51998AR0331

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για την «Πράσινη Βίβλο σχετικά με τους θαλάσσιους λιμένες και τις ναυτιλιακές υποδομές»

(1999/C 93/04)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τους θαλάσσιους λιμένες και τις ναυτιλιακές υποδομές [COM(97) 678 τελικό] 7

έχοντας υπόψη την απόφαση της Επιτροπής της 15ης Δεκεμβρίου 1997 να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών σύμφωνα με το άρθρο 198 Γ παράγραφος 1 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας 7

έχοντας υπόψη την απόφασή της να αναθέσει την προετοιμασία των σχετικών εργασιών στην επιτροπή 3 «Διευρωπαϊκά δίκτυα, μεταφορές, κοινωνία των πληροφοριών» 7

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση που εξέδωσε η επιτροπή 3 στις 27 Νοεμβρίου (CDR 331/98 rev.) με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Laan 7

Λαμβάνοντας υπόψη τις παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της για:

- την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Προς μία νέα ναυτιλιακή πολιτική» (CDR 137/97 fin) () 7

- την «Πανευρωπαϊκή διάσταση της πολιτικής μεταφορών» (CDR 253/97 fin) () 7

- τη «Χωροταξία στην Ευρώπη» (CDR 340/96 fin) () 7

- την «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1692/96/ΕΚ, όσον αφορά τους θαλάσσιους λιμένες, τους λιμένες εσωτερικής ναυσιπλοΐας και τους τερματικούς σταθμούς συνδυασμένων μεταφορών, καθώς και το σχέδιο αριθ. 8 στο παράρτημα ΙΙΙ» [COM(97) 681 τελικό - 97/0358 COD, CDR 101/98 fin] () 7

Λαμβάνοντας υπόψη τις προπαρασκευαστικές εργασίες της ομάδας μελέτης, που αποτελείτο από την κ. Scott και τους κ. Bree, Cummins, Ervelδ, Gustβv, Jensen, Laan (εισηγητή), Lamberti, Niederbremer, Pella, Pericu, Sauwens, Suykerbuyk και Walsh 7

Λαμβάνοντας υπόψη τις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάσκεψη για τις «Μελλοντικές προοπτικές των ευρωπαϊκών θαλάσσιων λιμένων» («Barcelona Conference on the future prospective for European Ports»), που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Βαρκελώνη στις 7 και 8 Μαΐου 1998, και κατά το σεμινάριο με θέμα «Θαλάσσιοι λιμένες και ναυτιλιακές υποδομές στην Ευρώπη: η προσέγγιση της Επιτροπής των Περιφερειών», που διοργάνωσε η ΕΤΠ στο Δουβλίνο στις 26 Νοεμβρίου 1998 7

υιοθέτησε κατά την 27η σύνοδο ολομέλειάς της, της 13ης και 14ης Ιανουαρίου 1999 (συνεδρίαση της 14ης Ιανουαρίου), την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Επιτροπή των Περιφερειών επικροτεί τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου σχετικά με τους θαλάσσιους λιμένες και τις ναυτιλιακές υποδομές. Με τη Βίβλο αυτή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει τη μεγάλη σημασία που έχει αυτός ο κρίκος της αλυσίδας των μεταφορών, ο οποίος μέχρι σήμερα δεν λάμβανε τη δέουσα προσοχή στη συζήτηση για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών και τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Οι συζητήσεις που θα αναπτυχθούν μεταξύ των ευρωπαϊκών οργάνων, των λιμενικών αρχών, των οργανισμών εκμετάλλευσης λιμένων και των επιχειρήσεων της ναυτιλιακής βιομηχανίας, αλλά και συνδικαλιστικών και άλλων οργανώσεων που εκπροσωπούν τα κοινωνικά συμφέροντα στον τομέα, είναι, λοιπόν, εξαιρετικά ευπρόσδεκτες.

1.2. Η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι οι θαλάσσιοι λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συντελούν στη σταθερή ανάπτυξη της Κοινότητας, τόσο από οικολογική όσο και από οικονομική άποψη. Οι ευρωπαϊκοί θαλάσσιοι λιμένες είναι, επίσης, μεθοριακοί σταθμοί της Ένωσης, με όλη τη σημασία που έχουν ως τέτοιοι για την υγεία, την ασφάλεια και την οικονομία. Αποτελούν, ακόμη, αναπόσπαστο τμήμα της Ένωσης, όπου ισχύει πλήρως το ευρωπαϊκό δίκαιο.

1.3. Η Επιτροπή των Περιφερειών συμμερίζεται, επομένως, την άποψη ότι οι θαλάσσιοι λιμένες έχουν ζωτική σημασία για την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης και ότι αποτελούν σημαντικά κέντρα περιφερειακής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Οι λιμένες δεν είναι μόνο ένας κρίκος στην αλυσίδα των μεταφορών, αλλά και μία αυτοδύναμη οικονομική οντότητα. Από αυτούς πραγματοποιούνται πάνω από το 90 % των εμπορικών συναλλαγών με τρίτες χώρες, περίπου 30 % των ενδοκοινοτικών εμπορικών συναλλαγών και, το κυριότερο, πάνω από 200 εκατομμύρια επιβάτες. Προπαντός, μπορούν να παράσχουν σημαντική συμβολή στις τοπικές και περιφερειακές οικονομίες και στην απασχόληση. Πρέπει, επομένως, να δοθεί προτεραιότητα στις προσπάθειες αύξησης της ανταγωνιστικότητας του υπερπόντιου εμπορίου. Προς τούτο, πρέπει να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα μέσω ενός αποτελεσματικού συστήματος μεταφορών, στο οποίο οι θαλάσσιοι λιμένες θα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο. Οι θαλάσσιοι λιμένες είναι ιδανικοί χώροι για βιομηχανικές δραστηριότητες που στηρίζονται στην εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων πρώτων υλών χαμηλής αξίας και την εξαγωγή ημικατεργασμένων προϊόντων. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι θαλάσσιοι λιμένες συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας και της απασχόλησης τόσο στις παράκτιες όσο και στις εσωτερικές περιφέρειες. Οι μικροί θαλάσσιοι λιμένες διαδραματίζουν συνήθως εξίσου σημαντικό ρόλο με τους μεγάλους στην οικονομία της ΕΕ και στη σταθερή της ανάπτυξη. Αυτό ισχύει ακόμη πιο έντονα για τους μικρούς θαλάσσιους λιμένες στις απομακρυσμένες περιοχές της Κοινότητας.

