51998AC1117

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ για τη σκόπιμη ελευθέρωση των γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον» () (98/C 407/01)

Στις 9 Απριλίου 1998 και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 100 Α της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα περιβάλλοντος, δημόσιας υγείας και κατανάλωσης, στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, κατάρτισε τη γνωμοδότησή του βάσει της εισηγητικής έκθεσης του κ. Colombo στις 7 Ιουλίου 1998.

Κατά την 357η σύνοδο ολομέλειας της 9ης και 10ης Σεπτεμβρίου 1998 (συνεδρίαση της 9ης Σεπτεμβρίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 80 ψήφους υπέρ, 2 κατά και μία αποχή την ακόλουθη γνωμοδότηση.

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, δέχεται θετικά την πρόταση τροποποίησης, με την επιφύλαξη των παρατηρήσεων που ακολουθούν. Παρακολουθεί με στενό ενδιαφέρον τις εξελίξεις της ρύθμισης στον υποσχόμενο αυτό τομέα των βιοτεχνολογιών, στον οποίο ο δυναμισμός και η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας πρέπει να ενθαρρυνθούν και να συνοδευτούν, πέρα από τις δράσεις έρευνας και ανάπτυξης σύμφωνα με το πρόγραμμα πλαίσιο (), και από διαφανείς διαδικασίες αξιολόγησης των κινδύνων και ενημέρωσης του κοινού, που μόνο αυτά μπορούν να διασφαλίσουν την ανάπτυξη της αγοράς στον προωθημένο αυτό τομέα, αξιοποιώντας τα οφέλη του από την άποψη της υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ποιότητας της ζωής.

1. Πλαίσιο και κυριότερα στοιχεία της καινοτομίας που παρουσιάζει η πρόταση

1.1. Η υπό εξέταση πρόταση τροποποίησης, η οποία είχε προαγγελθεί πολύ καιρό από την Επιτροπή, στην ανακοίνωση του 1994 με τίτλο «Η βιοτεχνολογία και η Λευκή Βίβλος για την ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και απασχόληση» και στη συνέχεια από την έκθεση για την αναθεώρηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ () εγγράφεται σε ένα πλαίσιο αυξανόμενης ορατότητας του τομέα και συνοδεύεται από την αυξημένη προσοχή εκ μέρους της κοινής γνώμης των κρατών μελών σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία, την ασφάλεια των καταναλωτών και το περιβάλλον που έχουν οι νέες τεχνολογίες της γενετικής μετάλλαξης.

1.2. Στην ανακοίνωση του 1994, η κυριότερη ανησυχία έμοιαζε να είναι η εξασφάλιση πιο ευέλικτων διακανονισμών και απλοποιημένων διαδικασιών για μία προωθημένη τεχνολογία, ελπιδοφόρα από την άποψη της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης. Σήμερα στους νομοθέτες διακρίνει κανείς μεγαλύτερη προσοχή ως προς την εξασφάλιση και την ευρύτερη ενημέρωση του κοινού καθώς και στη διασφάλιση της αξιολόγησης και παρακολούθησης των άμεσων και μακροπρόθεσμων κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον.

1.3. Αυτή η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη της τις αντιδράσεις που εκδηλώνονται από τις ενώσεις των καταναλωτών και του περιβάλλοντος σε πολυάριθμα κράτη μέλη ενόψει της διοχέτευσης στην αγορά και της εισαγωγής στην Ευρώπη των πρώτων γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στον τομέα των σπόρων και των φυτών, που προορίζονται για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων. Το αίτημα ικανοποιητικής ενημέρωσης, διαφάνειας και καλύτερης εξασφάλισης έναντι των κινδύνων ενισχύεται περαιτέρω από την πιο γενική αίτηση ασφάλειας και επισήμανσης των τροφίμων, με έλεγχο στον πλήρη κύκλο «από το έδαφος ή τον τόπο παραγωγής ή το εργαστήριο έως το τραπέζι». Οι διενέξεις για τα «νέα τρόφιμα» και για τις γενετικώς τροποποιημένες ποικιλίες σόγιας και αραβοσίτου είχαν επιπτώσεις στους μηχανισμούς της οδηγίας 220 επιφέροντας ορισμένες επιμέρους τεχνικές τροποποιήσεις ειδικότερα σε ό,τι αφορά την επισήμανση, που δεν είχε προβλεφθεί στη μορφή που είχε αρχικά υιοθετηθεί ().

