σιγκαπούρη, το Δεκέμβριο του 1996, ορισμένα μέλη του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕπ, πρότειναν να δημιουργηθεί ομάδα εργασίας του ΠΟΕ για να εξετάσει τη σύνδεση μεταξύ διεθνούς εμπορίου και εργασιακών συνθηκών. Η θέση αυτή υποστηρίχθηκε ιδιαίτερα από εκβιομηχανισμένες χώρες, ενώ σε αυτή αντιτάχθηκαν έντονα οι περισσότερες από τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες τη θεώρησαν ως πρόσχημα για προστατευτισμό και ως προσπάθεια εισαγωγής εμπορικών περιορισμών μέσω κανόνων εργασίας. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν η παράγραφος 4 της υπουργικής διακήρυξης του ΠΟΕ το 1996 στη Σιγκαπούρη, στην οποία αναφέρεται:

"Ανανεώνουμε τη δέσμευσή μας στην τήρηση διεθνώς αναγνωρισμένων βασικών κανόνων εργασίας. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) αποτελεί το αρμόδιο όργανο για τον καθορισμό και την διαχείριση των εν λόγω κανόνων και επιβεβαιώνουμε τη στήριξή μας στο έργο της σχετικά με την προαγωγή τους. Πιστεύουμε ότι η οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη, που ενισχύεται από την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών και την περαιτέρω ελευθέρωση του εμπορίου, συμβάλλει στην προαγωγή των εν λόγω κανόνων. Απορρίπτουμε τη χρήση κανόνων εργασίας για σκοπούς προστατευτισμού και συμφωνούμε ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα χωρών, ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων χωρών με χαμηλά ημερομίσθια, δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να αμφισβητηθεί. Για το σκοπό αυτό, τονίζουμε ότι οι γραμματείες του ΠΟΕ και της ΔΟΕ θα συνεχίσουν την υφιστάμενη συνεργασία τους."

Η σχέση μεταξύ εμπορίου και κοινωνικών ζητημάτων συζητήθηκε επίσης και στην τρίτη υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ στο Σιάτλ, τον Νοέμβριο του 1999, όταν ορισμένες εκβιομηχανισμένες χώρες ζήτησαν να συμπεριληφθεί το εμπόριο και η εργασία στην ατζέντα του ΠΟΕ [11]. Η θέση της ΕΕπ για την τρίτη υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ περιγράφτηκε στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, τον Οκτώβριο του 1999 (αναπαράγεται στο παράρτημα 1). Η υπουργική συνδιάσκεψη στο Σιάτλ δεν κατέληξε σε συμπεράσματα. Δικαιούμαστε να πούμε ότι το θέμα του εμπορίου και της εργασίας και η προφανής επιθυμία ενός, τουλάχιστον, βασικού μέλους του ΠΟΕ να συνδεθούν οι κανόνες εργασίας με εμπορικές κυρώσεις συνέβαλε στην αποτυχία της εν λόγω συνδιάσκεψης. Γενικότερα, τα πρακτικά της υπουργικής συνδιάσκεψης επιβεβαίωσαν τον ιδιαίτερα ευαίσθητο χαρακτήρα του θέματος για όλες ουσιαστικά τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, παρά το ευαίσθητο αυτό του θέματος, ανεπίσημες συζητήσεις, τότε και μετά, βοήθησαν και αυτές στην υπόδειξη του δρόμου για μία πιθανή διεθνή συνεννόηση σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του δεσμού μεταξύ παγκοσμιοποίησης, εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης. Μία τέτοιου είδους συνεννόηση χρειάζεται πιθανότατα να βασιστεί στα ακόλουθα στοιχεία:

[11] Η δεύτερη υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ, το 1998, στη Γενεύη απλώς επιβεβαίωσε τις δεσμεύσεις και αξιολογήσεις της Σιγκαπούρης, αλλά δεν έκανε ιδιαίτερη μνεία στο δεσμό μεταξύ εμπορίου και κανόνων εργασίας.

τακτικός διεθνής διάλογος για το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη.

με τη συμμετοχή των ΔΟΕ, ΠΟΕ, UNCTAD, Παγκόσμιας Τράπεζας, κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών.

να αναλάβει την ανάλυση και να ανταλλάξει εμπειρίες για τη σχέση μεταξύ εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα

θα απορρίπτει ρητώς οποιεσδήποτε προσεγγίσεις που θα βασίζονται σε κυρώσεις.

2.1.5. Μία σύνθετη σχέση: η μελέτη του ΟΟΣΑ για το διεθνές εμπόριο και τους βασικούς κανόνες εργασίας

Το 1996, μελέτη του ΟΟΣΑ για το διεθνές εμπόριο και τους βασικούς κανόνες εργασίας παρέσχε μια χρήσιμη ανάλυση της διασύνδεσης μεταξύ εμπορίου, ανταγωνιστικότητας, ανάπτυξης και βασικών κανόνων εργασίας. Η μελέτη εστιάστηκε σε βασικούς κανόνες εργασίας, οι οποίοι διαφέρουν σε ουσία και σε οικονομικό αποτέλεσμα από άλλους κανόνες εργασίας. Η μελέτη κατέληξε στο ότι:

η απουσία ή έλλειψη απόλυτου σεβασμού των θεμελιωδών κανόνων σε μία χώρα δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα αύξησης του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της δεδομένης χώρας στο διεθνές εμπόριο ή στην προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων και ότι

υπάρχει θετική αλληλεπίδραση μεταξύ απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου και της εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας.

Στην ενημέρωση της μελέτης, που έγινε το 2000, έγινε επισκόπηση των εξελίξεων από τη μελέτη του 1996 καθώς και επισκόπηση πρόσφατης βιβλιογραφίας. Η εν λόγω ενημερωμένη έκθεση επιβεβαίωσε σε μεγάλο βαθμό τα βασικά πορίσματα της μελέτης του 1996 (βλ. παράρτημα 4 για τα κύρια στοιχεία της ενημέρωσης του 2000).

2.1.6. Ανάπτυξη διεθνών κωδίκων δεοντολογίας: προς μία εταιρική κοινωνική ευθύνη

Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (ΠΕΕ) θα πρέπει να αναλάβουν σημαντικό ρόλο στη στήριξη μιας κοινωνικώς υπεύθυνης εταιρικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο των παγκόσμιων αγορών εργασίας. Η επίδραση του διεθνούς εμπορίου στους βασικούς κανόνες εργασίας εξαρτάται και από τις εσωτερικές πολιτικές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της ανάπτυξης στα πλαίσια διεθνών ανταγωνιστικών αγορών. Η Επιτροπή ενθαρρύνει ζωηρά τις εταιρείες να αναλάβουν εταιρική κοινωνική ευθύνη, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τον εθελοντικό χαρακτήρα των πρωτοβουλιών αυτών. Περαιτέρω, η Επιτροπή πιστεύει ότι εταιρική κοινωνική ευθύνη θα πρέπει να αναπτυχθεί σε συνεργασία με όλους τους σχετικούς εμπλεκόμενους φορείς.

2.1.6.1. Η τριμερής διακήρυξη αρχών της ΔΟΕ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική

Το 1977, η ΔΟΕ υιοθέτησε τριμερή διακήρυξη αρχών σχετικά με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική. Η διακήρυξη ενημερώθηκε το 2000 υπό το φως της διακήρυξης του 1998 της ΔΟΕ για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία. Η αξία της διακήρυξης έγκειται τόσο στο περιεκτικό της περιεχόμενο το οποίο καλύπτει όλες τις πτυχές της κοινωνικής πολιτικής, από τις βιομηχανικές σχέσεις μέχρι την κατάρτιση και την απασχόληση - όσο και στο γεγονός ότι απευθύνεται σε μία μεγάλη σειρά καίριων οικονομικών παραγόντων (ΠΕΕ, κυβερνήσεις και οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων).

2.1.6.2. Οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις

Οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις - που υιοθετήθηκαν το 2000 - έχουν καίρια σημασία. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν σύνολο συστάσεων απευθυνόμενων από κυβερνήσεις σε ΠΕΕ. Παρόλο που δεν είναι δεσμευτικές, στηρίζονται από τις χώρες του ΟΟΣΑ, από τις οποίες προέρχονται οι περισσότερες ΠΕΕ. Για να συμπορευτούν με την έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και για να προωθήσουν τη συμβολή του επιχειρηματικού κλάδου στην κοινωνική ανάπτυξη και την προαγωγή των βασικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, οι κατευθυντήριες γραμμές παρέχουν εθελοντικές αρχές και κανόνες για υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά σε τομείς όπως η απασχόληση, οι βιομηχανικές σχέσεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον, ο ανταγωνισμός, η κοινολόγηση πληροφοριών και η φορολογία, η καταπολέμηση της δωροδοκίας και η προστασία του καταναλωτή. Η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών θα πρέπει να στηριχθεί για να περιοριστεί το κόστος από την απουσία εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και οι επιπτώσεις όσον αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές, οι ΠΕΕ θα πρέπει να συμβάλλουν στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική πρόοδο με σκοπό την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσων επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους, συνεπείς με τις διεθνείς υποχρεώσεις και δεσμεύσεις της φιλοξενούσας κυβέρνησης. Ειδικότερα στον κοινωνικό τομέα, οι κατευθυντήριες γραμμές συστήνουν την ανάληψη δεσμεύσεων από τις ΠΕΕ σύμφωνα με τις θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ, αναφέροντας ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει:

Να σέβονται το δικαίωμα εκπροσώπησης των εργαζομένων από εργατικά συνδικάτα και να συμμετέχουν σε εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους αυτούς.

Να συμβάλλουν στην αποτελεσματική κατάργηση της παιδικής εργασίας.

Να συμβάλλουν στην εξάλειψη κάθε μορφής καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας.

Να μην κάνουν διακρίσεις στους εργαζομένους τους όσον αφορά την απασχόληση ή το επάγγελμα.

2.1.6.3. Το Διεθνές Σύμφωνο των ΗΕ

Η πρωτοβουλία του Διεθνούς Συμφώνου των ΗΕ αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα διεθνώς προτεινομένου κώδικα δεοντολογίας για μια κοινωνικώς υπεύθυνη εταιρική συμπεριφορά. Η εν λόγω πρωτοβουλία προτάθηκε για πρώτη φορά το 1999 από το γενικό γραμματέα των ΗΕ Kofi Annan, προκειμένου να προκληθούν οι ιθύνοντες των επιχειρήσεων να προωθήσουν και να εφαρμόσουν εννέα αρχές που προέρχονται από διεθνή μέσα για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργασιακών και περιβαλλοντικών κανόνων. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε επισήμως τον Ιούλιο του 2000 από την κοινωνία των επιχειρήσεων, της εργασίας και των πολιτών. Συμφώνησαν να συνεργαστούν στο κοινό αυτό πλαίσιο για την προώθηση υπεύθυνης εταιρικής συμπεριφοράς και των κοινωνικών πυλώνων της παγκοσμιοποίησης, μέσω διαλόγου και επιχειρησιακών δραστηριοτήτων.

