51997AR0288

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για το «Πράσινο Βιβλίο: Σύμπραξη για μία νέα οργάνωση εργασίας»

(98/C 64/15)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη το Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής με θέμα «Σύμπραξη για μια νέα οργάνωση εργασίας» [COM(97) 128 τελικό] 7

έχοντας υπόψη την από 18 Απριλίου 1997 απόφαση της Επιτροπής να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για το θέμα αυτό, σύμφωνα με το άρθρο 198 Γ, πρώτη παράγραφος της Συνθήκης περί ιδρύσεως της 7

έχοντας υπόψη την από 11ης Ιουνίου 1997 απόφασή της να αναθέσει στην επιτροπή 8 «Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή, Κοινωνική Πολιτική, Δημόσια Υγεία» την προετοιμασία της εν λόγω γνωμοδότησης 7

έχοντας υπόψη το σχέδιο γνωμοδότησης [CDR 288/97 rιv.) των εισηγητών, κ. U. Ollander και του κ. S. Andersen, που υιοθέτησε η επιτροπή 8 στις 24 Σεπτεμβρίου 1997 7

κατά την 20ή σύνοδο ολομέλειας της 19ης και 20ής Νοεμβρίου 1997 (συνεδρίαση της 20ής Νοεμβρίου) υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η ΕΤΠ επιθυμεί να υπενθυμίσει τη σύνοδο του Συμβουλίου στο Έσσεν το Δεκέμβριο του 1994, κατά την οποία τονίσθηκε ιδιαίτερα η ανάγκη να βελτιωθεί η ανάπτυξη της απασχόλησης, κυρίως μέσω μιας πιο ευέλικτης οργάνωσης της αγοράς εργασίας, η οποία θα ανταποκρίνεται τόσο στις επιθυμίες των εργαζομένων και στην ανταγωνιστικότητα, όσο και στην απόφαση του Συμβουλίου για την ανάπτυξη και την απασχόληση, που ελήφθη στο Άμστερνταμ τον περασμένο Ιούνιο.

1.2. Με το Πράσινο Βιβλίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ως στόχο τη διεξαγωγή συζήτησης σχετικά με νέα είδη οργάνωση εργασίας. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, το θέμα είναι η βελτίωση της απασχόλησης, και της ανταγωνιστικότητας με την νέα οργάνωση εργασίας. Η οργάνωση της εργασίας πρέπει να βασίζεται στις γνώσεις, στην αξιοπιστία και στην ποιότητα. Οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι ικανοί να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να βελτιώνουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, να αναπτύσσουν τις μεθόδους παραγωγής και τις σχέσεις με τους καταναλωτές. Το Πράσινο Βιβλίο εγείρει τρία βασικά θέματα:

- Γιατί χρειάζεται νέα οργάνωση εργασίας και με ποιό τρόπο θα πραγματοποιηθεί 7

- Ποιές είναι οι πολιτικές προκλήσεις 7

- Είναι άραγε δυνατόν να αναπτυχθεί μία νέα εταιρική σχέση για μία οργάνωση εργασίας που να είναι πιο παραγωγική, ποιό συμμετοχική και πιο εποικοδομητική 7

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1. Η ΕΤΠ φρονεί ότι το Πράσινο Βιβλίο αποτελεί μία πολύτιμη βάση για να συνεχισθεί η συζήτηση στην Ευρώπη σχετικά με την οργάνωση εργασίας. Το Πράσινο Βιβλίο αποτελεί μία σημαντική συμβολή για τον εκσυγχρονισμό του τομέα της εργασίας. Η ΕΤΠ συμμερίζεται την άποψη ότι οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι πρέπει από κοινού να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της νέας οργάνωσης εργασίας που θα βασίζεται στα υψηλά προσόντα, στην εμπιστοσύνη στο μέλλον και στην ποιότητα.

2.2. Η ΕΤΠ συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες και επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα πρέπει να εισαγάγουν νέες μεθόδους οργάνωσης εργασίας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα εκσυγχρονισμού που πραγματοποίησαν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στην Ευρώπη. Πρέπει μάλιστα να ενθυμούμεθα ότι οι ως άνω αρχές εκτελούν διάφορα καθήκοντα, όπως π.χ. εργοδοτών, θεματοφυλάκων της κοινωνίας, προμηθευτών κοινωνικών υπηρεσιών, φορέων προώθησης των δικαιωμάτων των πολιτών, αρχών που καθιστούν δυνατή τη δημοκρατική συμμετοχή στην τοπική αυτοδιοίκηση, νομοθετών και αρχών για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού (τα παραδείγματα ελήφθησαν από τη γνωμοδότηση της ΕΤΠ σχετικά με την έκθεση «Για μια Ευρώπη με αστικά και κοινωνικά δικαιώματα» η οποία συνετάγη από την ομάδα εμπειρογνωμόνων «Επιτροπή Σοφών» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) ().