1.4. Μία άλλη πτυχή που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι η παγίωση της υποχρέωσης να υπάρξουν ανεξάρτητες επιστημονικές γνωμοδοτήσεις σχετικά με την ασφάλεια και τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, που δεν θα περιοριστούν σε διοικητικούς μηχανισμούς του τύπου των επιτροπών. Ως αποτέλεσμα της κρίσης εμπιστοσύνης εκ μέρους των καταναλωτών μετά τη διάδοση της ΣΕΒ έχει επικρατήσει σε γενικές γραμμές μεγαλύτερη επίγνωση των ενδεχόμενων κινδύνων από τις μεθόδους και τις τεχνολογικές διαδικασίες που δεν λαμβάνουν υπόψη την αρχή της προφύλαξης, όπως επίσης την απαίτηση ύπαρξης ανεξάρτητων μηχανισμών αξιολόγησης και παρακολούθησης. Η σημερινή πρόταση ενσωματώνει τη νέα προσέγγιση της Επιτροπής, προβλέποντας την υποχρέωση διαβουλεύσεων με επιστημονικές επιτροπές για οποιαδήποτε πτυχή που είναι δυνατόν να έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

1.5. Τέλος η πρόταση λαμβάνει υπόψη της τις δυσκολίες και τις συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ των κρατών μελών στα πλαίσια ενός αποκεντρωμένου συστήματος αξιολόγησης του κινδύνου (μη αποδοχή εκ μέρους των κρατών μελών της αξιολόγησης που πραγματοποιείται στην κοινοποίηση που γίνεται από το πρώτο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε): επιχειρείται για το λόγο αυτό να τελειοποιηθεί μία κοινή στρατηγική μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τους στόχους και τη μεθοδολογία αξιολόγησης του κινδύνου (Παράρτημα ΙΙ). Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται να υπάρξει πρόοδος προς την κατεύθυνση ενός πιο συγκεντρωτικού κοινοτικού συστήματος χορήγησης εγκρίσεων (αιτιολογική σκέψη 13).

1.6. Στα πλαίσια της αξιολόγησης έχει καταστεί ρητή η δυνατότητα να ληφθούν επίσης υπόψη οι δεοντολογικές πτυχές.

1.7. Ενόψει των δυσκολιών που προκύπτουν κατόπιν της προσφυγής στο άρθρο 16 της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ εκ μέρους των κρατών μελών που αποφάσισαν να περιορίσουν ή να απαγορεύσουν τη χρήση ή και την είσοδο στο εμπόριο γενετικώς τροποποιημένων προϊόντων βάσει των διαδικασιών της οδηγίας προτείνεται να χρησιμοποιηθεί αντί για τη διαδικασία της επιτροπής κανονισμού τύπου ΙΙΙ α) η διαδικασία τύπου ΙΙΙ β), δίνοντας έτσι μεγαλύτερη επιρροή στα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια της λήψεως των αποφάσεων: πράγματι με τον τρόπο αυτό το Συμβούλιο μπορεί να απορρίπτει την πρόταση της Επιτροπής με απλή πλειοψηφία, ενώ η ειδική πλειοψηφία που απαιτείται από τον τύπο ΙΙΙ α) έχει επανειλημμένα αφήσει στην Επιτροπή το βάρος της υιοθέτησης των προτεινόμενων μέτρων.

1.8. Αντιμετωπίστηκε επίσης η περίπτωση πολυκρατικής διαδικασίας, που μπορεί να ενθαρρύνει την εναρμόνιση των συστημάτων αξιολόγησης του κινδύνου.

1.9. Καθιερώθηκε η έννοια της παρακολούθησης και των κυρώσεων.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η αναθεώρηση της οδηγίας για τη σκόπιμη απελευθέρωση των ΓΤΟ ήταν μία πράξη που έπρεπε να γίνει από καιρό είτε γιατί η πρόοδος της βιοτεχνολογίας είναι αξιόλογη τα τελευταία 7 χρόνια, είτε γιατί η εμπορία των προϊόντων αποκτά όλο και περισσότερο σημαντική διάσταση και η κοινή γνώμη ζητά κανόνες που θα επιτρέψουν την καλύτερη και συγχρονισμένη διασφάλιση από τους κινδύνους. Το ίδιο το αίτημα έχει γίνει από τις επιχειρήσεις που απαιτούν σαφήνεια καθώς και ευέλικτους και σαφείς κανόνες υπογραμμίζοντας τους κινδύνους ανταγωνιστικού μειονεκτήματος που συνεπάγεται η πολυπλοκότητα των κανόνων των διαδικασιών και η μεγάλη διάρκεια των προθεσμιών έγκρισης στην Ευρώπη.

2.2. Στη διαδικασία αναθεώρησης της οδηγίας 90/219/ΕΟΚ η ΟΚΕ είχε επιφυλαχτεί να αποφανθεί για τις σχέσεις μεταξύ των δύο νέων διατυπώσεων της 219 και της 220, υποδεικνύοντας τη διατήρηση σαφούς διαχωρισμού μεταξύ της φάσης περιορισμού και της σκόπιμης απελευθέρωσης «διασφαλίζοντας ότι η ταξινόμηση ορισμένων ΓΤΟ ως ασφαλών στη φάση περιορισμού δεν έχει αυτόματες συνέπειες στην εφαρμογή της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ» ().

