52000IE0478

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Συνέχεια της Τέταρτης παγκόσμιας Διάσκεψης για τις γυναίκες"

(2000/C 168/11)

Στις 27 Ιανουαρίου 2000, και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 23(3) του Εσωτερικού Κανονισμού, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση για την "Συνέχεια της Τέταρτης παγκόσμιας Διάσκεψης για τις γυναίκες".

Το τμήμα εξωτερικών σχέσεων, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, κατήρτισε τη γνωμοδότησή του με βάση την εισαγωγική έκθεση της εισηγήτριας κας Florio στις 14 Απριλίου 2000.

Κατά την 372η σύνοδο ολομελείας της, (συνεδρίαση της 27ης Απριλίου 2000) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 116 ψήφους υπέρ και 2 αποχές.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες, που πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο (4-15 Σεπτεμβρίου 1995) ενέκρινε μία Διακήρυξη και ένα Πρόγραμμα Δράσεως που προσδιορίζουν στόχους και στρατηγικές προκειμένου να καταστεί αποτελεσματική η ανάπτυξη, η πρόοδος και η ισομερής συμμετοχή των γυναικών.

1.2. Πέντε χρόνια μετά την Τέταρτη Διάσκεψη, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με τα ψηφίσματα αριθ. 52/100 και 52/231 απεφάσισε να συγκαλέσει μία ειδική σύνοδο με τον τίτλο "Οι γυναίκες το 2000: ισότητα, ανάπτυξη και ειρήνη στον 21ο αιώνα" που θα λάβει χώρα στη Νέα Υόρκη από 5 έως 9 Ιουνίου 2000.

1.3. Σκοπός της εν λόγω ειδικής συνόδου είναι να αξιολογηθούν οι πρόοδοι που επετεύχθησαν όσον αφορά την εφαρμογή του Προγράμματος Δράσεως που υιοθετήθηκε στο Πεκίνο, να εντοπιστούν τα σημαντικότερα εμπόδια και να προταθούν μελλοντικές ενέργειες για την καταπολέμηση της διάκρισης των φύλων.

1.4. Για να αξιολογηθεί σε τι στάδιο βρίσκεται η εφαρμογή της Διακήρυξης και του Προγράμματος Δράσεως του Πεκίνου θα είναι απαραίτητο να εξεταστούν επίσης και οι εκθέσεις για την Παγκόσμια Διάσκεψη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη το 1993, που εγκρίθηκαν στα πλαίσια της Διεθνούς Διάσκεψης για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1994 στο Κάιρο, καθώς και οι αποφάσεις της Παγκόσμιας Διάσκεψης Κορυφής για την Κοινωνική Ανάπτυξη που έλαβε χώρα στην Κοπεγχάγη το 1995.

1.5. Η Διάσκεψη της Βιέννης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της 14-25 Ιουνίου 1993 επιβεβαίωσε σαφώς ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών δια βίου αποτελούν αναφαίρετο, αναπόσπαστο και αδιαίρετο τμήμα των παγκόσμιων ανθρώπινων δικαιωμάτων.

1.6. Κατά τη Διάσκεψη του Καΐρου (3-13 Σεπτεμβρίου 1994) επιβεβαιώθηκε ο πρωταγωνιστικός ρόλος της γυναίκας όσον αφορά τα προβλήματα ανάπτυξης και δημογραφικής αύξησης. Για πρώτη φορά, τονίστηκε το γεγονός ότι είναι απαραίτητη η βελτίωση της κοινωνικής και οικονομικής θέσης των γυναικών μέσω προγραμμάτων κατάρτισης και εκπαίδευσης ούτως ώστε να συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματά τους. Θα πρέπει να βελτιωθούν επίσης οι δυνατότητες πρόσβασης στις εκπαιδευτικές, ενημερωτικές και υγειονομικές υπηρεσίες ως απαραίτητη συνθήκη μιας καλύτερης δημογραφικής πολιτικής.

1.7. Στην Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής της Κοπεγχάγης (6-12 Μαρτίου 1995), για πρώτη φορά τονίσθηκε το φαινόμενο της "γυναικοποίησης" της φτώχειας και επιβεβαιώθηκε η αρχή σύμφωνα με την οποία δεν είναι δυνατή η έναρξη μιας διαδικασίας βιώσιμης ανάπτυξης παρά μόνο μέσω οικονομικών πολιτικών οι οποίες παρέχουν καίρια προτεραιότητα στους κοινωνικούς παράγοντες και προπάντων στη διαφορά των φύλων.

