52001DC0126

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩ-ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 Στόχοι της ανακοίνωσης

1.2 Τα διακυβευόμενα θέματα της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας

2. Η ΠΤΥΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ: ΕΜΦΥΣΗΣΗ ΝΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

2.1 Η πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη

2.2 Πέντε έτη ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στον τομέα των μεταφορών

2.3 Τομείς συγκεκριμενοποίησης των δράσεων

2.3.1 Υποστήριξη της μεταρρύθμισης στις μεταφορές από τους μεσογειακούς εταίρους

2.3.2 Προσδιορισμός και προώθηση ενός διαμεσογειακού δικτύου πολυτροπικών μεταφορών

2.3.3 Θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές

2.3.4 Το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης (Galileo)

3. Η ΠΤΥΧΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

3.1 Η ενέργεια στο πλαίσιο της Ευρω-μεσογειακής Εταιρικής Σχέσης - η πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη

3.2 Πέντε έτη ευρωμεσογειακής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας

3.3 Καθορισμός προτεραιοτήτων: η συνέχεια του Φόρουμ της Γρανάδας

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

4.1 Για τον τομέα των μεταφορών

4.2 Για τον τομέα της ενέργειας

Παράρτημα 1: Δεδομένα επιφανείας και πληθυσμού της ΕΕ και των μεσογειακών εταίρων

Παράρτημα 2 : Σημαντικά στοιχεία των μεταφορών στη Μεσόγειο

Παράρτημα 3: Εξέλιξη της ενεργειακής κατάστασης στην περιφέρεια (12 μεσογειακοί εταίροι) για την περίοδο 1985-1998.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 Στόχοι της ανακοίνωσης

Η παρούσα ανακοίνωση έχει ως ειδικό στόχο να καθορίσει τις κύριες κατευθύνσεις της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας για την περίοδο 2000-2006 [1]. Οι μεταφορές και η ενέργεια χαρακτηρίσθηκαν όντως από τους ευρω-μεσογειακούς υπουργούς εξωτερικών υποθέσεων στη Διάσκεψη της Μάλτας τον Απρίλιο του 1997 ως οι δύο από τους έξι πρωτεύοντες τομείς [2] περιφερειακής συνεργασίας στο οικονομικό και δημοσιονομικό πεδίο. Η παρούσα ανακοίνωση αποβλέπει να απαιτήσει νέα δυναμική η ευρω-μεσογειακή εταιρική σχέση στον τομέα των μεταφορών, αφενός, και, αφετέρου, να ενισχυθεί η ήδη υπάρχουσα δυναμική της ευρω-μεσογειακής εταιρικής σχέσης στον τομέα της ενέργειας.

[1] Η περίοδος 2000-2006 είναι η περίοδος αναφοράς που καλύπτει το έγγραφο Περιφερειακής Στρατηγικής MEDA, εσωτερικό έγγραφο εργασίας της Επιτροπής.

[2] Οι υπόλοιποι τέσσερις τομείς που χαρακτηρίσθηκαν πρωτεύοντες είναι η βιομηχανία, το νερό, το περιβάλλον και η κοινωνία της πληροφορίας.

Από γενικότερη άποψη, η παρούσα ανακοίνωση εντάσσεται στη συλλογιστική της ανακοίνωσης «Μια νέα ώθηση στη διαδικασία της Βαρκελώνης» που εξέδωσε στις 6 Σεπτεμβρίου 2000 [3] η Επιτροπή και ενέκρινε σε γενικές γραμμές η IVη Ευρω-Μεσογειακή Διάσκεψη Υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων (Μασσαλία, 15-16 Νοεμβρίου 2000). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας το Δεκέμβριο του 2000 επιβεβαίωσε τη δέσμευση της Ένωσης να προχωρήσει σε βάθος την εταιρική σχέση σε όλα τα πεδία, και παράλληλα η Επιτροπή αποφάσισε να επιλέξει τη Μεσόγειο ως έναν από τους μεγάλους πρωτεύοντες στόχους για το έτος 2002. Στο πλαίσιο αυτό, η ανακοίνωση έχει ως στόχο να κάνει τον κρίσιμο απολογισμό των πέντε ετών ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας, και να προτείνει τα μέσα που θα ενδυναμώσουν τη συνεργασία αυτή με βάση την πείρα που έχει αποκτηθεί, την εξέλιξη στους δύο αυτούς τομείς και τις συστάσεις που περιείχε η ανακοίνωση που προαναφέρθηκε [4].

[3] COM (2000) 497 τελικό

[4] Μεταξύ των συστάσεων αυτών, αναφέρονται ιδίως, όσον αφορά τις μεταφορές και την ενέργεια:

Τέλος, η παρούσα ανακοίνωση επανατοποθετείται στο πλαίσιο του γενικού προβληματισμού που διεξάγει σήμερα η Επιτροπή στο πλαίσιο της Πράσινης Βίβλου για την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης [5] και του σχεδίου της Λευκής Βίβλου για την κοινή πολιτική μεταφορών.

[5] "Μια ευρωπαϊκή στρατηγική ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού", COM(2000) 769

1.2 Τα διακυβευόμενα θέματα της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας

Οι προοπτικές αύξησης του πληθυσμού στους 12 μεσογειακούς εταίρους (κατά 50 % μεγαλύτερος έως το 2025 - Βλ. Παράρτημα 1) και ανάπτυξης των συναλλαγών που συνδέονται ταυτόχρονα με τη μεγάλη ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και με την υλοποίηση της ζώνης ελεύθερων ευρω-μεσογειακών συναλλαγών προμηνύουν κατά τη διάρκεια της προσεχούς δεκαετίας έκρηξη της κινητικότητας και της ζήτησης μεταφορών, καθώς και της κατανάλωσης ενέργειας στους μεσογειακούς εταίρους. Εξ ου και μια σημαντική πίεση στα συστήματα μεταφορών και ενέργειας, η οποία θα χρειασθεί να συνδυαστεί με τις αυξημένες απαιτήσεις όσον αφορά την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με τη δεύτερη έκθεση FEMISE [6] με τίτλο «Η ευρω-μεσογειακή εταιρική σχέση το έτος 2000», τα είκοσι προσεχή έτη θα είναι καθοριστικά για τη μεγάλη ευρω-μεσογειακή περιφέρεια και την εξέλιξή της προς το στόχο μιας ζώνης κοινής ευημερίας, ο οποίος εγγράφεται στη Δήλωση της Βαρκελώνης. Οι όροι μιας πιο ισχυρής ανάπτυξης - της τάξεως του 6% με 7% ανά έτος - που θα δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας στους μεσογειακούς εταίρους έγκεινται ουσιαστικά στην επιτάγχυνση του ρυθμού των επιχειρούμενων μεταρρυθμίσεων - θεσμικό, νομοθετικό και κανονιστικό ιδίως πλαίσιο -, στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του κράτους (αποδέσμευση) και στην επανόρθωση των διαρθρωτικών ανισορροπιών που έχουν κληρονομηθεί από το παρελθόν. Έτσι προκύπτει ότι χρειάζεται μια δράση ταυτόχρονα μεταρρυθμιστική και διαρθρωτική στον τομέα των συστημάτων και των δικτύων μεταφορών και ενέργειας.