Βασικός στόχος της εν λόγω πρωτοβουλίας - η οποία για πρώτη φορά φέρνει σε επαφή επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των ΗΕ - είναι να κάνει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αγκαλιάσουν και να ενεργοποιήσουν τις εννέα βασικές αρχές στις επιμέρους εταιρικές τους πρακτικές τους και να στηρίξουν τις δημόσιες πολιτικές στους τομείς αυτούς. Στον τομέα της εργασίας, ο γενικός γραμματέας των ΗΕ ζήτησε από τις επιχειρήσεις "να αναδειχθούν ηγέτες σε παγκόσμιο επίπεδο στηρίζοντας τις αξίες που συνιστούν τον πυρήνα της έννοιας της Αξιοπρεπούς Εργασίας. Οι εν λόγω αρχές βοηθούν στην ανάπτυξη εποικοδομητικών σχέσεων στο χώρο εργασίας και στην κοινότητα, καθώς και στην πραγματοποίηση σταθερότερων επενδύσεων. Οι επιχειρήσεις θα ωφεληθούν από πλευράς παραγωγικότητας, βελτίωσης του ονόματός τους καθώς και ανάπτυξης συνεργατικών εργασιακών περιβαλλόντων, ο συνδυασμός των οποίων μπορεί να βελτιώσει τη βάση." Οι αρχές που προτάθηκαν στον τομέα της εργασίας αντικατοπτρίζουν τις οκτώ θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ (οι αρχές του διεθνούς συμφώνου παρατίθενται στο παράρτημα 5).

3. Βασικα αξιωματα της προσεγγισης της ΕΕ

Η ΕΕ είναι δεσμευμένη από μακρού στην προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας και της κοινωνικής ανάπτυξης γενικότερα. Η ίδια η ΕΕ στηρίζεται στο σεβασμό θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης [12], που διακηρύχθηκε στη Νίκαια το Δεκέμβριο του 2000, επιβεβαιώνει το στόχο της ΕΕ να προωθήσει και να εντάξει πλήρως τα θεμελιώδη δικαιώματα - συμπεριλαμβανομένων και των βασικών κανόνων εργασίας - σε όλες της τις πολιτικές και δράσεις.

[12] Ιδιαίτερης σημασίας στο παρόν πλαίσιο είναι το κεφάλαιο IV για την αλληλεγγύη: άρθρο 27 για τα δικαιώματα των εργαζομένων στην πληροφόρηση και τις διαβουλεύσεις στο πλαίσιο της επιχείρησης, άρθρο 28 για το δικαίωμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και δράσης, άρθρο 30 για την προστασία σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, άρθρο 31 για τις δίκαιες και ορθές εργασιακές συνθήκες και άρθρο 32 για την απαγόρευση της παιδικής εργασίας και την προστασία των νεαρών ατόμων στην εργασία, καθώς επίσης και το άρθρο 5 του κεφαλαίου Ι για την αξιοπρέπεια, το οποίο απαγορεύει τη δουλεία και την καταναγκαστική εργασία.

3.1. Οι κανόνες εργασίας ως καίριο στοιχείο της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ

Η οικονομική πρόοδος και η κοινωνική συνοχή από κοινού με ένα υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος συνιστούν συμπληρωματικούς πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης και βρίσκονται στον πυρήνα της διεργασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, η επίτευξη υψηλότερων επιπέδων απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας και η προαγωγή της ποιότητας ζωής αποτελούν στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προσφάτως, στο Συμβούλιο της Νίκαιας, η ΕΕ ενέκρινε ατζέντα για την κοινωνική πολιτική, η οποία προάγει την ιδέα της ποιότητας - στην απασχόληση, στις βιομηχανικές σχέσεις και στις συνθήκες εργασίας - ως κινητήρια δύναμη για μια ακμάζουσα οικονομία, που ενθαρρύνει την ένταξη, με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας.

Ο σεβασμός των κανόνων εργασίας αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και από την εποχή των πρώτων χρόνων της Κοινότητας έχει μαζευτεί ένας σημαντικός όγκος κοινοτικής νομοθεσίας, που ξεκινά από πρότυπα υγείας και ασφάλειας στην εργασία μέχρι τις ίσες ευκαιρίες και τη μη εφαρμογή διακρίσεων. Όσον αφορά, ειδικότερα, τους διεθνείς βασικούς κανόνες εργασίας, οι θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία που αναγνωρίζονται από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας ισχύουν φυσικά ως προς όλα τα μέρη τους στις χώρες της ΕΕ [13].

[13] Δεδομένου ότι η ταχεία επικύρωση από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και των οκτώ θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ αποτελεί φυσικό επακόλουθο της δέσμευσης της ´Ενωσης στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας, η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση στα κράτη μέλη στις 15 Σεπτεμβρίου του 2000 για την επικύρωση της τελευταίας θεμελιώδους σύμβασης της ΔΟΕ, αριθ. 182 (1999).

Στην ανάπτυξη της κοινωνικής διάστασης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο, ενώ το πεδίο εφαρμογής του κοινωνικού διαλόγου σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης επεκτείνεται προοδευτικά - έτσι ώστε οι κοινωνικοί εταίροι στην ΕΕ να παίζουν τώρα έναν σημαντικό θεσμικό ρόλο στην εκπόνηση της κοινωνικής πολιτικής και νομοθεσίας και της πολιτικής και νομοθεσίας για την απασχόληση στην ΕΕ. Η παροχή στους ίδιους τους κοινωνικούς εταίρους της δυνατότητας να προτείνουν κανόνες για τα ζητήματα που τους αφορούν ιδιαίτερα κατά τη διεργασία της ευρωπαϊκής οικονομικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης, αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο στις προσπάθειες της Κοινότητας να διαχειριστεί τις κοινωνικές διαστάσεις της δομικής αλλαγής. Περαιτέρω, η συνθήκη προβλέπει να ζητείται η γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των διαφόρων κλάδων της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, στη διεργασία της χάραξης πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή μπορεί να παίξει χρήσιμο ρόλο στην περαιτέρω προαγωγή του διαλόγου για τα θέματα που θίγονται στην παρούσα ανακοίνωση.

3.2. Απόρριψη προσεγγίσεων που βασίζονται σε κυρώσεις στην εμπορική πολιτική

Η θέση της ΕΕ σχετικά με το εμπόριο και την εργασία περιγράφεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 1999 για την προετοιμασία της τρίτης υπουργικής συνδιάσκεψης του ΠΟΕ, παραμένοντας η βάση για τη θέση της ΕΕ. σχετικά με το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη [14]. Στα εν λόγω συμπεράσματα, το Συμβούλιο συμφώνησε ότι η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει ενεργά την προστασία των βασικών κανόνων εργασίας. Άλλα θεμελιώδη στοιχεία των εν λόγω συμπερασμάτων του Συμβουλίου είναι η στήριξη του έργου της ΔΟΕ, καθώς και της συνεργασίας της με τον ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένου και ενός τακτικού διαλόγου. η στήριξη θετικών μέτρων ενθάρρυνσης του σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας και η σαφής απόρριψη οποιασδήποτε προσέγγισης που βασίζεται σε κυρώσεις.

[14] Τα συμπεράσματα βρίσκονται στο παράρτημα 1 της παρούσας ανακοίνωσης.

Το Συμβούλιο επιβεβαίωσε την πάγια αντίθεση της ΕΕ σε οποιεσδήποτε προσεγγίσεις που βασίζονται σε κυρώσεις δηλώνοντας ότι "η ΕΕ θα αντιταχθεί και θα απορρίψει οποιαδήποτε πρωτοβουλία σχετικά με τη χρήση των εργασιακών δικαιωμάτων για σκοπούς προστατευτισμού". Επιπλέον, το Συμβούλιο συμφώνησε "ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα χωρών, ιδιαίτερα των αναπτυσσόμενων χωρών με χαμηλά ημερομίσθια, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αμφισβητηθεί." Σε γενικότερο επίπεδο, τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 1999 αναγνώρισαν την αυξημένη συνοχή στη χάραξη παγκόσμιας οικονομικής πολιτικής ως γενικό στόχο. Στα πλαίσια του εν λόγω γενικού στόχου, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την εξέταση της αλληλεπίδρασης εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης, θεώρηση η οποία ανταποκρίνεται στις ανησυχίες για ανισότητα στο παγκόσμιο σύστημα διαχείρισης και επιβεβαιώνει την ανάγκη ενίσχυσης του ρόλου της ΔΟΕ.

3.3. Η μείωση της φτώχειας και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην αναπτυξιακή βοήθεια και τις διμερείς συμφωνίες

Η φτώχεια, η ανεπαρκής διαχείριση και η εκτεταμένη παραοικονομία αποτελούν συχνά τη βασική αιτία της ελλιπούς εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, μεγάλο τμήμα της τοπικής οικονομίας είναι "γκρίζα" οικονομία και δεν υπόκειται σε ρυθμίσεις. Οι φτωχότεροι πληθυσμοί εξαρτώνται ιδιαίτερα από την παραοικονομία, τόσο ως εργάτες όσο και ως καταναλωτές και, κατά συνέπεια, στερούνται κατά κανόνα σωστής προστασίας από τις συμφωνίες για τους βασικούς κανόνες εργασίας. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη μπορεί να συμβάλει στον σεβασμό και την αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων εργασίας και του κοινωνικού κανονιστικού πλαισίου και αντίστροφα: οι ενισχυμένοι βασικοί κανόνες εργασίας μπορούν να βελτιώσουν την οικονομική ανάπτυξη και αποδοτικότητα.

Ο κύριος στόχος της αναπτυξιακής πολιτικής της Κοινότητας είναι η μείωση της φτώχειας. Η κοινωνική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης, της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες, της κοινωνικής ολοκλήρωσης και των κοινωνικών κανονιστικών ρυθμίσεων, αποτελούν ουσιαστικό τμήμα των προσπαθειών για τη μείωση της φτώχειας. Συνεπώς, ο στόχος μείωσης της φτώχειας της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΚ προβλέπει την παροχή στήριξης για βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη. Η καλύτερη ολοκλήρωση των βασικών κανόνων εργασίας συμβαδίζει με τους γενικούς στόχους της αναπτυξιακής πολιτικής της Κοινότητας, η οποία βασίζεται στην αρχή της βιώσιμης, δίκαιης και συμμετοχικής ανθρώπινης και κοινωνικής ανάπτυξης. Η δήλωση, τον Νοέμβριο του 2000, του Συμβουλίου και της Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι τα μέσα δράσης της ΕΕπ που είναι διαθέσιμα στα πλαίσια των στρατηγικών μείωσης της φτώχειας θα πρέπει να συντονιστούν ώστε να καλύπτουν, μεταξύ άλλων, και τις κοινωνικές πτυχές της ανάπτυξης [15].

[15] Κοινή δήλωση του Συμβουλίου και της Επιτροπής τον Νοέμβριο του 2000 για την αναπτυξιακή πολιτική της Κοινότητας.