1.8. Το Πρόγραμμα Δράσης του Πεκίνου, εκτός του ότι επαναλαμβάνει ότι τα δικαιώματα των γυναικών αποτελούν σκέλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν μπορούν να εξετάζονται μεμονωμένα, εδραιώνει τρεις κομβικές έννοιες:

Είναι απαραίτητη η αξιοποίηση της διαφοράς των φύλων: μόνο μία πραγματική ισότητα των δικαιωμάτων και των όρων διαβίωσης των ανδρών και των γυναικών μπορεί να εξασφαλίσει την οικονομική αύξηση και την ίση και βιώσιμη ανάπτυξη. Ένα άλλο κομβικό σημείο είναι η εξουσιοδότηση, όχι μόνο από κοινωνικής απόψεως, ως δηλαδή παραχώρηση εξουσίας και ευθύνης στις γυναίκες εντός των κέντρων λήψεως αποφάσεων, αλλά επίσης και από προσωπικής απόψεως, ως αξιοποίηση του εαυτού και ενδυνάμωση της αυτοεκτιμήσεως και των αρμοδιοτήτων. Η βασική κατεύθυνση είναι η υιοθέτηση μιας οπτικής στην οποία τα φύλα θα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα κάθε δράσης και κάθε πολιτικής οικονομικής και κοινωνικής επιλογής. Η οπτική των φύλων δεν αποτελεί πλέον το τέλος αλλά την αρχή αναφοράς της δράσεως των κυβερνήσεων. Αυτό θα ήταν σκόπιμο να επιτευχθεί με τη συνεχή συνεισφορά και παρακολούθηση των κοινωνικών εταίρων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στο σύνολό της.

1.9. Στη Διακήρυξη και στο Πρόγραμμα Δράσεως του Πεκίνου εντοπίζονται 12 κρίσιμοι τομείς: φτώχεια, εκπαίδευση και κατάρτιση, υγεία και κοινωνικές υπηρεσίες, βία, ένοπλες συγκρούσεις, οικονομία, εξουσία και διαδικασίες λήψεως αποφάσεων, θεσμικοί μηχανισμοί, θεμελιώδη δικαιώματα, μαζικά μέσα ενημέρωσης, περιβάλλον, παιδιά.

1.10. Η εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται στο Πρόγραμμα Δράσης εμπίπτει στην ευθύνη των κυβερνήσεων και όλων των θεσμικών και μη κυβερνητικών δομών που ενεργούν σε εθνικό, υποπεριφερειακό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.

2. Κατάσταση εφαρμογής του Προγράμματος Δράσης: Εμπόδια και πρόοδος

2.1. Γυναίκες και φτώχεια: Η αναγνώριση της "γυναικοποίησης" της φτώχειας ώθησε πολλές κυβερνήσεις να προβούν στην ανάληψη πρωτοβουλιών στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών, της εκπαίδευσης και της υγείας υπέρ των κοινωνικώς πιο μειονεκτικών γυναικών.

Η ανισότητα όσον αφορά την πρόσβαση στο κεφάλαιο, στους πόρους και την αγορά εργασίας παραμένει εντούτοις ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες του φαινομένου αυτού, που συχνά επιδεινώνεται ένεκα των πολιτικών οικονομικής μεταρρύθμισης που συνεπάγονται μεγάλες περικοπές των κοινωνικών δαπανών. Αυτό γίνεται ακόμη πιο εμφανές στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, στις οποίες οι βαθειές οικονομικές αναδιαρθρώσεις προκάλεσαν εκ των πραγμάτων επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των γυναικών.

2.2. Εκπαίδευση και κατάρτιση των γυναικών: Σημαντικές πρόοδοι έχουν επιτευχθεί στον τομέα αυτό, παραμένει όμως χαμηλή η χορήγηση πόρων για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών δομών και σε πολλές χώρες είναι εμφανής η ανάγκη μεταρρύθμισης των βάσεων των εκπαιδευτικών συστημάτων.

2.3. Γυναίκες και υγεία: Σημειώθηκε μείωση της θνησιμότητας κατά τον τοκετό. Αυξήθηκε η χρήση αντισυλληπτικών, επιδεικνύεται μεγάλη προσοχή στα ειδικά προβλήματα των γυναικών, και ειδικότερα των πιο ηλικιωμένων, ενώ εφαρμόζονται διάφορα προγράμματα για τον περιορισμό της μετάδοσης του AIDS και άλλων ασθενειών που μεταδίδονται με σεξουαλική επαφή. Όμως, στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας δεν υπάρχει ακόμη προσέγγιση ανά φύλο. Οι δημόσιες υποδομές συχνά αποκαλύφθηκαν ανεπαρκείς λόγω ελλείψεως χρηματοπιστωτικών και ανθρώπινων πόρων. Η γενική κατάσταση επιδεινώθηκε σε πολλά κράτη μέλη και λόγω των ιδιωτικοποιήσεων του τομέα, ιδιαίτερα μάλιστα εκεί όπου δεν έχει εξασφαλισθεί η πρόσβαση στα ασθενέστερα στρώματα του πληθυσμού. Τα μέσα για την πρόληψη και τη βελτίωση των συνθηκών για την υγεία και την ασφάλεια των γυναικών στις θέσεις εργασίας είναι ακόμη ανεπαρκή. Μάλιστα, αν γίνει αναφορά στη Σύμβαση αριθ. 103 του 1952 της ΔΟΕ για την Προστασία της μητρότητας, η οποία τελεί υπό αναθεώρηση, παρατηρείται ότι ορισμένες κυβερνήσεις επιθυμούν τη μείωση των επιπέδων προστασίας.