[6] FEMISE είναι το ευρω-μεσογειακό φόρουμ των οικονομικών οργανισμών, το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα MEDA. Το FEMISE συντάσσει τακτικά εκθέσεις που περιέχουν αναλύσεις και προτάσεις σχετικά με την οικονομική και δημοσιονομική πτυχή της ευρω-μεσογειακής εταιρικής σχέσης. Η δεύτερη έκθεση FEMISE δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2000.

Όσον αφορά τα δίκτυα μεταφορών, το FEMISE κρίνει ότι "οι προς κάθε κατεύθυνση μεταφορές και οι θαλάσσιες μεταφορές παρουσιάζουν σήμερα ελλείψεις ή είναι απαγορευτικές από άποψη κόστους. Πρόκειται εν προκειμένω για έναν τομέα αποφασιστικό για την ανάπτυξη των συναλλαγών Νότου-Νότου (...). Η αδυναμία του ενδοπεριφερειακού εμπορίου Νότου-Νότου (μεταξύ 4 και 6% των εμπορικών συναλλαγών των μεσογειακών εταίρων από το 1970) συνδέεται όντως στενά με την ανεπάρκεια και με το κόστος των συστημάτων μεταφορών, όπως και των συναφών υπηρεσιών.

Άλλωστε, το σχετικά χαμηλό μερίδιο της μεσογειακής ζώνης στη ροή των άμεσων ξένων επενδύσεων (IDE) προς τις νεοδημιουργούμενες χώρες [7], και στις συνολικές άμεσες επενδύσεις της ΕΕ εξηγείται επίσης από την αδυναμία των υποδομών που αποτελεί αρνητικό παράγοντα για την απόφαση σχετικά με επενδύσεις στη Μεσόγειο.

[7] Κατά το FEMISE, λείπουν περίπου 7 δισεκατ. δολλάρια εισόδου του IDE (δηλαδή το διπλάσιο) για να είναι η μεσογειακή ζώνη στο μέσο όρο των νεοδημιουργούμενων χωρών.

Όσον αφορά τον τομέα των μεταφορών, υπενθυμίζεται ότι περισσότερο από το 80% των εμπορευματικών μεταφορών μεταξύ ΕΕ και μεσογειακών εταίρων πραγματοποιείται από θαλάσσης, όπως και το 95% του εξωτερικού εμπορίου των μεσογειακών εταίρων (βλ. Παράρτημα 2). Οι αερομεταφορές έχουν ιδιαίτερη σημασία στις μεσογειακές χώρες, όπου ο τουρισμός αποτελεί κύριο στοιχείο της οικονομίας τους. Οι χερσαίες συνδέσεις δεν χρησιμοποιούνται πολύ λόγω της πολιτικής αστάθειας στην περιοχή, του κλεισίματος ορισμένων συνόρων και της αδυναμίας των συναλλαγών Νότου-Νότου. Από άποψη υποδομών τέλος, διαπιστώνονται σημαντικές διαφορές μεταξύ μεσογειακών εταίρων (βλ. Παράρτημα 2). Παραδείγματος χάριν, ο συντελεστής πυκνότητας του οδικού δικτύου ποικίλλει από το 1 έως το 150 στις χώρες αυτές (από 42km/1000 km2 έως και άνω των 6000km/1000 km2).

Ως προς τον τομέα της ενέργειας, υπολογίζεται σε περίπου 200 δισεκατ. ευρώ [8] το ποσό των αναγκαίων επενδύσεων μόνο στον τομέα αυτό κατά τη διάρκεια των δέκα επόμενων ετών, δεδομένης της οικονομικής ανάπτυξης των νότιων και ανατολικών παράκτιων χωρών της Μεσογείου. Στο Παράρτημα 3 αναφέρεται και πάλι το θέμα λαμβανομένης υπόψη της εξέλιξης της περιφερειακής κατάστασης (12 μεσογειακοί εταίροι) για την περίοδο 1985-1998.

[8] Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1999 από το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ενέργειας στα μέλη του το ποσό αυτό υπολογίζεται σε 190 δισεκατ. δολλάρια.

2. Η ΠΤΥΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ: ΕΜΦΥΣΗΣΗ ΝΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

2.1 Η πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη

Οι μεταφορές είναι μια μείζονος σημασίας προτεραιότητα για την οικονομική και δημοσιονομική ανάπτυξη της ευρω-μεσογειακής εταιρικής σχέσης. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη Δήλωση της Βαρκελώνης, καθώς και από το πρόγραμμα εργασίας που επισυνάφθηκε σε αυτήν.

Σύμφωνα με τη Δήλωση της Βαρκελώνης, οι μέτοχοι: "τονίζουν τη σημασία ανάπτυξης και βελτίωσης των υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός αποτελεσματικού συστήματος μεταφορών..." και "δεσμεύονται να τηρήσουν τις αρχές του διεθνούς ναυτικού δικαίου, και ιδίως την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στον τομέα των διεθνών μεταφορών, και την ελεύθερη πρόσβαση στα διεθνή φορτία."

Στο πρόγραμμα εργασίας που επισυνάφθηκε στη Δήλωση προβλέπεται ότι η συνεργασία στον τομέα των μεταφορών θα αφορά ιδίως:

* "τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού διαμεσογειακού πολυτροπικού αεροπορικού-θαλάσσιου συστήματος μεταφορών, με βελτίωση και εκσυγχρονισμό των λιμένων και των αερολιμένων, την κατάργηση αδικαιολόγητων περιορισμών, την απλούστευση των διατυπώσεων, τη βελτίωση της ναυτιλιακής και αεροπορικής ασφάλειας, την εναρμόνιση των περιβαλλοντικών κανόνων σε υψηλό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του αποτελεσματικότερου ελέγχου της ρύπανσης που οφείλεται στις θαλάσσιες μεταφορές, και την εφαρμογή εναρμονισμένων συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας.

* τη δημιουργία χερσαίων συνδέσεων από ανατολάς προς δυσμάς στις νότιες και ανατολικές ακτές της Μεσογείου και

* τη σύνδεση των μεσογειακών δικτύων μεταφορών με το διευρωπαϊκό δίκτυο, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητά τους."

Η πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη για τον τομέα των μεταφορών άπτεται λοιπόν ορισμένων αποφασιστικής σημασίας σημείων: υποδομές, οργάνωση των μεταφορών και ελευθερία της παροχής υπηρεσιών διατροπικών μεταφορών, ασφάλεια και σεβασμό του περιβάλλοντος.

