51998AR0301

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση της τρίτης φάσης του διευρωπαϊκού προγράμματος συνεργασίας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Tempus 2000-2006)»

(1999/C 51/14)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση της τρίτης φάσης του διευρωπαϊκού προγράμματος συνεργασίας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Tempus ΙΙΙ 2000-2006) [COM(98) 454 τελικό - 98/0246 CNS] () 7

έχοντας υπόψη την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 1ης Οκτωβρίου 1998, σύμφωνα με την παράγραφο του άρθρου 198Γ της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, να διαβουλευθεί με την ΕΤΠ 7

έχοντας υπόψη την απόφαση του Προεδρείου της 13ης Μαΐου 1998 να αναθέσει στην επιτροπή 7 «Παιδεία, επαγγελματική εκπαίδευση, πολιτισμός, νεολαία, αθλητισμός, δικαιώματα του πολίτη», την κατάρτιση της σχετικής γνωμοδότησης 7

έχοντας υπόψη το σχέδιο γνωμοδότησης (CdR 301/98 rev.) που υιοθέτησε η επιτροπή 7 την 1η Οκτωβρίου 1998 (εισηγήτρια: η κ. Morsblech) 7

υιοθέτησε κατά την 26η σύνοδο ολομέλειάς της 18ης και 19ης Νοεμβρίου 1998 (συνεδρίαση της 19ης Νοεμβρίου) ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Θέμα της γνωμοδότησης είναι η πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση της τρίτης φάσης του διευρωπαϊκού προγράμματος συνεργασίας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Tempus ΙΙΙ 2000-2006). Η πρόταση προβλέπει την θέσπιση τρίτης φάσης στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του Tempus για την περίοδο 2000-2006.

1.2. Το πρόγραμμα Tempus για την τριτοβάθμια εκπαίδευση θεσπίσθηκε με απόφαση του Συμβουλίου της 7ης Μαΐου 1990 (Απόφαση 90/233/ΕΟΚ του Συμβουλίου). Η απόφαση αναφέρει ότι το Tempus αποτελεί πρόγραμμα με το οποίο επιδιώκεται η ανάπτυξη και η αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ορίζει τις χώρες που δικαιούνται να συμμετάσχουν στην πρώτη τριετή φάση, η οποία άρχισε την 1η Ιουλίου 1990. Η πρώτη φάση παρατάθηκε με μεταγενέστερη απόφαση (92/240/ΕΟΚ) έως το τέλος Ιουνίου 1994.

1.3. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο ενέκρινε στις 23 Απριλίου 1993, τη δεύτερη φάση του προγράμματος για μια περαιτέρω τετραετή περίοδο από την 1η Ιουλίου 1994 (Απόφαση 93/246/ΕΟΚ). Η δεύτερη αυτή φάση του Tempus παρατάθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1996, με απόφαση του Προεδρείου για δύο ακόμη έτη, από το 1998 έως το 2000 (Απόφαση 96/663/ΕΚ του Συμβουλίου).

1.4. Η ΕΤΠ, στη σύνοδο ολομέλειας της 19ης Σεπτεμβρίου 1996, υιοθέτησε γνωμοδότηση με θέμα την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης 93/246/ΕΟΚ της 29ης Απριλίου 1993 σχετικά με την έγκριση της δεύτερης φάσης του ευρωπαϊκού προγράμματος συνεργασίας στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (Tempus ΙΙ) για την περίοδο 1994-1998 (). Στη γνωμοδότησή της, η ΕΤΠ αξιολόγησε θετικά το πρόγραμμα Tempus για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επίσης, εξέφρασε την ικανοποίησή της για την πρόταση στην οποία βασίζεται η απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με τους νέους στόχους του Tempus ΙΙ και υποστήριξε την πρόθεση να διασφαλισθεί η συναρμογή με τις κύριες δαπάνες των προγραμμάτων Tacis και Phare. Η ΕΤΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για τους γενικούς στόχους που περιλαμβάνονται στην πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την ανάπτυξη και επεξεργασία προγραμμάτων σπουδών σε τομείς προτεραιότητας, τη μεταρρύθμιση των συστημάτων και των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τη διαχείρισή τους καθώς και την ανάπτυξη της εξειδιεκεύουσας κατάρτισης ώστε να αντιμετωπισθεί η ανεπάρκεια δεξιοτήτων ανωτέρου επιπέδου, προσαρμοσμένων στην περίοδο της οικονομικής μεταρρύθμισης, ιδίως μέσω μιας βελτίωσης και ανάπτυξης των δεσμών με τη βιομηχανία. Η ΕΤΠ τονίζει ότι, σε γενικές γραμμές, υποστηρίζει όλους τους στόχους του Tempus. Τούτο ισχύει συγκεκριμένα όσον αφορά τις οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι τα κράτη που χαράσσουν τη στρατηγική τους ενόψει της ένταξης στην εσωτερική αγορά, πρέπει να βοηθηθούν στο πλαίσιο του Tempus, προκειμένου να πραγματοποιήσουν τη μετάβαση από τα προγράμματα βοήθειας στα προγράμματα συνεργασίας.