1.4. Στην Πράσινη Βίβλο αναφέρεται ότι η συνεχώς αυξανόμενη επιρροή της παγκοσμιοποίησης, η εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά και οι επιπτώσεις της κοινωνίας των πληροφοριών καθιστούν απαραίτητη την αύξηση της αποτελεσματικότητας των λιμένων, καθώς και τη βελτίωση των λιμενικών και ναυτιλιακών υποδομών. Η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι, για να εξασφαλισθεί η προστασία της ασφάλειας και της υγείας των πολιτών, αυτό πρέπει να αφεθεί κυρίως στις δυνάμεις της αγοράς, ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα μεταφορών. Η δυναμική προσαρμογή υπό την επίδραση των δυνάμεων της ελεύθερης αγοράς διατηρεί ένα σύστημα μεταφορών που συμβάλλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο στις παράκτιες όσο και στις εσωτερικές περιφέρειες. Ο ελεύθερος και επί ίσοις όροις ανταγωνισμός μπορεί να επιτευχθεί, αφενός, μέσω της θέσπισης ισοδύναμων ρυθμίσεων για την παροχή, την ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας, την προστασία του περιβάλλοντος, την εξωτερική ασφάλεια και τον έλεγχο των συνόρων και, αφετέρου, αφού εξασφαλισθεί ότι οι χρήστες όλων των λιμένων της Ένωσης φέρουν στον ίδιο βαθμό το κόστος του λιμένα και των εκεί παρεχόμενων υπηρεσιών.

1.5. H βελτίωση της λειτουργίας των θαλάσσιων λιμένων προς όφελος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά και των παράκτιων και εσωτερικών περιφερειών της απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση μια πολιτική θέσπισης των προϋποθέσεων χρήσης των λιμένων: ένα συνεκτικό σύνολο εφαρμόσιμων κανόνων σε σχέση με τη χρήση των λιμενικών υποδομών (αρχίζοντας από την αύξηση της διαφάνειας όσον αφορά το κόστος και τα έσοδα της εκμετάλλευσης του λιμένα) και με τα θέματα που αναφέρθηκαν στην παράγραφο 1.4. Για τους ίδιους λόγους, η πολιτική δημιουργίας προϋποθέσεων στους θαλάσσιους λιμένες - κατασκευής λιμενικών εγκαταστάσεων - πρέπει, αντίθετα, να παραμείνει, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, υπό την ευθύνη των εθνικών οργανισμών: των επιχειρήσεων και των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών. Η ευρωπαϊκή παρέμβαση πρέπει να περιορισθεί κυρίως στη θέσπιση και την εποπτεία ισοδύναμων συνθηκών για έναν ελεύθερο και θεμιτό ανταγωνισμό (βλ. παράρτημα). Η πολιτική που εφαρμόζεται σχετικά με τους ευρωπαϊκούς λιμένες και τις ναυτιλιακές υποδομές, θα πρέπει να στοχεύει στη βέλτιστη κατανομή της κυκλοφορίας.

1.6. Η Επιτροπή των Περιφερειών επικροτεί, επομένως, τις νέες πρωτοβουλίες της Επιτροπής στον βαθμό που συμβάλλουν στη δημιουργία ισότητας. Μια αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς ενισχύει την ένταξη των θαλάσσιων λιμένων στο διευρωπαϊκό δίκτυο υποδομών πολλαπλών μεταφορικών μέσων. Έτσι, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους θαλάσσιους λιμένες συμβάλλει στην ισόρροπη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών.

2. Πολιτική ρύθμισης των συνθηκών

2.1. Στη γενική πολιτική ρύθμισης των συνθηκών η Πράσινη Βίβλος περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στη θέσπιση των κανόνων της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας. Δεν ασχολείται δηλαδή με ευρύτερα θέματα όπως η μέριμνα για το περιβάλλον, η ασφάλεια και οι συνθήκες εργασίας, η εξωτερική ασφάλεια και ο έλεγχος των συνόρων, αν και οι διαφορές της νομοθεσίας που αφορά αυτά τα θέματα και/ή της εφαρμογής της και η άνιση αντιμετώπιση των βασικών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών (ασφάλεια και υγεία) έχουν μεγάλη επίδραση στις σχέσεις ανταγωνισμού μεταξύ των οργανισμών εκμετάλλευσης των θαλάσσιων λιμένων και των επιχειρήσεων που τους χρησιμοποιούν. Πρέπει, λοιπόν, να καταβληθεί προσπάθεια για τη θέσπιση ομοιόμορφης νομοθεσίας σε σχέση με αυτά τα θέματα στην Ευρώπη.

Περιβάλλον

2.2. Η ρύπανση του περιβάλλοντος δεν σταματάει στα σύνορα. Οι επιπτώσεις της ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον είναι κατ' αρχήν σε όλες τις χώρες οι ίδιες. Η αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί, επομένως, διασυνοριακή προσέγγιση, τουλάχιστον στο επίπεδο της ΕΕ, για την οποία χρειάζεται ωστόσο συνεργασία και με χώρες εκτός Ευρώπης. Επειδή τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος ενδέχεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο κόστος παραγωγής, μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση θα συμβάλει και στη λειτουργία της αγοράς.

2.3. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι και οι απορροές των ποταμών και των διωρύγων στραγγίσεως είναι οι σημαντικότερες πηγές ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ορισμένη συμβολή έχουν και οι εκλύσεις των πλοίων. Η απόρριψη λυμάτων των πλοίων στη θάλασσα, μια μακραίωνη πρακτική που περνά πρακτικά απαρατήρητη με αποτέλεσμα να μην έχει κόστος, δεν είναι πλέον αποδεκτή (Συνθήκη Marpol). Το γεγονός αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη στα μέτρα που αποσκοπούν στην καταπολέμηση αυτής της πρακτικής - στην Πράσινη Βίβλο αναφέρεται σχετικά η βελτίωση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των εγκαταστάσεων συλλογής στους λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει τα έξοδα της συλλογής των απορριμμάτων των πλοίων να πληρώνονται σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» η οποία ισχύει στους περισσότερους κοινοτικούς λιμένες καθώς και σε τρίτες χώρες με παράδοση στη ναυτιλία.

2.4. Η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι οι ενδεχόμενες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για το περιβάλλον και τη ναυσιπλοΐα θα πρέπει να ακολουθήσουν τις μη δεσμευτικές διεθνείς σχετικές συμφωνίες - π.χ. αυτές που έχουν συναφθεί στο πλαίσιο του ΔΝΟ - και να μην καταβληθεί προσπάθεια να μετατραπούν σε κοινοτική νομοθεσία (βλ. τη γνωμοδότηση «Προς μία νέα ναυτιλιακή πολιτική»). Η εφαρμογή πρόσθετων ή αυστηρότερων όρων παρεκκλίνει από τον στόχο της σ' αυτήν την παγκόσμιας έκτασης δραστηριότητα. Ο έλεγχος από το κράτος του λιμένα, ο οποίος έχει θεσπισθεί στο «Μνημόνιο συμφωνίας για τον έλεγχο από το κράτος του λιμένα», είναι το κατάλληλο μέσο για την εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας. Η ταχεία και ομοιόμορφη εφαρμογή αυτού του μνημονίου σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα προωθήσει τόσο την αποτελεσματικότητα αυτού του μέσου όσο και τον επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών λιμένων.