Οι συμφωνίες συνεργασίας που συνάπτονται μεταξύ της ΕΕπ και τρίτων χωρών καλύπτουν την οικονομική και κοινωνική συνεργασία. Ο περιεκτικός χαρακτήρας των συμφωνιών δίνει τη δυνατότητα στα διάφορα μέσα να λειτουργούν συμπληρωματικά προς την κατεύθυνση των στόχων της οικονομικής μεγέθυνσης και της βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής της διάστασης. Οι εν λόγω στόχοι αντανακλώνται πλέον σε όλες τις συμφωνίες συνεργασίας με τρίτες χώρες: από το 1992, όλες οι συμφωνίες που συνάφθηκαν μεταξύ της ΕΕπ και τρίτων χωρών απαιτήθηκε να περιλαμβάνουν ρήτρα που καθορίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα ως βασικό στοιχείο. Η ρήτρα αυτή περιλαμβάνει επίσης τους βασικούς κανόνες εργασίας, όπως ορίζονται στις οκτώ θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ. Επιπλέον, από την παγκόσμια διάσκεψη κορυφής για την κοινωνική ανάπτυξη στη Κοπεγχάγη, το 1995, όλες οι συμφωνίες μεταξύ της ΕΕπ και τρίτων χωρών περιλαμβάνουν παραπομπή στην τελική διακήρυξη της εν λόγω διάσκεψης κορυφής, στην ίδια υποσημείωση με εκείνη για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η συμφωνία του Κοτονού του 2000 μεταξύ της ΕΕπ και των 77 κρατών ΑΚΕ αποτέλεσε ένα βήμα προόδου στον εν λόγω τομέα, καθώς περιλαμβάνει ειδικό όρο σχετικά με το εμπόριο και τους κανόνες εργασίας, ο οποίος επιβεβαιώνει τη προσήλωση των μερών στους βασικούς κανόνες εργασίας [16]. Η συμφωνία του Κοτονού αποτελεί εξαίρετο παράδειγμα περιεκτικής προσέγγισης που ενσωματώνει διάφορα μέσα πολιτικής: εμπόριο, ανάπτυξη και πολιτικό διάλογο. Η κοινωνική ανάπτυξη και η προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας αποτελεί επίσης τμήμα της γενικής αναπτυξιακής στρατηγικής της συμφωνίας, η οποία προβλέπει ότι "η συνεργασία θα στηρίξει τις προσπάθειες των κρατών ΑΚΕ για τη χάραξη γενικών και τομεακών πολιτικών και μεταρρυθμίσεων που να βελτιώσουν την κάλυψη, την ποιότητα και την πρόσβαση στη βασική κοινωνική υποδομή και υπηρεσίες .." και ότι η συνεργασία θα στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην "ενθάρρυνση της προώθησης συμμετοχικών μεθόδων κοινωνικού διαλόγου, καθώς επίσης και του σεβασμού των βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων" [17].

[16] Τίτλος ΙΙ: Οικονομική και εμπορική συνεργασία, Κεφάλαιο 5: Τομείς σχετικοί με το εμπόριο, άρθρο 50: Εμπόριο και κανόνες εργασίας. Το κείμενο αναπαράγεται στο παράρτημα 5.

[17] Τίτλος Ι: Αναπτυξιακές στρατηγικές, Τμήμα 2: Κοινωνική και ανθρώπινη ανάπτυξη, άρθρο 25: Ανάπτυξη του κοινωνικού τομέα.

4. Πρωτοβουλια της ΕΕ για την προωθηση διεθνων δρασεων

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι διεθνείς συζητήσεις είχαν μια μακρά πορεία - από τη βασική αναγνώριση της κοινωνικής ανάπτυξης ως ενός από τους πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης και την επιβεβαίωση της κοινωνικής διάστασης της παγκοσμιοποίησης, στη διακήρυξη του 1995 στην Κοπεγχάγη για την κοινωνική ανάπτυξη, μέχρι τη διακήρυξη της υπουργικής διάσκεψης του ΠΟΕ, το 1996, στη Σιγκαπούρη και την υιοθέτηση, το 1998, της διακήρυξης της ΔΟΕ για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία.

Οι εν λόγω εξελίξεις αντανακλούν μια διεθνώς αυξανόμενη σύγκλιση απόψεων για την αναγνώριση της ανάγκης διασφάλισης πλήρους σεβασμού για τους βασικούς κανόνες εργασίας, αποφευγομένου ταυτόχρονα οποιουδήποτε κινδύνου κατάχρησης από μονομερή μέτρα προστατευτισμού. Ωστόσο, η διεθνής κοινότητα δεν έχει ακόμη βρει ικανούς τρόπους αντιμετώπισης της αλληλεπίδρασης μεταξύ παγκοσμιοποίησης, εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης, ούτε έχει εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες για την αποτελεσματική προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας. Η προσεκτικά διατυπωμένη διακήρυξη της Σιγκαπούρης και τα γεγονότα στο Σιάτλ δείχνουν το ευαίσθητο του θέματος της αντιμετώπισης της σχέσης μεταξύ εμπορίου και εργασιακών ζητημάτων. Η υιοθέτηση της διακήρυξης της ΔΟΕ, το 1998, αποτελεί μια σημαντική, και από θεσμικής πλευράς, εξέλιξη, η ανισορροπία όμως μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών πυλώνων του συστήματος παγκόσμιας διαχείρισης παραμένει ένας παράγοντας που περιπλέκει την πρόοδο και από τις δύο πλευρές.

Ενώ η ουσία του ζητήματος παρουσιάζει εξέλιξη - με την επίτευξη συμφωνίας για την παγκοσμιότητα των βασικών κανόνων εργασίας -, η ανάπτυξη των μέσων που απαιτούνται για να καταστούν τα εν λόγω δικαιώματα παγκόσμια πραγματικότητα παρουσιάζει αποσπασματική, και κάπως σποραδική, μόνον εξέλιξη. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή βασικών κανόνων εργασίας, μπορεί να γίνει αποτελεσματικότερη χρήση των μέσων της ΔΟΕ και, εφόσον κριθεί σκόπιμο, να εξεταστεί η ενίσχυσή τους.

Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει την ενδυνάμωση των διεθνών και ευρωπαϊκών μέσων για την προαγωγή της σε παγκόσμιο επίπεδο εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας και να ενισχύσει την παγκόσμια κοινωνική διαχείριση μέσω μιας ολοκληρωμένης πολυκλαδικής προσέγγισης, απορρίπτοντας ταυτόχρονα σταθερά προσεγγίσεις που βασίζονται στον προστατευτισμό ή σε κυρώσεις.

5. Στοιχεια για περαιτερω δραση σε επιπεδο ΕΕ και σε διεθνεσ επιπεδο

Τα στοιχεία που περιγράφονται στο κείμενο που ακολουθεί προορίζονται ως στοιχεία μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την προαγωγή της παγκόσμιας εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας και τη βελτίωση της κοινωνικής διαχείρισης. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει μέσα και δράσεις στο πλαίσιο διαφόρων τομέων πολιτικής, σε επίπεδο ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο. Προβλέπει τη χρήση υπαρχόντων εργαλείων και την ενίσχυσή τους, καθώς και την εισαγωγή νέων μέσων για την παροχή κλιμακωτού τρόπου προαγωγής της παγκόσμιας εφαρμογής των βασικών κανόνων εργασίας. Η προσέγγιση βασίζεται στην πολιτική και τις αρχές της ΕΕ., όπως αυτές ορίζονται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 1999, δηλ.. παγκοσμιότητα των βασικών κανόνων εργασίας, στήριξη του έργου της ΔΟΕ και της συνεργασίας της με άλλες διεθνείς οργανώσεις και απόρριψη κάθε προσέγγισης που βασίζεται σε κυρώσεις.

5.1. Ενίσχυση των δράσεων σε διεθνές επίπεδο

5.1.1. Παροχή μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας στα μέσα της ΔΟΕ

Η ΔΟΕ, τα τελευταία χρόνια, έχει ενισχύσει ουσιαστικά τα μέσα που διαθέτει για την προαγωγή του σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας -κυρίως μέσω της διακήρυξης του 1998 για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία και της συνέχειας που της δόθηκε, αλλά και μέσω της χρήσης της διαδικασίας καταγγελιών σε έναν αριθμό περιπτώσεων που οδήγησαν στην ανάληψη δράσης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, γίνεται μεγαλύτερη χρήση της επικεντρωμένης τεχνικής βοήθειας ως μέσου ενθάρρυνσης της συμμόρφωσης με τους θεμελιώδης κανόνες, όπως προβλέπεται στη διακήρυξη του 1998. Η θετική αυτή ανάπτυξη θα πρέπει να συνεχισθεί και η ΕΕ θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενθάρρυνση περαιτέρω κινήσεων προς την κατεύθυνση επίτευξης μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας για τα μέσα της ΔΟΕ. Από αυτήν την άποψη, θα μπορούσαν να εξεταστούν τα ακόλουθα στοιχεία:

Μέσα που να δίνουν μεγαλύτερο βάρος στη συνέχεια που δίνεται σε παρατηρήσεις που γίνονται στις εκθέσεις της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την εφαρμογή των συμβάσεων, κυρίως σχετικά με τις θεμελιώδεις συμβάσεις, και που να εξασφαλίζουν τη συστηματικότερη παροχή συνέχειας στις εν λόγω παρατηρήσεις. Σε αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνεται και η βελτιωμένη τεχνική βοήθεια.

Η πρόσδωση μεγαλύτερης δημοσιότητας στον εποπτικό μηχανισμό, ειδικά όσον αφορά τις θεμελιώδεις συμβάσεις. Αυτή θα πρέπει να στοχεύει στη διασφάλιση παροχής μεγαλύτερης προσοχής στις ανειλημμένες διεθνείς τους υποχρεώσεις από τις χώρες που επικυρώνουν τις συμβάσεις της ΔΟΕ σε όλη την έκταση του διεθνούς συστήματος.

Δυνατά μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών καταγγελιών. Αρκετές χώρες έχουν εισαγάγει αυτόνομα μέτρα αναστολής της αναπτυξιακής συνεργασίας ή των οφελών του ΣΓΠ σε περιπτώσεις σοβαρής και συνεχούς παραβίασης των βασικών κανόνων εργασίας. Θα ήταν ασφαλώς προτιμότερο - για λόγους μεγαλύτερης συνοχής - εάν οι δράσεις αυτές αναλαμβάνονταν όχι ως αποτέλεσμα μονομερούς αξιολόγησης, αλλά κατόπιν προσφυγής στις διαδικασίες καταγγελιών της ΔΟΕ. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι οι εν λόγω διαδικασίες καταγγελιών ισχύουν μόνον στην περίπτωση χωρών που έχουν επικυρώσει τις σχετικές θεμελιώδεις συμβάσεις.

Πέραν της ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας του υπάρχοντος εποπτικού μηχανισμού, θα μπορούσαν να εξεταστούν και νέα μέσα προώθησης για την ενθάρρυνση του ουσιαστικού σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσαν να εξετασθούν οι ακόλουθες ιδέες:

Ένα σύστημα όπου τα κράτη θα μπορούσαν να αναλαμβάνουν εθελοντικές αμοιβαίες δεσμεύσεις για σεβασμό των θεμελιωδών κανόνων της ΔΟΕ. Για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να είναι η ανάληψη δέσμευσης αποτελεσματικής εφαρμογής στην επικράτεια του υπόψη κράτους των θεμελιωδών συμβάσεων. Προκειμένου να δοθεί κάποιο εμπορικό κίνητρο για συμμετοχή σε ένα τέτοιου είδους σύστημα, θα μπορούσε να εξεταστεί η καθιέρωση κάποιου συστήματος δημόσιας αναγνώρισης για τις συμμετέχουσες χώρες. Ένα πρώτο και εύκολα επαληθεύσιμο βήμα θα μπορούσε να είναι η επικύρωση των σχετικών συμβάσεων. Το ακριβές θεσμικό πλαίσιο για ένα τέτοιο σύστημα, και το εάν θα μπορούσε να ενταχθεί σε κάποιον υφιστάμενο διεθνή οργανισμό, είναι ένα θέμα προς περαιτέρω εξέταση.

Μελέτη θετικών κινήτρων σε μια ευρύτερη έννοια. Σε αυτά θα μπορούσε να συμπεριληφθεί η παροχή πρόσθετης τεχνικής βοήθειας από τη ΔΟΕ για υποβοήθηση της συμμόρφωσης μέσω τεχνικής συνεργασίας στο πλαίσιο της διακήρυξης.