1.5. Η ΕΤΠ, στη σύνοδο ολομέλειας της 20ής Σεπτεμβρίου 1995, υιοθέτησε γνωμοδότηση με θέμα: «Ο ρόλος της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης στα κοινοτικά προγράμματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης για τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης» (). Στη γνωμοδότησή της, η ΕΤΠ υπογραμμίζει τη σημασία των αποκεντρωμένων και πλουραλιστικών δομών, οι οποίες προσδίδουν στην τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση που λειτουργεί σύμφωνα με δημοκρατικές αρχές, ένα ρόλο που μπορεί να επηρεάσει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Επίσης, τονίζει τη μεγάλη σημασία της συνεργασίας της ΕΕ και των ΧΚΑΕ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Η ΕΤΠ, στη γνωμοδότησή της, χαρακτηρίζει το πρόγραμμα Tempus σαφώς πολύ επιτυχημένο, έτσι ώστε να πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω, προκειμένου να μπορέσουν τα πανεπιστήμια από τις ΧΚΑΕ να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις εταιρικές σχέσεις.

1.6. Στις 29 Μαΐου 1998, η Επιτροπή υιοθέτησε «Έγγραφο εργασίας σχετικά με τη διμερή και την πολυμερή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (). Στο έγγραφο εργασίας, η Επιτροπή διαπιστώνει μια συμπληρωματικότητα των διαφόρων ειδών δράσεων, οι οποίες θα οδηγήσουν σε εντονότερη συνέργια. Επίσης, η Επιτροπή ενημερώνει για την πρόθεση της να παγιώσει τον τομέα της συνεργασίας και στη συνέχεια να τον διευρύνει, στο πλαίσιο του προγράμματος Tempus ΙΙΙ και της νέας γενεάς προγραμμάτων για τη γενική και την επαγγελματική κατάρτιση, προκειμένου να προετοιμάσει το πεδίο για μια πραγματική εξωτερική διάσταση, η οποία να επιτρέπει την πλήρη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού χώρου.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Βάση του προγράμματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus αποτέλεσε η πρόσκληση που απηύθυνε, το 1989, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προς την Επιτροπή προκειμένου να υποβάλει προτάσεις μέτρων στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, προκειμένου να υποστηριχθούν οι μεταρρυθμίσεις στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι ο στόχος αυτός συνεχίζει να έχει θεμελιώδη σημασία, αν και, με την έναρξη του προγράμματος, σε πολλές από τις εταιρικές χώρες που δικαιούνται στήριξη, ο στόχος της προσέγγισης της ΕΕ και η προετοιμασία της ένταξης σε αυτήν, έχει αποκτήσει πολύ μεγάλο ρόλο.

2.2. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι το πρόγραμμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus αποτελεί έκφραση της πολιτικής δέσμευσης της ΕΕ στον τομέα της συνεργασίας και του διαλόγου με τις ΧΚΑΕ καθώς και με τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και την Μογγολία. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την εκτίμηση της Επιτροπής ότι, στο πλαίσιο της εν λόγω συνεργασίας, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης καθώς και της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού.

2.3. Επιπλέον, ο τομέας της γενικής εκπαίδευσης, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της κατάρτισης προσφέρεται για συνεργασία, ιδίως σε περιφερειακό επίπεδο, και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυσή του.

2.4. Ιδίως όσον αφορά τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και την Μογγολία καθώς και τις μη συνδεδεμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η ΕΤΠ εκτιμά ότι η ΕΕ κατέχει αποφασιστικής σημασίας ρόλο στην επιδίωξη της σταθερότητας στην περιοχή. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η στήριξη του τομέα της γενικής εκπαίδευσης, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της κατάρτισης βάσει του προγράμματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus, ενδείκνυται ιδιαίτερα για την προώθηση αυτού του σταθεροποιητικού παράγοντα.