2.3. Με βάση το σημερινό πλαίσιο το θέμα που προέχει είναι τα καθήκοντα των τοπικών και περιφερειακών αρχών ως εργοδότριες και προμηθεύτριες υπηρεσιών. Οι αρχές πρέπει να μπορούν να ανταποκριθούν τόσο στις απαιτήσεις των πολιτών όσο και των εργαζομένων. Στις απαιτήσεις των πολιτών δεν υπάρχει μόνον η επιθυμία για την παροχή μιας καλού επιπέδου υπηρεσίας, η οποία επιτυγχάνεται με την αποτελεσματική εκμετάλλευση, σε πολλές περιπτώσεις, περιορισμένων οικονομικών πόρων, αλλά και η γνώση ότι ένας δημόσιος τομέας που λειτουργεί ορθώς, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αποτελεί προϋπόθεση για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιτυχία των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Οι αποτελεσματικές δημόσιες επιχειρήσεις αυξάνουν τις δυνατότητες ανάπτυξης της απασχόλησης στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται ότι ο δημόσιος τομέας και ο αντίστοιχός του ιδιωτικός είναι, βασικά, δύο διαφορετικοί τομείς με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που όμως αλληλοσυμπληρώνονται.

2.4. Ένα από τα μεγαλύτερα, προς το παρόν, προβλήματα της Ευρώπης είναι το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ανεργίας. Εν τω μεταξύ, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον οι νέες μορφές οργάνωσης εργασίας θα συμβάλουν αμέσως στην αύξηση της απασχόλησης. Όμως το Πράσινο Βιβλίο δεν προτείνει καμία λύση για την καταπολέμηση του υψηλού ποσοστού ανεργίας της Ευρώπης.

2.5. Η θέση της ΕΤΠ είναι ότι μια σύγχρονη οργάνωση εργασίας αποτελεί προϋπόθεση για την απαραίτητη ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να υπάρξουν κίνδυνοι προκειμένου να επιτευχθεί η απαραίτητη ενεργοποίηση των επιχειρήσεων η οποία στην πραγματικότητα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του προσωπικού. Μεσοπρόθεσμα, εκτοπίζονται λιγότεροι ειδικευμένοι εργαζόμενοι από την αγορά εργασίας. Όμως, στο Πράσινο Βιβλίο δεν λαμβάνονται οι επιπτώσεις αυτές επαρκώς υπόψη. Μακροπρόθεσμα όμως, η σύγχρονη οργάνωση πρέπει να αποτελεί την προϋπόθεση για την αύξηση της απασχόλησης και της ευημερίας. Με βάση τις σημερινές εξελίξεις δεν φαίνεται, προς το παρόν, πιθανό να αυξηθεί ο συνολικός αριθμός των υπαλλήλων, ιδιαίτερα στον δημόσιο τομέα, σε όλα τα κράτη μέλη.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1. Το ιεραρχικό σύστημα πρέπει να παραχωρήσει τη θέση του σε οργανώσεις που βασίζονται περισσότερο σε δίκτυα (σημείο 13.21). Η άποψη αυτή αποτελεί προϋπόθεση για την αύξηση της παραγωγικότητας η οποία είναι αναγκαία διότι θα πρέπει να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε στις μελλοντικές ανάγκες της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης, της μέριμνας για τους ασθενείς και τους ηλικιωμένους, κ.λπ. (σημείο 27). Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να παρατηρηθεί ότι οι παρούσες δημογραφικές προβλέψεις δείχνουν ότι ο οικονομικώς ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί μετά το 2000 ενώ συγχρόνως θα αυξηθεί το ποσοστό των ηλικιωμένων. Λογική συνέπεια των ανωτέρω πρέπει να είναι ότι θα σημειωθεί ευρεία έλλειψη νέων από την αγορά εργασίας. Μέχρι σήμερα, η ανεργία των νέων είναι πολύ υψηλή στα περισσότερα κράτη μέλη.