Αν και η παγκόσμια εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ασφαλώς αναγκαία προϋπόθεση, δεν επαρκεί για την εξασφάλιση παράλληλης οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Το ζήτημα που προκύπτει είναι το εάν μπορούν να γίνουν περισσότερα σε διεθνές επίπεδο για την προώθηση μεγαλύτερης συνέργιας μεταξύ παγκοσμιοποίησης και προόδου, όσον αφορά στην κοινωνική ανάπτυξη και την ισότητα σε μια ευρύτερη έννοια. Η ΔΟΕ έχει ήδη συμβάλει σημαντικά στην προώθηση της κατανόησης της σχέσης μεταξύ παγκοσμιοποίησης και κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης σε επίπεδο χωρών [18]. Θα μπορούσε, επομένως, να εξεταστεί η καθιέρωση ενός πιο τακτικού και συστηματικού πλαισίου για τέτοιου είδους δραστηριότητες, με σκοπό τη δημιουργία ενός συστήματος για τακτική εκτίμηση των εν γένει επιδόσεων της κοινωνικής πολιτικής μίας χώρας. Η ΔΟΕ θα μπορούσε να αποτελέσει το φυσικό φόρουμ για μια τέτοια διαδικασία, δεδομένων των διεθνώς αναγνωρισμένων ειδικών της γνώσεων καθώς και της τριμερούς δομής της.

[18] Κυρίως στις Μελέτες σε επίπεδο χώρας της ΔΟΕ για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης (Γενεύη, 2001)

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει, στο πλαίσιο της ΔΟΕ, συζητήσεις για περαιτέρω μέτρα ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας της εποπτείας της ΔΟΕ, συμπεριλαμβανομένης και της μεγαλύτερης δημοσιότητας, της αποτελεσματικότερης παρακολούθησης και τρόπων βελτίωσης του επιπέδου των πορισμάτων του εποπτικού μηχανισμού της ΔΟΕ σε όλο το διεθνές σύστημα. Η ίδια η ΕΕ θα πρέπει να λαμβάνει πιο συστηματικά υπόψη τα πορίσματα του εποπτικού μηχανισμού στις διμερείς και πολυμερείς της σχέσεις.

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ΔΟΕ, συζητήσεις σχετικά με νέους μηχανισμούς κινήτρων για την προαγωγή του σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας. Σε αυτά θα μπορούσε να περιλαμβάνεται και η μελέτη ενός νέου συστήματος αμοιβαίων δεσμεύσεων για διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ, με την παράλληλη χρήση ενός μηχανισμού για τη εξασφάλιση επαρκούς δημόσιας αναγνώρισης της εν λόγω δέσμευσης.

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει συζητήσεις με τη ΔΟΕ, σχετικά με έναν νέο μηχανισμό για την τακτική ανασκόπηση της κοινωνικής πολιτικής σε επίπεδο χωρών.

5.1.2. Αυξημένη υποστήριξη για πολυμερή τεχνική βοήθεια και στα πλαίσια της ΔΟΕ

Η ΕΕπ και τα κράτη μέλη της παρέχουν οικονομική υποστήριξη για τις δραστηριότητες τεχνικής βοήθειας της ΔΟΕ. Η Επιτροπή, από μέρους της, επαναβεβαίωσε πρόσφατα τη δέσμευσή της για συνεργασία με τη ΔΟΕ σε ζητήματα όπως η προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας, με την ολοκλήρωση το Μάιο του 2001 μιας νέας ανταλλαγής επιστολών μεταξύ Επιτροπής και ΔΟΕ. Η ΕΕπ και τα κράτη μέλη θα πρέπει, ωστόσο, να εξετάσουν το ενδεχόμενο αύξησης της οικονομικής τους συνεισφοράς στα προγράμματα της ΔΟΕ για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας.

Περαιτέρω, η ΕΕπ. και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν ενεργά τη διεξαγωγή συζητήσεων και την εξέταση της κοινωνικής ανάπτυξης και βασικών κανόνων εργασίας και σε άλλους αναπτυξιακούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυμάτων Bretton Wood και της UNCTAD, για να διασφαλιστεί συνοχή πολιτικών υποστήριξης των βασικών κανόνων εργασίας και αυξημένη βοήθεια για την ένταξη των βασικών κανόνων εργασίας ως τμήματος προγραμμάτων βοηθείας. Αντανακλώντας τη σχέση που υπάρχει μεταξύ μείωσης της φτώχειας και βασικών κανόνων εργασίας, η προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας και η κοινωνική ανάπτυξη θα πρέπει να εξεταστεί ως αναπόσπαστο τμήμα της διαδικασίας σύνταξης κειμένων στρατηγικής μείωσης της φτώχειας (PRSP) ή παρόμοιων μέσων σε επίπεδο χώρας.

Η ΕΕπ. και τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν αυξημένη υποστήριξη στις δραστηριότητες τεχνικής βοήθειας της ΔΟΕ ως μέσο προώθησης των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΕπ. και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν ενεργά τη λήψη υπόψη και διεξαγωγή συζητήσεων για την κοινωνική ανάπτυξη και τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας και σε άλλους αναπτυξιακούς οργανισμούς, για να διασφαλιστεί συνοχή των πολιτικών υποστήριξης των βασικών κανόνων εργασίας και αυξημένη βοήθεια για την ένταξη των βασικών κανόνων εργασίας ως τμήματος προγραμμάτων βοηθείας .

5.1.3. Έναρξη φόρουμ για διεθνή διάλογο

Η καθιέρωση και συνέχιση ενός τακτικού διεθνούς διαλόγου με τη συμμετοχή κυβερνήσεων, διεθνών οργανισμών και της κοινωνίας των πολιτών εξακολουθεί να αποτελεί για την ΕΕ τον ακρογωνιαίο λίθο για μια περιεκτική στρατηγική για τη βελτίωση της κοινωνικής διαχείρισης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας. Σε απόλυτη συνέπεια με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 1999, η ΕΕ επιδιώκει την έναρξη τακτικού διεθνούς διαλόγου για το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των βασικών κανόνων εργασίας. Τελικός στόχος ενός τέτοιου διαλόγου είναι η μεγιστοποίηση της θετικής αλληλεπίδρασης μεταξύ εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης, προαγομένων έτσι των βασικών κανόνων εργασίας.

Η εν λόγω διεργασία θα πρέπει να είναι διαθεσμική και να βασίζεται στα αποτελέσματα που έχουν ήδη προκύψει από τις διεθνείς συνδιασκέψεις και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως αναφέρθηκε παραπάνω στο 1ο μέρος της παρούσας ανακοίνωσης. Η ΔΟΕ, ως αρμόδιο όργανο για τον καθορισμό και την ενασχόληση με τους κανόνες εργασίας, θα διαδραματίσει καίριο ρόλο σε έναν τέτοιο διάλογο, μέσω της τεχνικής της βοήθειας, της παρακολούθησης, της κατάρτισης εκθέσεων, καθώς και αναλυτικών δραστηριοτήτων. Οι δραστηριότητες της ομάδας εργασίας για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης θα μπορούσαν να παράσχουν ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης για μια εποικοδομητική περαιτέρω διαδικασία, καθώς οι συζητήσεις κατά τη συνάντηση της ομάδας εργασίας, τον Ιούνιο του 2001, προδιαθέτουν για ένα υψηλότερο προφίλ για την ομάδα εργασίας ως φόρουμ ανταλλαγής απόψεων και διαλόγου. Ο ΠΟΕ, η UNCTAD και η Παγκόσμια Τράπεζα - καθώς και άλλοι διεθνείς οργανισμοί - θα ήταν φυσικοί εταίροι της ΔΟΕ στην εν λόγω διαδικασία, προσφέροντας στις συζητήσεις τις ειδικές τους γνώσεις στα πεδία αρμοδιότητάς τους.

Ο διάλογος θα πρέπει να βοηθήσει στον εντοπισμό των μέσων για τη μεγιστοποίηση των θετικών κοινωνικών επιπτώσεων της απελευθέρωσης του εμπορίου και των επενδύσεων, ειδικά μέσω της ανταλλαγής συγκεκριμένων εμπειριών. Οι κοινωνικές επιπτώσεις θα πρέπει να γίνονται αντιληπτές σε μια ευρύτερη έννοια, βάσει των διεργασιών της Κοπεγχάγης και του Ρίο σχετικά με την κοινωνική και βιώσιμη ανάπτυξη. Λόγω της στενής διασύνδεσης μεταξύ οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, η διεργασία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης που σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας και να αναλύσει τη σχέση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης, των ανισοτήτων, της μείωσης της φτώχειας και της κοινωνικής προστασίας. Αυτό σημαίνει ανάλυση των συνθηκών εργασίας, της ανταγωνιστικότητας, των κοινωνικών συνοδευτικών πολιτικών για υποστήριξη των εμπορικών μεταρρυθμίσεων (συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής κατάρτισης), της εκπαίδευσης, των επιδράσεων του εμπορίου στο θέμα των διακρίσεων μεταξύ των δύο φύλων και άλλες διακρίσεις. Η ανάλυση αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη μια κοινής κατανόησης ώστε η ελευθέρωση του εμπορίου και των επενδύσεων να αποτελέσει υποστηρικτικό στοιχείο της κοινωνικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των βασικών κανόνων εργασίας. Επιπλέον, το φόρουμ για το διεθνή διάλογο σχετικά με το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη θα πρέπει να προωθήσει την ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με τις κοινωνικές επιδράσεις των εμπορικών μεταρρυθμίσεων, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη βελτιωμένων μεθοδολογιών για την εκ των προτέρων εκτίμηση των κοινωνικών επιδράσεων της απελευθέρωσης του εμπορίου.

Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την έναρξη τακτικού διεθνούς διαλόγου σχετικά με το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των βασικών κανόνων εργασίας.

5.2. Συγκέντρωση των μέσων πολιτικής της ΕΕ

5.2.1. Αύξηση των εμπορικών κινήτρων: Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων

Το ΣΓΠ της Κοινότητας προβλέπει προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η προνομιακή αυτή πρόσβαση χορηγείται αυτόνομα από την ΕΚ και οι τρόποι χορήγησης των προτιμήσεων στο πλαίσιο του ΣΓΠ καθορίζονται σε κανονισμό του Συμβουλίου. Τα κοινωνικά κίνητρα υπό το καθεστώς του ΣΓΠ αποτελούν σημαντικό μέσο για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας και η ΕΕπ θα πρέπει να ενισχύσει την πολιτική της στον εν λόγω τομέα. Ο ισχύων κανονισμός του ΣΓΠ [19] καλύπτει το ζήτημα των βασικών κανόνων εργασίας (i) προβλέποντας ένα καθεστώς θετικών κινήτρων όπου η αποτελεσματική συμμόρφωση με τους βασικούς κανόνες εργασίας επιτρέπει την παροχή πρόσθετων εμπορικών προτιμήσεων [20], και (ii) προβλέποντας τη δυνατότητα αναστολής, καθολικά ή εν μέρει, όταν οι χώρες δικαιούχοι εφαρμόζουν οποιασδήποτε μορφής δουλεία ή καταναγκαστική εργασία. Ως μέρος της προτεινόμενης ανασκόπησης του καθεστώτος του ΣΓΠ, προβλέπονται βελτιώσεις στο καθεστώς των ειδικών κινήτρων, γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε ένα νέο καθεστώς που θα τεθεί σε ισχύ το 2002 [21]. Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστούν οι τρόποι για περαιτέρω ενίσχυση των αποτελεσμάτων του καθεστώτος του ΣΓΠ για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας στην επόμενη ανασκόπηση, η οποία προβλέπεται για το 2004.