2.3. Η υπό εξέταση πρόταση προβλέπει σχετικά ορισμένες σημαντικές εξελίξεις σε σύγκριση και με την αρχική εκδοχή της πρότασης αναθεώρησης της οδηγίας 90/219/ΕΟΚ, για την οποία η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είχε εκφράσει μία σειρά επικριτικών επιφυλάξεων (), που είχαν εν μέρει ενσωματωθεί στην κοινή θέση του Συμβουλίου ().

2.3.1. Ειδικότερα στην παρούσα πρόταση:

α) μολονότι έχουν προβλεφθεί δύο κατηγορίες απελευθερώσεων εκ των οποίων η πρώτη ακολουθεί απλοποιημένη διαδικασία, η διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται κυρίως στους χρόνους που μεσολαβούν μεταξύ της κοινοποίησης και της απάντησης αλλά αφορά λιγότερο τη φύση της τροποποίησης 7 συνεπώς, και οι οργανισμοί που θεωρούνται ασφαλείς υπόκεινται σε κοινοποίηση και έλεγχο, έστω και εάν ακολουθούν μία πιο ταχεία διαδικασία 7

β) καθιερώνεται η έννοια της παρακολούθησης μετά την απελευθέρωση και καθορίζεται χρόνος πέρα από τον οποίο η έγκριση θα πρέπει να ανανεώνεται 7

γ) καθιερώνεται η επισήμανση των προϊόντων σύμφωνα με διάφορες κατηγορίες, υιοθετώντας το αίτημα που έχει εκφραστεί έντονα εκ μέρους των καταναλωτών και συζητήθηκε επίσης στην πρόσφατη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για τη νομοθεσία στα θέματα των τροφίμων () 7

δ) καθιερώνονται μέγιστες χρονικές προθεσμίες για μία σειρά προβλεπόμενων διαδικαστικών βημάτων 7

ε) με τον προσδιορισμό των στόχων και κοινών μεθόδων για την αξιολόγηση των κινδύνων επιχειρείται η διευκόλυνση της ομοφωνίας και της εναρμόνισης των αποτελεσμάτων μεταξύ των κρατών μελών.

2.4. Έχοντας όμως επισημάνει το συνολικό θετικό χαρακτήρα της νέας προσέγγισης θα πρέπει ωστόσο να γίνουν ορισμένες επισημάνσεις σχετικά μεγάλης σημασίας.

2.4.1. Η διαδικασία που ακολουθεί η οδηγία αυτή δεν φαίνεται να συντονίζεται επαρκώς με την αντίστοιχη που ακολουθούν άλλες γνωμοδοτικές διαδικασίες που καλύπτουν επίσης την απελευθέρωση των ΓΤΟ. Αναφέρθηκαν ήδη οι διαφορές με την οδηγία 90/219/ΕΟΚ, αλλά επίσης σημαντικός είναι και ο ορθός συντονισμός με τις νομοθετικές διατάξεις που αναφέρονται στο άρθρο 5 και στο άρθρο 10 της σημερινής διατύπωσης, που θεσπίζουν «αξιολόγηση του ειδικού περιβαλλοντικού κινδύνου ανάλογη» με αυτή που ορίζεται από τα άρθρα 6 έως 9 και 11 έως 18. Πρόκειται για την κάθετη νομοθεσία για τα «νέα» τρόφιμα, που ισχύει ήδη (), για τους «νέους» σπόρους, τις «νέες» ζωοτροφές, και τα εντομοκτόνα που περιέχουν ΓΤΟ, και η οποία βρίσκεται στη φάση της προετοιμασίας.

2.4.2. Θα πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία νομικού κενού με παραπομπές σε κάθετες νομοθεσίες που δεν υπάρχουν ακόμη ή δεν έχουν εκσυγχρονιστεί. Οι καθυστερήσεις στον προσδιορισμό των κάθετων οδηγιών έχουν οδηγήσει στο να αξιολογούνται έως σήμερα τα προϊόντα αυτά στα πλαίσια της οριζόντιας οδηγίας 90/220/ΕΟΚ και θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν η συσσωρευμένη και συγκεντρωτική εμπειρία στα πλαίσια αυτά δεν αποτελεί καλύτερη εγγύηση για μία σφαιρική αξιολόγηση των ΓΤΟ έναντι του κοινού. Δεν πρέπει να παραγνωριστεί πράγματι ότι η δημιουργία αυτών των δύο ειδικά οριζόντιων μέτρων (90/219 και 90/220) είχε ήδη δικαιολογηθεί από τον ειδικό χαρακτήρα της αξιολόγησης του κινδύνου.