3.2. Η αναφερθείσα ανάπτυξη, εκτός από το ιεραρχικό σύστημα, αναφέρεται στο Πράσινο Βιβλίο ως η διαρκώς μεταβαλλομένη διαδικασία, ή «η ευέλικτη επιχείρηση». Η ανάπτυξη αποτελεί επίσης και συνέπεια της απαίτησης των πολιτών, ως εργαζομένων, της αγοράς καθώς και της τεχνολογίας των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ). Οι σημερινοί πολίτες επικρίνουν την οργάνωση εργασίας του χθές. Οι μελλοντικοί και καλά καταρτισμένοι εργαζόμενοι που γεννήθηκαν τις δεκαετίες του '60 και του '70 αρχίζουν τώρα να καταλαμβάνουν θέσεις απασχόλησης. Εμείς, υπό την ιδιότητα του καταναλωτή περιμένουμε επίσης την άσκηση επιρροής και την παροχή ατομικών υπηρεσιών τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τις αρχές (σημείο 19). Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να φροντίζουν να εκμεταλλεύονται πλήρως, κατά τη λειτουργία τους, τις δυνατότητες που τους παρέχει η νέα τεχνολογία.

3.3. Κατά τη γνώμη της ΕΤΠ, η συνεχιζόμενη συζήτηση πρέπει να εστιασθεί ιδιαίτερα στα εξής προβλήματα και απαιτήσεις. Από την πλευρά τους, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να εξετάσουν τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν υπό την ιδιότητα του εργοδότη καθώς και σε σχέση με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

Μικρομεσαίες επιχειρήσεις

3.4. Πρέπει να προωθηθεί η ίδρυση ειδικών τοπικών κέντρων ανάπτυξης και κατάρτισης που θα απευθύνονται στις ΜΜΕ (σημείο 28). Στόχος θα πρέπει να είναι η βοήθεια προς τις δημιουργικές και αναπτυξιακές ΜΜΕ. Μέρος μιας τέτοιας προσπάθειας αφορά το σχεδιασμό νέων μορφών οργάνωσης εργασίας. Στις περιπτώσεις αυτές οι τοπικές και περιφερειακές αρχές με τις γνώσεις τους όσον αφορά τις τοπικές συνθήκες έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Αυτή η αναγκαία αλληλεπίδραση μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών, αφενός, και των ΜΜΕ, αφετέρου, αποτελεί το λόγο για την πρωτοβουλία που αναλήφθηκε πρόσφατα σχετικά με τις τομεακές συμβάσεις απασχόλησης. Η ΕΤΠ φρονεί ότι οι τομεακές συμβάσεις προσφέρουν μία καλή ευκαιρία για να δοκιμασθούν νέες μορφές συνεργασίας.

Ευελιξία και ασφάλεια

3.5. Η ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας όσον αφορά την πρόσληψη είναι προς όφελος τόσο του εργοδότη όσο και του εργαζομένου (σημεία 30-32). Εξυπακούεται ότι δεν τίθεται θέμα ευελιξίας η οποία θα έχει ως μοναδική συνέπεια τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων. Ένα σημαντικό θέμα είναι το πώς αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια των όρων ευελιξία και ασφάλεια.

3.6. Η ευελιξία συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, ότι μία ημέρα θα αποτελεί κοινοτοπία η ανάληψη νέων καθηκόντων από τον εργαζόμενο όπως και η επανειλημμένη αλλαγή εργοδότη κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού του βίου. Το περιεχόμενο συμβάσεων εργασίας αλλάζει. Το ωράριο εργασίας προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των μερών όσον αφορά το χρόνο. Χρόνος για σπουδές και πρακτική εξάσκηση θα είναι αυτονόητα στοιχεία στη σταδιοδρομία των εργαζομένων.

3.7. Η ασφάλεια της πρόσληψης δεν χρειάζεται να είναι η ίδια όπως άλλοτε, που είχε τη μορφή της πρόσληψης από ένα και τον ίδιο, κατά προτίμηση, εργοδότη για όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου. Η ασφάλεια συνίσταται στο να αισθάνεται ο εργαζόμενος βέβαιος ότι κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού του βίου θα έχει τη δυνατότητα να αποκτά συνεχώς την κατάρτιση που του είναι απαραίτητη για να διατηρήσει και στο μέλλον την εργασία του. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η ασφάλεια της εργασίας προϋποθέτει ότι τα συστήματα της κοινωνικής ασφάλισης θα λάβουν νέα μορφή. Τα κοινωνικά ασφαλιστικά συστήματα δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στο ότι το φυσιολογικό πρότυπο απασχόλησης είναι η εφ'όρου ζωής μόνιμη εργασία. Η Επιτροπή έχει αρχίσει τις σχετικές εργασίες για τις αλλαγές (σημεία 58-61).