[19] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1256/96 του Συμβουλίου της 20ης Ιουνίου 1996 και Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 3261/94 του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1994.

[20] Βάσει των ειδικών κινήτρων, μπορεί να χορηγηθούν πρόσθετες εμπορικές προτιμήσεις, κατόπιν αίτησης, σε χώρες που εφαρμόζουν αποτελεσματικά τους κανόνες που θεσπίστηκαν στις συμβάσεις 87 και 98 της ΔΟΕ σχετικά με την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και εκείνους της σύμβασης 138 για την παιδική εργασία.

[21] Βλέπε COM(2001) 293 τελικό, εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 12 Ιουνίου 2001.

Στην τρέχουσα ανασκόπηση, η Επιτροπή προτείνει τις ακόλουθες ενισχυτικές βελτιώσεις, ώστε να ενθαρρυνθούν οι χώρες να ζητούν ειδικά κίνητρα και να ενισχυθεί η σύνδεση με τους βασικούς κανόνες εργασίας:

Διαμόρφωση πιο ελκυστικού καθεστώτος, με τη διεύρυνση των πρόσθετων εμπορικών προτιμήσεων στα πλαίσια των καθεστώτων κινήτρων.

Αύξηση της διαφάνειας και απλούστευση των διαδικασιών, ώστε να βοηθηθούν οι χώρες να κάνουν καλύτερη χρήση των παρεχόμενων ειδικών κινήτρων και των δυνατοτήτων πρόσβασης στην αγορά.

Χαρακτηρισμός της αποτελεσματικής εφαρμογής και των τεσσάρων βασικών κανόνων εργασίας, όπως ορίζονται στη διακήρυξη της ΔΟΕ του 1998, ως απαραίτητης προϋπόθεσης για τα ειδικά κίνητρα. Επιπλέον, ως στοιχείο της εν εξελίξει ανασκόπησης του καθεστώτος του ΣΓΠ, η Επιτροπή πρότεινε να περιληφθούν οι σοβαρές και συστηματικές παραβιάσεις των τεσσάρων βασικών κανόνων εργασίας μεταξύ των λόγων για προσωρινή, ολική ή μερική, αναστολή των οφελών από το ΣΓΠ. Όλες οι δικαιούχες χώρες θα είχαν έτσι την επιλογή των πρόσθετων κινήτρων, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τα κριτήρια της αποτελεσματικής εφαρμογής των βασικών κανόνων εργασίας. Χώρες που έχουν μόνο τις γενικές προτιμήσεις στα πλαίσια του ΣΓΠ, μπορεί να χάνουν προσωρινά, ολικώς ή μερικώς, τα οφέλη των προτιμήσεων αυτών, μόνον αν βρεθούν να παραβιάζουν κατά τρόπο σοβαρό και συστηματικό βασικούς κανόνες εργασίας.

Στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ανασκόπησης του κανονισμού του ΣΓΠ, η Επιτροπή θα δώσει προσοχή στην περαιτέρω βελτίωση του συστήματος κοινωνικών κινήτρων και της σύνδεσης με τις θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ με στόχο την προώθηση των δυνατοτήτων χρησιμοποίησης των κινήτρων του ΣΓΠ για την προαγωγή της εφαρμογής βασικών κανόνων εργασίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ενσωμάτωση στην εσωτερική νομοθεσία του βασικού περιεχομένου των οκτώ βασικών συμβάσεων της ΔΟΕ καθώς και στην πιθανή διαφοροποίηση ανάλογα με τα προϊόντα, τους τομείς ή τις περιοχές.

Εκτός των βελτιώσεων στο ίδιο το καθεστώς του ΣΓΠ, θα πρέπει να εξεταστεί και ένα πλαίσιο τεχνικής βοήθειας ώστε να βοηθηθούν οι χώρες να κάνουν χρήση των καθεστώτων ειδικών κινήτρων, π.χ. εφαρμόζοντας αποτελεσματικά τους βασικούς κανόνες εργασίας, προσαρμόζοντας την παραγωγή και ζητώντας να υπαχθούν στο καθεστώς ειδικών κινήτρων, αυξανομένης έτσι της επίδρασης του καθεστώτος. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε κάποια καλύτερη διασύνδεση μεταξύ των καθεστώτων του ΣΓΠ και των αναπτυξιακών προγραμμάτων και θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της ένταξης των βασικών κανόνων εργασίας στα αναπτυξιακά προγράμματα της ΕΕπ (σημείο 5.2.2.). Γενικότερα, η ΕΕπ θα πρέπει να επιδιώξει τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων των ειδικών κινήτρων παγκοσμίως, ενθαρρύνοντας και άλλες εκβιομηχανισμένες χώρες να υιοθετήσουν καθεστώτα κοινωνικών κινήτρων, όμοια με εκείνα της ΕΕπ.

Στο πλαίσιο της τρέχουσας ανασκόπησης του κανονισμού του ΣΓΠ της ΕΕπ, το καθεστώς κοινωνικών κινήτρων θα πρέπει να ενισχυθεί προβλέποντας περαιτέρω δυνατότητες βελτιωμένης πρόσβασης στην αγορά, προσδίδοντας στο καθεστώς μεγαλύτερη διαφάνεια και επεκτείνοντας τη βάση και στους τέσσερις βασικούς κανόνες εργασίας της διακήρυξης του 1998. Η πρόβλεψη για προσωρινή ανάκληση θα πρέπει να επεκταθεί, διευρύνοντας τη βάση και για σοβαρές και συστηματικές παραβιάσεις οποιωνδήποτε από τους θεμελιώδης κανόνες εργασίας.

Στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ανασκόπησης του καθεστώτος του ΣΓΠ της ΕΚ, είναι σκόπιμο να δοθεί προσοχή στην προώθηση των δυνατοτήτων χρησιμοποίησης των κινήτρων του ΣΓΠ για την προώθηση των βασικών κανόνων εργασίας.

Η Εκ οφείλει να επιδιώξει τη μεγιστοποίηση των επιπτώσεων των ειδικών κινήτρων σε παγκόσμιο επίπεδο, ενθαρρύνοντας άλλες βιομηχανικές χώρες να θεσπίσουν συστήματα κοινωνικών κινήτρων, παρεμφερή με το αντίστοιχο σύστημα της ΕΚ.

5.2.2. Διμερείς σχέσεις: Συμφωνίες, βοήθεια και ενδυνάμωση ικανοτήτων .

Η κοινωνική ανάπτυξη είναι μία από τις προτεραιότητες της αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕπ. Η Επιτροπή εφαρμόζει μια σειρά αναπτυξιακών προγραμμάτων σε όλα τα μέρη του κόσμου στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δικαιωμάτων, αλλά θα πρέπει να δώσει περισσότερη έμφαση στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας στην όλη αναπτυξιακή της πολιτική. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται την παροχή μεγαλύτερης προτεραιότητας στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας στον προγραμματισμό της αναπτυξιακής βοήθειας.

Στην πρόσφατη ανακοίνωσή της "ο ρόλος της ευρωπαϊκής ένωσης στην προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του εκδημοκρατισμού", η Επιτροπή πρότεινε, στις συζητήσεις, ως μέρος του πολιτικού διαλόγου με τρίτες χώρες, να εξετάζεται πως θα μπορούσε να επιτευχθεί η επικύρωση των μέσων για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και άλλων διεθνών συμφωνιών σχετικών με δικαιώματα (ειδικά οι συμβάσεις της ΔΟΕ) και η αποτελεσματική τους εφαρμογή. Πράγματι, η Επιτροπή πιστεύει ότι ο σεβασμός των κοινωνικών δικαιωμάτων και των βασικών κανόνων εργασίας συμβάλλει στη βιώσιμη και δίκαιη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.

Η συμφωνία του Κοτονού αποτέλεσε σημαντικό βήμα προόδου στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας στις διμερείς συμφωνίες. Η ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόσει μια παρόμοια προσέγγιση και στις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες και συμφωνίες συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων και ειδικών όρων για τους βασικούς κανόνες εργασίας. Η προσέγγιση αυτή θα βοηθήσει να ενταχθούν οι εν λόγω όροι στην οικονομική και αναπτυξιακή συνεργασία ώστε να υπάρξει δυνατότητα καλύτερου συντονισμού των διάφορων μέσων δράσης και να αυξηθεί το αποτέλεσμα της συνεργίας μεταξύ των πολιτικών μέσων. Ειδικότερα, στις συμφωνίες συνεργασίας, η δέσμευση απέναντι στους βασικούς κανόνες εργασίας θα καταστήσει τα αυτόνομα αυτά μέσα συμπληρωματικά των προσπαθειών που καταβάλλονται στο πολυμερές πλαίσιο για την προώθηση τέτοιων κανόνων.

Όσον αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια, η συμφωνία του Κοτονού παρέχει σαφή ευκαιρία για συζήτηση της εφαρμογής των βασικών κανόνων εργασίας με τις χώρες ΑΚΕ. Η εν λόγω δυνατότητα προκύπτει κατά το σχεδιασμό των κειμένων στρατηγικής χώρας και κατά τις συζητήσεις με κυβερνήσεις σχετικά με κείμενα στρατηγικής μείωσης της φτώχειας (PRSP).

Άλλα μέσα θα μπορούσαν να είναι ειδικά μέτρα για δόμηση ικανοτήτων σε σχετικά υπουργεία ώστε να μπορούν οι κυβερνήσεις να καταρτίζουν, θεσπίζουν και εφαρμόζουν εθνική νομοθεσία για την εργασία, η οποία να προσαρμόζει το διεθνές καθεστώς των συμβάσεων της ΔΟΕ στην τοπική πραγματικότητα, διευκολύνοντας έτσι την επικύρωση και εφαρμογή, καθώς και να δημιουργούν ρεαλιστικούς μηχανισμούς παρακολούθησης που θα προωθήσουν, ενδεχομένως, τη συμμόρφωση των τοπικών εργοδοτών και των ΠΕΕ με τη νομοθεσία. Μια τέτοια βοήθεια δεν θα πρέπει ωστόσο να συνδέεται με την επιβολή οποιωνδήποτε νέων όρων από πλευράς Κοινότητας.

Η συμφωνία του Κοτονού αναγνωρίζει, επίσης, την πιθανή σημαντική συμβολή ευρέος φάσματος μη κρατικών φορέων. Η ΕΚ πρέπει να καταβάλει προσπάθειες για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των τοπικών ΜΚΟ και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να ενισχυθεί ο βαθμός ευαισθητοποίησης των εργαζομένων ως προς τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο των συμβάσεων της ΔΟΕ και να καταστεί δυνατή η παρακολούθηση της συμμόρφωσης προς τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας.

Τα ειδικά μέτρα για την περαιτέρω εξάλειψη της παιδικής εργασίας περιλαμβάνουν: την κατάρτιση αποτελεσματικών και συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας προγραμμάτων που αποσκοπούν στην εξάλειψη των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας μέσω της πρόληψης, της προστασίας και της αποκατάστασης. την εξασφάλιση της πρόσβασης σε ελεύθερη και υψηλού επιπέδου βασική εκπαίδευση και, στις περιπτώσεις που είναι δυνατό και ενδεδειγμένο, σε επαγγελματική κατάρτιση για όλα τα παιδιά. την ενίσχυση της ορατότητας της παιδικής εργασίας μέσω της ενισχυμένης συλλογής, ανάλυσης και διάδοσης δεδομένων και την προώθηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά, αφενός, το δικαίωμα προστασίας των παιδιών από την οικονομική εκμετάλλευση και, αφετέρου, την ανάγκη ανάληψης δράσεων προτεραιότητας κατά των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας.