2.5. Η συνεχής ροή μεγάλων όγκων αγαθών μεταξύ δύο σημείων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών και της ακτοπλοΐας. Πράγματι, μόνο τότε είναι οικονομικά βιώσιμη για τον πάροχο και οικονομικά ελκυστική για τον χρήστη η διάθεση μέσων μεταφοράς με μεγάλη φορτωτική ικανότητα (ακτοπλοϊκές, ποτάμιες εσωτερικές και σιδηροδρομικές μεταφορές) και υψηλή συχνότητα (σύντομες περιόδους αναμονής). Οι θαλάσσιοι λιμένες είναι κατ' εξοχήν τόποι σύγκλισης συνεχών ροών μεγάλων όγκων αγαθών. Ως κόμβοι συνδυασμένων μεταφορών και ακτοπλοΐας, οι θαλάσσιοι λιμένες μπορούν, επομένως, να παράσχουν σημαντική συμβολή σε ένα περιβαλλοντικά υγιές σύστημα μεταφορών (βλ. παράγραφο 3.11 κατωτέρω).

2.6. Η Επιτροπή των Περιφερειών παρατηρεί ότι στην Πράσινη Βίβλο δεν γίνεται καμία αναφορά στις ακόλουθες πτυχές περιβαλλοντικής προστασίας στους θαλάσσιους λιμένες, για τις οποίες απαιτούνται συμφωνίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο:

- Ποιότητα της λάσπης βυθοκόρησης ή/και επεξεργασία της μολυσμένης λάσπης βυθοκόρησης (βλ. και παράγραφο 3.7).

- Προσέγγιση της χρήσης αντιρρυπαντικού υφαλοχρώματος με τριβουτυλτίνιο, για το οποίο συνάπτονται ή έχουν συναφθεί συμφωνίες στον ΔΝΟ.

- Χρήση απολυμαντικών αερίων (μεθυλοβρωμίδιο/φωσφίνη) για την καταπολέμηση των παρασίτων σε ορισμένα είδη φορτίων.

- Αντιμετώπιση των επικίνδυνων ουσιών από τις εταιρείες αποθήκευσης και μεταφόρτωσης (ειδική δεξιότητα).

- Καταπολέμηση των οχλήσεων από θορύβους, σκόνη και οσμές.

- Σύστημα ελέγχου για τη διαχείριση των αποβλήτων των πλοίων.

2.7. Η Επιτροπή των Περιφερειών αναγνωρίζει ότι οι περιφερειακές και τοπικές αρχές μπορούν να ασκήσουν σημαντική συμβολή σε μια υπεύθυνη διαχείριση του περιβάλλοντος στους θαλάσσιους λιμένες της επικράτειάς τους. Οι θαλάσσιοι λιμένες βρίσκονται ως επί το πλείστον στις εκβολές ποταμών ή στις απολήξεις διωρύγων στραγγίσεως. Όπου γλυκό νερό από την ενδοχώρα εκβάλλει στο αλμυρό νερό της θάλασσας και ανακόπτεται η ροή του ύδατος, καθιζάνουν αιωρούμενα υλικά και μαζί τους ό,τι ρύποι έχουν εισέλθει στο νερό κατά την προηγούμενη ροή του. Για να διατηρηθεί το βάθος των θαλάσσιων λιμένων, πρέπει να γίνεται περιοδικά αφαίρεση των προσχώσεων. Η αφαιρούμενη λάσπη είναι συχνά τόσο πολύ μολυσμένη ώστε να μην επιτρέπεται η διασπορά της στο περιβάλλον (απόρριψη στη θάλασσα). Έχει αποδειχθεί ότι μεγάλο μέρος της μόλυνσης στον βυθό των λιμένων έχει μεταφερθεί από το νερό ποταμών ή διωρύγων. Η ΕΤΠ καλεί, επομένως, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υιοθετήσει μέτρα για την προστασία των επιφανειακών υδάτων σε όλη την Ένωση.

Συνθήκες και ασφάλεια της εργασίας

2.8. Η Συνθήκη ορίζει ότι οι μόνιμοι κάτοικοι των κρατών μελών δύνανται να αναλάβουν απασχόληση οπουδήποτε στην Ένωση. Όπως η ποιότητα του περιβάλλοντος είναι σημαντική για την υγεία όλων των πολιτών της Ένωσης, έτσι και η ποιότητα των συνθηκών εργασίας είναι σημαντική για την ασφάλεια και την υγεία όλων των εργαζομένων. Αυτό επιβάλλει τη σύγκλιση των εθνικών νομοθεσιών για τις συνθήκες και την ασφάλεια της εργασίας.

2.9. Η «Οδηγία 89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 12ης Ιουνίου 1989 σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία» αποσκοπεί στην εναρμόνιση των κανόνων σχετικά με τις συνθήκες και την ασφάλεια της εργασίας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, επομένως και στους θαλάσσιους λιμένες. Η «Οδηγία 90/269/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 29ης Μαΐου 1990 σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας κατά τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων που συνεπάγεται κινδύνους ιδίως για τη ράχη και την οσφυϊκή χώρα των εργαζομένων (τέταρτη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ)» είναι ένα σχετικό παράδειγμα.

2.10. Η Επιτροπή των Περιφερειών παρατηρεί ότι στην Πράσινη Βίβλο δεν εξετάζονται οι συνέπειες αυτής της νομοθεσίας για τους θαλάσσιους λιμένες. Δεν γίνεται καμία αναφορά στην ασφάλεια των εργαζομένων κατά την πρόσδεση και το λύσιμο εμπορευματοκιβωτίων, την εργασία επί των εμπορευματοκιβωτίων και τη χρήση ορισμένων περιστροφικών συσκευών ανυψώσεως, προκειμένου να αποφευχθεί η εργασία επί των εμπορευματοκιβωτίων και ο συνακόλουθος κίνδυνος πτώσης (βλ. επίσης την πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου «...για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας για τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμού εργασίας προοριζόμενου για προσωρινή εργασία σε ύψος» () και τη σύμβαση 152 της ΔΟΕ). Στις ΗΠΑ η εργασία επί εμπορευματοκιβωτίων θα απαγορευθεί παντού από τα μέσα του 1999, πράγμα που θα υποχρεώσει τους πλοιοκτήτες να εξοπλίσουν τα πλοία τους με περιστροφικές συσκευές ανύψωσης, οι οποίες προσφέρονται για χρήση στην αποβάθρα.