2.4. Βία κατά των γυναικών: Πολλές κυβερνήσεις έχουν καθιερώσει αυστηρότερες νομοθεσίες για την προστασία της γυναίκας από τις διάφορες μορφές βίας. Έχουν δημιουργήσει ειδικές υπηρεσίες για τις γυναίκες που είναι θύματα βίας, με το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και εκστρατείες πρόληψης. Παρατηρείται αύξηση των γυναικείων δικτύων καταγγελίας και αλληλεγγύης. Ο αγκτηριασμός των γεννητικών οργάνων είναι ακόμη διαδεδομένος στις χώρες του νοτίου ημισφαιρίου και στις κοινότητες των μεταναστών. Υπάρχει ακόμη έλλειψη δεδομένων όσον αφορά τις διάφορες μορφές βίας και δεν υφίστανται ακόμη επαρκή προγράμματα ενημέρωσης και πρόληψης. Οι κυβερνήσεις σπανίως λαμβάνουν υπόψη τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης που αποβλέπουν στο να αποτελεί προϋπόθεση για τη χορήγηση πολιτικού ασύλου η άσκηση διαφόρων μορφών βίας κατά των γυναικών, περιλαμβανομένων των ακρωτηριασμών των γεννητικών οργάνων, των "εθνικιστικών βιασμών" και της εμπορίας. Παρατηρείται μάλιστα αύξηση του φαινομένου της εμπορίας, στο οποίο είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες οι γυναίκες και τα παιδιά.

2.5. Γυναίκες και ένοπλες συρράξεις: Τα διεθνή δικαστήρια για τη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα και το Διεθνές Κακουργιοδικείο έχουν υιοθετήσει κανόνες ad hoc έτσι ώστε όλο το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο τείνει πλέον να αναγνωρίζει τη διαφορά επίδρασης που προκαλούν οι ένοπλες συρράξεις στις γυναίκες και στους άνδρες και να υιοθετούν μία αντίληψη περί των φύλων κυρίως σε ό,τι αφορά το καθεστώς των προσφύγων. Δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί επαρκώς ο ρόλος των γυναικών για την αντιμετώπιση των συγκρούσεων και τη διατήρηση της ειρήνης. Οι "εθνικιστικοί βιασμοί" ενώ θεωρούνται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας παραμένουν εκ των πραγμάτων ατιμώρητοι.

2.6. Γυναίκες και οικονομία: Πολλές νομοθεσίες έχουν ενστερνισθεί τους διεθνείς κανόνες για τα οικονομικά δικαιώματα των γυναικών. Σε πολλές χώρες της ΕΕ θεσπίζονται διατάξεις για τη ρύθμιση των γονικών αδειών και επιτείνεται η παρουσία των γυναικών στην αγορά εργασίας, κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών. Εντούτοις όμως, οι πρόοδοι αυτές δεν έχουν ενιαία διάδοση και εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες εις βάρος του αγροτικού τομέα και των μη επίσημων οικονομιών. Αλλά και σε ό,τι αφορά την άνιση οικονομική μεταχείριση υφίσταται ακόμη βαθύτατη διάσταση μεταξύ ανδρών και γυναικών.

2.7. Γυναίκες, εξουσία και διαδικασίες λήψεως αποφάσεων: Πολλές κυβερνήσεις έχουν εφαρμόσει πολιτικές και αναλάβει δράσεις υπέρ των γυναικών στον τομέα αυτόν και έχουν καθιερώσει προγράμματα, και εκπαιδευτικά, για να διευκολυνθεί η είσοδος των γυναικών στα κέντρα λήψεως αποφάσεων με την καθιέρωση μέτρων για την εξισορρόπηση των οικογενειακών και επαγγελματικών ευθυνών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Εντούτοις όμως απομένει ακόμη να διανυθεί πολύς δρόμος για την επίτευξη της πραγματικής ισότητας.

2.8. Θεσμικοί μηχανισμοί έχουν δημιουργηθεί ή ενισχυθεί σε πολλές χώρες για να ευνοηθούν οι ίσες ευκαιρίες με σκοπό την προώθηση, την ανάλυση και την αξιολόγηση. Ωστόσο, συχνά οι δράσεις τους δεν είναι αποτελεσματικές λόγω της περιορισμένης ορατότητας, της ελλείψεως σαφούς εντολής και επαρκών πόρων. Συχνά τα θεσμικά αυτά όργανα κατέχουν θέσεις που τείνουν να τα περιθωριοποιούν και δεν χαίρουν πραγματικής πολιτικής αυτονομίας.