Εκπαίδευση και κατάρτιση: η διά βίου μάθηση

3.8. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μαζί με τις επιχειρήσεις είναι αυτές που γνωρίζουν καλύτερα τις απαιτήσεις για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και τους τρόπους υλοποίησής της (σημείο 39). Κύρια αρμοδιότητα για την επαγγελματική κατάρτιση οφείλουν να αναλάβουν η οικονομία, οι συνάπτοντες συλλογικές συμβάσεις και τα ίδια τα άτομα. Χωρίς την οικονομική υποστήριξη των εθνικών αρχών είναι αδύνατο να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα σχετικά με την απασχόληση και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Τα γραφεία ευρέσεως εργασίας και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο διαδραματίζουν επίσης σημαντικούς ρόλους στον εν λόγω τομέα. Οι δυνατότητες για τη δημιουργία νέων προτύπων χρηματοδότησης των σπουδών των εργαζομένων πρέπει να διευρυνθούν από κοινού μεταξύ των δημόσιων αρχών και των κοινωνικών εταίρων.

3.9. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η ασφάλεια των εργαζομένων όσον αφορά την εργασία συνίσταται περισσότερο στη δυνατότητα πρόσβασης που παρέχει για εκπαίδευση και κατάρτιση. Η σημασία της διά βίου κατάρτισης δεν μπορεί να τονισθεί αρκετά. Πρέπει να καταρτίζονται οι άνεργοι. Ωστόσο, το ίδιο ισχύει τουλάχιστο σε εξίσου υψηλό επίπεδο και για την πρακτική άσκηση των ήδη εργαζομένων. Ο έλεγχος όσον αφορά την ποιότητα της κατάρτισης αποκτά μεγάλη σημασία. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης πρέπει να είναι τέτοιας μορφής που να εφοδιάζουν τον εργαζόμενο με ικανότητες που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διαφορετικές εργασίες σε πολλούς εργοδότες. Μία πολύ συγκεκριμένη ειδίκευση κατά την πρακτική άσκηση μπορεί να δυσχεράνει μία απαραίτητη αλλαγή στον τομέα δραστηριότητας. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας έχουν να διδαχθούν πολλά ο ένας από τον άλλο όταν πρόκειται για το περιεχόμενο της πρακτικής άσκησης και τις μεθόδους.

Νομοθεσία ή συμφωνίες, διαφορετικά επίπεδα

3.10. Το Πράσινο Βιβλίο θέτει, μεταξύ άλλων, τα εξής θέματα: Τι πρέπει να ρυθιστεί νομοθετικά, με αντίστοιχες συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων καθώς και άμεσα μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου; Πρέπει κάποιο ιδιαίτερο επίπεδο να έχει πλεονεκτήματα έναντι των άλλων; Σύμφωνα με την άποψη της ΕΤΠ η αφετηρία πρέπει να είναι ότι οι διάφορες χώρες, τομείς και επιχειρήσεις πρέπει να έχουν μεγάλη ελευθερία για να βρίσκουν μόνοι τους τα σχήματα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις παρούσες ανάγκες τους. Εκεί όπου οι κανόνες της συμφωνίας αποτελούν την παράδοση, οι δυνατότητες για τις λύσεις αυτές δεν πρέπει να παραμερισθούν από νέους κανόνες. Λύσεις που έχουν προσαρμοστεί στις τοπικές ανάγκες είναι συχνά προτιμότερες από τις νομοθετικές διατάξεις (σημείο 43). Για την ΕΤΠ είναι φυσικό να υποστηρίζει ότι ο κοινωνικός διάλογος σε τοπικό επίπεδο είναι μείζονος σημασίας. Αυτό όμως δεν εμποδίζει βασικές συμφωνίες-πλαίσιο, σχετικά με ορισμένες συνθήκες πρόσληψης και καθολικής έλλειψης αύξησης μισθών, για ορισμένη περίοδο, να μπορούν να διαδραματίσουν ένα πολύ σημαντικό και εποικοδομητικό ρόλο. Ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ των μερών, σε βασικό επίπεδο, μπορεί να είναι απαραίτητος για την προώθηση της ανάπτυξης.

3.11. Η Επιτροπή έθεσε πρόσφατα σε κίνηση μία διαδικασία διαβούλευσης με τα μέρη της αγοράς εργασίας προκειμένου να καθορισθεί κατά πόσον είναι σκόπιμα τα κοινωνικά μέτρα όταν πρόκειται για τους τομείς της πληροφόρησης και της διαβούλευσης με τους εργαζόμενους, σε εθνικό επίπεδο. Όπως διαπιστώνει η Επιτροπή, στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν ήδη εκτεταμένες νομοθετικές ρυθμίσεις και συμφωνίες. Θα είναι επικίνδυνο να εισαχθούν νέες ρυθμίσεις, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα είναι αντίθετες με τα τοπικά συστήματα επιρροής, τα οποία λειτουργούν καλά, σε γενικές γραμμές, και αποτελούν αντικείμενο συνεχούς εξέλιξης (σημείο 44). Πιθανές ελλείψεις ισχυόντων κανόνων μπορούν να συμπληρωθούν από τα μέρη.