Έλεγχος των συνόρων

2.11. Οι ευρωπαϊκοί θαλάσσιοι λιμένες είναι και μεθοριακοί σταθμοί της Ένωσης. Όπως κάθε αλυσίδα, έτσι και στην προκειμένη περίπτωση η αλυσίδα των μεθοριακών σταθμών είναι φυσικά τόσο ισχυρή όσο ο ασθενέστερος κρίκος της. Ένας εξαιρετικά ισχυρός κρίκος δεν κάνει την αλυσίδα ισχυρότερη. Η Επιτροπή των Περιφερειών φρονεί, ενόψει των πτυχών που αφορούν την υγεία, ασφάλεια, φορολογία και οικονομία, ότι απαιτούνται αποτελεσματικές και πρακτικές διαδικασίες κοινοτικού ελέγχου. Παραδείγματα ελέγχων στα σύνορα είναι:

- οι κτηνιατρικοί έλεγχοι (ζωικά προϊόντα),

- οι φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι (φυτικά προϊόντα),

- οι έλεγχοι της πληρωμής των φόρων (ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης),

- οι έλεγχοι των παράνομων εισαγωγών (ναρκωτικά, όπλα).

Ευρωπαϊκή νομοθεσία

2.12. Για την επίτευξη μιας αποτελεσματικής πολιτικής και ίσων όρων ανταγωνισμού ενδέχεται να χρειαστεί ευρωπαϊκή νομοθεσία, π.χ. στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, των συνθηκών και της ασφάλειας της εργασίας και των ελέγχων στα σύνορα. Ακόμη και όταν αυτή η νομοθεσία έχει τη μορφή οδηγίας, δεν είναι εγγυημένη η ομοιόμορφη εφαρμογή της στην πράξη. Η Επιτροπή των Περιφερειών συνιστά, επομένως, τα εξής:

- σαφείς οδηγίες, οι οποίες θέτουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για μία ομοιόμορφη ερμηνεία, ούτως ώστε η μεταφορά των ευρωπαϊκών οδηγιών στην εθνική νομοθεσία να παρουσιάζει όσο το δυνατόν λιγότερες διαφορές,

- όσο το δυνατόν συντομότερες προθεσμίες εφαρμογής για μία όσο το δυνατόν πιο ταυτόχρονη εφαρμογή, ούτως ώστε η στιγμή της έναρξης ισχύος των ευρωπαϊκών οδηγιών μέσω της εθνικής νομοθεσίας να παρουσιάζει όσο το δυνατόν λιγότερες διαφορές,

- σύγκλιση της εφαρμογής από τις εθνικές αρχές.

2.13. Προς υποστήριξη της προαναφερόμενης σύγκλισης, η ΕΤΠ συνιστά να καθιερωθεί ένα πρόγραμμα ανταλλαγής των υπαλλήλων που είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή της νομοθεσίας στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος και των συνθηκών και της ασφάλειας της εργασίας. Για την ομοιόμορφη εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σχετικά με τους κτηνιατρικούς ελέγχους πραγματοποιείται ήδη ανταλλαγή των αρμόδιων υπαλλήλων.

3. Πολιτική δημιουργίας προϋποθέσεων

Το δίκτυο των λιμένων

3.1. Οι ευρωπαϊκοί θαλάσσιοι λιμένες χαρακτηρίζονται από ορισμένες ομοιότητες και διαφορές, που έχουν καθοριστική σημασία για την εφαρμοστέα πολιτική. Ένας θαλάσσιος λιμένας μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δίκτυο λιμενολεκανών, αποβάθρων και εμπορικών χώρων, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο ενός δικτύου δημόσιων υποδομών, που αποτελείται από μία θαλάσσια πύλη εισόδου και υποδομές που συνδέουν τον λιμένα με την ενδοχώρα (οδοί εσωτερικής ναυσιπλοΐας, σιδηρόδρομοι και αυτοκινητόδρομοι) (). Το δίκτυο αυτό ενδέχεται να περιλαμβάνει και μη δημόσια υποδομή (πετρελαιαγωγοί, αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος). Το δίκτυο έχει κατασκευαστεί, σχεδιαστεί και εξοπλιστεί για την αποτελεσματική και ασφαλή μεταφορά επιβατών και των αγαθών (ενίοτε μετά από προσωρινή αποθήκευση) σε άλλο μεταφορικό μέσο. Το δίκτυο έχει επίσης κατασκευαστεί, σχεδιαστεί και εξοπλιστεί για να μπορούν τα μεταφερόμενα προϊόντα να υφίστανται βιομηχανική επεξεργασία επί τόπου και να επανεξέρχονται από τον λιμένα με άλλη μορφή. Αυτές οι βασικές δραστηριότητες προσελκύουν στον λιμένα ένα πλήθος δευτερευουσών δραστηριοτήτων (πλοήγηση, καθοδήγηση της ναυσιπλοΐας από την ξηρά, υπηρεσίες ρυμουλκήσεως, προσαράξεως και αποπλεύσεως, συντήρηση και ανεφοδιασμός των πλοίων, διαμεσολάβηση μεταξύ των παρόχων και των χρηστών των μεταφορικών υπηρεσιών, εμπόριο, χρηματοδότηση και ασφάλιση). Η εκμετάλλευση ενός θαλάσσιου λιμένα πρέπει, λοιπόν, να θεωρηθεί ως εκμετάλλευση ενός συνόλου εμπορικών χώρων που εξυπηρετούν τη ναυσιπλοΐα. Οι κυριότερες δαπάνες της εκμετάλλευσης αφορούν την απόκτηση και την οικοδόμηση του χώρου, την κατασκευή των λιμενολεκανών και των αποβάθρων, και τη συντήρηση και τη διοίκηση. Τα κυριότερα έσοδα της εκμετάλλευσης των λιμένων είναι τα λιμενικά τέλη και τα έσοδα από την μίσθωση των χώρων.

3.2. Στην πράξη υπάρχουν πολυάριθμες μεταβλητές της έννοιας του θαλάσσιου λιμένα. Αφενός, πρόκειται για έναν περιορισμένο αριθμό μεγάλων θαλάσσιων λιμένων που χαρακτηρίζονται από σχετικά μεγάλη διακίνηση εμπορευμάτων και διαθέτουν διεθνή ενδοχώρα, με αποτέλεσμα να υπόκεινται στο διεθνή ανταγωνισμό.