2.2 Πέντε έτη ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στον τομέα των μεταφορών

Οι δράσεις που επιχειρούνται σε περιφερειακό επίπεδο και τα αποτελέσματά τους παρουσιάζουν μέχρι σήμερα καθυστέρηση ως προς την πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη, παρά το γεγονός ότι έχει δημιουργηθεί το πλαίσιο μιας νέας δυναμικής - το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Μεταφορών.

Θαλάσσιες μεταφορές

Μετά τη συνάντηση των ευρω-μεσογειακών εταίρων στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1996, υποβλήθηκε μία δέσμη περιφερειακών έργων στις θαλάσσιες μεταφορές τον Ιούνιο του 1997 στην επιτροπή διαχείρισης MED, η οποία ενέκρινε τη χρηματοδότησή τους μέσω του MEDA (8,4 εκατομ. Ευρώ). Τα έργα αυτά - δέκα συνολικά - έχουν κυρίως ως άξονα τις τεχνικές πτυχές και τις πτυχές ασφαλείας, πιο συγκεκριμένα τα λιμενικά συστήματα πληροφοριών, τις υδρογραφικές μελέτες, την έρευνα και την εκπαίδευση, τις στατιστικές, τη διαχείριση των λιμένων, τα επικίνδυνα εμπορεύματα και τη συλλογή των αποβλήτων, την ναυτιλιακή διοίκηση και το καθεστώς της εθνικής σημαίας. Ενώ ορισμένα από τα έργα αυτά έχουν ήδη περατωθεί ή είναι υπό εκτέλεση, η έναρξη ορισμένων άλλων δραστηριοτήτων που προβλέπονται στο πλαίσιο αυτό (έργα που αφορούν την ασφάλεια στη ναυτιλία, την ενίσχυση των ναυτιλιακών διοικήσεων και το καθεστώς της εθνικής σημαίας) έχει ωστότο καθυστερήσει εξαιτίας διοικητικών προβλημάτων που θα επιλυθούν σύντομα. Σε γενικές γραμμές, ο απολογισμός στα μέσα εκτέλεσης των δράσεων αυτών παραμένει ασαφής, δεδομένου του μεγέθους των δράσεων (μικρές) και της έκτασής τους (σημειακές δράσεις χωρίς συνολική συνοχή).

Στατιστικές

Στην πτυχή μεταφορές, το MEDSTAT (περιφερειακό έργο συνεργασίας των στατιστικών ευρω-μεσογειακών ινστιτούτων που συντονίζεται από την Eurostat και χρηματοδοτείται από το MEDA με 20 εκατομ. Ευρώ για την περίοδο 1996-2000) άρχισε ένα επιμέρους έργο, το "Med-Trans", το οποίο αποσκοπεί να αποκατασταθεί η συνεργασία στον τομέα των στατιστικών που εφαρμόζονται στις μεταφορές στη μεσογειακή ζώνη, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι σχετικές ανάγκες πληροφόρησης. Μετά από εφαρμογή τριών ετών, το Med-Trans δημιούργησε ένα ευρομεσογειακό δίκτυο στατιστικολόγων, οι οποίοι έμαθαν να εργάζονται από κοινού με τις διάφορες υπηρεσίες που λαμβάνουν μέρος στην παραγωγή στατιστικών (στατιστικές υπηρεσίες, υπουργεία μεταφορών, λιμενικές και αερολιμενικές αρχές, κ.α.). Αυτό επέτρεψε να δημιουργηθεί, χάρις στην εναρμονισμένη επεξεργασία των δεδομένων, ένα προσχέδιο τράπεζας στατιστικών δεδομένων για τις μεταφορές στη Μεσόγειο [9].

[9] Περίληψη των στατιστικών αυτών δημοσίευσε η Eurostat με τίτλο: «Εξέλιξη των μεταφορών στις μεσογειακές χώρες» (ΥΔΣΥΕΚ, 1999, αριθμός καταλόγου: CA-23-99-306-GR-C)

Η δημιουργία του Ευρω-μεσογειακού Φόρουμ Μεταφορών

Το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Μεταφορών [10], το οποίο δημιουργήθηκε στα τέλη του 1998, είναι η κοιτίδα ανάπτυξης της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα των μεταφορών. Έχει ως αποστολή να καταρτισθεί ένα σχέδιο δράσης για τις μεταφορές στη Μεσόγειο - σχέδιο που περιλαμβάνει ταυτόχρονα τα προτεινόμενα μέτρα, τα μέσα με τα οποία θα υλοποιηθούν τα μέτρα και ένα χρονοδιάγραμμα εφαρμογής -, να παρακολουθείται η εφαρμογή των μέτρων, να προωθηθεί οι ανταλλαγή πληροφοριών και πείρας, και να εξασφαλισθεί η διάδοση των αποτελεσμάτων από τις επιχειρούμενες δράσεις. Το Φόρουμ αυτό, του οποίου οι συνεδριάσεις πραγματοποιούνται ετησίως έχει συνεδριάσει δύο φορές από τότε που δημιουργήθηκε, σε τεχνικό επίπεδο (Μάλτα, Μάρτιο 1999. Βρυξέλλες, Νοέμβριος 2000). Το Φόρουμ των Βρυξελλών ενέκρινε μάλιστα τη συγκρότηση ομάδων εργασίας, από το 2001, για ορισμένα πρωτεύοντα θέματα της συνεργασίας.

[10] Το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Μεταφορών απαρτίζεται από τους αντιπροσώπους των 27 ευρω-μεσογειακών εταίρων, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των διεθνών οικονομικών οργανισμών (ΕΤΕΠ, Παγκόσμια Τράπεζα) και των ενδιαφερόμενων διεθνών οργανισμών (OMI, OACI, ΕΟΚ-ΟΗΕ ιδίως).

Υποπεριφερειακή συνεργασία

Στο περιθώριο της διαδικασίας της Βαρκελώνης αναπτύχθηκε επίσης από το 1995 ένα θεσμικό πλαίσιο για την υποπεριφερειακή συνεργασία στη δυτική Μεσόγειο: το GTMO (Ομάδα Υπουργών Μεταφορών της Δυτικής Μεοσογείου [11]), η οποία επέτρεψε να σημειωθεί κάποια πρόοδος σε υποπεριφερειακό επίπεδο.

[11] Η GTMO συγκεντρώνει τους Υπουργούς Μεταφορών της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, του Μαρόκκου, της Αλγερίας και της Τυνησίας.

Σήμερα δεν υπάρχει αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο για την ανατολική Μεσόγειο.

Από διμερή άποψη επίσης, η συνεργασία παρέμεινε μέχρι σήμερα περιορισμένη, ο Λίβανος δε είναι ο μόνος μεσογειακός εταίρος που προβλέπει μια συνιστώσα για τις μεταφορές στη διμερή συνεργασία του με την Ένωση [12].

[12] Το έργο ARLA (Assistance to the Reform of the Lebanese Administration - Συνδρομή στη Μεταρρύθμιση της Λιβανικής Διοίκησης) περιλαμβάνει μια πτυχή για τις μεταφορές.