3.12. Στις περιπτώσεις που η λήψη κοινοτικών μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι απαραίτητη, οι επιτυχίες των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων αποδεικνύουν ότι η λύση των συμφωνιών είναι συχνά η ορθή λύση όταν πρόκειται για την ανανέωση της οργάνωσης εργασίας. Για να διευκολυνθεί η διευθέτηση των αλλαγών, οι οργανώσεις δεν πρέπει να βασίζονται σε κάποιο νομικό πλαίσιο. Το νομικό πλαίσιο οφείλει να αντικατοπτρίζει τις λειτουργικές και οργανωτικές ανάγκες, και όχι το αντίστροφο. Οι επιτυχημένες οργανωτικές αλλαγές στηρίζονται σε αποτελεσματικές σχέσεις με τους εργαζομένους και όχι σε κανόνες και ρυθμίσεις.

Μισθολογικά συστήματα

3.13. Πολλά μισθολογικά συστήματα είναι απαρχαιωμένα. Η ΕΤΠ φρονεί ότι πρέπει να προωθηθεί ένα ατομικό, ευέλικτο και αποκεντρωτικό σύστημα καθορισμού του μισθού (σημεία 46, 47). Το ύψος του μισθού θα εξαρτάται από την απόδοση του εργαζόμενου. Πρέπει να συνεχισθεί ο έλεγχος της πραγματοποιηθείσας εργασίας. Πρέπει να αποφευχθούν, κατά το δυνατόν, διαφορετικοί κανόνες για διαφορετικές κατηγορίες εργαζομένων. Τα σύγχρονα μισθολογικά συστήματα μπορούν επίσης να προβλέπουν την ύπαρξη συμβατικών όρων προς όφελος εργαζομένων με πολλά χρόνια στην ίδια εργασία, την εμπειρία των οποίων ο εργοδότης επιθυμεί να διατηρήσει χωρίς να οφείλει να τους αναθέσει διευθυντικές αρμοδιότητες (σημεία 65-67).

3.14. Η ΕΤΠ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής σχετικά με την ενθάρρυνση της συμμετοχής εργαζομένων στα κέρδη της επιχείρησης (σημείο 47 του Πράσινου Βιβλίου). Λαμβάνοντας υπόψη τις θετικές συνέπειες των συστημάτων συμμετοχής, είναι απαραίτητο να βελτιωθούν οι γενικές συνθήκες σε σχέση με τα τελευταία.

Ωράριο εργασίας

3.15. Πρέπει να προωθηθούν νέες λύσεις για το ωράριο εργασίας. Θα προτιμηθούν εκούσια, τοπικά συστήματα που θα βασίζονται σε συμφωνίες και θα συνδυάζουν μία νέα οργάνωση εργασίας. Επισημαίνεται ότι το ζήτημα αλλαγής του ωραρίου εργασίας είναι σύνθετο.

3.16. Πρόκειται για το ελαστικό ωράριο εργασίας, δηλ. το ωράριο που προσαρμόζεται τόσο στις μεταβαλλόμενες προσωπικές ανάγκες του εργαζομένου όσο και στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις του εργοδότη. Κατά συνέπεια, η ευελιξία πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση πολλών σημερινών νομοθετικών διατάξεων σχετικά με το χρόνο εργασίας. Ορισμένοι εργοδότες, ιδιαίτερα στο τοπικό επίπεδο διακυβέρνησης, εισήγαγαν συμβάσεις με ετήσιο αριθμό ωρών εργασίας οι οποίες παρουσιάζουν το πλεονέκτημα να είναι επαρκώς ευέλικτες ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών. Η συμφωνία-πλαίσιο όσον αφορά την γονική άδεια που συνήψαν η Ένωση Βιομηχανιών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (UNICE), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοσίων Επιχειρήσεων (CEEP) και η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων (ETUC) αποδεικνύει ότι μπορεί να βρεθούν και συμπεφωνημένες λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο (σημείο 53).

3.17. Ακόμη μπορεί να πρόκειται για μία καθεαυτού μείωση του χρόνου εργασίας. Μπορεί η μείωση αυτή να συμβάλει στην αύξηση της απασχόλησης ή θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της παραγωγικότητας; (σημείο 48) Τα κράτη μέλη έχουν αποκτήσει διαφορετικές εμπειρίες από τη μείωση του χρόνου εργασίας. Η ΕΤΠ φρονεί ότι η Επιτροπή πρέπει να διερευνήσει το θέμα διεξοδικότερα.