Από την άλλη πλευρά, πρόκειται για πολυάριθμους εμπορικούς λιμένες οι οποίοι διαδραματίζουν απαραίτητο οικονομικό και κοινωνικό ρόλο σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο στον τομέα των μεταφορών επιβατών, της αλιείας, του τουρισμού και των ταξιδίων αναψυχής παράλληλα με μία αξιοσημείωτη δραστηριότητα στον τομέα των μεταφορών εμπορευμάτων (short sea). Σε αυτό πρέπει να προστεθεί ότι ορισμένα λιμάνια τα οποία βρίσκονται στις όχθες ποταμών ή καναλιών λειτουργούν επίσης ως θαλάσσιοι λιμένες. Τα λιμάνια αυτά υποδέχονται θαλάσσια πλοία και διεκπεραιώνουν μεταφορές αγαθών που προέρχονται από υπερωκεάνιες περιοχές. Η πολιτική που θα χαράξει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα αυτό, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις δυνατότητες και τις ανάγκες των εμπορικών λιμένων.

3.3. Επίσης, η διαχείριση των λιμένων δεν πραγματοποιείται με ομοιόμορφο τρόπο. Η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι λόγω των διαφορών που περιγράφονται κατωτέρω, η διαφάνεια πρέπει να αποτελεί πρώτιστη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της μελλοντικής πολιτικής στον τομέα αυτό.

1) Σε ορισμένους θαλάσσιους λιμένες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η εκμετάλλευση πραγματοποιείται από επιχειρήσεις, ενώ σε άλλους από δημόσιες αρχές (δήμους, περιφέρειες, ενώσεις αρχών).

2) Σε ορισμένους από τους θαλάσσιους λιμένες που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης δημόσιων αρχών, η διαχείριση και η λογιστική πραγματοποιείται χωριστά από τις άλλες δημόσιες υπηρεσίες. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, η διαχείριση και η λογιστική των λιμένων είναι ενσωματωμένη στις γενικές υπηρεσίες που παρέχουν οι αρχές.

3) Ορισμένοι οργανισμοί εκμετάλλευσης λιμένων λαμβάνουν από τις εθνικές τους αρχές μη επιστρεπτέες χρηματοδοτικές συμβολές (σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 100 %) για την κατασκευή λιμενολεκανών, αποβάθρων και χώρων. Άλλοι είναι υποχρεωμένοι να χρηματοδοτούν το σύνολο με δικούς τους πόρους και κίνδυνο.

4) Πολλοί από τους λιμένες που αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης δημόσιων αρχών πρέπει να καταβάλλουν μέρος των κερδών τους στις εν λόγω αρχές. Σε ορισμένους άλλους λιμένες, οι ζημίες των οργανισμών εκμετάλλευσης καλύπτονται με δημόσιους πόρους.

5) Ορισμένοι οργανισμοί εκμετάλλευσης λιμένων προσφέρουν περισσότερα από ένα σύμπλεγμα λιμενολεκανών, αποβάθρων και χώρων (π.χ. λιμενικό εξοπλισμό, υπηρεσίες ρυμουλκήσεως). Μερικοί οργανισμοί εκμετάλλευσης έχουν σημαντικό συμφέρον (έως 100 %) στη μεγαλύτερη τοπική εταιρεία μεταφόρτωσης. Σε άλλους λιμένες η μεταφόρτωση (και η μέριμνα για τη σχετική υποδομή) είναι αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

6) Διαφέρει, επίσης, ο τρόπος διάθεσης των λιμενολεκανών, των αποβάθρων και των χώρων. Σε ορισμένους λιμένες, ο σχεδιασμός των αποβάθρων και η προετοιμασία των χώρων για οικοδόμηση πραγματοποιείται σε διαβούλευση με εκείνους που χρησιμοποιούν ή πρόκειται να χρησιμοποιήσουν έναν συγκεκριμένο χώρο. Ο οργανισμός εκμετάλλευσης του λιμένα χρεώνει το σχετικό κόστος στην τιμή που πρόκειται να πληρώσει ο χρήστης του χώρου. Σε άλλες περιπτώσεις, ο σχεδιασμός των αποβάθρων και η προετοιμασία των χώρων πραγματοποιείται με πρωτοβουλία του οργανισμού εκμετάλλευσης που θέλει να προσελκύσει μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Η εκχώρηση της λιμενικής εγκατάστασης που δημιουργείται κατ' αυτόν τον τρόπο στον τελικό χρήστη γίνεται με ανοικτό διαγωνισμό.

3.4. Η ροή των αγαθών καθορίζεται από τις επιχειρήσεις. Η γεωγραφική θέση της αγοράς και των περιοχών προέλευσης των πρώτων υλών, καθώς και οι δυνατότητες μεταφοράς, καθορίζουν την επιλογή της θέσης εγκατάστασης. Εκείνοι που μπορούν να ακολουθήσουν καλύτερα τις εξελίξεις της αγοράς είναι οι φορείς εκμετάλλευσης των λιμένων και οι άμεσα συνδεόμενες με αυτούς αρχές. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ότι η πολιτική που αποσκοπεί στη δημιουργία προϋποθέσεων στους θαλάσσιους λιμένες - κατασκευή λιμενικών εγκαταστάσεων - πρέπει να παραμείνει στα χέρια των συμμετεχόντων φορέων σε εθνικό επίπεδο: των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών. Για την πολιτική αυτή συνιστάται να ισχύει αυστηρά η αρχή της επικουρικότητας.

Η λειτουργία της αγοράς ως διαρθρωτικού ρυθμιστικού μέσου

3.5. Η Επιτροπή των Περιφερειών είναι πεπεισμένη ότι μόνο με τον ελεύθερο και επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μπορεί να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα μεταφορών. Η δυναμική προσαρμογή υπό την επίδραση των δυνάμεων της ελεύθερης αγοράς διατηρεί επί συνεχούς βάσεως ένα σύστημα μεταφορών που συμβάλλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των παράκτιων και εσωτερικών περιφερειών της. Ο ελεύθερος και επί ίσοις όροις ανταγωνισμός μπορεί να επιτευχθεί αφού εξασφαλισθεί, αφενός, η ύπαρξη ομοιόμορφης νομοθεσίας για θέματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ασφάλεια και οι συνθήκες εργασίας, η εξωτερική ασφάλεια και οι έλεγχοι στα σύνορα (η πολιτική δημιουργίας προϋποθέσεων που εξετάσθηκε ανωτέρω) και, αφετέρου, ότι οι χρήστες των θαλάσσιων λιμένων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση φέρουν εξίσου το κόστος των λιμενολεκανών, των αποβάθρων και των χώρων. Η Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί την ίση κατανομή του κόστους μεταξύ των χρηστών ως απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία της αγοράς ως διαρθρωτικού μέσου ρύθμισης της προσφοράς λιμενικής υποδομής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αν και έχει επίγνωση ότι, δεδομένων των διαφορών που υπάρχουν στην εκμετάλλευση των λιμένων, δεν πρόκειται για διόλου εύκολο έργο. Η κατανομή του κόστους είναι όμως επίσης δύσκολη επειδή το εξωτερικό και εσωτερικό κόστος αντιμετωπίζονται με ομοιόμορφο τρόπο σε όλο το σύστημα των μεταφορών. Για παράδειγμα, αν υπολογιστεί πλήρως το κόστος σε ένα λιμάνι στο οποίο εφαρμόζονται εξαιρετικά αλλά πολυδάπανα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, το λιμάνι αυτό μπορεί να βρεθεί σε μειονεκτική θέση. Θα πρέπει, επίσης, να ληφθούν δεόντως υπόψη τα αποτελέσματα της συζήτησης σχετικά με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις των υποδομών.