2.9. Θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών: Τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα: Παρόλο ότι πολλοί κανόνες έχουν υιοθετηθεί από τις διάφορες διατάξεις υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων των γυναικών κυρίως όσον αφορά το γάμο, την εργασία και το δικαίωμα ιδιοκτησίας, υφίστανται ακόμη πολλές διακρίσεις όχι μόνο σε νομικό επίπεδο αλλά και de facto λόγω των πολιτισμικών αξιών, των παραδοσιακών νοοτροπιών και των στερεοτύπων που είναι ριζωμένα στην κοινωνία.

Αυξάνονται οι επικυρώσεις της Σύμβασης για την κατάργηση όλων των μορφών διάκρισης κατά των γυναικών, αλλά είναι πολλές οι σχετικές επιφυλάξεις και πολλές κυβερνήσεις με δυσκολία αποδέχονται τους κανόνες που προβλέπονται στις ίδιες τις κανονιστικές διατάξεις τους.

2.10. Γυναίκες και μαζικά μέσα ενημέρωσης: Κατά τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε η ανάπτυξη των δικτύων ενημέρωσης για τις γυναίκες, κυρίως με την πρόοδο της τεχνολογίας που διευκόλυνε την είσοδο των γυναικών στον κόσμο της ενημέρωσης και έχει αυξήσει τις δυνατότητες διάδοσης της φεμινιστικής κοσμοαντίληψης και της ανταλλαγής σχετικών απόψεων. Στον τομέα των μαζικών μέσων ενημέρωσης παραμένει ανεπαρκής ακόμη η παρουσία των γυναικών στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Ο τομέας της ενημέρωσης παραμένει ακόμη υπό την εξουσία των ανδρών και μεταδίδει μία αρνητική και στερεότυπη εικόνα της γυναίκας. Σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές σημειώνεται αύξηση της πορνογραφίας. Η διάδοση του φαινομένου αυτού στο διαδίκτυο και η έλλειψη μέσων πληροφορικής για τον έλεγχό του που να δρουν ως φίλτρο και προληπτικώς έναντι των παιδιών είναι ιδιαίτερα ανησυχητική.

Πρέπει συνεπώς να ανοιχθεί προς τις γυναίκες ο τομέας της ενημέρωσης τόσο σ' ό,τι αφορά το ρόλο τους στα πλαίσια των διαδικασιών λήψεως αποφάσεων όσο και για τη διάδοση μη διακριτικών πολιτισμικών προτύπων. Η ανάγκη για ένα σύστημα ελέγχου και διήθησης των εικόνων που θίγουν την αξιοπρέπεια της γυναίκας γίνεται όλο και πιο έκδηλη.

2.11. Γυναίκες και περιβάλλον: Ο ρόλος της γυναίκας στα πλαίσια των εθνικών πολιτικών για το περιβάλλον αξιοποιείται αφενός μέσω της σχετικής κατάρτισης και αφετέρου με την αναζήτηση δημιουργίας δραστηριοτήτων που θα αποφέρουν έσοδα στις γυναίκες. Είναι ακόμη υπερβολικά χαμηλή η γυναικεία παρουσία σε επίπεδο χάραξης των πολιτικών και λήψεως αποφάσεων. Πρέπει να τονισθεί το βασικό έργο που επιτελούν οι αγρότισσες στην αγροτοπεριβαλλοντική πολιτική, στα πλαίσια της πολυλειτουργικής γεωργίας που προβλέπει το Πρόγραμμα Δράσης 2000, δεδομένης της αναγνώρισης της γυναίκας όχι μόνο στις κυρίως γεωργικές εργασίες αλλά και στις δραστηριότητες διαφοροποίησης του αγροτικού περιβάλλοντος, με τη χρησιμοποίηση, σε κάθε περίπτωση, μεθόδων που σέβονται το περιβάλλον και με την προώθηση της ποιότητας και ιδιαιτερότητας των προϊόντων που παράγουν και των υπηρεσιών που παρέχουν.