3.18. Η μερική απασχόληση είναι ένα καθεστώς που επιδιώκουν ορισμένοι εργαζόμενοι. Ειδικότερα, οι γυναίκες βλέπουν στην μερική απασχόληση τις δυνατότητες να συνδυάσουν την εργασία ως πηγή εισοδήματος με την οικογένεια. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές απασχολούν πολλούς εργαζόμενους υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης. Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Κατά κανόνα, το άτομο ή η οικογένεια δεν μπορεί να ζήσει από το εισόδημα της μερικής απασχόλησης. Η UNICE, η CEEP και η ETUC συνήψαν πρόσφατα συμφωνία-πλαίσιο για τη μερική απασχόληση (σημείο 52).

Κοινωνική ασφάλιση

3.19. Η ΕΤΠ επικροτεί το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή συζήτηση για το μέλλον της κοινωνικής προστασίας θα συνεχιστεί και κατά το διάλογο σχετικά με μια νέα οργάνωση εργασίας (σημεία 58 έως 61 του Πράσινου Βιβλίου). Ωστόσο, οι προσαρμογές που συνδέονται με την αύξηση της ελαστικότητας της απασχόλησης δεν πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της κοινωνικής προστασίας.

Τηλεργασία και ΤΠΕ

3.20. Η τηλεργασία αποτελεί μία μορφή εργασίας που οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει επίσης να μάθουν να χρησιμοποιούν για το δικό τους όφελος και να προτρέψουν τις επιχειρήσεις να την αναπτύξουν (σημείο 75). Οι βασικές μορφές τηλεργασίας πρέπει να ρυθμιστούν κατόπιν συμφωνίας των κοινωνικών εταίρων. Πρέπει όμως να τονισθεί ότι η ανάπτυξη της τηλεργασίας μπορεί να είναι δαπανηρή και ότι μεγάλο μέρος της προσωπικής εργασίας, π.χ. της κοινωνικής, που εκτελείται από δημόσιους υπαλλήλους για την ευημερία των πολιτών, δεν μπορεί να εκτελεσθεί αρκετά καλά από την τεχνικά προηγμένη τηλεργασία.

Ισότητα ευκαιριών

3.21. Η ΕΤΠ συμφωνεί με τις απαιτήσεις ότι, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την εκπαίδευση, τη φροντίδα για τα παιδιά, τις δημόσιες μεταφορές, τους φορείς λήψεως αποφάσεων και τις λύσεις, σε ατομικό επίπεδο, σχετικά με το ωράριο εργασίας, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ισότητα ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Ιδιαίτερα, το θέμα της φροντίδας των παιδιών είναι σημαντικό προκειμένου να υπάρξει ισότητα ευκαιριών στην περίπτωση που παρουσιάζεται η ανάγκη εργασίας για να αποκτηθούν τα προς το «ζην». Σύγχρονες μη ιεραρχικές οργανώσεις μπορούν να διευκολύνουν τις γυναίκες να εξελιχθούν στην εργασία τους και να αναλάβουν, σε μεγαλύτερη έκταση από ό,τι σήμερα, διευθυντικές αρμοδιότητες (σημεία 65-67). Η ενσωμάτωση της ισότητας ευκαιριών τόσο στον τομέα της παροχής υπηρεσιών όσο και στην πολιτική για την απασχόληση είναι κεφαλαιώδους σημασίας για μια σύγχρονη, ευέλικτη και ικανοποιητική οργάνωση 7 το ίδιο ισχύει και όσον αφορά την ανάγκη αναγνώρισης των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν για τις επιχειρήσεις χάρη σε διαφοροποιημένο εργατικό δυναμικό. Η Επιτροπή των εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, στa κεφάλαιa του σχετικού κειμένου, δεν δίδεται η δέουσα προσοχή στην αρχή της ενσωμάτωσης της ισότητας ευκαιριών σε όλες τις κοινοτικές δραστηριότητες (mainstreaming). Για παράδειγμα, η εν λόγω αρχή δεν αναφέρεται στα κεφάλαια για την κοινωνική ασφάλιση, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τον εκσυγχρονισμό του δημοσίου τομέα.