3.6. Η Επιτροπή των Περιφερειών δεν τάσσεται υπέρ ενός ανελαστικού αιτήματος τιμολόγησης, σαν αυτό που υπονοείται στην Πράσινη Βίβλο. Η ΕΤΠ θα προτιμούσε να εκδώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οδηγίες βάσει του άρθρου 92 της Συνθήκης ΕΚ. Στις οδηγίες αυτές θα πρέπει να διευκρινίζεται τι επιτρέπεται και τι όχι όσον αφορά τη χρέωση ή τη μη χρέωση του κόστους των υποδομών (λιμενολεκανών, αποβάθρων και χώρων) ().

3.7. Εκτός από τις ανωτέρω πτυχές, στην εκμετάλλευση των λιμένων πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη η αποθήκευση ή/και επεξεργασία της μολυσμένης λάσπης βυθοκόρησης και το συναφές διοικητικό κόστος. Στους τομείς αυτούς υπάρχουν σήμερα μεγάλες διαφορές, οι οποίες επηρεάζουν τους όρους ανταγωνισμού. Η πολιτική πρέπει να προσανατολισθεί προς την άρση αυτών των διαφορών και την εναρμόνιση. Οι εν λόγω πτυχές πρέπει να αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του φορέα εκμετάλλευσης του λιμένα.

- Οι θαλάσσιοι λιμένες πρέπει να υποβάλλονται σε τακτική βυθοκόρηση. Για την προστασία του περιβάλλοντος, πρέπει να εκτιμηθεί αν το υλικό της βυθοκόρησης μπορεί να διασπαρθεί χωρίς κίνδυνο στο περιβάλλον (π.χ. να ριφθεί στη θάλασσα) ή αν μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί (π.χ. για την επιχωμάτωση χώρων του λιμένα). Αν δεν είναι εφικτή η διασπορά ή η επαναχρησιμοποίηση, πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα (π.χ. αποθήκευση ή καθαρισμός του μολυσμένου υλικού). Το κόστος που συνδέεται με αυτά τα μέτρα είναι πολύ σημαντικό και ενδέχεται να έχει σοβαρό αντίκτυπο στους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των λιμένων, όταν - όπως συμβαίνει σήμερα - σε ορισμένες περιπτώσεις καλύπτεται από τον οργανισμό εκμετάλλευσης του λιμένα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις όχι. Η ΕΤΠ ζητεί, συνεπώς, να θεσπισθούν σαφείς κανόνες για την εκτίμηση του υλικού βυθοκόρησης, την απόρριψή του σε γλυκά και σε αλμυρά ύδατα, την αποθήκευση και τον καθαρισμό του μολυσμένου υλικού και τη χρέωση του κόστους. Η ΕΤΠ παραπέμπει σχετικά στην οδηγία για τη «Διάθεση των αποβλήτων» (23 Μαρτίου 1998).

- Στο κόστος εκμετάλλευσης των λιμένων που πρέπει να κατανέμεται εξίσου μεταξύ των χρηστών εντάσσεται και το κόστος του διοικητικού μηχανισμού. Μέρος του κόστους αυτού είναι το κόστος των συντάξεων, το οποίο αποτελεί όχι αμελητέο μέρος της συνολικής δαπάνης για το προσωπικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό το κόστος καλύπτεται πρακτικά από τον οργανισμό εκμετάλλευσης του λιμένα. Σε άλλες περιπτώσεις υπάρχουν άλλα δημόσια ταμεία που αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση των συντάξεων. Η Επιτροπή των Περιφερειών συνιστά να εξετασθεί αυτό το θέμα στο πλαίσιο της κοινωνικής εναρμόνισης.

- Σήμερα, σε πολλούς λιμένες της ΕΕ δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις υποδοχής των αποβλήτων των καυσίμων των πλοίων. Η κατασκευή εγκαταστάσεων υποδοχής στους εν λόγω λιμένες επείγει. Πρέπει να δοθεί υψηλή προτεραιότητα στη χρηματοδότηση παρόμοιων εγκαταστάσεων. Για το λόγο αυτό, έχει μεγάλη σημασία να αναπτυχθεί η συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων χωρών, προκειμένου να λάβουν παρόμοια νομοθετικά μέτρα που θα ισχύουν για το σύστημα ελέγχου της διαχείρισης αποβλήτων των πλοίων. Σε όλους τους λιμένες της ΕΕ πρέπει να ακολουθηθεί μία προσέγγιση με βάση τις καλύτερες πρακτικές όσον αφορά το περιβάλλον και την ασφάλεια.

3.8. Ο στόχος του ελεύθερου και επί ίσοις όροις ανταγωνισμού ισχύει, φυσικά, και για την παροχή υπηρεσιών στους θαλάσσιους λιμένες. Παραδείγματα υπηρεσιών που παρέχονται στους λιμένες είναι η πλοήγηση, η καθοδήγηση της ναυσιπλοΐας, οι υπηρεσίες ρυμουλκήσεως, προσαράξεως και αποπλεύσεως και οι υπηρεσίες στοιβασίας (φόρτωση, εκφόρτωση και αποθήκευση εν αναμονή περαιτέρω μεταφοράς). Οι λιμενικές υπηρεσίες παρέχονται τόσο από δημόσιες αρχές όσο και από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Όταν οι υπηρεσίες παρέχονται από δημόσιες αρχές, πρέπει να ισχύει παντού στην Ευρώπη ένα ομοιόμορφο σύστημα κατανομής του κόστους μεταξύ των χρηστών, όπως συμβαίνει με την εκμετάλλευση της λιμενικής υποδομής. Όταν η παροχή των υπηρεσιών γίνεται από ιδιωτικές επιχειρήσεις, μπορεί να θεωρηθεί, δεδομένης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τον οικονομικό ανταγωνισμό, ότι αυτός ο στόχος έχει ήδη επιτευχθεί.