* * * *

Πολύ λίγες είναι λοιπόν οι συγκεκριμένες δράσεις που άρχισαν μέχρι σήμερα στο πλαίσιο της πτυχής μεταφορών της ευρω-μεσογειακής εταιρικής σχέσης. Πρέπει να χρησιμοποιηθεί το νέο θεσμικό πλαίσιο που προσφέρει το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Μεταφορών και η νέα ώθηση που δίνεται στην εταιρική σχέση από την ανακοίνωση «Μία νέα ώθηση για τη διαδικασία της Βαρκελώνης» για να αναβιώσει η ευρω-μεσογειακή συνεργασία στον τομέα των μεταφορών.

2.3 Τομείς συγκεκριμενοποίησης των δράσεων

2.3.1 Υποστήριξη της μεταρρύθμισης στις μεταφορές από τους μεσογειακούς εταίρους

Πρόκειται για έναν αποφασιστικό τομέα διότι πολλά σημεία συμφόρησης του συστήματος μεταφορών στη Μεσόγειο οφείλονται σε ακατάλληλες κλαδικές πολιτικές (βαθμός επέμβασης του κράτους, ανεπαρκής ανταγωνισμός, ακατάλληλα θεσμικά και κανονιστικά πλαίσια). Το θέμα είναι επίσης, με ενθάρρυνση της μεταρρύθμισης στον τομέα των μεταφορών στη νότιο Μεσόγειο, να προωθηθεί ένα περιβάλλον που θα προσελκύσει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Τρία είναι τα σημεία που φαίνονται βασικά εν προκειμένω:

- η προσαρμογή του θεσμικού, νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου, ιδίως με σκοπό να αρθούν οι φραγμοί στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών μεταφορών και να εκσυγχρονιστεί η διαχείριση της ροής της κυκλοφορίας.

- η προσέγγιση των προτύπων (κοινωνικών, τεχνικών, περιβαλλοντικών και ασφαλείας) και ο έλεγχος της εφαρμογής τους από τις εθνικές αρχές, με σκοπό να αποφευχθούν ιδίως οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

- η βελτίωση της διεπαφής των μεταφορικών υπηρεσιών με τα τελωνεία, το τμήμα αλλοδαπών, τον τραπεζικό τομέα και τον ασφαλιστικό τομέα.

2.3.2 Προσδιορισμός και προώθηση ενός διαμεσογειακού δικτύου πολυτροπικών μεταφορών

Το δίκτυο αυτό είναι ένας άλλος βασικός στόχος της πτυχής μεταφορών στη Δήλωση της Βαρκελώνης, ο οποίος δίνει την έμφαση στον καταρχήν προσδιορισμό ενός σχεδίου πολυτροπικών αεροπορικών-θαλάσσιων μεταφορών, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι οι θαλάσσιες και οι αεροπορικές μεταφορές είναι οι πλέον σημαντικές σε ένα σύστημα μεταφορών οργανωμένο γύρω από μία κλειστή θάλασσα. Το σχέδιο αυτό πρέπει να συμπληρωθεί σε ένα δεύτερο στάδιο από τις χερσαίες συνδέσεις που είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ανάπτυξη των συναλλαγών Νότου-Νότου. Έμφαση πρέπει να δοθεί ιδίως στη σημασία των σιδηροδρομικών/θαλάσσιων συνδέσεων (σύνδεση των λιμένων με την ενδοχώρα). Το δίκτυο αυτό θα έχει διαμεσογειακή διάσταση (διασύνδεση με τα διευρωπαϊκά δίκτυα - ΔΔΜ - μεταφορών) και μία διάσταση Νότου-Νότου. Στη συλλογιστική που έχει ήδη αναπτυχθεί στο πλαίσιο της υποπεριφερειακής συνεργασίας (βλ. σημείο 2.2) και της τρίτης Πανευρωπαϊκής Διάσκεψης Μεταφορών που πραγματοποιήθηκε στο Ελσίνκι τον Ιούνιο του 1997 πρέπει να ληφθεί υπόψη ο καθορισμός του δικτύου αυτού.

Όσον αφορά τις υποδομές, είτε πρόκειται για βελτίωση της υπάρχουσας υποδομής είτε για κατασκευή νέων υποδομών (ελλείποντες κρίκοι), είναι αποφασιστικής σημασίας όχι μόνο για την επένδυση στον συγκεκριμένο τομέα αλλά και για την απόφαση σχετικά με τις επενδύσεις στους μεσογειακούς εταίρους εν γένει. Tα κονδύλια MEDA θα έχουν βέβαια καταλυτικό ρόλο σστο δεδομένο πεδίο, δεν προορίζονται όμως κανονικά για την άμεση χρηματοδότηση μεταφορικών υποδομών. Χρειάζεται λοιπόν αναλυτικός προβληματισμός σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης των υποδομών, ιδίως σχετικά με τα μέσα ενθάρρυνσης της εταιρικής σχέσης δημοσίου-ιδιωτικού τομέα.

Στο θέμα αυτό, πρέπει να προέχει στο μέλλον μια νέα αντιμετώπιση της χρηματοδότησης των υποδομών που συνίσταται στον βέλτιστο συνδυασμό των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων [13].

[13] Στο πλαίσιο αυτό, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση «Μία νέα ώθηση για τη διαδικασία της βαρκελώνης», τα κονδύλια MEDA θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προπαρασκευαστικές εργασίες και μελέτες σκοπιμότητας σχετικά με τα περιφερειακά έργα υποδομών που αποβλέπουν στη διασύνδεση με τα ΔΔΜ (διαμεσογειακή διάσταση) ή/και με τη διασύνδεση των εθνικών συστημάτων μεταξύ τους (Νότος-Νότος). Για τη χρηματοδότηση αυτών καθαυτών των υποδομών, την κύρια αρμοδιότητα εξακολουθεί να έχει η ΕΤΕΠ και οι υπόλοιποι δημόσιοι επενδυτές (ιδίως εθνικές κυβερνήσεις) και ιδιώτες επενδυτές.

Είναι σημαντικό άλλωστε να τονισθεί ότι η ανάπτυξη των υποδομών πρέπει να περιλαμβάνει συστηματικά διεξοδική αξιολόγηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον, το δε επίπεδό τους να τείνει προς εκείνο που απαιτείται στην Ένωση [14].

[14] Βλ. οδηγία 85/337/ΕΟΚ όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 97/11/ΕΚ.