2.5. Παράλληλα, ο τομέας της γενικής εκπαίδευσης, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της κατάρτισης μπορεί να αναλάβει αποφασιστικό ρόλο κατά τη μετατροπή του συστήματος και των δομών στις συνδεδεμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η σημασία του Tempus έχει αυξηθεί σε συνάρτηση με το βαθμό ανάπτυξης των χωρών που λαμβάνουν χρηματοδότηση, τη διάρκεια της συνεργασίας στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος, τη στήριξη της αναδιάρθρωσης του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης, τη στήριξη της συνεργασίας στο πλαίσιο κοινοτικών προγραμμάτων και, τέλος, την προετοιμασία της ένταξης στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, σημειώθηκε μια αυξανόμενη ειδίκευση όσον αφορά τα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κάθε συνδεδεμένης χώρας, η οποία έγινε σαφής από τα προγράμματα σπουδών, τις δομές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

2.6. Η εφαρμογή του προγράμματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus συνδέεται στενά με τη θέσπιση των προτεραιοτήτων κάθε χώρας όσον αφορά την ενίσχυση. Ακόμη, η θέσπιση των προτεραιοτήτων αυτών οφείλει να λαμβάνει άμεσα υπόψη την προενταξιακή στρατηγική κάθε χώρας.

2.7. Τέλος, οι ΧΚΑΕ θεωρούσαν πάντοτε το πρόγραμμα Tempus ως το κατάλληλο μέσο συνεργασίας με τις περιφέρειες της ΕΕ.

2.8. Το πρόγραμμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus αποτέλεσε κατά την πρώτη φάση του (1990-1994), ένα μοναδικό μέσο στήριξης των μεταρρυθμίσεων των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κάθε χώρας και, παράλληλα, κατέστησε δυνατή για τα πανεπιστήμια από τις ΧΚΑΕ την πρόσβαση στη διεθνή συνεργασία.

2.9. Κατά τη δεύτερη φάση (1994-1998), το Tempus έδωσε τη δυνατότητα πρόσβασης των ΧΚΑΕ στα κοινοτικά προγράμματα Leonardo και Σωκρατης. Παράλληλα, το Tempus ανέπτυξε ένα σύστημα θέσπισης εθνικών προτεραιοτήτων, το οποίο διαφέρει από χώρα σε χώρα και λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους.

2.10. Σε γενικές γραμμές, η δεύτερη φάση διακρίνεται από την μεταβολή των στόχων, δηλαδή τη μετάβαση από τη στήριξη στη συνεργασία, σε συνάρτηση με την αυξανόμενη ικανότητα των συνδεδεμένων χωρών να συνεργάζονται με την ΕΕ στον τομέα της γενικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εξέλιξη αυτή αποτελούσε την τελευταία προϋπόθεση προκειμένου οι τομείς του σχολείου, της κατάρτισης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να μπορέσουν να συμβάλουν στην προετοιμασία των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ για την ένταξη στην ΕΕ.

2.11. Με την έναρξη της δεύτερης φάσης, το πρόγραμμα Tempus επεκτάθηκε στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και τη Μογγολία.

2.12. Στην παρούσα παράταση της δεύτερης φάσης (1998-2000), το πρόγραμμα Tempus εστιάσθηκε περισσότερο στην προετοιμασία της ένταξης των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ στην ΕΕ. Παράλληλα, ιδιαίτερη βαρύτητα απέκτησαν η στήριξη της συμμετοχής στα κοινοτικά προγράμματα και ο συσχετισμός με τα κοινοτικά προγράμματα.

2.13. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την εκτίμηση της Επιτροπής ότι τα πανεπιστήμια στις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ είναι σε θέση να συμβάλλουν ενεργά στην προετοιμασία των χωρών τους για την ένταξη στην ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΤΠ επισημαίνει ότι όχι μόνο στην ομάδα των συνδεδεμένων χωρών αλλά και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα παρατηρούνται διαφορές στο επίπεδο ανάπτυξης.

2.14. Η ΕΤΠ σημειώνει με ικανοποίηση τα επιτεύγματα του Tempus από το 1994 στις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Tacis, στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και στη Μογγολία.

2.15. Η ΕΤΠ υπογραμμίζει ότι στην ομάδα των χωρών Tacis, οι οποίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης διανύουν μια εξαιρετικά δυσχερή μεταβατική περίοδο, τα πανεπιστήμια μπορούν να αναλάβουν σημαντικό ρόλο στη θέσπιση της διεθνούς συνεργασίας. Παράλληλα με τη στήριξη της δημιουργίας ενός συστήματος γενικής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μεγάλη σημασία για τις χώρες αυτές κατέχει και η ανταλλαγή εμπειριών και η συνεργασία των πανεπιστημίων, δεδομένης της παρόμοιας μεταβατικής κατάστασης που δημιουργήθηκε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

2.16. Η ΕΤΠ αξιολογεί θετικά το ότι τα κοινά ευρωπαϊκά σχέδια (ΚΕΣ) έχουν αναδειχθεί σε σημαντικό στοιχείο των δράσεων του Tempus. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι το κύριο χαρακτηριστικό των ΚΕΣ, δηλαδή, η συνεργασία ενός πανεπιστημίου από τις δικαιούχες χώρες με δύο εταίρους από την ΕΕ, αποτελεί τη βάση της επιτυχούς διεξαγωγής του προγράμματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus.