3.9. Όσον αφορά την παροχή εργασίας στον τομέα της στοιβασίας, η Επιτροπή των Περιφερειών εφιστά την προσοχή στα ακόλουθα. Σε ορισμένους λιμένες το τακτικό προσωπικό είναι μόνιμοι υπάλληλοι των επιχειρήσεων στοιβασίας. Σε άλλους λιμένες μέρος του τακτικού προσωπικού διατίθεται ανάλογα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων στοιβασίας από μία οργάνωση, που ενδέχεται να έχει ή να μην έχει νομική προσωπικότητα και που είναι υπεύθυνη για την παροχή εργασίας στον συγκεκριμένο λιμένα. Το κριτήριο της ίσης κατανομής του κόστους πρέπει φυσικά, κατά την ΕΤΠ, να ισχύει και για το εργατικό κόστος αυτών των επιχειρήσεων σε εποχές αεργίας.

3.10. Η Επιτροπή των Περιφερειών σημειώνει ότι στην Πράσινη Βίβλο δίδεται μεγάλη έμφαση στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των λιμένων. Η ΕΤΠ πιστεύει ότι η εσωτερική αποτελεσματικότητα αποτελεί κατά πρώτο λόγο ευθύνη των οργανισμών εκμετάλλευσης των λιμένων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων που εργάζονται σ' αυτούς. Αν η αγορά λειτουργεί ικανοποιητικά, πράγμα που φυσικά η ΕΤΠ υπερασπίζεται, η αναποτελεσματικότητα τιμωρείται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί επίσης να προωθήσει την αποτελεσματική λειτουργία του ευρωπαϊκού λιμενικού συστήματος κυκλοφορίας μέσω της δημιουργίας ισότητας.

Η περιφερειακή πολιτική ως περιστασιακό/προσωρινό διορθωτικό μέτρο

3.11. Η Επιτροπή των Περιφερειών είναι υπέρ της περιφερειακής οικονομικής πολιτικής ως περιστασιακού/προσωρινού διορθωτικού μέτρου για τη διαρθρωτική ρύθμιση της αγοράς. Το γεγονός αυτό δεν μειώνει τη σημασία της περιφερειακής πολιτικής. Σκοπός είναι να δοθεί στους λιμένες η δυνατότητα να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη διεπικοινωνία της Ευρώπης με τον υπόλοιπο κόσμο και συγχρόνως να δοθεί στους λιμένες των μεθοριακών περιοχών η δυνατότητα να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών και τη σύνδεσή τους με την υπόλοιπη Ένωση, με σκοπό την καλύτερη δυνατή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Από την άλλη πλευρά, η ΕΤΠ, αν και αναγνωρίζει ότι η χρήση πόρων από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής για λιμενικές υποδομές στρεβλώνει κατ' αρχήν τους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των λιμένων (πολιτική προνομιούχων λιμένων), θεωρεί ότι οι συνθήκες σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης επιβάλλουν τη χρήση των πόρων αυτών. Το ίδιο ισχύει για τη χρήση ευρωπαϊκών πόρων για κόμβους συνδυασμένων μεταφορών που βρίσκονται σε λιμένες. Οι συνδυασμένες μεταφορές και η ακτοπλοΐα μπορούν, ωστόσο, να συμβάλουν στη μείωση των προβλημάτων οδικής συμφόρησης και στην καθιέρωση ενός φιλοπεριβαλλοντικού συστήματος μεταφορών. Για την προαγωγή των συνδυασμένων μεταφορών και της ακτοπλοΐας με ευρωπαϊκούς πόρους, θα πρέπει να προτιμηθούν τα γενικά μέτρα που απευθύνονται στους μεταφορείς έναντι της ειδικής υποστήριξης των κόμβων.

3.12. Η Επιτροπή των Περιφερειών υπογραμμίζει τη σημασία των θαλάσσιων μεταφορών για τη μείωση της πίεσης στο περιβάλλον. Η προαγωγή των θαλάσσιων μεταφορών, ιδίως στις ενδοκοινοτικές ροές μεταφορών, αξίζει να λάβει τη μεγαλύτερη δυνατή προτεραιότητα σ' αυτό το πλαίσιο. Όπως δηλώνεται στη γνωμοδότηση της ΕΤΠ για την «Χωροταξία στην Ευρώπη», τούτο απαιτεί ενίσχυση «της θαλάσσιας κυκλοφορίας μεταξύ των μεγάλου και μεσαίου μεγέθους λιμένων μέσω της ανάπτυξης της ακτοπλοΐας, της συχνότητας των υπηρεσιών μικρής αποστάσεως και των ταχείων συνδέσεων». Οι καλές συνδέσεις των περιφερειακών περιοχών και των παράκτιων ζωνών με τις κεντρικές αγορές είναι προς το συμφέρον της Κοινότητας. Σε συνδυασμό με μια ανεπτυγμένη ακτοπλοΐα, οι μικρότεροι λιμένες στις περιφερειακές περιοχές και τις παράκτιες ζώνες εξασφαλίζουν αυτές τις συνδέσεις. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προαγωγή της θαλάσσιας κυκλοφορίας και, μέσω αυτής, για την εξασφάλιση της μελλοντικής κινητικότητας στην Ευρώπη. Οι μικροί λιμένες συχνά συμβάλλουν σε μία διαρκή κινητικότητα και στην ανάπτυξη των παράκτιων ζωνών, ενώ ταυτόχρονα περιορίζουν τις βλαβερές συνέπειες της κυκλοφορίας. Ένα δίκτυο μικρότερων λιμένων είναι σημαντική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ακτοπλοΐας.

3.13. Η Επιτροπή των Περιφερειών επισημαίνει ότι οι λιμένες αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής πολιτικής μεταφορών και κρίκο των συνδυασμένων μεταφορών. Στην ανάπτυξη των Διευρωπαϊκών Δικτύων (ΔΔ) πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι περιφερειακές περιοχές. Προπαντός, τα δίκτυα πρέπει να εκτείνονται προς τις εκτός ΕΕ χώρες. Είναι προς το συμφέρον των ΔΔ να μην συνδέουν μόνο μεταξύ τους διάφορους τρόπους μεταφοράς και εθνικά δίκτυα, αλλά να έχουν και διασυνοριακό χαρακτήρα και να μην σταματούν στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η χρήση πόρων που προορίζονται για τα ΔΔ πρέπει, κατά την ΕΤΠ, να περιορισθεί στους λεγόμενους «ελλείποντες κρίκους» στις συνδέσεις των λιμένων με την ενδοχώρα. Ο έλεγχος για ενδεχόμενες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού έχει ουσιώδη σημασία.

4. Συμπεράσματα

4.1. Τα βασικά δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών - υγεία και ασφάλεια - πρέπει να είναι εξίσου διασφαλισμένα παντού στην Ένωση, άρα και στους θαλάσσιους λιμένες. Οι θαλάσσιοι λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη της Κοινότητας, τόσο από οικολογική όσο και από οικονομική άποψη. Οι ευρωπαϊκοί θαλάσσιοι λιμένες είναι, επίσης, μεθοριακοί σταθμοί της Ένωσης, με όλη τη σημασία που έχουν με τη μορφή αυτή για την υγεία, την ασφάλεια και την οικονομία. Είναι, ακόμη, αναπόσπαστο τμήμα της Ένωσης, όπου ισχύει πλήρως το ευρωπαϊκό δίκαιο.