2.3.3 Θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές

α) Ναυτιλιακή και αεροπορική ασφάλεια

Οι πρόσφατες θαλάσσιες καταστροφές (Erika, Ievoli Sun) έδειξαν ότι είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η ασφάλεια στη θάλασσα, ιδίως η ασφάλεια των μεταφορών πετρελαίου και χημικών ουσιών. Η μέριμνα αυτή είναι ακόμη πιο προφανής όταν πρόκειται για μία κλειστή θάλασσα με εύθραυστη οικολογική ισορροπία, όπως η Μεσόγειος. Η κυκλοφορία των δεξαμενοπλοίων είναι σημαντική στη Μεσόγειο. Μια καταστροφή του τύπου όπως εκείνη του Erika στη Μεσόγειο θα είχε ανεπανόθρωτες συνέπειες σε αυτό το εύθραυστο περιβάλλον. Πρέπει να αναπτυχθεί μια συλλογιστική σε επίπεδο ευρω-μεσογειακό σχετικά με το πού βρίσκεται η κατάσταση (κυκλοφορία δεξαμενοπλοίων, εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας που υπαγορεύει ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός), καθώς και σχετικά με τη δυνατότητα μεταφοράς της δέσμης των μέτρων για το Erika Ι και ΙΙ στη Μεσόγειο (Erika Ι : πλοία διπλού κύτους, ενισχυμένος λιμενικός έλεγχος, αυξημένος έλεγχος στους νηογνώμονες. Erika ΙΙ : δημιουργία ιδίως ενός συστήματος διαχείρισης της ναυτιλικαής κυκλοφορίας και σχετικής ενημέρωσης - VTMIS).

Στον τομέα των θαλάσσιων επιβατικών μεταφορών, πρέπει να αναπτυχθεί παρόμοια συλλογιστική η οποία θα λαμβάνει υπόψη τη σημασία της κυκλοφορίας σε ορισμένα στρατηγικά σημεία όπως είναι τα στενά του Γιβραλτάρ, του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων.

Στον τομέα των αερομεταφορών, η εμπειρογνωμοσύνη που έχει αναπτυχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρησιμοποιηθεί επίσης από κοινού με τους μεσογειακούς εταίρους, προκειμένου να ενισχυθεί ο έλεγχος της αεροπορικής ασφάλειας από τις εθνικές αρχές. Η Επιτροπή συνεργάζεται ήδη προς την κατεύθυνση αυτή με τις χώρες τις Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στο πλαίσιο του προγράμματος PHARE, όσον αφορά ιδίως τα πρότυπα που εκδίδει η Κοινή Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας. Η εμπειρογνωμοσύνη αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμη βάση για την ανάπτυξη της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στον τομέα αυτό. Η αναβάθμιση των αερομεταφορών στη νότιο Μεσόγειο με βάση τα ευρωπαϊκά επίπεδα ασφαλείας και επιδόσεων θα μπορούσε επίσης να αποκτήσει στήριγμα στην Ένωση στον τομέα της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας, ιδίως για να αποκτήσουν και να ελέγχουν οι μεσογειακοί εταίροι τις νέες τεχνικές που εφαρμόζει η Ευρώπη.

β) Θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων

Οι θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων έχουν στρατηγική σημασία στη Μεσόγειο, δεδομένης της διαμόρφωσης των αποστάσεων, και του γεγονότος ότι δεν υφίστανται σε πολλές περιπτώσεις βατές χερσαίες οδοί. Τα θαλάσσια δρομολόγια μικρών αποστάσεων αποτελούν επίσης ουσιαστικό στοιχείο της πολυτροπικής αλυσίδας μεταφορών (οδικών/θαλάσσιων ή σιδηροδρομικών/θαλάσσιων). Είναι σαφές ότι οιαδήποτε αύξηση των εμπορικών ροών, και επομένως των ροών μεταφορών, στην περιοχή θα οδηγήσει σε αυξημένη χρήση αυτού του τρόπου μεταφοράς. Οι θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων είναι τέλος ένας οικολογικός τρόπος μεταφοράς, με δρομολόγια λιγότερο δαπανηρά από εκείνα των υπολοίπων τρόπων μεταφοράς.

Για να καταστεί πιο ελκυστικός αυτός ο τρόπος μεταφοράς, υπάρχουν τρία δυνατά πεδία δράσης:

- το τεχνικό επίπεδο (ιδίως βελτιστοποίηση των μονάδων φόρτωσης [15] και ταχύτητα των πλοίων).

[15] Με σκοπό να επιτευχθεί καθορισμός, με κοινές δράσεις έρευνας και ανάπτυξης ιδίως, του βέλτιστου μεγέθους των μονάδων φόρτωσης στο πλαίσιο της ισχύουσας σε κοινοτικό επίπεδο νομοθεσίας.

- το διοικητικό επίπεδο (διοικητικά και τελωνειακά έγγραφα, χρήση της Electronic Data Interchange, τεκμηρίωση διεθνούς χαρακτήρα, δημιουργία γραφείων διοικητικής συνδρομής στους λιμένες).

- και το κανονιστικό επίπεδο, ιδίως στους λιμένες. Αυτού άπτονται τα μέτρα που περιλαμβάνει η ανακοίνωση της Επιτροπής για τις θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων [16] και η συλλογιστική που υπάρχει σήμερα σε κοινοτικό επίπεδο σχετικά με την χωρίς διακρίσεις και διαφανή πρόσβαση στην αγορά των λιμενικών υπηρεσιών.

[16] COM(1999) 317 τελικό. Μεταξύ των συστηνόμενων μέτρων είναι η συγκέντρωση των διοικητικών διατυπώσεων στα χέρια μιας και μόνον αρχής ή ακόμη η δυνατότητα εκφόρτωσης πριν την περάτωση των διοικητικών διατυπώσεων.

γ) Προσέγγιση των πολιτικών για τις αερομεταφορές σε ευρω-μεσογειακό επίπεδο

Πρόκειται για έναν αποφασιστικής σημασίας τομέα δεδομένων των συμφερόντων όσον αφορά τον τουρισμό στην ευρω-μεσογειακή περιοχή, και όσον αφορά τη διευκόλυνση των σχέσεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων οικονομικών παραγόντων. Το ευρω-μεσογειακό πλαίσιο θα επιτρέψει να αρχίσουν συζητήσεις σε περιφερειακό επίπεδο για την προοδευτική ελευθέρωση των αεροπορικών μεταφορών, με βάση τη θετική εμπειρία των πολυμερών διαπραγματεύσεων που διεξήχθησαν από την Ένωση με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και με την Κύπρο.

2.3.4 Το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης (Galileo)

Η επέκταση του παγκοσμίου δορυφορικού συστήματος πλοήγησης στη ζώνη της Μεσογείου φάνηκε εξαρχής ως κύριο μέσο για τη δημιουργία ενός διαμεσογειακού δικτύου μεταφορών και για τη συνοχή των συστημάτων πολυτροπικών μεταφορών. Με την ανάπτυξη του προγράμματος Galileo [17], η ευρω-μεσογειακή συνεργασία στον τομέα αυτόν είναι ακόμη πιο σημαντική. Το Galileo θα έχει πολύ συγκεκριμένες επιπτώσεις από άποψη διαχείρισης της χωρητικότητας και ροής της κυκλοφορίας, ασφαλείας, περιβάλλοντος και αποτελσματικότητας των συστημάτων μεταφοράς. Είναι πρωταρχικό στο πλαίσιο αυτό να μελετηθούν τα μέσα σύνδεσης των μεσογειακών εταίρων με το Galileo και να αναλυθούν οι επιπτώσεις της συμμετοχής αυτής στα εθνικά και περιφερειακά συστήματα μεταφορών.