2.4.3. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 258/97 για τα νέα τρόφιμα παραπέμπει σήμερα στο άρθρο 9 της παλιάς διατύπωσης της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ όσον αφορά τις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθηθούν, την τεκμηρίωση που θα πρέπει να υποβληθεί, την αξιολόγηση των κινδύνων, κλπ. Συνεπώς, θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί στο φως της σημερινής τροποποίησης όσον αφορά τις παραπομπές στα άρθρα και τα παραρτήματα ή θα πρέπει να προβλεφθεί στο εσωτερικό του μία ειδική αξιολόγηση του κινδύνου. Το ίδιο θα πρέπει να συντελεστεί για τις οδηγίες που βρίσκονται στη φάση της επεξεργασίας, όπως επίσης θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν οι παραπομπές της οδηγίας για τις μεταφορές και η οδηγία 90/679/ΕΟΚ για την ασφάλεια στον τόπο εργασίας.

2.4.4. Λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η κάθετη νομοθεσία, είναι προφανές ότι η οδηγία 90/220/ΕΟΚ και τα παραρτήματά της θα αποτελέσουν το ουσιαστικό σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση των κινδύνων επί ένα ορισμένο χρονικό διάστημα ακόμη και θα αποτελέσουν το πρότυπο για τις προδιαγραφές ειδικής αξιολόγησης. Για το λόγο αυτό έχουν μεγάλη σημασία οι αρχές της αξιολόγησης των κινδύνων που περιέχονται στο παράρτημα ΙΙ, από τις οποίες θα εμπνευστούν επίσης και οι κάθετες νομοθεσίες. Θα πρέπει να σημειωθεί σχετικώς με κάποια ανησυχία ότι στην πρόταση και ειδικότερα στα παραρτήματα δεν αναπτύσσεται με επάρκεια το τμήμα που αφορά την αλληλεπίδραση των ΓΤΟ με τα οικοσυστήματα στα οποία έχουν ενταχθεί, είτε αυτά είναι οικοσυστήματα εκτός του τόπου παραγωγής, όσο και οικοσυστήματα που συμμετέχουν στην ίδια βιολογική διαδικασία παραγωγής.

2.4.4.1. Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση θα ήταν άκρως σκόπιμη η διασύνδεση με την υπάρχουσα νομοθεσία για την αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου (VIA) σε περίπτωση διοχέτευσης στην αγορά, που θα λαμβάνει επίσης υπόψη την αξιολόγηση της σχέσης κόστους/οφέλους από οικονομική και περιβαλλοντική σκοπιά, των ΓΤΟ που εισάγονται στις γεωργικές πρακτικές και συνεπώς στα γεωργικά οικοσυστήματα. Αυτό έχει αξιόλογη σημασία ενόψει της προώθησης του εγγράφου Agenda 2000 που προβλέπει την ένταση της δράσης, που έχει ήδη προωθηθεί με την ΚΓΠ, μείωσης του περιβαλλοντικού αντίκτυπου των γεωργικών δραστηριοτήτων (). Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να αναλυθούν προσεκτικά για παράδειγμα οι επιπτώσεις της εισαγωγής φυτών που είναι ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα, από την άποψη του μεγαλύτερου ή μικρότερου χημικού αντίκτυπου. Ειδικότερα, όσον αφορά τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στη βιοποικιλία, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι υπό εξέλιξη διαπραγματεύσεις όσον αφορά τον καθορισμό σε διεθνές επίπεδο ενός πρωτοκόλλου για τη «βιοασφάλεια» καθώς και οι βασικές κατευθύνσεις ενός συστήματος αξιολόγησης του περιβαλλοντικού αντίκτυπου.

2.4.4.2. Αντιστοίχως, λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για την παραγωγή μη επισιτιστικών προϊόντων από γεωργικές πρώτες ύλες, θα πρέπει να αναλυθεί ο αντίκτυπος αυτών των νέων υλικών, τόσο στον τόπο παραγωγής από την άποψη ασφάλειας όσο και ορθής χρήσης από την άποψη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ενόψει επίσης της ενδεχόμενης ενσωμάτωσής τους στο σύστημα οικολογικής επισήμανσης.

2.5. Μολονότι επισημαίνεται η χρησιμότητα μιας απλοποιημένης διαδικασίας, θα πρέπει να σημειωθεί ότι προς το παρόν παραμένει απροσδιόριστος ο σημαντικός μηχανισμός επιλογής μεταξύ απλοποιημένης ή όχι διαδικασίας, στο βαθμό που δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμη τα κριτήρια. Διαγράφονται οι διατάξεις σχετικά με την απλοποιημένη διαδικασία που υφίσταται στην προηγούμενη οδηγία, αλλά αφήνεται άθικτη η απόφαση 94/730/ΕΚ που θεσπίζει απλοποιημένες διαδικασίες σχετικά με τα γενετικώς τροποποιημένα φυτά. Συνεπώς, ως βάση χρησιμοποιείται η εμπειρία που έχει ήδη αποκτηθεί και η οποία αφορά ουσιαστικά τα φυτά. Προς το παρόν παραμένουν απροσδιόριστοι οι ζωικοί οργανισμοί και οι μικροοργανισμοί. Εάν οι τελευταίοι αυτοί υπεισέρχονται κατ'αρχάς στην 90/219/ΕΟΚ, όταν χρησιμοποιούνται στις διαδικασίες παραγωγής, που δεν θεωρούνται «περιορισμένα περιβάλλοντα», υπάρχει κίνδυνος να ξεφύγουν τελείως από τη ρύθμιση.