4.2. Οι διαφορές των εθνικών νομοθεσιών για θέματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ασφάλεια και οι συνθήκες εργασίας, η εξωτερική ασφάλεια, οι έλεγχοι στα σύνορα και/ή της εφαρμογής τους συνεπάγονται ανόμοια αντιμετώπιση των βασικών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών και έχουν μεγάλο αντίκτυπο στους όρους ανταγωνισμούς μεταξύ των οργανισμών εκμετάλλευσης των θαλάσσιων λιμένων και μεταξύ των επιχειρήσεων που τους χρησιμοποιούν. Πρέπει, λοιπόν, να καταβληθεί προσπάθεια για τη θέσπιση ομοιόμορφης νομοθεσίας για αυτά τα θέματα και την ομοιόμορφη εφαρμογή της στην Ευρώπη.

4.3. Η ροή των αγαθών καθορίζεται από τις επιχειρήσεις. Μόνο με τον ελεύθερο και επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μπορεί να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα μεταφορών. Η δυναμική προσαρμογή υπό την επίδραση των δυνάμεων της ελεύθερης αγοράς διατηρεί επί συνεχούς βάσεως ένα σύστημα μεταφορών που συμβάλλει με τον βέλτιστο τρόπο σε μια ανταγωνιστική σχέση τιμής/ποιότητας των προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά και των ευρωπαϊκών προϊόντων στην παγκόσμια. Η λειτουργία της αγοράς είναι το κατάλληλο μέσο για τη διαρθρωτική ρύθμιση της χωρητικότητας και της ποιότητας στον τομέα των λιμένων.

4.4. Ο ελεύθερος και επί ίσοις όροις ανταγωνισμός μπορεί να επιτευχθεί, αφενός, μέσω της θέσπισης όμοιας νομοθεσίας για θέματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ασφάλεια και οι συνθήκες εργασίας, η εξωτερική ασφάλεια και ο έλεγχος των συνόρων και, αφετέρου, μέσω της εξασφάλισης ότι οι χρήστες όλων των ευρωπαϊκών θαλάσσιων λιμένων φέρουν στον ίδιο βαθμό το κόστος του δικτύου του λιμένα και των εκεί παρεχόμενων υπηρεσιών. Πρέπει, ωστόσο, να ληφθούν υπόψη τόσο οι φυσικές - γεωγραφικές και κλιματολογικές - όσο και οι διοικητικές/οργανωτικές διαφορές.

4.5. H βελτίωση της λειτουργίας των θαλάσσιων λιμένων απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση κυρίως μια πολιτική θέσπισης προϋποθέσεων: ένα συνεκτικό σύνολο εφαρμόσιμων κανόνων σχετικά με τη χρήση της λιμενικής υποδομής (αρχίζοντας από τη διαφάνεια όσον αφορά το κόστος και τα έσοδα της εκμετάλλευσης του λιμένα), και σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας, την εξωτερική ασφάλεια και τον έλεγχο των συνόρων. Για τους ίδιους λόγους, η πολιτική δημιουργίας προϋποθέσεων στους θαλάσσιους λιμένες - κατασκευής λιμενικών εγκαταστάσεων - πρέπει, αντίθετα, να παραμείνει υπό την ευθύνη των εθνικών οργανισμών: των επιχειρήσεων και των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών. Για την πολιτική της δημιουργίας προϋποθέσεων πρέπει να ισχύει αυστηρά η αρχή της επικουρικότητας.

4.6. Η περιφερειακή πολιτική, η πολιτική για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα (ΔΔ) και η πολιτική προώθησης των συνδυασμένων μεταφορών και της ακτοπλοΐας πρέπει να θεωρηθούν ως περιστασιακό/προσωρινό διαρθρωτικό ρυθμιστικό μέσο για την αποκατάσταση ή/και την προαγωγή της λειτουργίας της αγοράς. Τα υποστηριζόμενα έργα πρέπει τελικά να μπορούν να αυτοχρηματοδοτηθούν. Η περιφερειακή πολιτική, η πολιτική για τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα και η πολιτική προώθησης των συνδυασμένων μεταφορών και της ακτοπλοΐας ενδέχεται να στρεβλώσουν τη λειτουργία της αγοράς στον τομέα των λιμένων - το μέσο διαρθρωτικής ρύθμισης της χωρητικότητας και της ποιότητας σ' αυτόν τον τομέα. Η πολιτική αυτή πρέπει να εφαρμοσθεί με προσοχή. Πρέπει να διασφαλισθεί ότι η στρέβλωση της λειτουργίας της αγοράς δεν θα οδηγήσει σε ένα σύστημα μεταφορών υπό του βελτίστου, που θα ήταν επιζήμιο τόσο για τα οικολογικά όσο και για τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσο για τα ΔΔ, πρέπει να επιδιωχθεί η διασύνδεσή τους με τις υποδομές των χωρών εκτός της ΕΕ.

Βρυξέλλες, 14 Ιανουαρίου 1999.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών

Manfred DAMMEYER

() ΕΕ C 379 της 15.12.1997, σ. 60.

() ΕΕ C 64 της 27.2.1998, σ. 67.

() ΕΕ C 116 της 14.4.1997, σ. 1.

() EE C 373 της 2.12.1998, σ. 20.

() Έγγρ. αριθ. 202/3/97 «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας για τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμού εργασίας προοριζόμενου για προσωρινή εργασία σε ύψος».

() Οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν τις δυνατότητες χρήσης αυτών των υποδομών. Στους λιμένες των βόρειων θαλασσών, για παράδειγμα, τον χειμώνα έχει κανείς να αντιμετωπίσει, μεταξύ άλλων, το ρεύμα των πάγων. Στους λιμένες αυτούς, τα παγοθραυστικά είναι μέρος της υποδομής. Το σχετικό κόστος μπορεί να παραβληθεί μ ε το κόστος της συντήρησης με βυθοκόρηση σε άλλους λιμένες (βλ. και 3.7).

() Μία δυνατότητα θα ήταν π.χ. να ορισθεί (ενδεχομένως μόνο για τους λιμένες ενός ορισμένου μεγέθους) ότι το σύνολο των εσόδων από την προσφορά λιμενολεκανών, αποβαθρών και χώρων (λιμενικά τέλη και έσοδα από την εκχώρηση των χώρων) πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσα με ... % του συνδεόμενου κόστους (απόκτηση του εδάφους, προετοιμασία του για οικοδόμηση, κατασκευή λιμένων και αποβαθρών, συντήρηση και διοίκηση).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στη γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>