2.12. Τα κορίτσια: Η ειδική μέριμνα για τα προβλήματα των κοριτσιών είναι αρκετά πρόσφατο φαινόμενο. Σήμερα χαράζονται στοχοθετημένες πολιτικές, λείπουν όμως ακόμη κατάλληλα στατιστικά στοιχεία που θα λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές των φύλων και ηλικιών και θα επιτρέπουν την επικέντρωση της προσοχής στους όρους του προβλήματος ούτως ώστε να προβλέπονται αποτελεσματικότερες δράσεις. Τα προγράμματα κατάρτισης και ενημέρωσης ως μέσα προστασίας και πρόληψης κατά της διάδοσης των ναρκωτικών και κατά κάθε μορφής εκμετάλλευσης και σεξουαλικής κακοποίησης των εφήβων είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Σε πολλές χώρες παραμένουν ακόμη ανεφάρμοστοι οι διεθνείς κανόνες που προβλέπονται από τη σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών (άρθρο 32) και από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας για την εξάλειψη της οικονομικής εκμετάλλευσης της εργασίας των ανηλίκων.

3. Η Ευρώπη και τα Θεσμικά της Όργανα

3.1. Τα συμπεράσματα που υιοθετήθηκαν στη Γενεύη (19-21 Ιανουαρίου 2000) στα πλαίσια της Προπαρασκευαστικής Περιφερειακής Διάσκεψης της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη (ΟΕΕ) για τη Μεταρρύθμιση της εφαρμογής του Πλαισίου Δράσης του Πεκίνου επιβεβαιώνει την πολιτική βούληση των κυβερνήσεων να δεσμευθούν σχετικά με τους 12 κρίσιμους τομείς που εντοπίστηκαν το 1995. Όμως, τα κεφάλαια τα οποία εξετάζει το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης Περιφερειών είναι πέντε:

1. Οι γυναίκες και η οικονομία

2. Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών

3. Οι γυναίκες και τα κορίτσια κατά τις ένοπλες συρράξεις

4. Οι γυναίκες στην εξουσία και στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων

5. Οι θεσμικοί μηχανισμοί για την προώθηση των γυναικών.

3.2. Ξεκινώντας από την προϋπόθεση ότι τα δικαιώματα των γυναικών αποτελούν πάντοτε και οπωσδήποτε ανθρώπινα δικαιώματα, τα συμπεράσματα της Γενεύης κάνουν άμεση μνεία στις Συμβάσεις για την κατάργηση κάθε μορφής διακρίσεως κατά των γυναικών, στη Διακήρυξη για την κατάργηση της βίας κατά των γυναικών, στη Σύμβαση για τα δικαιώματα των παιδιών και στη Διάσκεψη της Βιέννης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

3.2.1. Το έγγραφο παραπέμπει στις διάφορες πρωτοβουλίες που επιβεβαιώνουν ότι είναι απαραίτητη η χάραξη μιας πολιτικής ίσων ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών που απορρέει από τη δέσμευση του ΟΗΕ (από το Πλαίσιο του Πεκίνου του 1995 έως την Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τη Διακήρυξη της Κοπεγχάγης και το Πρόγραμμα Δράσης του 1995· στην Επιτροπή για τη Θέση των Γυναικών στην Οικονομία του 1997 και στο σχετικό ψήφισμά της για τις γυναίκες και τη φτώχεια του 1997· στη Διακήρυξη για τις Βασικές Αρχές και τα Δικαιώματα όσον αφορά την εργασία της ΔΟΕ του 1998 έως το Υπουργικό Ανακοινωθέν του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου με τον τίτλο "Ο ρόλος της απασχόλησης και της εργασίας για την εξάλειψη της φτώχειας των γυναικών" του 1999).

3.2.2. Τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβεβαίωσαν με τη σειρά τους τη δέσμευσή τους όσον αφορά την τήρηση της οδηγίας για την άδεια μητρότητας του 1992, της οδηγίας για τις γονικές άδειες του 1996· των συστάσεων για την συμφιλίωση της οικογενειακής ζωής με τον εργασιακό βίο· επιβεβαίωσαν την ισχύ της δηλώσεως για την ισότητα γυναικών και ανδρών ως βασικού κριτηρίου της δημοκρατίας (Κωνσταντινούπολη 1997) και του Κοινωνικού Χάρτη που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης και τέλος, των ψηφισμάτων που εγκρίθηκαν από τα Συμβούλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1997 και 1998 και της κατευθυντήριας γραμμής για την απασχόληση του 1999.

Πρόκειται για σημαντικά βήματα και προόδους που επιτεύχθηκαν στα διάφορα επίπεδα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.

3.3. Υπό τη Φινλανδική Προεδρία (δεύτερο εξάμηνο του 1999) εκπονήθηκε έκθεση για τους δείκτες και τα σχετικά συστήματα αξιολόγησης όσον αφορά το πρόγραμμα "Γυναίκες στην εξουσία και στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων".

3.4. Η Πορτογαλική Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέβαλε γραπτή δήλωση στην Περιφερειακή Διάσκεψη της ΟΕΕ. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέλαβαν τη δέσμευση να θέσουν πλήρως σε πρακτική εφαρμογή το πλαίσιο δράσης του Πεκίνου. Το γεγονός ότι επιλέγησαν πέντε τομείς προτεραιότητας που θα εξεταστούν στη Διάσκεψη δεν αποκλείει ωστόσο την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης με τα δώδεκα σημεία που αποτελούν συνολικώς το πλαίσιο δράσης.