2.5.1. Μολονότι εκτιμάται η προσπάθεια που έχει καταβληθεί ως τώρα από την επιτροπή φυτών για την εξέταση των θεμάτων που σχετίζονται με τους ΓΤΟ, όπως επίσης και η διασύνδεσή της με τις επιστημονικές επιτροπές διατροφής και ζωοτροφών όσον αφορά τις πτυχές σχετικά με την ανθρώπινη κατανάλωση, που ξεφεύγουν από τις αρμοδιότητές της, θα πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι δεν υφίσταται προς το παρόν επιτροπή που να αξιολογεί τις επιπτώσεις του τελικού προϊόντος στην ενσωμάτωση των ΓΤΟ στις παραγωγικές διαδικασίες των τροφίμων και των μη επισιτιστικών προϊόντων (από τις κλωστοϋφαντουργικές ίνες, στα τριχώματα, στα λιπαντικά, στη βιοπλαστική όπως επίσης και σε μία σειρά βιομηχανικών διαδικασιών τις οποίες οι ΓΤΟ μπορούν να χρησιμοποιηθούν επωφελώς αντί για χημικές ουσίες ή απλώς λόγω του χαμηλού κόστους).

2.6. Δεδομένου ότι η διαδικασία της Επιτροπής που προβλέπεται από το άρθρο 21 και οι σύνδεσμοί της με τις διαβουλεύσεις της επιτροπής ή των επιστημονικών επιτροπών είναι ουσιαστικές για τον προσδιορισμό μιας σειράς πτυχών της ρύθμισης που παραμένουν εκκρεμείς, είναι σκόπιμο να διευκρινιστούν οι μηχανισμοί λειτουργίας, συμμετοχής, διαφάνειας και διασύνδεσης μεταξύ επιτροπής εκπροσώπων των κρατών μελών και των επιστημονικών επιτροπών που συγκροτήθηκαν βάσει της απόφασης της Επιτροπής 97/579/ΕΚ της 23ης Ιουλίου 1997.

2.6.1. Γενικότερα ως προς τους μηχανισμούς διαβούλευσης με το κοινό και με ορισμένες καθορισμένες ομάδες η ΟΚΕ επισημαίνει ότι το άρθρο 7, που δεν έχει τροποποιηθεί, συνεχίζει να αφήνει την αρμοδιότητα στα κράτη μέλη 7 υπάρχει σήμερα μία σημαντική διαφοροποίηση, που μπορεί να δημιουργήσει ακόμη και νοθεύσεις στους μηχανισμούς εγκρίσεως [βλ. άρθρο 6 γ), παράγραφος 4 β), όπου οι περίοδοι διαβουλεύσεως με το κοινό αποκλείονται ύστερα από τις 90 ημέρες που διαθέτουν οι αρμόδιες αρχές] θα ήταν σκόπιμο να προβλεφθεί η εναρμόνιση των κριτηρίων, όπως επίσης να εξεταστεί η σκοπιμότητα να προβλεφθούν συμβουλευτικοί μηχανισμοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω της σχετικής ευαισθησίας της κοινής γνώμης.

2.7. Υφίστανται ακόμη πολλές ελλείψεις στον καθορισμό των κριτηρίων ανάλυσης των τροποποιημένων οργανισμών. Ειδικότερα δεν έχει μεγάλη έννοια η διάκριση μεταξύ αφενός των φυτών και αφετέρου των άλλων οργανισμών από τη στιγμή που δεν εξετάζονται επαρκώς τα κριτήρια για τα ζώα και τα μεταλλαγμένα φυτά για ζωικά γονίδια, ζητήματα και τα δύο αυτά που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία από τη σκοπιά των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον και από τη σκοπιά των δεοντολογικών πτυχών της χρήσης ανθρώπινων και ζωικών γονιδίων σε ζωικούς και ανθρώπινους οργανισμούς (βλ. σχετικά τη δύσκολη διαδικασία που ακολουθεί η οδηγία για τις βιοτεχνολογικές ευρεσιτεχνίες).

2.7.1. Η ΟΚΕ λαμβάνει υπόψη της ότι τα πιο λεπτομερή κριτήρια για τα ανώτερα φυτά έχουν ενσωματωθεί στη διαδικασία τεχνικής τροποποίησης του 1994 βάσει της υπάρχουσας εμπειρίας, και ότι η εμπειρία για τους άλλους οργανισμούς είναι ακόμη πολύ μικρή, και θεωρεί συνεπώς ότι η ανανέωση των παραρτημάτων παραπέμπεται σε μελλοντικές προσαρμογές στην τεχνική πρόοδο, βάσει του άρθρου 20.