Η ΕΕπ θα πρέπει να εντάξει καλύτερα τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας στην αναπτυξιακή της πολιτική σε απόλυτη ευθυγράμμιση με το γενικό στόχο μείωσης της φτώχειας, συμπεριλαμβανομένης της δόμησης ικανοτήτων για την εφαρμογή των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΕπ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βελτιώσουν τους δεσμούς μεταξύ του ΣΓΠ και των αναπτυξιακών προγραμμάτων, ώστε να βοηθούνται οι χώρες να κάνουν καλύτερη χρήση των καθεστώτων κινήτρων για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΕπ θα πρέπει να επεκτείνει την προσέγγιση του Κοτονού και σε άλλες συμφωνίες, επιδιώκοντας να συμπεριλάβει ειδικούς όρους για τους βασικούς κανόνες εργασίας.

5.2.3. Καλύτερη χρήση των αξιολογήσεων των επιπτώσεων στη βιωσιμότητα (ΑΕΒ)

Οι αξιολογήσεις των επιπτώσεων στη βιωσιμότητα αποτελούν ένα σχετικά νέο εργαλείο σε σχέση με την εμπορική πολιτική. Οι ΑΕΒ στοχεύουν στην αξιολόγηση και, κατά συνέπεια, στη λήψη υπόψη των επιπτώσεων της εμπορικής πολιτικής στη βιώσιμη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής της συνιστώσας. Οι βασικοί δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά κατά τις αξιολογήσεις επιπτώσεων στη βιωσιμότητα της Επιτροπής είναι: το μέσο πραγματικό εισόδημα, η απασχόληση, ο σχηματισμός καθαρού πάγιου κεφαλαίου, ισότητα και φτώχεια, υγεία και εκπαίδευση, η ανισότητα των δύο φύλων, η περιβαλλοντική ποιότητα του αέρα, του νερού και του εδάφους, η βιολογική ποικιλότητα και τα αποθέματα άλλων φυσικών πόρων. Οι βασικοί αυτοί δείκτες ενδεχομένως να αποτελέσουν αντικείμενο προσαρμογών καθόσον αναπτύσσεται το νέο αυτό εργαλείο.

Η χρήση των ΑΕΒ μπορεί να βοηθήσει τους φορείς χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν καλύτερα πώς μπορεί το εμπόριο να συμβάλλει στην κοινωνική ανάπτυξη και να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους σε στόχους που προωθούν την ανάπτυξη του εμπορίου, με παράλληλη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στον εντοπισμό μέτρων για την περαιτέρω βελτίωση των επιπτώσεων των εμπορικών μεταρρυθμίσεων Η ΑΕΒ προσφέρει μια χρήσιμη βάση δράσης σε άλλους τομείς πολιτικής για την προώθηση των θετικών αποτελεσμάτων της εμπορικής μεταρρύθμισης στην κοινωνική ανάπτυξη, ειδικά σε σχέση με τους βασικούς κανόνες εργασίας και τις κοινωνικές ρυθμίσεις. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να χρησιμοποιεί την ΑΕΒ ως μέσο συμβολής στη χάραξη πολιτικής στην περίπτωση σημαντικών πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων. Η ΑΕΒ θα εφαρμοστεί στη διαμορφωμένη ατζέντα του ΠΟΕ καθώς και στο μελλοντικό γύρο πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων στον ΠΟΕ. Η ΑΕΒ θα ενταχθεί στις περιφερειακές εμπορικές διαπραγματεύσεις ΕΕπ-ΑΚΕ, ενώ θα πρέπει να εφαρμόζεται και στις υπόλοιπες μελλοντικές διμερείς συμφωνίες.

Η Επιτροπή πρέπει να χρησιμοποιήσει το εργαλείο της ΑΕΒ σε μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις και συμφωνίες και να συνεχίσει να προσαρμόζει και να αναπτύσσει, κατά τα δέοντα, τη μεθοδολογία, έτσι ώστε να βελτιώσει το εργαλείο της ΑΕΒ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξετάσει μέσα καλύτερης αντιπροσώπευσης των επιπτώσεων της εμπορικής πολιτικής στην κοινωνική ανάπτυξη και προαγωγής των βασικών κανόνων εργασίας.

5.3. Ιδιωτικά και εθελοντικά καθεστώτα για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας: Κοινωνική επισήμανση και βιομηχανικοί κώδικες δεοντολογίας

Με την αύξουσα συνειδητοποίηση από το κοινό των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μοντέλων κατανάλωσης, παρουσιάζεται αυξανόμενη ζήτηση για κοινωνικώς υπεύθυνα προϊόντα και επενδύσεις. Η ζήτηση για κοινωνικώς υπεύθυνα προϊόντα και το δημόσιο ενδιαφέρον για τις κοινωνικές επιπτώσεις και για δεοντολογικούς βιομηχανικούς κανόνες ώθησαν επίσης πολλές εταιρείες, ιδιαίτερα εκείνες που εμπλέκονται στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, να εισαγάγουν κώδικες δεοντολογίας στην κοινωνική τους συμπεριφορά σε αναγνώριση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, δηλ. να δρουν σύμφωνα με αναγνωρισμένες θεμελιώδεις αρχές στους τομείς της εργασίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος. Για τις περισσότερες εταιρείες, οι δημόσιες σχέσεις αποτελούν κεντρικό στοιχείο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, καθώς οι εταιρείες γνωρίζουν το κόστος που έχει η αρνητική δημοσιότητα με τη μορφή απώλειας τζίρου και μεριδίων της αγοράς. Επομένως, η παρακολούθηση, πιστοποίηση και δημοσίευση, και μέσω δεοντολογικής λογιστικής, κοινωνικών κατευθυντήριων γραμμών αποτελεί κεντρικό ζήτημα. Τα όργανα παρακολούθησης έχουν πολλαπλασιασθεί. Τα ιδιωτικά και εθελοντικά καθεστώτα δεοντολογικής επισήμανσης αποτελούν μία πτυχή της κοινωνικής ευθύνης των εταιρειών και μέσο για παράλληλη πορεία της κοινωνικής ανάπτυξης και του σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας με την αυξημένη ανταγωνιστικότητα. Θεμιτές εμπορικές πρωτοβουλίες και σήματα αποτελούν παράδειγμα καθιερωμένων και ορθώς λειτουργούντων καθεστώτων επισήμανσης, που περιλαμβάνουν κοινωνικά στοιχεία [22].

[22] Βλέπε επίσης ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο για το θεμιτό εμπόριο, COM(1999)619 τελικό της 29ης Νοεμβρίου 1999.

Οι κώδικες δεοντολογίας, οι κατευθυντήριες γραμμές και τα καθεστώτα ιδιωτικής εθελοντικής επισήμανσης αποτελούν σημαντικά μέσα, τα οποία βοηθούν στην προαγωγή της κοινωνικής ανάπτυξης και των βασικών κανόνων εργασίας μέσω της ενισχυμένης εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα ιδιωτικά και εθελοντικά καθεστώτα είναι συμπληρωματικά των κυβερνητικών δράσεων και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την επικύρωση και εφαρμογή κανόνων εργασίας σε κρατικό επίπεδο. Θα πρέπει, επίσης, να υπογραμμιστεί ότι τα ιδιωτικά σχήματα πρέπει να σέβονται του ισχύοντες κανόνες για τον ανταγωνισμό. Παράλληλα, τα ιδιωτικά και εθελοντικά σχήματα αντιπροσωπεύουν νέες και προνομιακές δυνατότητες πρόσβασης στην αγορά, οι οποίες μπορούν να παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους παραγωγούς των αναπτυσσόμενων χωρών. Είναι ουσιαστικό να βοηθηθούν οι παραγωγοί των αναπτυσσόμενων χωρών να εκμεταλλευτούν τις εν λόγω δυνατότητες. Το γεγονός αυτό απαιτεί:

Τα καθεστώτα να είναι αντικειμενικά, διαφανή και χωρίς διακρίσεις, έτσι ώστε οι παραγωγοί να έχουν κάθε πρόσφορη δυνατότητα να γνωρίσουν τις απαιτήσεις και να τις τηρήσουν.

Οι διαδικασίες για την απόκτηση σημάτων να είναι δίκαιες, αναλογικές και να μην απαιτούν ασκόπως πόρους, έτσι ώστε να μην αποκλείονται οι παραγωγοί των αναπτυσσόμενων χωρών.

Οι ανάγκες των παραγωγών των αναπτυσσόμενων χωρών να λαμβάνονται υπόψη στα αναπτυξιακά προγράμματα μέσω μέτρων δόμησης ικανοτήτων ώστε να βοηθούνται κλάδοι ή περιοχές στις αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμόζουν την παραγωγή τους για να ανταποκριθούν στις αναγκαίες απαιτήσεις για την απόκτηση καλύτερης πρόσβασης στην αγορά.

Η αυξανόμενη σημασία των ιδιωτικών πρωτοβουλιών, όπως οι κώδικες δεοντολογίας και τα κοινωνικά σήματα, και η ανάγκη για μεγαλύτερη συνοχή και διαφάνεια σε σχέση με τέτοιες πρωτοβουλίες, οδήγησε την Επιτροπή στην ετοιμασία μιας πράσινης βίβλου για την προαγωγή ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη [23]. Η βίβλος, μεταξύ άλλων, ασχολείται με την ανάγκη συνοχής των περιεχομένων των διαφόρων κωδίκων, καθώς επίσης και με την ανάγκη τέτοιου είδους κώδικες να βασίζονται στους θεμελιώδεις κανόνες της ΔΟΕ.

[23] Η εν λόγω πρωτοβουλία ακολουθεί τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Νίκαιας, τον Δεκέμβριο του 2000, στα οποία το Συμβούλιο τόνισε τη σημασία αντιμετώπισης των επιπτώσεων στην απασχόληση και των κοινωνικών επιπτώσεων της οικονομικής ολοκλήρωσης και της ολοκλήρωσης της αγοράς και προσαρμογής των συνθηκών εργασίας στην νέα οικονομία.

Η χρήση των θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ στα ιδιωτικά και εθελοντικά καθεστώτα σαφώς βελτιώνει τη διαφάνεια και διευκολύνει τους παραγωγούς να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις. Παράλληλα, ιδιαίτερη σημασία έχει και το ζήτημα της επαλήθευσης και πιστοποίησης των ιδιωτικών και εθελοντικών καθεστώτων, καθώς τα καθεστώτα αυτά αρχίζουν να χρησιμοποιούνται ολοένα ευρύτερα. Πράγματι, υπάρχει κίνδυνος η εξάπλωση διαφορετικών κωδίκων και σημάνσεων χωρίς κοινούς, απαρέγκλιτους κανόνες για το περιεχόμενο και την εφαρμογή τέτοιου είδους καθεστώτων, να υπονομεύσει την αξιοπιστία τους. Επομένως, χρειάζεται να εξεταστεί περαιτέρω η καθιέρωση διεθνώς αναγνωρισμένων μηχανισμών ή κοινών κανόνων για την επαλήθευση και πιστοποίηση των εθελοντικών καθεστώτων.

Η ΕΚ και τα κράτη μέλη πρέπει να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να κάνουν χρήση των προνομιακών δυνατοτήτων πρόσβασης στις αγορές που παρέχονται από καθεστώτα κοινωνικής επισήμανσης συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ικανοτήτων και της στήριξης των προσπαθειών για τη βελτίωση της διαφάνειας, της διαθεσιμότητας και της μη διακριτικής μεταχείρισης από πλευράς καθεστώτων.