Άτομα με ειδικές ανάγκες

3.22. Η ΕΤΠ επιθυμεί να τονίσει ότι πρέπει να προσφερθούν μεγαλύτερες δυνατότητες στα άτομα με ειδικές ανάγκες ώστε να συμμετάσχουν στον οικονομικό βίο. Πρέπει να αυξηθούν οι γνώσεις των αρχών και των επιχειρήσεων ως προς το ευρύ φάσμα των καθηκόντων που μπορούν να ανατεθούν στα εν λόγω άτομα. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποφευχθεί η περαιτέρω απομόνωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, η οποία προκύπτει από την παρεμπόδιση των κοινωνικών επαφών ως αποτέλεσμα της μεταβολής του περιβάλλοντος εργασίας, όπως π.χ. στην περίπτωση της τηλεργασίας.

Εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα

3.23. Για να μπορούν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές να εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους με τον καλύτερο τρόπο στο σημερινό περιβάλλον, που μεταβάλλεται διαρκώς, απαιτείται να αποκτήσει ο δημόσιος τομέας μία σύγχρονη και ευέλικτη οργάνωση εργασίας (σημείο 74).

3.24. Παραδείγματα εκσυγχρονισμού των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης αναφορικά με τα θέματα που θίγονται στο Πράσινο Βιβλίο, έχουν αναφερθεί επανειλημμένως. Οι ευρωπαίοι κοινοτικοί εταίροι προσθέτουν νέα παραδείγματα στη συζήτηση. Η ΕΤΠ έχει ως στόχο, κατόπιν συνεννόησης με την Επιτροπή και τους κοινωνικούς εταίρους, να αποκτήσει μία ολική εικόνα της σημερινής κατάστασης όσον αφορά την έκταση του εκσυγχρονισμού στον τομέα των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

3.25. Όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της οργάνωσης εργασίας, που πιθανόν να έχει άμεσα θετικές συνέπειες στην απασχόληση, πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός. Κατά την παρουσίαση μίας μελέτης σε ένα σεμινάριο, που οργανώθηκε πρόσφατα από την Ένωση Εργοδοτών και την Οργάνωση των Εργαζομένων στο Γραφείο Στήριξης Οικονομικής Πολιτικής (EPSU) στο πλαίσιο του Συμβουλίου των Κοινοτήτων και των Περιφερειών της Ευρώπης (CEMR) αναφέρθηκε ότι οι νέες μορφές οργάνωσης εργασίας, τουλάχιστον κατά την προκαταρκτική φάση, συμβάλλουν στη σταθεροποίηση του επιπέδου της απασχόλησης.

3.26. Κατά τη γνώμη της ΕΤΠ έχει ήδη αρχίσει να δίδεται από τις αρχές ελαστικότερη ερμηνεία στον όρο «εργαζόμενος». Η αυστηρή έννοια του δημόσιου υπαλλήλου, βάσει της οποίας διακρίνονται σε κατηγορίες και χαίρουν μονιμότητας, τουλάχιστον ορισμένοι, πρέπει, σε πολλά κράτη μέλη, να μεταβληθεί. Η εξέλιξη αυτή πρέπει να συνεχισθεί με τον τρόπο που αρμόζει σε κάθε κράτος μέλος. Ένα νέο παράδειγμα για την κατάρτηση της διάκρισης των προσλαμβανομένων σε εργάτες και σε υπαλλήλους είναι η συμφωνία για «ενιαίο καθεστώς» που αρχίζει τώρα να εφαρμόζεται στη Μεγάλη Βρετανία. Ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τους προσληφθέντες από τις αρχές αυξάνουν τις δυνατότητες ευελιξίας και μεταβολών. Συνεχίζονται οι προσπάθειες για το συνδυασμό των επιθυμιών των εργαζομένων, για ατομικό ωράριο εργασίας, με τις απαιτήσεις των πολιτών για την κατάλληλη επάνδρωση των υπηρεσιών. Συγχρόνως, δεν πρέπει να λησμονείται ότι όλα αυτά τα ειδικά μέτρα μπορούν να δημιουργήσουν ιδιαίτερες επιβαρύνσεις. Η ΕΤΠ εκτιμά ότι το Πράσινο Βιβλίο δεν ασχολείται επαρκώς με ένα ολοένα και σημαντικότερο θέμα στο πλαίσιο της προετοιμασίας της ΟΝΕ, δηλαδή με το ζήτημα της πληρωμής για την παροχή δημοσίων υπηρεσιών και της αυξανόμενης ζήτησης όσον αφορά τις υπηρεσίες αυτές.