2.8. Ειδική σημασία αποκτά και η κατάρτιση των κριτηρίων για την παρακολούθηση, που περιγράφονται στο παράρτημα VII, κυρίως σε ό,τι αφορά τις θεωρήσεις σχετικά με την ανθρώπινη υγεία 7 η χρήση γονιδίου που αντιστέκεται στα αντιβιοτικά ως δείκτης, πράγμα που ανησύχησε τους καταναλωτές, είναι παράδειγμα των ενδεχόμενων αλλά όχι αναγκαίων κινδύνων που συνδέονται με αυτές τις νέες τεχνολογίες εάν δεν υιοθετηθεί η αρχή της προφύλαξης και δεν χρησιμοποιηθούν οι καλύτερες διαθέσιμες τεχνολογίες (ΒΑΤ). Αυτό το παράδειγμα αποδεικνύει τη σημασία που έχει η έγκαιρη διαβούλευση, περίπτωση προς περίπτωση, με τις επιστημονικές επιτροπές.

2.8.1. Για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, η ΟΚΕ θεωρεί ότι, σε περίπτωση σκόπιμης ελευθέρωσης των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε καμία περίπτωση γονίδια που αντιστέκονται στα αντιβιοτικά ως δείκτες.

2.9. Σε ένα τομέα που προκαλεί τόσες ανησυχίες στην κοινή γνώμη η ΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι η κατάρτιση της κατάλληλης νομοθεσίας για την αξιολόγηση και τον έλεγχο του κινδύνου, θα πρέπει να συνδεθεί με ισχυρή πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης και επιστημονικής συζήτησης, πέρα από τη σωστή ενημέρωση του κοινού, και την εντατικοποίηση του διαλόγου μεταξύ αρχών, βιομηχανίας και κοινωνικοεπαγγελματικών, περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεων.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Άρθρα 1 και 2 - Πεδίο εφαρμογής και ορισμοί

3.1.1. Θεωρούνται ότι έχουν διευκρινιστεί τόσο το πεδίο εφαρμογής όσο και οι ορισμοί 7 ειδική σημασία έχει η αναφορά των «άμεσων και έμμεσων» κινδύνων και των «ενδεχόμενα συναφών» που διευρύνει την έννοια της αξιολόγησης του κινδύνου, και αποτελεί τις προϋποθέσεις για το νέο παράρτημα ΙΙ.

3.2. Άρθρο 4

3.2.1. Μία αναφορά στην αρχή της προφύλαξης για τους ενδεχόμενους κινδύνους στην υγεία και το περιβάλλον μπορεί να είναι σκόπιμη (βλ. τις θεωρήσεις για τους δείκτες που αναφέρθηκαν στο σημείο 2.8).

3.3. Άρθρα 5 και 10

3.3.1. Βλ. τις προηγούμενες θεωρήσεις για το στενό συντονισμό που θα πρέπει να υπάρξει μεταξύ της παρούσας οριζόντιας οδηγίας και των σημερινών ή υπό ανάπτυξη τομεακών οδηγιών 7 εννοείται ότι για τα προϊόντα που δεν καλύπτονται από τομεακές διατάξεις η παρούσα οδηγία αποτελεί την αναφορά.

3.4. Άρθρο 6 β)

3.4.1. Στην παράγραφο 4 β) αναφέρονται οι διαβουλεύσεις και οι δημόσιες έρευνες που αναφέρονται στο άρθρο 7 και η οποία αφήνεται στη διάκριση των κρατών μελών. Θα ήταν σκόπιμο να προωθηθεί μεγαλύτερη εναρμόνιση των διαβουλεύσεων αυτών για να αποφευχθούν νοθεύσεις και διακρίσεις των πολιτών ως προς την ενημέρωση.

3.5. Άρθρο 13 α) - Κριτήρια εφαρμογής της απλοποιημένης διαδικασίας

3.5.1. Τα κριτήρια και οι απαιτήσεις ενημέρωσης της απλοποιημένης διαδικασίας θα πρέπει να εξαρτηθούν με τις διαβουλεύσεις με τις επιστημονικές επιτροπές και με τη διαδικασία που αναφέρεται στο άρθρο 21.

3.6. Άρθρο 13 β), γ) και ε)

3.6.1. Στην παράγραφο 4 είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί με ποιο τρόπο ο φάκελος θα τεθεί στη διάθεση του κοινού.

3.6.2. Στην παράγραφο 6 η προθεσμία για την έγκριση μετά από επταετή περίοδο θα πρέπει να εξεταστεί καλύτερα. Η προθεσμία αυτή συνδέεται με το πρόγραμμα παρακολούθησης, για τα αποτελέσματα του οποίου ο γνωστοποιών πρέπει να υποβάλει έκθεση στο έτος πριν από τη λήξη της προθεσμίας, μαζί με αντίγραφο της αρχικής έγκρισης καθώς και «οποιαδήποτε άλλη νέα πληροφορία σχετικά με τους κινδύνους που συνδέονται με το προϊόν» 13 γ) παράγραφος 2.