Η Επιτροπή ευνοεί την εφαρμογή από τον επιχειρηματικό και εθελοντικό τομέα αντικειμενικών, διαφανών και χωρίς διακρίσεις καθεστώτων επισήμανσης, τα οποία τηρούν τις διεθνείς υποχρεώσεις της ΕΚ και τους ισχύοντες κανόνες για τον ανταγωνισμό, που στοχεύουν στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας και υποστηρίζει ότι ως ελάχιστος κοινός κανόνας για τέτοιου είδους καθεστώτα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ.

Η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και να προωθήσει τη διεξαγωγή συζητήσεων σχετικά με τα διεθνή μέσα ή κανόνες για την πιστοποίηση και επαλήθευση ιδιωτικών και εθελοντικών καθεστώτων και την επίτευξη αποτελεσματικού ελέγχου της ποιότητας.

Η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να στηρίζει το έργο της ΔΟΕ σε σχέση με τις ιδιωτικές εθελοντικές πρωτοβουλίες.

6. Συμπερασματα

Η σχέση μεταξύ παγκοσμιοποίησης, εμπορίου και κοινωνικής ανάπτυξης είναι σύνθετη και εμπλέκει έναν αριθμό τομέων πολιτικής στον κοινό στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης. Επομένως, η βελτίωση της κοινωνικής διαχείρισης και η προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της εμπορικής απελευθέρωσης απαιτούν μια συνολική προσέγγιση. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή προτείνει στο Συμβούλιο την υιοθέτηση στρατηγικής για τη βελτίωση της παγκόσμιας κοινωνικής διαχείρισης και την προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη τις αντιδράσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, στους οποίους επίσης απευθύνεται η παρούσα ανακοίνωση. Το Συμβούλιο θα μπορούσε να ξεκινήσει επαναβεβαιώνοντας τα βασικά αξιώματα της θέσης της ΕΕπ, όπως αυτά εκτέθηκαν στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 1999, δηλ. την παγκοσμιότητα των βασικών κανόνων εργασίας, τη στήριξη του έργου της ΔΟΕ και της συνεργασίας της με άλλους διεθνείς οργανισμούς και την απόρριψη κάθε προσέγγισης που βασίζεται σε κυρώσεις. Επιπλέον, θα πρέπει να προβλεφθεί και ένας αριθμός δράσεων, συμπεριλαμβανομένων τόσο δράσεων που θα αναληφθούν από την ΕΕ, ενθαρρύνοντας και άλλους εταίρους να πράξουν το ίδιο, όσο και πρωτοβουλιών που θα προταθούν σε διεθνές επίπεδο. Σε σχέση με τα παραπάνω:

Σε διεθνές επίπεδο

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει, στο πλαίσιο της ΔΟΕ, τη διεξαγωγή συζητήσεων σχετικά με περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της επίβλεψης της ΔΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της παροχής καλύτερης δημοσιότητας, της αποτελεσματικότερης παροχής συνέχειας και τρόπων βελτίωσης του επιπέδου των πορισμάτων του εποπτικού μηχανισμού της ΔΟΕ σε όλο το διεθνές σύστημα. Η ίδια η ΕΕ θα πρέπει να λαμβάνει πιο συστηματικά υπόψη της τα πορίσματα του εποπτικού μηχανισμού στις διμερείς και πολυμερείς της σχέσεις.

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ΔΟΕ, συζητήσεις σχετικά με νέους μηχανισμούς κινήτρων για την προαγωγή του σεβασμού των βασικών κανόνων εργασίας. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση ενός νέου συστήματος αμοιβαίων δεσμεύσεων για τη διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ, με την πρόβλεψη ενός μηχανισμού για διασφάλιση επαρκούς δημόσιας αναγνώρισης της εν λόγω δέσμευσης.

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τη διεξαγωγής συζητήσεων, στο πλαίσιο της ΔΟΕ, σχετικά με ένα νέο μηχανισμό για την τακτική ανασκόπηση της κοινωνικής πολιτικής σε επίπεδο χώρας.

Η ΕΕπ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να παράσχουν αυξημένη στήριξη στις δραστηριότητες τεχνικής βοήθειας της ΔΟΕ, ως μέσου προαγωγής βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΚ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν ενεργά την εξέταση και τη διεξαγωγή συζητήσεων για την κοινωνική ανάπτυξη και τους βασικούς κανόνες εργασίας και σε άλλους αναπτυξιακούς οργανισμούς, για να διασφαλιστεί συνοχή των πολιτικών υποστήριξης των βασικών κανόνων εργασίας και αυξημένη βοήθεια για την ένταξη των βασικών κανόνων εργασίας ως τμήματος προγραμμάτων βοηθείας.

Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές τις για την έναρξη τακτικού διεθνούς διαλόγου για το εμπόριο και την κοινωνική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων και των βασικών κανόνων εργασίας.

Σε επίπεδο ΕΕ

Στο πλαίσιο της τρέχουσας ανασκόπησης του κανονισμού του ΣΓΠ της ΕΚ, το καθεστώς κοινωνικών κινήτρων θα πρέπει να ενισχυθεί παρέχοντας περαιτέρω βελτιωμένες ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά, καθιστώντας το καθεστώς πιο διαφανές και επεκτείνοντας τη βάση και στους τέσσερις βασικούς κανόνες εργασίας της διακήρυξης του 1998. Η πρόβλεψη προσωρινής ανάκλησης θα πρέπει να επεκταθεί διευρύνοντας τη βάση και για περιπτώσεις σοβαρών και συστηματικών παραβιάσεων οποιωνδήποτε από τους βασικούς κανόνες εργασίας.

Στο πλαίσιο μελλοντικής ανασκόπησης του καθεστώτος του ΣΓΠ της ΕΚ, είναι σκόπιμο να δοθεί προσοχή στην προώθηση των δυνατοτήτων χρησιμοποίησης των κινήτρων του ΣΓΠ για την προώθηση των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΚ οφείλει να επιδιώξει τη μεγιστοποίηση των επιπτώσεων των ειδικών κινήτρων σε παγκόσμιο επίπεδο, ενθαρρύνοντας άλλες βιομηχανικές χώρες να θεσπίσουν συστήματα κοινωνικών κινήτρων, παρεμφερή με το αντίστοιχο σύστημα της ΕΚ.

Η ΕΚ θα πρέπει να εντάξει καλύτερα τους βασικούς κανόνες εργασίας στην αναπτυξιακή της πολιτική, σε απόλυτη ευθυγράμμιση με το γενικό της στόχο μείωσης της φτώχειας συμπεριλαμβανομένης της ενδυνάμωσης των ικανοτήτων των αναπτυσσομένων χωρών για την εφαρμογή των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΚ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να κάνουν χρήση των προνομιακών δυνατοτήτων πρόσβασης της αγοράς που προσφέρονται από καθεστώτα κοινωνικής επισήμανσης, συμπεριλαμβανομένης της δόμησης ικανοτήτων και στηρίζοντας τις προσπάθειες για βελτίωση της διαφάνειας, της διαθεσιμότητας και της μη διακριτικής μεταχείρισης από πλευράς καθεστώτων.

Η ΕΚ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βελτιώσουν τους δεσμούς μεταξύ του ΣΓΠ και των αναπτυξιακών προγραμμάτων για να βοηθούνται οι χώρες να κάνουν καλύτερη χρήση των καθεστώτων κινήτρων για την προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας.

Η ΕΕ θα πρέπει να επεκτείνει την προσέγγιση του Κοτονού και σε άλλες συμφωνίες επιδιώκοντας να συμπεριλάβει ειδικούς όρους για τους θεμελιώδης κανόνες εργασίας.

Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει το εργαλείο της ΑΕΒ σε μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις και συμφωνίες και θα συνεχίσει να προσαρμόζει και να αναπτύσσει, κατά τα δέοντα, τη μεθοδολογία, έτσι ώστε να βελτιώσει το εργαλείο της ΑΕΒ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξετάσει μέσα καλύτερης αντιπροσώπευσης των επιπτώσεων της εμπορικής πολιτικής στην κοινωνική ανάπτυξη και της προαγωγής των βασικών κανόνων εργασίας.

Η Επιτροπή ευνοεί την εφαρμογή από τον επιχειρηματικό και εθελοντικό τομέα αντικειμενικών, διαφανών και χωρίς διακρίσεις καθεστώτων επισήμανσης, τα οποία τηρούν τις διεθνείς υποχρεώσεις της ΕΚ και τους ισχύοντες κανόνες για τον ανταγωνισμό, που στοχεύουν στην προαγωγή των βασικών κανόνων εργασίας και υποστηρίζει ότι ως ελάχιστος κοινός κανόνας για τέτοιου είδους καθεστώτα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ.

Η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κοινού και να προωθήσει τη διεξαγωγή συζητήσεων σχετικά με τα διεθνή μέσα ή κανόνες για την πιστοποίηση και επαλήθευση των ιδιωτικών και εθελοντικών καθεστώτων και την επίτευξη αποτελεσματικού ελέγχου της ποιότητας..

Η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να στηρίζει το έργο της ΔΟΕ σε σχέση με τις ιδιωτικές εθελοντικές πρωτοβουλίες.

7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

Συμπεράσματα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 1999 για το εμπόριο και την εργασία

Το Συμβούλιο συμφώνησε ότι η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει ενεργά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο συζήτησε διεξοδικά το ρόλο που θα πρέπει να παίξει ο ΠΟΕ για την προαγωγή και τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων εργασίας, καθώς και τις συνέπειες μιας πρωτοβουλίας της ΕΕ για τον σκοπό αυτόν στον ΠΟΕ. Το Συμβούλιο υπενθύμισε τη σημασία της διακήρυξης της Σιγκαπούρης και συμφώνησε ότι θα πρέπει να αναληφθούν πρόσθετες πρωτοβουλίες πάνω στις ακόλουθες γραμμές:

Ο ΠΟΕ θα πρέπει, σε συνεργασία με άλλους σχετικούς διεθνείς οργανισμούς, να προωθήσει θετικά κίνητρα για την προαγωγή της τήρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων εργασίας. Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να διεξάγει συνεχή διάλογο με εταίρους της στον ΠΟΕ και στη ΔΟΕ, καθώς και με την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να καθοριστούν και να συμφωνηθούν προσεγγίσεις οι οποίες θα εξυπηρετούν κατά τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα όσων πράγματι θίγονται από τα εν λόγω ζητήματα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα υποστηρίξει τα ακόλουθα μέτρα για την επίτευξη προόδου στο θέμα του εμπορίου και των δικαιωμάτων εργασίας:

- βελτιωμένη συνεργασία μεταξύ του ΠΟΕ και της ΔΟΕ και των Γραμματειών τους.

- στήριξη του έργου της ΔΟΕ και της ιδιότητάς της ως παρατηρητή στον ΠΟΕ.

- δημιουργία κοινού μόνιμου φόρουμ εργασίας των ΔΟΕ/ΠΟΕ για τα ζητήματα του εμπορίου, της παγκοσμιοποίησης και της εργασίας ώστε να επιτευχθεί καλύτερη κατανόηση των σχετικών ζητημάτων μέσω ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών (συμπεριλαμβανομένων κυβερνήσεων, εργοδοτών, εργατικών συνδικάτων και άλλων σχετικών διεθνών οργανώσεων). Ο διάλογος αυτός θα πρέπει να περιλαμβάνει εξέταση της σχέσης μεταξύ εμπορικής πολιτικής, απελευθέρωσης του εμπορίου, ανάπτυξης και θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων. Το εν λόγω φόρουμ θα μπορούσε επίσης να προετοιμάσει και μια συνάντηση υπουργικού επιπέδου, η οποία θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το αργότερο το 2001. Η ΕΕ θα προτείνει να φιλοξενήσει μια τέτοια συνάντηση.