2.17. Η ΕΤΠ αξιολογεί θετικά το μέσο υποτροφιών κινητικότητας ως σημαντικό και επιτυχημένο στοιχείο του Tempus, το οποίο έχει συμβάλει θετικά στην μέχρι τώρα ανάπτυξη του προγράμματος.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι το Tempus έχει αποδειχθεί ένα αποτελεσματικό όργανο αναδιάρθρωσης και περαιτέρω ανάπτυξης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

3.2. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την εκτίμηση ότι οι θετικές επιπτώσεις του Tempus περιλαμβάνουν και τα γενικά καθήκοντα των πανεπιστημίων. Παραδείγματα αποτελούν η σχέση επαγγελματικής και πανεπιστημιακής κατάρτισης και η συμβολή στην υλοποίηση και προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων της οικονομίας και του κράτους. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα το ότι το Tempus έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της δημοκρατικής συνύπαρξης.

3.3. Η ΕΤΠ συμφωνεί ότι το Tempus συνέβαλε σημαντικά στην εξίσωση των επιπέδων των πανεπιστημίων και των παρεχόμενων σπουδών στα κράτη της ΕΕ και στις ΧΚΑΕ.

3.4. Η ΕΤΠ υπογραμμίζει τη στενή σχέση της οικονομικής ανάπτυξης των ενισχυόμενων χωρών και των επενδύσεων στον τομέα της εκπαίδευσης. Για το λόγο αυτό κρίνεται θετική η απόφαση να συνδεθεί το πρόγραμμα Tempus με το πρόγραμμα Phare και το πρόγραμμα Tacis.

3.5. Τέλος, η ΕΤΠ τονίζει ότι το Tempus έχει συμβάλει στην ενίσχυση της ικανότητας συνεργασίας των πανεπιστημίων από τις ΧΚΑΕ με την ΕΕ. Συγκεκριμένα, χάρη στο Tempus δόθηκε η δυνατότητα στα πανεπιστήμια από τις ΧΚΑΕ να συμμετάσχουν στα προγράμματα Σωκράτης και Leonardo.

3.6. Ειδικότερα, η ΕΤΠ θεωρεί ότι το άνοιγμα των προγραμμάτων Σωκράτης και Leonardo στις ΧΚΑΕ, αποτελεί σημαντικό μέσο στήριξης των χωρών αυτών ενόψει της ένταξής τους στην ΕΕ. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η συμμετοχή στα εν λόγω προγράμματα θα εμβαθύνει περαιτέρω τη συνεργασία των πανεπιστημίων των ΧΚΑΕ με την ΕΕ. Ακόμη, η συνεργασία παρέχει την ευκαιρία της διατήρησης και περαιτέρω ανάπτυξης των δομών που δημιουργήθηκαν από το Tempus.

3.7. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι το Tempus έχει αποστολή να συμβάλει στις απαραίτητες μεταβολές στο κράτος και την κοινωνία, στις χώρες του Tacis. Η ΕΤΠ αξιολογεί θετικά τον προσδιορισμό της αποστολής του Tempus και του Tacis, ιδίως όσον αφορά την στήριξη της ανάπτυξης των ανεξάρτητων, αποκεντρωμένων και διαφοροποιημένων συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την στήριξη των πανεπιστημίων που συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική μεταρρύθμιση της χώρας τους.

3.8. Ειδικότερα, η ΕΤΠ τονίζει ότι μεταξύ των κύριων στόχων των χωρών Tacis, βρίσκεται η ενίσχυση των περιφερειακών συνιστωσών της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και της ανάπτυξης των πανεπιστημίων.

3.9. Λόγω των μέχρι σήμερα θετικών εμπειριών που αποκομίσθηκαν από το Tempus, η ΕΤΠ εκφράζει την έντονη ικανοποίησή της για την πρόταση απόφασης σχετικά με την έγκριση της τρίτης φάσης του Tempus για την περίοδο 2000-2006.

3.10. Η ΕΤΠ σημειώνει ότι η ομάδα των δικαιούχων χωρών του Tempus θα συμπεριλάβει τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Tacis, τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και τη Μογγολία και όσον αφορά το πρόγραμμα Phare, τις μη συνδεδεμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η εν λόγω πρόταση, η οποία αποκλείει από το πρόγραμμα Tempus τις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ του προγράμματος Phare, αποτελεί αποφασιστική εξέλιξη της μέχρι σήμερα σύλληψης του Tempus.