3.4.1. Από την εποχή της Διάσκεψης του Πεκίνου, το 1995, πραγματοποιήθηκαν σημαντικά βήματα που έχουν εγκριθεί κατά τον ετήσιο έλεγχο της εφαρμογής του πλαισίου δράσης τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από τα ευρωπαϊκά όργανα, χάρη στη χάραξη στρατηγικών και την υιοθέτηση μεθόδων που διευκολύνουν την ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών για τα δύο φύλα, ειδικότερα στις πολιτικές σχετικά με την απασχόληση, τα Διαρθρωτικά Ταμεία, την πρόσβαση των γυναικών στην επαγγελματική σταδιοδρομία και στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων, καθώς και στις πολιτικές για την καταπολέμηση της βίας.

3.4.2. Υπογραμμίζεται επίσης ότι είναι ανάγκη να αναπτυχθούν δείκτες και συστήματα αξιολόγησης που να επισημαίνουν τις θετικές εξελίξεις και τα ασθενή σημεία των πολιτικών για τις ίσες ευκαιρίες σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πεδίο.

3.5. Ενόψει της προετοιμασίας της Διάσκεψης της ΟΕΕ, η Επιτροπή επεξεργάστηκε μια ενημερωτική έκθεση όπου εκτίθεται η πρόοδος που σημειώθηκε στους πέντε τομείς με τους οποίους ασχολήθηκε η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Διάσκεψη.

3.6. Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ οι πολιτικές για την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών κατέστησαν ένας από τους βασικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σημαντικότερο μέσο που υιοθετήθηκε για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων και των σχεδίων για την προώθηση των ίσων ευκαιριών είναι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το οποίο και έχει προωθήσει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές, όπως π.χ. "Απασχόληση τώρα".

3.7. Μετά το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, όλα τα Διαρθρωτικά Ταμεία συμμετέχουν στην προώθηση των ίσων ευκαιριών (ψήφισμα του Συμβουλίου του 1996 "Ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες και τους άνδρες στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων").

3.8. Στο εσωτερικό των κατευθύνσεων για την απασχόληση, το ψήφισμα που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο το Φεβρουάριο του 1999 επαναλαμβάνει ότι είναι απαραίτητη η ενίσχυση των πολιτικών για τις ίσες ευκαιρίες και στο εσωτερικό επίσης των εθνικών κατευθυντήριων γραμμών.

3.9. Επιπλέον, μεταξύ των ειδικών μέσων που έχουν υιοθετηθεί σε κοινοτικό επίπεδο, ας μνημονευθεί το τέταρτο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για τις ίσες ευκαιρίες (1996-2000). Οι έξι στόχοι του είναι οι εξής:

- να συνεχισθεί η ολοκλήρωση των φύλων,

- να κινητοποιηθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς για την υλοποίηση των ίσων ευκαιριών,

- να προωθηθούν ίσες ευκαιρίες στο πεδίο της εξελισσόμενης οικονομίας,

- να συμφιλιωθεί η εργασία και η οικογένεια,

- να προωθηθεί η εκπροσώπηση των φύλων στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων,

- να δημιουργηθούν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες για την άσκηση των δικαιωμάτων όσον αφορά την ισότητα.

3.9.1. Σήμερα, ένα πέμπτο κοινοτικό πρόγραμμα-πλαίσιο για την ισότητα των φύλων, βρίσκεται στη φάση επεξεργασίας από την Επιτροπή το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τη διαδικασία αναθεώρησης του Πεκίνου + 5 και θα βασίζεται στην στρατηγική ενσωμάτωσης της διάστασης της ισότητας των ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών που αναπτύχθηκε σε κοινοτικό επίπεδο από το 1995.

3.10. Υπάρχουν και άλλα προγράμματα, τα οποία είχαν θετικό αντίκτυπο, βάσει των οποίων η Κοινότητα επιδεικνύει ιδιαίτερη προσοχή στις ίσες ευκαιρίες (τα προγράμματα Daphne και STOP), στόχος των οποίων είναι η καταπολέμηση της βίας που ασκείται κατά των γυναικών και των παιδιών καθώς και η εμπορία γυναικών και παιδιών. Ενημερωτικές εκστρατείες για τις γυναίκες έχουν αναληφθεί στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία, σε συνεργασία με τη διεθνή οργάνωση για τις μεταναστεύσεις (πρόκειται για το πρώτο πρόγραμμα της Επιτροπής επί του προβλήματος αυτού).