3.6.3. Δεδομένου ότι ο γνωστοποιών υποχρεώνεται βάσει του άρθρου 13 ε) να υποβάλει τακτικά εκθέσεις στην Επιτροπή και τις αρμόδιες αρχές σχετικώς με την παρακολούθηση, όπως επίσης να γνωστοποιεί πάραυτα τις νέες πληροφορίες για τους κινδύνους, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς εάν είναι αναγκαίο να αναφερθεί η πάγια επταετής προθεσμία ανανέωσης, δεδομένου ότι υφίσταται μία σειρά μέσων άρσης της έγκρισης που προβλέπονται ήδη από το άρθρο 6 δ) και το άρθρο 16.

3.6.4. Η υπερβολική αυστηρότητα υπάρχει κίνδυνος να αποτελέσει αντικίνητρο για τη βιομηχανία χωρίς να αυξάνονται από αυτό οι εγγυήσεις ασφάλειας του κοινού.

3.6.5. Η μεγαλύτερη ευελιξία στις προθεσμίες ανανέωσης μπορεί να προβλεφθεί τη στιγμή της γνωστοποίησης και της υποβολής του προγράμματος παρακολούθησης [άρθρο 11, παράγραφος 2 δ)], περίπτωση με περίπτωση, ανάλογα με τους κινδύνους που σχετίζονται με την αλληλεπίδραση του ειδικού ΓΤΟ και του οικοσυστήματος, κίνδυνοι που απαιτούν λίγο ως πολύ μεγάλο χρόνο για να αποκαλυφθούν.

3.7. Άρθρο 17

3.7.1. Στην παράγραφο 2 είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί με ποιο τρόπο οι πληροφορίες θα τίθενται στη διάθεση του κοινού.

3.8. Άρθρο 18

3.8.1. Η ΟΚΕ ζητεί να συμπεριληφθεί στους παραλήπτες της έκθεσης που αναφέρεται στην παράγραφο 2.

3.9. Άρθρο 20 α) - Γνωμοδότηση των επιστημονικών επιτροπών

3.9.1. Η διαβούλευση με τις επιστημονικές επιτροπές σχετικά με την κατάρτιση των κριτηρίων απλοποιημένης διαδικασίας και σε περίπτωση αντιρρήσεων που εκδηλώνονται από κράτος μέλος βάσει του άρθρου 16 είναι σκόπιμη όσο ποτέ. Πρόκειται για την προσπάθεια να καταστεί άκρως διαφανής η διαδικασία αυτή και να εξασφαλισθεί πραγματικός συντονισμός μεταξύ διαφόρων επιστημονικών αρμοδιοτήτων με τρόπο ώστε να διασφαλιστεί μία συνολική αξιολόγηση όλων των κινδύνων, υγειονομικών και περιβαλλοντικών.

3.9.2. Η ΟΚΕ διαπιστώνει ότι δεν αναφέρονται οι επιστημονικές επιτροπές που θα συμμετάσχουν στην αξιολόγηση, και υποδεικνύει τον οριζόντιο και πλήρη χαρακτήρα της αξιολόγησης των κινδύνων.

3.10. Άρθρο 21 - Επιτροπή ρύθμισης

3.10.1. Η αλλαγή του τύπου της επιτροπής από τύπο ΙΙΙ α) σε τύπο ΙΙΙ β) ενισχύει την εξουσία απόφασης των κρατών μελών έναντι της Επιτροπής, (αρκεί απλή η πλειοψηφία για να αποδεχθεί η πρόταση της Επιτροπής) 7 δεν προκύπτει ωστόσο με αυτό ότι η αποδοχή της κοινής γνώμης και η εναρμόνιση των αξιολογήσεων μεταξύ των κρατών μελών θα καταστούν πιο εύκολες.

3.11. Άρθρο 22 α) - Κυρώσεις

3.11.1. Είναι άκρως σκόπιμη η καθιέρωση της ρήτρας των κυρώσεων σε περίπτωση παράβασης των εθνικών διατάξεων εφαρμογής 7 επίσης αξίζει να εξεταστεί το πρόβλημα της αστικής ευθύνης για τις ζημιές που προκαλούνται από τη σκόπιμη απελευθέρωση στο περιβάλλον των ΓΤΟ.

3.11.2. Εν αναμονή οριζόντιων κανόνων αναφοράς για τις ευθύνες των ζημιών στο περιβάλλον, πρέπει να εξεταστεί η σκοπιμότητα να ενσωματωθεί η αναφορά αυτή στις εθνικές νομοθεσίες, που προβλέπουν την ασφάλιση ή ταμείο εγγύησης για τα προϊόντα που περιέχουν ΓΤΟ.