3.11. Η ΕΤΠ συμφωνεί σε γενικές γραμμές με την άποψη ότι οι ίδιοι στόχοι και προτεραιότητες στον τομέα της γενικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να ισχύουν για τις δικαιούχες χώρες του Tempus ΙΙΙ με εκείνους που ίσχυαν για τις χώρες που συμμετείχαν εξ αρχής στο πρόγραμμα Tempus. Η ΕΤΠ θεωρεί αποδεκτό να πραγματοποιηθεί σύγκριση μεταξύ της αρχικής κατάστασης της γενικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ στις αρχές της δεκαετίας του '90 και της σημερινής κατάστασης στις μη συνδεδεμένες χώρες και τις χώρες του προγράμματος Tacis.

3.12. Η ΕΤΠ υποστηρίζει έντονα την άποψη της Επιτροπής ότι οποιαδήποτε διακοπή του Tempus θα επιβραδύνει ή και θα σταματήσει τις μεταβολές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ΕΤΠ σημειώνει ότι σε περίπτωση μη παράτασης του προγράμματος, δεν θα υπάρχει πλέον κανένας κοινοτικός μηχανισμός στήριξης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για τις δικαιούχες χώρες του Tempus ΙΙΙ.

3.13. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι το άνοιγμα των προγραμμάτων Σωκράτης και Leonardo στη συμμετοχή των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ, αποτελεί θετικό μέτρο, το οποίο μπορεί να ενισχύσει και να προωθήσει, αφενός, τις περαιτέρω εξελίξεις στην δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση στις ΧΚΑΕ και, αφετέρου, τη συνεργασία στον εν λόγω τομέα των χωρών αυτών και της ΕΕ. Η ΕΤΠ αναμένει να αναπτυχθεί περαιτέρω η συμβολή των ΧΚΑΕ στα προγράμματα Σωκράτης και Leonardo. Εξάλλου, όσον αφορά τις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ, η ΕΤΠ θεωρεί ότι η συμπερίληψη στα προγράμματα Σωκράτης και Leonardo δεν αντικαθιστά την ενίσχυση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω του Tempus, από την οποία οι χώρες αυτές αποκλείονται, σύμφωνα με την πρόταση για το Tempus ΙΙΙ.

3.14. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι οι χώρες του προγράμματος Phare, παραμένουν επιλέξιμες και για το πρόγραμμα Tempus και, ειδικότερα, η Αλβανία, στην οποία θα παρασχεθεί σημαντική στήριξη. Επίσης, η ΕΤΠ θεωρεί απαραίτητη την παροχή στήριξης στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, την Βοσνία Ερζεγοβίνη και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η ΕΤΠ κρίνει απαραίτητη τη συνέχιση του προγράμματος Tempus για τις χώρες αυτές. Ακόμη, αναμένει ότι τούτο θα δώσει και σε αυτές τις ευρωπαϊκές χώρες μια πρόσθετη ώθηση για την απαραίτητη ανάπτυξη μιας δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας.

3.15. Όσον αφορά τις μη συνδεδεμένες ΧΚΑΕ του προγράμματος Phare, η ΕΤΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επικέντρωση του προγράμματος Tempus στην προώθηση της περιφερειακής διάστασης, ιδίως στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, στον εκσυγχρονισμό της εθνικής και τοπικής διοίκησης, στη δημιουργία αποτελεσματικών διοικητικών δομών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των σχεδίων Tempus στις συνδεδεμένες χώρες.

3.16. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής θέτει το μελλοντικό κέντρο βάρους της δραστηριότητας του Tempus στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και στη Μογγολία. Η ΕΤΠ υποστηρίζει τις προτεραιότητες της Επιτροπής. Τούτο ισχύει ιδιαίτερα για την προώθηση της διαφοροποίησης, της αποκέντρωσης και της αυτονομίας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την ενίσχυση της περιφερειακής διάστασής της και ακόμη την επεξεργασία νέων προγραμμάτων σπουδών, την μετεκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού, την εισαγωγή νέων διδακτικών μεθόδων και τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης των πανεπιστημίων. Ακόμη, η ΕΤΠ αναμένει τη στήριξη των πανεπιστημίων προκειμένου να μπορέσουν να συμβάλουν στις διαρθρωτικές μεταβολές στην οικονομία και την κοινωνία.

3.17. Η ΕΤΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις μέχρι σήμερα θετικές εμπειρίες από το Tempus στις χώρες Tacis. Η ΕΤΠ διαβλέπει από την αξιολόγηση αυτή ότι πρέπει να συνεχισθεί η επιδίωξη των ορισθέντων στόχων.