3.11. Οι ανάγκες των γυναικών πρέπει επίσης να περιληφθούν και σε άλλους τομείς όπως οι εξωτερικές σχέσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται η συνεργασία για την ανάπτυξη, την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το πρόγραμμα Leonardo da Vinci, που αφορά την επαγγελματική κατάρτιση, αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στην προώθηση των ίσων ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών για την καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεως και στο πέμπτο πρόγραμμα πλαίσιο "Έρευνα και ανάπτυξη" καθιερώθηκε μια γραμμή χρηματοδότησης ειδικά για τις γυναίκες ("Γυναίκες και Επιστήμη"). Τα θέματα της ισότητας των φύλων περιελήφθησαν στις πολιτικές εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ και ιδιαίτερα στη συνεργασία για την ανάπτυξη (Κανονισμός του Συμβουλίου 1998 για την ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών για τα δύο φύλα στην συνεργασία για την ανάπτυξη) και πολιτικές για τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για τη Δημοκρατία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

3.12. Από το 1998 και μετά εξαπολύθηκε μια εκστρατεία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Η εκστρατεία αυτή επικεντρώνεται κυρίως στην πρόληψη της οικιακής βίας και επιδιώκει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κοινού και ιδιαίτερα των ανδρών για την καταπολέμησή της. Η εκστρατεία αυτή σκοπεύει να επιτύχει μηδενική ανοχή έναντι της βίας κατά των γυναικών και να συνενώσει στις τάξεις της πολυάριθμους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ, για την εφαρμογή κυρίως προληπτικής δραστηριότητας. Η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών είναι μεταξύ άλλων και στόχος περιφερειακών προγραμμάτων συνεργασίας στα οποία περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα (Λατινική Αμερική και Μεσόγειος, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη).

3.13. Μια από τις πτυχές της βίας κατά των γυναικών αφορά τη θέση τους κατά τις ένοπλες συγκρούσεις, κατά τις οποίες είναι ταυτοχρόνως θύματα και όμηροι. Αντιθέτως, το γεγονός ότι είναι απαραίτητο να υποστηριχθεί ο ρόλος των γυναικών στις ειρηνευτικές διαδικασίες αποδεικνύεται με σημαντικές πρωτοβουλίες και σχέδια (Meda-democracy) στην Κύπρο, στην Ιερουσαλήμ, στο Λίβανο κ.λπ. Τέλος, το 1998 εξαπολύθηκε η διεθνής εκστρατεία ECHO με τίτλο "Ένα άνθος για τις γυναίκες της Καμπούλ".

4. Γενικές παρατηρήσεις

4.1. Πέντε χρόνια μετά το πλαίσιο του Πεκίνου του 1995, η ΟΚΕ θεωρεί σημαντικά τα μεγάλα βήματα προς τα εμπρός τα οποία επετεύχθησαν. Ο δρόμος που θα οδηγήσει στην ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι ακόμη μακρύς και γεμάτος εμπόδια. Για το λόγο αυτό, η ΟΚΕ εύχεται να ενισχυθούν οι μηχανισμοί που θεσπίστηκαν στα διάφορα επίπεδα (εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο) κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και να εφαρμοστεί το ισχύον νομικό πλαίσιο κατά τρόπο ομοιογενή σε όλα τα κράτη.

4.2. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορέσει να συμβάλει με τη δική της συνεπή πολιτική στη μεταρρύθμιση των μεγάλων διεθνών θεσμικών οργάνων, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ώστε να μπορέσουν να υλοποιηθούν και χάρη σε αυτά τα σημαντικά οικονομικονομισματικά όργανα στοχοθετημένες πολιτικές και ειδικά προγράμματα για την καταπολέμηση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης των γυναικών.

4.3. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβει δέσμευση τόσο απευθείας όσο και μέσω των κρατών μελών, ώστε να προωθηθεί και σε αυτούς τους διεθνείς οργανισμούς μία ισχυρή και διακεκριμένη παρουσία των γυναικών, ιδιαίτερα στους χώρους που λαμβάνονται οι αποφάσεις.

4.4. Η ανισότητα και η άσκηση διακρίσεων δεν αποτελούν μόνο κοινωνικό πρόβλημα, αλλά και διαρθρωτικό. Θα πρέπει λοιπόν να υλοποιηθεί μία μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων που να λαμβάνει υπόψη το πρόβλημα αυτό.

5. Προτάσεις και συμπεράσματα

5.1. Η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση της συνεργασίας, της ενημέρωσης και των δραστηριοτήτων που θα πρέπει να αναπτυχθούν με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και πρωτίστως με το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.