[17] Το Galileo είναι η δεύτερη γενεά ευρωπαϊκού συστήματος πλοήγησης και εντοπισμού θέσης μέσω δορυφόρου, το οποίο συνίσταται σε ένα τελείως ανεξάρτητο σύστημα εφοδιασμένο με δική του δορυφορική υποδομή. Μετά από μία φάση προσδιορισμού του - η οποία χρηματοδοτήθηκε από κοινού από την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος - που περατώθηκε στα τέλη του 2000 και από μία φάση επικύρωσης του συστήματος (2001-2005), το Galileo θα είναι επιχειρησιακό το 2006 και θα ενσωματώσει το EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service). Το EGNOS, το οποίο θα είναι επιχειρησιακό το 2002, είναι η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία σε θέματα δορυφορικής πλοήγησης, η οποία συνίσταται στη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται από τα υπάρχοντα συστήματα GPS και GLONASS, βασισμένη στην περιφερειακή αύξηση των αναμεταδόσεων των σημάτων αυτών. Το EGNOS και το Galileo είναι συστήματα πολιτικής χρήσης, αντίθετα με το GPS.

3. Η ΠΤΥΧΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

3.1 Η ενέργεια στο πλαίσιο της Ευρω-μεσογειακής Εταιρικής Σχέσης - η πολιτική εντολή που καθορίστηκε στη Βαρκελώνη

Δύο είναι οι κύριοι λόγοι που αιτιολογούν την ανάπτυξη στενής συνεργασίας με τους 12 μεσογειακούς εταίρους στον τομέα της ενέργειας:

* Η γεωγραφική γειτνίαση με τη νότιο πλευρά της Ευρώπης αποτελεί σημαντικό δεδομένο, λαμβανομένης υπόψη της σημασίας που έχει η διαμετακόμιση των ενεργειακών πόρων από άλλες γειτνιάζουσες περιοχές όπως είναι ο Περσικός Κόλπος και ο Καύκασος.

* Ο συσσωρευμένος όγκος αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στους μεσογειακούς εταίρους αποτελεί σημαντική εγγύηση για τον εφοδιασμό της ΕΕ.

Στο πλαίσιο της θέσπισης της ευρω-μεσογειακής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών (ZΕΣ), η οποία είναι ο τελικός στόχος του οικονομικού και χρηματοδοτικού κεφαλαίου της Δήλωσης της Βαρκελώνης, η ενέργεια αντιμετωπίζεται ως ένας καθοριστικός τομέας της ευρω-μεσογειακής εταιρικής σχέσης. Η Δήλωση της Βαρκελώνης τονίζει ιδίως ότι οι μέτοχοι "αναγνωρίζουν τον διαρθρωτικό ρόλο του τομέα της ενέργειας στην οικονομική Ευρω-μεσογειακή Εταιρική Σχέση και αποφασίζουν να ενισχύσουν τη συνεργασία και να εμβαθύνουν το διάλογο στον τομέα των ενεργειακών πολιτικών. αποφασίζουν να δημιουργήσουν κατάλληλους όρους πλαισίωσης για τις επενδύσεις και τις δραστηριότητες των εταιρειών ενέργειας και να συνεργασθούν για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν σε αυτές τις εταιρείες να επεκτείνουν τα ενεργειακά δίκτυα και να προωθήσουν τις διασυνδέσεις".

Οι μεσογειακοί εταίροι παρουσιάζουν ωστόσο πολύ διαφορετικές καταστάσεις όσον αφορά τις ενεργειακές τους συναλλαγές με το εξωτερικό. Ορισμένοι από αυτούς είναι καθαροί εξαγωγείς ενεργειακών πόρων (Αλγερία, Αίγυπτος), άλλοι διαθέτουν ισορροπημένο ισοζύγιο (Τυνησία, Συρία) ενώ οι υπόλοιποι είναι υποχρεωμένοι να εισάγουν ενεργειακούς πόρους (Μαρόκο, Μάλτα, Λίβανος, Ισραήλ, Ιορδανία, Παλαιστινιακές Αρχές, Κύπρος και Τουρκία).

Συνολικά, οι μεσογειακοί εταίροι χαρακτηρίζονται από σημαντική αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα τους, ιδίως ηλεκτρικής ενέργειας, και οι προβλέψεις δείχνουν ότι αυτό θα συνεχιστεί στο μέλλον [18]. Κατά συνέπεια, για να ικανοποιηθεί η ζήτηση, θα χρειαστεί να διατεθούν μεγάλα χρηματοδοτικά μέσα, τα οποία θα πρέπει να διατεθούν από ιδιωτικές, διμερείς ή πολυμερείς πηγές.

[18] Από το ποσό των 190 δισεκατ. δολλαρίων που υπολογίζεται για τις αναγκαίες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας στους μεσογειακούς εταίρους στα επόμενα δέκα χρόνια, το μεσογειακό παρατηρητήριο ενέργειας υπολογίζει ότι περίπου τα 110 θα διατεθούν μόνο στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, από τα οποία τα 70 για την ηλεκτροπαραγωγή.

3.2 Πέντε έτη ευρωμεσογειακής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας

Όπως και στον τομέα των μεταφορών, έχει θεσπιστεί ένα Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Ενέργειας [19] μέσα στο πνεύμα της Δήλωσης της Βαρκελώνης.

[19] Το φόρουμ της Ενέργειας απαρτίζεται από αντιπροσώπους των 15 κρατών μελών της Ένωσης και των 12 μεσογειακών εταίρων σε επίπεδο γενικών διευθυντών ενέργειας. Χρηματοδοτούμενο από το MEDA, αποτελεί το κύριο μέσο προώθησης του διαλόγου μεταξύ ΕΕ και μεσογειακών εταίρων σε θέματα ενέργειας.

Το Φόρουμ της Ενέργειας επιβλήθηκε από τη στιγμή της δημιουργίας του το 1997 ως το όργανο αναφοράς, σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη και τις κατευθύνσεις ευρω-μεσογειακής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας.

Το σχέδιο δράσης (PdA), το οποίο καλύπτει την περίοδο 1998-2002 και εγκρίθηκε από την Υπουργική Διάσκεψη των Βρυξελλών το 1998, διευκρινίζει τους προσανατολισμούς και τις πρωτοβουλίες ευρω-μεσογειακής ενέργειακής συνεργασίας και αποτελεί το σημείο αναφοράς για τις εργασίες του Φόρουμ. Προτείνει ειδικά μέτρα για την πολιτική και διοικητική συνεργασία, αφενός και αφετέρου, για τη συνεργασία σε βιομηχανικό επίπεδο. Σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο, τονίζει την προσαρμογή του θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου των μεσογειακών εταίρων και την εκπόνηση, στο πλαίσιο του Φόρουμ, προσανατολισμού της ευρωμεσογειακής ενεργειακής πολιτικής. Σε βιομηχανικό επίπεδο, υπογραμμίζει ότι είναι αναγκαίο να προσαρμοσθούν οι βιομηχανικές επιχειρήσεις στα δεδομένα της αγοράς (αύξηση της ζήτησης ιδίως), να συνυπολογίζουν την ενεργειακή απόδοση και να συνεργάζονται μεταξύ τους σε ευρωμεσογειακό επίπεδο.