3.12. Παράρτημα ΙΙΙ

3.12.1. Στις πληροφορίες για τη γνωστοποίηση θα ήταν χρήσιμο να ενσωματωθεί η αναφορά στις καλύτερες διαθέσιμες τεχνολογίες (ΒΑΤ) και σε αξιολόγηση κόστους/οφέλους.

3.13. Παράρτημα ΙV

3.13.1. Όσον αφορά τις αναφορές για την υποχρεωτική επισήμανση, οι ενώσεις των καταναλωτών έχουν ήδη εγείρει αντιρρήσεις όσον αφορά τα «νέα» τρόφιμα, σχετικά δηλαδή με τη διατύπωση «αυτό το προϊόν μπορεί να περιέχει ΓΤΟ», απαιτώντας τη βεβαιότητα της πληροφορίας. Οι παραγωγοί από την πλευρά τους εκφράζουν την επιθυμία να μην προκαλεί η διατύπωση αδικαιολόγητη ανησυχία. Η ΟΚΕ συμφωνεί με αυτήν την επιδίωξη και λαμβάνει υπόψη της ότι ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1139/98 του Συμβουλίου (), επιφέρει μία πρώτη λύση όσον αφορά ορισμένα τρόφιμα (που περιέχουν γενετικώς τροποποιημένους σπόρους σόγιας και αραβοσίτου).

3.13.2. Πρέπει ωστόσο, να ληφθεί υπόψη ότι η οδηγία 90/220/ΕΟΚ σε αντίθεση με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 258/97 αποτελεί οριζόντια οδηγία, που καλύπτει κάθε είδους προϊόν που περιέχει ΓΤΟ, και όχι αναγκαστικά όσα προορίζονται για τον τελικό καταναλωτή, αλλά που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στις παραγωγικές διαδικασίες, όπου ο παραγωγός είναι δύσκολο να είναι σίγουρος για τη φύση του προϊόντος και να αποκλείσει έτσι την παρουσία ΓΤΟ. Κατά την άποψη της ΟΚΕ οι κάθετες οδηγίες θα συμβάλουν στην επίλυση του ζητήματος της επισήμανσης σύμφωνα με τη χρήση για την οποία προορίζεται, εξασφαλίζοντας την πλήρη ενημέρωση των καταναλωτών ενώ η οριζόντια οδηγία θα πρέπει να προσαρμοσθεί σε αυτού του είδους τη διάρθρωση.

3.14. Παράρτημα V

3.14.1. Η χρήση υποθετικών τύπων δεν προσδίδει υπέρμετρη ευελιξία σε κριτήρια που πρέπει να είναι δεσμευτικά για την ταξινόμηση στην κατηγορία Ι.

3.15. Παράρτημα VI

3.15.1. Η έκθεση αξιολόγησης πρέπει να περιέχει επίσης στοιχεία σύνδεσης με την έκθεση περιβαλλοντικού αντίκτυπου (VIA) που αναφέρεται στο σημείο 2.4.4.1.

Βρυξέλλες, 9 Σεπτεμβρίου 1998.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() ΕΕ C 139 της 4.5.1998, σ. 1.

() Η Επιτροπή προώθησε μόλις πρόσφατα, στις 9 Ιουνίου 1998, 154 νέα προγράμματα έρευνας στον τομέα αυτό, με χρηματοδότηση 138 εκατ. Ecu, αυξάνοντας σε 456 τα προγράμματα που έχουν χρηματοδοτηθεί από το 1995, βάσει του 4ου προγράμματος-πλαίσιο. Το 5ο πρόγραμμα προβλέπει ενίσχυση της υποστήριξης στον τομέα «ποιότητα ζωής και διαχείριση των βιολογικών πόρων» 7 η ΟΚΕ πρόκειται να αποφανθεί ειδικά για τις προτεραιότητες σε συνάρτηση με τα οφέλη από την άποψη της ποιότητας της ζωής, της υγείας, και της προστασίας του περιβάλλοντος.

() COM(96) 630 τελικό της 10.12.1996.

() Στις 18 Ιουνίου 1997, με τεχνική προσαρμογή στο παράρτημα ΙΙΙ, καθιερώθηκε η υποχρέωση επισήμανσης όλων των εγκεκριμένων ΓΤΟ για την εισαγωγή στο εμπόριο σύμφωνα με την οδηγία.

() ΕΕ C 295 της 7.10.1996.

() ΕΕ C 62 της 26.2.1998.

() ΕΕ C 19 της 21.1.1998.

() Κανονισμός αριθ. (ΕΚ) 258/97 για τα νέα προϊόντα και τις νέες επισιτιστικές ουσίες στην ΕΕ L 43 της 14.2.1998.

() Για τη συνέπεια που έχουν στην ΚΓΠ οι ΓΤΟ η ΟΚΕ επεξεργάζεται ειδική γνωμοδότηση πρωτοβουλίας που αναλύει λεπτομερώς τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους που προβλέπονται στο γεωργικό τομέα.

() ΕΕ L 159 της 3.6.1998.