Σύμπραξη

3.27. Η ΕΤΠ θεωρεί ότι η πραγματοποίηση νέων μορφών οργάνωσης εργασίας απαιτεί επίσης νέες μορφές σύμπραξης (σημεία 81-86). Είναι ορθό ότι το ζήτημα της σύμπραξης έχει προτεραιότητα διότι αναφέρεται στους εργαζόμενους και στη διαχείριση των επιχειρήσεων. Όμως, δεν αφορά μόνον τους εργαζόμενους, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους εργοδότες. Η σημερινή σύμπραξη προϋποθέτει μία εταιρική σχέση στην οποία συμμετέχουν ενεργά οι τοπικές και περιφερειακές αρχές. Κάθε πολίτης πρέπει να συμμετάσχει στην εξέλιξη αυτή. Πρέπει να δημιουργήσουμε μία κατάσταση από την οποία αισθάνονται κερδισμένα όλα τα μέρη.

4. Συμπεράσματα

4.1. Η θέση της ΕΤΠ είναι ότι μία σύγχρονη οργάνωση εργασίας αποτελεί προϋπόθεση για την απαραίτητη ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές έχουν καθήκοντα εργοδοτών ως υπεύθυνες για τις υπηρεσίες που παρέχονται προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων. Με βάση τις σημερινές εξελίξεις δεν φαίνεται, προς το παρόν, πιθανό να αυξηθεί ο συνολικός αριθμός των υπαλλήλων, ιδιαίτερα στον δημόσιο τομέα, σε όλα τα κράτη μέλη.

4.2. Η ΕΤΠ συμμερίζεται την άποψη ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και οι κρατικές δραστηριότητες μπορούν να εισάγουν μία νέα οργάνωση εργασίας. Το ιεραρχικό σύστημα πρέπει να παραχωρήσει τη θέση του σε οργάνωση που θα βασίζεται περισσότερο σε δίκτυα.

4.3. Η ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας όσον αφορά την πρόσληψη θα πρέπει να είναι προς όφελος τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων. Κατά συνέπεια, η ασφάλεια όσον αφορά την πρόσληψη πρέπει να συνίσταται περισσότερο από την πρόσβαση που παρέχει στην εκπαίδευση και την κατάρτιση και όχι στην εγγύηση για τη διατήρηση της εργασίας στον ίδιο εργοδότη καθ'όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου.

4.4. Οι αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης μαζί με τις επιχειρήσεις είναι αυτές που γνωρίζουν καλύτερα για το τι απαιτείται όσον αφορά την καταβολή προσπαθειών και το πώς πρέπει να καταβληθούν. Χωρίς την οικονομική ενίσχυση των εθνικών αρχών είναι αδύνατο να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα όσον αφορά την απασχόληση και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.

4.5. Η ΕΤΠ φρονεί ότι στις διάφορες χώρες, τομείς και επιχειρήσεις τα μέρη πρέπει να χαίρουν μεγάλης ελευθερίας προκειμένου να βρίσκουν μόνα τους τις λύσεις που ανταποκρίνονται περισσότερο στις σημερινές ανάγκες τους, υπό τη μορφή νόμων ή συμφωνιών σε διάφορα επίπεδα. Συχνά, λύσεις που αρμόζουν σε τοπικό επίπεδο είναι προτιμότερες από νόμους. Στις περιπτώσεις που η λήψη κοινοτικών μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι απαραίτητη, οι επιτυχίες των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων αποδεικνύουν ότι η λύση των συμφωνιών μπορεί να είναι η ενδεδειγμένη.

4.6. Πρέπει να ενθαρρυνθούν νέες λύσεις για το ωράριο εργασίας. Η Επιτροπή πρέπει να ερευνήσει προσεκτικά τη σχέση που υπάρχει μεταξύ της μείωσης των ωρών εργασίας και της αύξησης της απασχόλησης.

4.7. Η ΕΤΠ έχει ως στόχο, κατόπιν συνεννόησης με την Επιτροπή και τους κοινωνικούς εταίρους, να αποκτήσει μια ολική εικόνα των εκσυγχρονισμών που έχουν πραγματοποιηθεί και συνεχίζονται στις αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Έχει ήδη αρχίσει να δίδεται από τις αρχές ελαστικότερη ερμηνεία στον όρο «εργαζόμενος». Η αυστηρή έννοια του δημόσιου υπαλλήλου, βάσει της οποίας διακρίνονται σε κατηγορίες και χαίρουν μονιμότητας, τουλάχιστον ορισμένοι, πρόκειται να αλλάξει.

4.8. Η ΕΤΠ συμφωνεί ότι η εισαγωγή νέων μορφών οργάνωσης εργασίας απαιτεί επίσης νέες μορφές σύμπραξης. Η σύγχρονη μορφή σύμπραξης συνεπάγεται τη συνεργασία των τοπικών και περιφερειακών αρχών με τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 1997.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών

Pasqual MARAGALL i MIRA

() ΕΕ C 244 της 11.8.1997, σ. 53.