* * * *

Όπως και στις μεταφορές, τα πρώτα χρόνια της διαδικασίας της Βαρκελώνης χαρακτηρίσθηκαν από τη δημιουργία του πλαισίου και των μέσων συνεργασίας στο θέμα της ενέργειας. Το Φόρουμ της Γρανάδας άλλαξε ωστόσο το ρυθμό προσανατολίζοντας σαφώς τη συνεργασία προς την ανάληψη δράσης σε πρωτεύοντα θέματα συνεργασίας.

3.3 Καθορισμός προτεραιοτήτων: η συνέχεια του Φόρουμ της Γρανάδας

Η τρίτη συνεδρίαση του Φόρουμ, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Γρανάδα (Ισπανία) το Μάιο του 2000, ενίσχυσε τη δυναμική της ευρω-μεσογειακής ενεργειακής συνεργασίας και ενέκρινε τους προσανατολισμούς σχετικά με 3 ομάδες εργασίας ad hoc που θα αρχίσουν τις εργασίες τους μέσα στο 2001.

Εξάλλου, το Φόρουμ της Γρανάδας επέτρεψε να επιβεβαιωθεί και πάλι ο πρωτεύων χαρακτήρας των κάτωθι θεμάτων:

* Η μεταρρύθμιση του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου, καθώς και η αναδιάρθρωση της ενεργειακής βιομηχανίας των μεσογειακών εταίρων

Τα κράτη μέλη της ΕΕ άρχισαν πρόσφατα μια σε βάθος μεταρρύθμιση του νομικού και κανονιστικού πλαισίου των ενεργειακών τους τομέων [20]. Στους μεσογειακούς εταίρους, ο τομέας της ενέργειας χαρακτηρίζεται ακόμη εν γένει από ένα κεντρικό μονοπώλιο ελεγχόμενο από το κράτος. Η κατάσταση αυτή εμποδίζει σοβαρά την εισροή επενδυτικών κεφαλαίων κατευθείαν από το εξωτερικό, κεφαλαίων απαραίτητων για την αντιμετώπιση της αύξησης της παραγωγικής ικανότητας που καθίσταται αναγκαία από την αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας, ιδίως στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες ανταγωνισμού της αγοράς, πρέπει λοιπόν να αρχίσει μια γενική μεταρρυθμιστική διαδικασία από τους μεσογειακούς εταίρους. Η διαδικασία αυτή πρέπει να οδηγήσει στη θέσπιση του κατάλληλου πλαισίου, το οποίο θα ικανοποιεί τα διεθνή κριτήρια από άποψη επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η πείρα που απέκτησε η ΕΕ από τη μεταρρύθμιση στον τομέα της ενέργειας πρέπει να ληφθεί υπόψη. Τονίζονται συγκεκριμένα ορισμένα μέτρα ελευθέρωσης που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο:

[20] Αυτή η μεταρρυθμιστική διαδικασία επισπεύστηκε με την έκδοση τον Δεκέμβριο του 1996 της οδηγίας της ΕΕ για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (96/92/ΕΚ) και τον Ιούνιο του 1998 της οδηγίας για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου (98/30/ΕΚ).

* Συγκρότηση ανεξαρτήτων ρυθμιστικών αρχών.

* Διαχωρισμός των δραστηριοτήτων: παραγωγή, μεταφορά, διανομή και πώληση.

* Προοδευτική καθιέρωση του ανταγωνισμού στην παραγωγή και τη διανομή.

* Μείωση των επιχορηγήσεων και μεταρρυθμίσεις στην τιμολόγηση για να προσεγγίσουν οι τιμές το κόστος.

* Προώθηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, ιδίως στην εκχώρηση αδειών στους ανεξάρτητους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας (IPP) με σκοπό τη λειτουργία του τμήματος ηλεκτροπαραγωγής.

* Σύγκλιση των ενεργειακών πολιτικών της ΕΕ και των μεσογειακών εταίρων.

Με την προοπτική δημιουργίας μιας ευρω-μεσογειακής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, η προσέγγιση αυτή αποδεικνύεται ιδιαίτερα αναγκαία όσον αφορά την ασφάλεια εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει την προσχώρηση των μεσογειακών εταίρων στη συνθήκη του Χάρτη της Ενέργειας, η οποία αποτελεί το πλαίσιο αναφοράς από άποψη ασφάλειας εφοδιασμού και προώθησης των επενδύσεων.

* Ολοκλήρωση των μεσογειακών αγορών και ανάπτυξη των διασυνδέσεων.

Ο στόχος αυτός, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού στην περιοχή, εντάσσεται στην "Κοινή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή της Μεσογείου" [21], η οποία αναφέρει ότι η Ένωση προτίθεται να προσφέρει "με βάση την πείρα που έχει αποκτήσει από τα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΔΔΜ) στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών, την υποστήριξή της στη διασύνδεση των υποδομών μεταξύ των μεσογειακών εταίρων, καθώς και μεταξύ αυτών και της Ένωσης". Το στόχο αυτό περιλαμβάνει επίσης η ενεργειακή στρατηγική που σκιαγραφείται στην Πράσινη Βίβλο για την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης [22], την οποία εξέδωσε η Επιτροπή στις 29 Νοεμβρίου 2000. Ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των βιομηχανιών της ΕΕ και εκείνων των μεσογειακων εταίρων, συνεργασία η οποία θα πρέπει να έχει ως κύριο αντικείμενο την ανάπτυξη των διασυνδέσεων, τόσο στον άξονα Βορρά-Νότου όσο και στον άξονα Νότου-Νότου. Η στήριξη των διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών, ιδίως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας. Τέλος, μέσα στο ίδιο πνεύμα ιδεών, αντιμετωπίζεται το ενδεχόμενο διεύρυνσης του INOGATE [23] στις μεσογειακές χώρες, όπως συζητήθηκε στη διάσκεψη INOGATE στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2000.

[21] Αυτή η κοινή στρατηγική υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2000 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira.

[22] COM(2000) 769, βλ. τρίτο μέρος, II/B/3 "Εξασφάλιση εφοδιασμού από το εξωτερικό".