- επιδίωξη και ενθάρρυνση περαιτέρω θετικών μέτρων που θα βασίζονται στα κίνητρα που ήδη εφαρμόζονται από την ΕΕ για την ενίσχυση των εργασιακών δικαιωμάτων, μέσω, ειδικότερα, πρόσθετων βελτιώσεων στην πρόσβαση στην αγορά για τις εξαγωγές των αναπτυσσόμενων χωρών και όχι μέσω περιοριστικών εμπορικών μέτρων.

Το Συμβούλιο επιβεβαίωσε την πάγια αντίθεση της ΕΕ σε οποιεσδήποτε προσεγγίσεις που βασίζονται σε κυρώσεις. Το Συμβούλιο συμφώνησε επίσης να επιδιώξει διεθνή συναίνεση μέσω διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων με τους εταίρους του. Η ΕΕ θα αντιταχθεί και θα απορρίψει οποιαδήποτε πρωτοβουλία για χρήση των εργασιακών δικαιωμάτων για λόγους προστατευτισμού. Επιπλέον, το Συμβούλιο συμφώνησε ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα χωρών, ειδικά των αναπτυσσόμενων χωρών με χαμηλά ημερομίσθια, δεν θα πρέπει με κανέναν τρόπο να αμφισβητηθεί."

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

Βασικοί κανόνες εργασίας: οι οκτώ θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ

Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και την αναγνώριση του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης

Σύμβαση για την ελευθερία του Συνεταιρίζεσθαι και την Προστασία του Δικαιώματος Οργάνωσης, 1948 (Σύμβαση αριθ. 87)

- επικυρώθηκε από 137 χώρες [24]

[24] Ο αριθμός των επικυρώσεων αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε στις 12 Ιουλίου 2001. Η ΔΟΕ διαθέτει 175 κράτη μέλη.

Σύμβαση για το δικαίωμα Οργάνωσης και Συλλογικών Διαπραγματεύσεων, 1949 (Σύμβαση αριθ. 98)

- επικυρώθηκε από 149 χώρες

Εξάλειψη κάθε μορφής καταναγκαστικής ή επιβεβλημένης εργασίας:

Σύμβαση για την καταναγκαστική εργασία, 1930 (Σύμβαση αριθ. 29)

- επικυρώθηκε από 158 χώρες

Κατάργηση της Σύμβασης Καταναγκαστικής Εργασίας, 1957 (σύμβαση αριθ. 105)

- επικυρώθηκε από 156 χώρες

Κατάργηση της παιδικής εργασίας:

Σύμβαση ελάχιστης ηλικίας, 1973 (Σύμβαση αριθ. 138)

- επικυρώθηκε από 111 χώρες

Σύμβαση για τις Χείριστες Μορφές Παιδικής Εργασίας, 1999 (σύμβαση αριθ. 182)

- επικυρώθηκε από 87 χώρες

Εξάλειψη διακρίσεων όσον αφορά την απασχόληση και το επάγγελμα:

Σύμβαση για τις ´Ισες Αμοιβές, 1951 (σύμβαση αριθ. 100)

- επικυρώθηκε από 153 χώρες

Σύμβαση για τις Διακρίσεις (Απασχόληση και Επάγγελμα), 1958 (Σύμβαση αριθ. 111)

- επικυρώθηκε από 151 χώρες

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3

Παράδειγμα τεχνικής βοήθειας της ΔΟΕ: ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Πρόγραμμα μοντέλο στην βιομηχανία κατασκευής ποδοσφαιρικών μπαλών στο Πακιστάν

Το 1996, υπήρχαν σχεδόν 7.000 παιδιά που εργάζονταν στην ραφή ποδοσφαιρικών μπαλών στην περιφέρεια Σιαλκοτ του Πακιστάν. Η Σιαλκοτ είναι το κέντρο της βιομηχανίας παραγωγής ποδοσφαιρικών μπαλών στο Πακιστάν και σημαντικός αποδέκτης σκληρού νομίσματος. Σχεδόν το 20% του εργατικού δυναμικού αποτελούνταν από παιδιά. Με τη χρήση ενός μοντέλου πρόληψης, ανάκλησης, αποκατάστασης και παρακολούθησης, το IPEC κατάφερε να πείσει μία ολόκληρη βιομηχανία να εμποδίσει και σταδιακά να εξαλείψει την παιδική εργασία, παρέχοντας ταυτόχρονα εναλλακτικές λύσεις που κρατούν τα παιδιά εκτός εργασίας.

Το 1997, οι ΔΟΕ, UNICEF και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Σιαλκοτ υπέγραψαν συμφωνία για κοινό πρόγραμμα πρόληψης και εξάλειψης της εργασίας ανηλίκων ηλικίας κάτω των 14 στην βιομηχανία παρασκευής ποδοσφαιρικών μπαλών. Η συμφωνία:

προβλέπει ένα εσωτερικό, σύστημα παρακολούθησης στηριζόμενο στη βιομηχανία,

καθιερώνει εξωτερικό σύστημα παρακολούθησης της συμμόρφωσης, το οποίο εφαρμόζεται από το IPEC,

εντοπίζει και απομακρύνει σταδιακά παιδιά που εργάζονται με πλήρη απασχόληση,

παρέχει εκπαιδευτικές δυνατότητες και άλλες υπηρεσίες στήριξης σε παιδιά και στις οικογένειές του.

Επιτεύγματα

Περίπου 6.400 παιδιά φοιτούν σε εκπαιδευτικά κέντρα

Παιδιά συνεχίζουν να εργάζονται στο σπίτι με μερική απασχόληση για να έχουν κάποιο εισόδημα, ενώ ταυτόχρονα τους παρέχονται υπηρεσίες εκπαίδευσης και αποκατάστασης

Οι 22 συμμετέχοντες κατασκευαστές το 1997 έφθασαν τους 65 το Φεβρουάριο του 2000

Το IPEC παρακολουθεί συνεχώς την παραγωγή σε περισσότερα από 1.799 κέντρα ραφής

Η συμφωνία επαναλήφθηκε στο Πακιστάν στη βιομηχανία ταπήτων και στην Ινδία στη βιομηχανία ραφής ποδοσφαιρικών μπαλών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4

Μελέτη του ΟΟΣΑ για το διεθνές εμπόριο και τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας, 2000

Κύρια συμπεράσματα από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας

Η ενίσχυση των θεμελιωδών κανόνων εργασίας μπορεί να βελτιώσει την οικονομική ανάπτυξη και αποδοτικότητα αυξάνοντας τα επίπεδα δεξιοτήτων στο εργατικό δυναμικό και ενθαρρύνοντας την καινοτομία και την υψηλότερη παραγωγικότητα.

Οι χώρες με ανεπαρκείς βασικούς κανόνες εργασίας δεν επιτυγχάνουν καλύτερες εξαγωγικές επιδόσεις από τις χώρες με επαρκείς κανόνες.

Οι χώρες που αναπτύσσουν δημοκρατικούς θεσμούς - συμπεριλαμβανομένων των θεμελιωδών δικαιωμάτων εργασίας - θα επιτύχουν τη μετάβαση στην εμπορική απελευθέρωση με λιγότερο δυσμενείς επιπτώσεις από ό,τι οι χώρες που στερούνται τέτοιου είδους θεσμών.

Οι απόψεις εξακολουθούν να διίστανται όσον αφορά την επίδραση του εμπορίου στα μοντέλα απασχόλησης και/ή στην ανισότητα των μισθών σε σχέση με την επίδραση άλλων δυνάμεων. Πολλές μελέτες αναγνωρίζουν κάποιο ρόλο στο εμπόριο, αλλά η συμβολή είναι περιορισμένη.

Φόβοι για μια «καθοδική πορεία» στους κανόνες εργασίας πιθανόν είναι υπερβολικοί.

Οι παρεμβάσεις στο εμπόριο δεν αποτελούν το βέλτιστο μέσο για την κατάργηση της εκμετάλλευσης της παιδικής εργασίας και τη διεύρυνση της διαμόρφωσης ανθρώπινου κεφαλαίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απαγόρευση της εργασίας ανηλίκων μπορεί να είναι αποτελεσματική, υπάρχουν όμως κάποιοι περιορισμοί σε μια τέτοια πολιτική και τυχόν απαγόρευση μπορεί στην πράξη να χειροτερέψει τις συνθήκες των νοικοκυριών. Η παροχή επιδοτήσεων σε οικογένειες για να συνεχίζουν να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο πιθανόν να είναι η βέλτιστη πολιτική [25].

[25] Για τα αποτελέσματα του διεθνούς προγράμματος της ΔΟΕ για την εξάλειψη της παιδικής εργασίας (IPEC) με την εφαρμογή προγράμματος μοντέλου της σε επιλεγμένες χώρες, βλέπε παρακάτω στο 2.2.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5

Διεθνές Σύμφωνο: Οι εννέα αρχές

Ο Γενικός Γραμματέας των ΗΕ ζήτησε από την παγκόσμια επιχειρηματική κοινότητα:

Ανθρώπινα Δικαιώματα

1. Να στηρίζει και να σέβεται την προστασία των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη ζώνη επιρροής της. και

2. Να εξασφαλίζει ότι τα μέλη της δεν συνεργούν σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Εργασία

3. Να στηρίζει την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και την αποτελεσματική αναγνώριση του δικαιώματος για συλλογικές διαπραγματεύσεις.

4. Να στηρίξει την εξάλειψη όλων των μορφών καταναγκαστικής και υποχρεωτικής εργασίας.

5. Να στηρίξει την ουσιαστική κατάργηση της παιδικής εργασίας. και

6. Να στηρίξει την εξάλειψη των διακρίσεων στο πεδίο της απασχόλησης και του επαγγέλματος.

Περιβάλλον

7. Να στηρίζει μια προσέγγιση στη βάση της προφύλαξης για τις περιβαλλοντικές προκλήσεις.

8. Να αναλάβει πρωτοβουλίες για την προαγωγή μεγαλύτερης περιβαλλοντικής ευθύνης. και

9. Να ενθαρρύνει την ανάπτυξη και διάχυση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6

Άρθρο 50 της Συμφωνίας του Κοτονού Εμπόριο και κανόνες εργασίας

1. Τα μέρη επαναβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους στους διεθνώς αναγνωρισμένους βασικούς κανόνες εργασίας, όπως ορίζονται στις σχετικές συμβάσεις της ΔΟΕ και, συγκεκριμένα, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την κατάργηση της καταναγκαστικής εργασίας, την εξάλειψη των χείριστων μορφών παιδικής εργασίας και τη μη εφαρμογή διακρίσεων στην απασχόληση.

2. Συμφωνούν στην ενίσχυση της συνεργασίας στον εν λόγω τομέα, ειδικότερα στους ακόλουθους τομείς:

Ανταλλαγή πληροφοριών για τη σχετική νομοθεσία και τους κανονισμούς εργασίας.

Κατάρτιση εθνικής εργασιακής νομοθεσίας και η ενίσχυση της υπάρχουσας νομοθεσίας.

Εκπαιδευτικά προγράμματα και προγράμματα συνειδητοποίησης.

Επιβολή συμμόρφωσης στην εθνική νομοθεσία και τους κανονισμούς εργασίας.

3. Τα μέρη συμφωνούν ότι οι κανόνες εργασίας δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για σκοπούς εμπορικού προστατευτισμού