4. Συμπεράσματα

4.1. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η παρούσα δυσχερής πολιτική και οικονομική κατάσταση στα κράτη που προήλθαν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, και ιδίως στο μεγαλύτερο από αυτά, τη Ρωσική Ομοσπονδία, απαιτεί έντονη στήριξη ώστε να προωθηθεί μια σοβαρή διαρθρωτική μεταβολή προς μια δημοκρατική και πλουραλιστική οικονομία και κοινωνία. Η σταθεροποιητική συμβολή της κοινοτικής πολιτικής είναι ανεκτίμητη. Συνεπώς, η ΕΤΠ θεωρεί αναμφισβήτητη την αξία του προγράμματος Tacis και. στο πλαίσιο αυτό, του προγράμματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Tempus.

4.2. Η ΕΤΠ σημειώνει ότι μία δεκαετία μετά την χορήγηση ενισχύσεων μέσω του Tempus, οι ΧΚΑΕ συνεχίζουν να χρειάζονται στήριξη για την περαιτέρω ανάπτυξη του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους, αν και η κατάσταση διαφέρει σημαντικά από τη μια χώρα στην άλλη. Για το λόγο αυτό, η ΕΤΠ κρίνει προβληματική την πρόταση διακοπής του Tempus για το σύνολο των συνδεδεμένων χωρών.

4.3. Η ΕΤΠ επισημαίνει τις σημαντικές διαφορές που υφίστανται στην ανάπτυξη στις ΧΚΑΕ και στα συστήματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους. Οι διαφορές αυτές γίνονται ιδιαίτερα σαφείς με την κατανομή των ΧΚΑΕ στην ομάδα των χωρών που γίνονται δεκτές στις διαπραγματεύσεις για το πρώτο γύρο εντάξεων και στην ομάδα των χωρών που πρέπει να περιμένει το δεύτερο γύρο.

4.4. Αιτιολογημένη φαίνεται η διακοπή των ενισχύσεων Tempus για την πρώτη ομάδα των υποψηφίων χωρών (Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Σλοβενία και Εσθονία), δεδομένου ότι το επίπεδο ανάπτυξής τους πλησιάζει το ευρωπαϊκό. Η ΕΤΠ συμφωνεί ότι, στην περίπτωση αυτή, είναι αποδεκτός ο περιορισμός της πρόσβασης των εν λόγω χωρών στα κοινοτικά προγράμματα στήριξης. Η ΕΤΠ δεν παραγνωρίζει βεβαίως το γεγονός ότι η συνέχιση της στήριξης Tempus για την ομάδα χωρών που θα συμμετάσχουν στον πρώτο γύρο των διαπραγματεύσεων ένταξης, μπορεί να επιταχύνει την προσέγγισή τους στα κοινοτικά πρότυπα. Ωστόσο, δεδομένης της ανάγκης αποτελεσματικής αξιοποίησης των κοινοτικών πόρων, η ΕΤΠ κατανοεί τη διακοπή της βοήθειας στις χώρες αυτές.

4.5. Ωστόσο, όσον αφορά τη δεύτερη ομάδα συνδεδεμένων ΧΚΑΕ (Ρουμανία, Βουλγαρία, Σλοβακία, Λετονία και Λιθουανία), η ΕΤΠ διερωτάται μήπως είναι ακόμη νωρίς για να διακοπεί η στήριξη Tempus. Η ΕΤΠ κρίνει ότι πρέπει να εξετασθεί το γεγονός εάν η κάθε χώρα της ομάδας αυτής πρέπει να έχει τη δυνατότητα συμμετοχής στο Tempus ή τη δυνατότητα απορρόφησης μεταβατικών ενισχύσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Phare.

4.6. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΤΠ επισημαίνει ότι ένας από τους κύριους στόχους του προγράμματος Tempus είναι η προετοιμασία της ένταξης στην ΕΕ και η παροχή βοήθειας στα πανεπιστήμια των εταιρικών χωρών, προκειμένου να πλησιάσουν ένα επίπεδο όπου καθίσταται δυνατή η συνεργασία. Συνεπώς, αποτελεί πρόβλημα η εξαίρεση από τη στήριξη Tempus των χωρών που επιδιώκουν ένταξη στην ΕΕ εφόσον το επίπεδο της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους είναι ακόμη πολύ χαμηλότερο από εκείνο που απαιτείται για την ένταξη. Οι συνδεδεμένες ΧΚΑΕ διαφέρουν από τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη και τις μη συνδεδεμένες ΧΚΑΕ, διότι δεν προβλέπεται η ένταξή τους στην ΕΕ και δεν υφίσταται λόγος σχετικής προετοιμασίας. Αντίθετα, όσον αφορά τα κράτη που προέκυψαν από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, κύρια αποστολή της ΕΕ είναι η δημιουργία σταθερότητας. Η ΕΤΠ επισημαίνει ότι η εξαίρεση όλων των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ από το Tempus θα μεταβάλει το χαρακτήρα του προγράμματος, δηλαδή, αντί να προετοιμάζει την ένταξη στην ΕΕ, το πρόγραμμα θα προωθεί τη σταθερότητα στην Ανατολική Ευρώπη.