[23] Το Interstate Oil and Gas Transport to Europe (INOGATE) είναι ένα πρόγραμμα της ΕΕ που άρχισε το 1995 για να προωθηθεί η κατασκευή και η διασύνδεση των υποδομών μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου μεταξύ της ΕΕ και των περιοχών της Κασπίας Θάλασσας, της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το INOGATE οδήγησε στη διεθνή συμφωνία (INOGATE Umbrella Agreement), την οποία μέχρι σήμερα έχουν υπογράψει 17 χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης - μεταξύ των οποίων η Τουρκία -, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, συμφωνία η οποία προσφέρει ένα πλαίσιο για την επίλυση των θεμάτων που αφορούν τη λειτουργία, τη συντήρηση και την ασφάλεια των εν λόγω υποδομών.

* Βιώσιμη ανάπτυξη των μεσογειακών εταίρων και χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ο στόχος για ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης για τους μεσογειακούς εταίρους εξαρτάται από τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης, εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος. Ο στόχος απαιτεί ιδίως να αναληφθούν δράσεις προσανατολισμένες προς τη βελτιωμένη απόδοση της διαδικασίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την αισθητή μείωση των απωλειών του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και τον έλεγχο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η χρήση και η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με βάση το ειδικό δυναμικό της Μεσογείου (ιδίως στην ηλιακή και την αιολική ενέργεια), θα συμβάλουν με αξιοσημείωτο τρόπο στην αναδιάρθρωση του τομέα και παράλληλα θα ενισχύσουν την προστασία του περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα συντελέσει επίσης στις προσπάθειες διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας με την οπτική να ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού σε ευρωμεσογειακή κλίμακα και με τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης ορισμένων μεσογειακών εταίρων από το εξωτερικό. Τέλος, η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει ένα χαρακτήρα δημόσιας υπηρεσίας διότι διευκολύνει την πρόσβαση του αγροτικού απομονωμένου πληθυσμού στο ενεργειακό δίκτυο.

Άλλωστε, η συζήτηση που διεξάγεται σήμερα στο πλαίσιο της ΕΕ γύρω από τους στόχους του Κυότο, σχετικά με τους τρόπους χρήσης των μηχανισμών ευελιξίας (Flexible Mechanism) και ιδιαίτερα του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism), θα μπορούσε να δημιουργήσει νέα περιθώρια συνεργασίας με τους μεσογειακούς εταίρους.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

4.1 Για τον τομέα των μεταφορών

Τη στιγμή που τίθενται βαθμιαία οι βάσεις για την ευρω-μεσογειακή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών (πρόοδος στη σύναψη και την έναρξη ισχύος των διμερών συμφωνιών σύνδεσης, κατάργηση των τελωνειακών διατυπώσεων στις περισσότερες χώρες) και τη στιγμή που αποσαφηνίζονται οι προοπτικές προσχώρησης ορισμένων μεσογειακών εταίρων στην ΕΕ (Τουρκία, Κύπρος, Μάλτα), η αναβάθμιση των συστημάτων μεταφοράς στις χώρες της νότιας ακτής της Μεσογείου φαίνεται να έχει την προτεραιότητα όσο ποτέ άλλοτε.

Η αναβάθμιση αυτή στηρίζεται στον συνδυασμό μιας δράσης διαρθρωτικής (δίκτυα και υποδομές) και μιας μεταρρυθμιστικής (προσαρμογή του θεσμικού, νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου. τήρηση των διεθνών προτύπων). Υπενθυμίζεται ότι οι δυο τύποι δράσης είναι ανεξάρτητοι εφόσον η αύξηση των ροών των επενδύσεων που απαιτούνται για την ανάπτυξη των υποδομών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μεταρρύθμιση στον τομέα των μεταφορών στους μεσογειακούς εταίρους. Εξάλλου, από τη στιγμή που η προσέγγιση αυτή εντάσσεται σε μία προοπτική πολυτροπικών μεταφορών, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις θαλάσσιες μεταφορές, δεδομένου ότι οι θαλάσσιες μεταφορές κυριαρχούν στις ευρω-μεσογειακές ροές εμπορευματικών μεταφορών, και στις αεροπορικές μεταφορές που υπερτερούν στις επιβατικές μεταφορές.

Το πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας που προσφέρει η διαδικασία της Βαρκελώνης - το κύριο τμήμα του οποίου είναι το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Μεταφορών - καθώς και τα διαθέσιμα κονδύλια στο πλαίσιο του προγράμματος MEDA μπορούν και πρέπει στη συγκεκριμένη περίπτωση να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο. Το στατιστικό δίκτυο που δημιουργήθηκε με το έργο Med-Trans θα στηρίξει τη διαδικασία αυτή με την παραγωγή στατιστικών, δεικτών και σημείων αναφοράς που απαιτείται για την ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα αυτό.

4.2 Για τον τομέα της ενέργειας

Οι μεσογειακοί εταίροι είναι σε μια περίοδο που ο ενεργειακός τους τομέας απαιτεί βαθειά αναπροσαρμογή. Η μεταρρύθμιση πρέπει να βασιστεί σε μια διαδικασία ελευθέρωσης του τομέα, αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας παραγωγής ενέργειας και ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ανάπτυξη των διασυνδέσεων παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας έχει επίσης προτεραιότητα για την ασφάλεια ενργειακού εφοδιασμού σε ευρω-μεσογειακό επίπεδο. Η Ένωση θα καταβάλει στο σημείο αυτό κάθε προσπάθεια για να προωθηθεί η προσχώρηση των μεσογειακών εταίρων στη συνθήκη του Χάρτη Ενέργειας και στο INOGATE.

Σύμφωνα με τις αρχές αυτές, η ΕΕ δημιούργησε το κατάλληλο μέσο (το Ευρω-μεσογειακό Φόρουμ Ενέργειας) για να εξασφαλιστεί συνεχής διάλογος. Ο διάλογος αυτός σκοπό έχει να προωθήσει τη συζήτηση και την ανταλλαγή ιδεών με τους μεσογειακούς εταίρους σχετικά με τα πλέον κατάλληλα μέτρα που θα τονώσουν και θα συνοδεύσουν τη διαδικασία μεταρρύθμισης στον ενεργειακό τομέα.

Παράρτημα 1: Δεδομένα επιφανείας και πληθυσμού της ΕΕ και των μεσογειακών εταίρων

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Παράρτημα 2 : Σημαντικά στοιχεία των μεταφορών στη Μεσόγειο

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Στατιστική πηγή MEDSTAT

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : MEDSTAT. Πλήρεις στατιστικές διατίθενται στο δημοσίευμα της Eurostat «Εξέλιξη των μεταφορών στις χώρες της Μεσογείου» (ΥΔΣΥΕΚ, 1999, αριθμός καταλόγου: CA-23-99-306-GR-C). Οι στατιστικές αυτές εκπονήθηκαν από την Eurostat και την CESD-Roma σε συνεργασία με τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες των μεσογειακών εταίρων.

Παράρτημα 3: Εξέλιξη της ενεργειακής κατάστασης στην περιφέρεια (12 μεσογειακοί εταίροι) για την περίοδο 1985-1998.

Λεκάνη Μεσογείου (12 μεσογεικοί εταίροι)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>