5.2. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εφοδιαστεί με στοχοθετημένα μέσα ανάλυσης (τράπεζες δεδομένων, στατιστικά στοιχεία, έρευνες) που να λαμβάνουν υπόψη τη διαφορά του φύλου και της ηλικίας και να εξασφαλίσει την όσο το δυνατόν ευρύτερή τους διάδοση. Θα είναι επίσης απαραίτητο να προσδιορισθούν νέες δράσεις και πρωτοβουλίες, που να λαμβάνουν υπόψη και την εξέλιξη της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης, η οποία αφενός προσφέρει νέες ευκαιρίες σε τμήματα του γυναικείου πληθυσμού, αλλά αποκλείει άλλα.

5.3. Απτό παράδειγμα αποτελεί η διάδοση των νέων τεχνολογιών που είναι ουσιαστική συνιστώσα της ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα εν δυνάμει μέσον για μία νέα μορφή αποκλεισμού όσον αφορά τα πιο φτωχά στρώματα του πληθυσμού. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι η πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες θα πρέπει να εξασφαλιστεί και για αυτά τα στρώματα έτσι ώστε να αποτελέσουν πραγματικό συντελεστή ανάπτυξης και δημιουργίας νέας απασχόλησης.

5.4. Κατ' αυτόν τον τρόπο τα μεταναστευτικά ρεύματα, ενώ, αφενός, αντιπροσωπεύουν νέες ευκαιρίες εργασίας για τις γυναίκες, αφετέρου, επειδή συχνά διαφεύγουν κάθε μορφή ελέγχου, υποκρύπτουν και τροφοδοτούν το φαινόμενο της εμπορίας και των σχετικών κακοποιήσεων. Η ΟΚΕ, θεωρεί απαραίτητη την παρακολούθηση των μεταναστευτικών ρευμάτων και πιστεύει ότι οι διαστάσεις που έχει λάβει το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές και, για το λόγο αυτό, πρέπει να επιταθούν οι προσπάθειες για την καταπολέμησή του (προγράμματα όπως το STOP και το Daphne).

5.5. Η ΟΚΕ θεωρεί ουσιαστικό να δοθεί η δέουσα προσοχή στην ένταξη των γυναικών στον κόσμο της εργασίας, υπερβαίνοντας τις μεγάλες μισθολογικές διαφορές που παραμένουν ακόμη και παρέχοντας τη δυνατότητα στις γυναίκες και στους άντρες να συμφιλιώσουν την εργασιακή με την οικογενειακή τους ζωή. Στο θέμα αυτό, θα είναι ουσιαστικός ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

5.6. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να καταργηθεί κάθε μορφή διπλής διακρίσεως στις γυναίκες που ανήκουν στα πιό αδύναμα στρώματα που περιλαμβάνουν μειονοτικά έθνη, μετανάστες, νέες, άτομα με ειδικές ανάγκες, ή γυναίκες που υφίστανται διακρίσεις λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού τους.

5.7. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβει δέσμευση ώστε όλα τα κράτη μέλη να υπογράψουν τη σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων και το προαιρετικό πρωτόκολλο. Θα ήταν σκόπιμο να θεσπιστεί ένα ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση κάθε μορφής βίας και κακοποίησης των γυναικών.

5.8. Και οι δημογραφικές εξελίξεις θα απαιτήσουν τα κατάλληλα μέτρα όσον αφορά τη γήρανση του πληθυσμού λαμβάνοντας υπόψη την ποσοστιαία διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών.

5.9. Η ΟΚΕ έχοντας υπόψη τα υψηλά ποσοστά του γυναικείου αναλφαβητισμού κυρίως στις περιοχές της ΕΕ που παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση και διαπιστώνοντας ότι η εξέλιξη αποτελεί ουσιώδη μεταβλητή για την ανάπτυξη και την ευημερία μίας κοινωνίας, εύχεται να ενισχυθούν τα προγράμματα για την υποστήριξη της σχολικής εκπαίδευσης των γυναικών και κατά της σχολικής εγκατάλειψης, τα οποία αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή στα κορίτσια.

5.10. Η επιβεβαίωση των δικαιωμάτων και της ισότητας δεν μπορεί να καθορισθεί μόνο εκ των άνω, αλλά απαιτεί την πλήρη και δημοκρατική συμμετοχή όλης της κοινωνίας. Θα έχει συνεπώς ουσιαστική σημασία η συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και με τους ΜΚΟ, τις ενώσεις και τις οργανώσεις των πολιτών στα διάφορα επίπεδα.

5.11. Η ΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να αρχίσει ήδη από την προσεχή σύνοδο της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το προπαρασκευαστικό στάδιο για μια πέμπτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Η.Ε. για τις Γυναίκες το 2005.

5.12. Για τον συγκεκριμένο ρόλο της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής είναι απαραίτητο να περιληφθούν εκπρόσωποι της ίδιας της ΟΚΕ στην αντιπροσωπεία της Επιτροπής κατά την προσεχή ειδική σύνοδο της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.

Βρυξέλλες, 27 Απριλίου 2000.

Η Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Beatrice Rangoni Machiavelli