4.7. Όσον αφορά το σύνολο των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ, είναι απαραίτητο να εξετασθεί εάν μπορούν να προβλεφθούν μέτρα στήριξης στο πλαίσιο των προγραμμάτων Σωκράτης και Leonardo, έτσι ώστε να καταστεί ευκολότερη η συμμετοχή των ΧΚΑΕ στα προγράμματα.

4.8. Ακόμη, η ΕΤΠ επισημαίνει ότι η εφαρμογή του Tempus πρέπει να επικεντρωθεί στα κοινά ευρωπαϊκά σχέδια (ΚΕΣ). Η ΕΤΠ θεωρεί ότι αυτή η μορφή στήριξης, η οποία βασίζεται στην εφαρμογή των σχεδίων, είναι ιδιαίτερα σημαντική δεδομένου ότι διασφαλίζει άμεση συμμετοχή των πανεπιστημίων.

4.9. Η ΕΤΠ εμμένει στην άποψή της ότι πρέπει να αναληφθούν αυξανόμενες προσπάθειες για τη συμμετοχή των πανεπιστημίων από τις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ στα ΚΕΣ. Έτσι, τα πανεπιστήμια από τις ΧΚΑΕ που ενισχύθηκαν κατά την πρώτη δεκαετία από το Tempus, θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Tempus, προκειμένου να μεταδώσουν τα συμπεράσματα και τις εμπειρίες τους στα πανεπιστήμια των χωρών Tacis και των μη συνδεδεμένων χωρών.

4.10. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η συμμετοχή πανεπιστημίων από τις συνδεδεμένες ΧΚΑΕ στα κοινά ευρωπαϊκά σχέδια (ΚΕΣ) και στο πρόγραμμα Tempus θα συμβάλει στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας των υποψήφιων ΧΚΑΕ και των ανατολικών γειτόνων τους. Η ΕΤΠ τάσσεται υπέρ της έντονης στήριξης αυτής της μορφής περιφερειακής συνεργασίας μεταξύ συνδεδεμένων ΧΚΑΕ, χωρών του Tacis και μη συνδεδεμένων ΧΚΑΕ. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν αμέσως προσπάθειες προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξη των περιφερειών από τις δύο πλευρές των μελλοντικών ανατολικών συνόρων της ΕΕ μέσω ενός πλέγματος περιφερειακής συνεργασίας.

4.11. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η ανάπτυξη αποκεντρωμένων και περιφερειακών δομών είναι ιδιαίτερα σημαντική για την επίτευξη των στόχων για την δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, θεωρεί ότι η ανάπτυξη τέτοιων δομών πρέπει να συνοδεύεται από ενίσχυση των τοπικών και ιδιαίτερα των περιφερειακών δομών. Η στήριξη μέσω του Tempus πρέπει, σύμφωνα με την ΕΤΠ, να οδηγήσει στην ενίσχυση των περιφερειών των εταιρικών χωρών. Τούτο, για παράδειγμα, μπορεί να επιτευχθεί με την εγκατάσταση πανεπιστημίων στις περιφέρειες 7 το γεγονός αυτό μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση του στόχου της διαρθρωτικής ενίσχυσης των περιφερειακών κέντρων. Ακόμη, η ΕΤΠ θεωρεί σημαντικό να συνδεθούν τα συστήματα της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και η μελλοντική τους ανάπτυξη με την ανάπτυξη των τοπικών αρχών.

4.12. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι ιδιαίτερη σημασία έχει η συνεργασία πανεπιστημίων και περιφερειακής διοίκησης και η συμβολή των πανεπιστημίων στην δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό της περιφερειακής διοίκησης. Παράλληλα, το γεγονός αυτό πρέπει να συμβάλει στην ανάπτυξη των διοικητικών δομών των περιφερειακών αρχών, να ενισχύσει τόσο την ικανότητα των αρχών αυτών να συνεργάζονται με την ΕΕ όσο και την περαιτέρω ανάπτυξη του συστήματος δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4.13. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι για την ενίσχυση της συνεχιζόμενης ανάπτυξης της δημοκρατίας και του πλουραλισμού στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη, πρέπει να δημιουργηθούν νέες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΤΠ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική την ανάπτυξη τοπικών και περιφερειακών δομών. Η στήριξη μέσω του Tempus πρέπει, συνεπώς, να συμβάλει στην ενίσχυση των δομών αυτών.

4.14. Η ΕΤΠ είναι της γνώμης ότι, στο πλαίσιο του Tempus, πρέπει να δημιουργηθούν σημεία διεπαφής μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. Η ΕΤΠ θεωρεί ουσιαστική την αλληλεπίδραση μεταξύ ευρημάτων της εφαρμοσμένης έρευνας και αναγκών της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων στις εταιρικές χώρες, προκειμένου να αξιοποιηθεί κατάλληλα η στήριξη Tempus.

4.15. Η ΕΤΠ επισημαίνει επίσης ότι ως τμήμα του Tempus, τα πανεπιστήμια στις εταιρικές χώρες πρέπει να εργασθούν ολοένα και περισσότερο προκειμένου να εκπαιδεύσουν εμπειρογνώμονες, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τη δημιουργία μιας δημοκρατικής και δομημένης διοίκησης και την ανάπτυξη μιας ορθά λειτουργούσας οικονομίας. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι πρέπει να εξετασθούν και οι ανάγκες των αναπτυσσόμενων περιφερειακών αρχών.

4.16. Η ΕΤΠ τάσσεται υπέρ της χάραξης μιας παραλλαγής του προγράμματος, η οποία θα επικεντρώνεται στην προώθηση των σπουδαστικών ευκαιριών στη Δυτική Ευρώπη από ενδιαφερομένους που προέρχονται από την Ανατολική Ευρώπη, και αντιστρόφως, διευκολύνοντας έτσι τις δύο πλευρές να έρθουν σε επαφή. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό θα είναι οι σαφώς διαπολιτισμικές πτυχές των προγραμμάτων σπουδών.

4.17. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι το Tempus μπορεί επίσης να ενισχύσει τη δυνατότητα περιφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας των περιφερειών της ΕΕ και των περιφερειών από τις ΧΚΑΕ και τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη. Κατά την άποψη της ΕΤΠ, τα πανεπιστήμια κατέχουν ιδιαίτερη σημασία στη θέσπιση περιφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας. Στις εταιρικές χώρες, τούτο μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση των περιφερειακών δομών και σε μια σταθμισμένη διαρθρωτική πολιτική.

4.18. Η ΕΤΠ θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική τη διάθεση και τη διάδοση στις εταιρικές χώρες των πορισμάτων και των αποτελεσμάτων των σχεδίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του Tempus. Κατά την ΕΤΠ, χρειάζεται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες ώστε οι εταιρικές χώρες να ενθαρρύνουν συστηματικά και να διασφαλίζουν τη μετάδοση πορισμάτων και αποτελεσμάτων σε πανεπιστήμια που δεν περιλαμβάνονται στη στήριξη Tempus.

4.19. Η ΕΤΠ τονίζει τέλος το καθήκον των πανεπιστημίων, ιδίως στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη, να ενθαρρύνουν τη συνειδητοποίηση και τη γνώση σχετικά με τη σύσταση ενός δημοκρατικού και πλουραλιστικού κράτους. Ακόμη, το Tempus πρέπει να επικουρήσει τα πανεπιστήμια στο σημαντικό έργο της απαραίτητης μεταβολής των νοοτροπιών στις εταιρικές χώρες.

4.20. Τέλος, η ΕΤΠ εκφράζει την ικανοποίησή της για την υποβολή από την Επιτροπή της πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση της τρίτης φάσης του Tempus. Η ΕΤΠ υποστηρίζει σε γενικές γραμμές τους στόχους που ορίζει η πρόταση καθώς και τις προτεραιότητες για τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη. Εξάλλου, η ΕΤΠ σημειώνει ότι ο αποκλεισμός ολόκληρης της ομάδας των συνδεδεμένων ΧΚΑΕ από τη στήριξη Tempus, μπορεί να έρθει σε αντίθεση με τις ανάγκες και τα συμφέροντα ορισμένων χωρών κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για την ένταξη.

Βρυξέλλες, 19 Νοεμβρίου 1998.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών

Manfred DAMMEYER

() ΕΕ C 270 της 29.8.1998, σ. 9.

() CdR 193/96 fin - ΕΕ C 34 της 3.2.1997, σ. 49.

() CdR 298/95 - ΕΕ C 100 της 2.4.1996, σ. 98.

() SEK(98) 909 τελικό - ΕΕ C 100 της 2.4.1996, σ. 98.