51996AC0534

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την «Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου περί τροποποίησης της απόφασής του της 23ης Νοεμβρίου 1994 περί θέσπισης του ειδικού προγράμματος έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης στον τομέα της συνεργασίας με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς (1994-1998)» ()

(96/C 204/10)

Στις 3 Ιανουαρίου 1996, και σύμφωνα με το άρθρο 130 Θ, παράγραφος 4, της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την ανωτέρω πρόταση.

Το τμήμα ενέργειας, πυρηνικών θεμάτων και έρευνας στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 9 Απριλίου 1996 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Bernabei.

Στη 335 σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 24ης Απριλίου 1996), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 110 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Συστάσεις της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Η ΟΚΕ,

1.1. εκτιμώντας ότι η δραστηριότητα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (Ε& ΤΑ) στην πρώην Σοβιετική Ένωση, η οποία βρισκόταν ήδη σε παρακμή από τις αρχές της δεκαετίας του `80, περιήλθε κυριολεκτικά σε μαρασμό μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος 7

1.2. εκτιμώντας ότι η «διαρροή εγκεφάλων» τόσο προς τις χώρες της Δύσης όσο και προς άλλα μέρη του κόσμου ενδέχεται να προκαλέσει κρίση στην ανάπτυξη των υποδομών Ε& ΤΑ των Νέων Ανεξάρτητων Κρατών (ΝΑΚ) και να οδηγήσει στην εξάλειψη επιστημονικών σχολών υψηλού επιπέδου 7

1.3. υπενθυμίζοντας ότι η ΕΕ κατέστη, κατά τα τελευταία χρόνια, ο υπ`αριθμόν ένα εμπορικός εταίρος των ΝΑΚ και ότι ανέπτυξε μια σειρά δράσεων συνεργασίας στον οικονομικό, ενεργειακό, περιβαλλοντικό, επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα, καθώς και στους τομείς της πυρηνικής ασφάλειας και της κατάρτισης 7

1.4. εκτιμώντας ότι η δράση της Διεθνούς Ένωσης για την προώθηση της συνεργασίας με τους επιστήμονες των Νέων Ανεξάρτητων Κρατών της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης (INTAS) εντάσσεται στο πλαίσιο της διεθνούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας της ΕΕ 7

1.5. λαμβάνοντας υπόψη το συμβιβασμό που επετεύχθη μεταξύ του Συμβουλίου Υπουργών και της Επιτροπής όσον αφορά τη συνέχιση και την ενίσχυση της δραστηριότητας της INTAS, βάσει του IV προγράμματος-πλαίσιο Ε& ΤΑ 7

1.6. υπενθυμίζοντας τη θετική πορεία, από ποιοτικής και ποσοτικής απόψεως, της INTAS από τη δημιουργία της έως σήμερα 7

1.7. εκφράζοντας τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν της δόθηκε η ευκαιρία να εκφέρει νωρίτερα άποψη επί του θέματος αυτού, δεδομένου ότι δεν ζητήθηκε η γνώμη της σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής για τις «Προοπτικές επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με τα νέα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης», το Μάιο 1995 7

Εγκρίνει την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου και συνιστά τα εξής:

1.8. την περαιτέρω ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας όσον αφορά τη συνεργασία INTAS, η οποία αποτελεί ευέλικτο και σχετικά ταχύ μέσο για τη διαφύλαξη της επιστημονικής κληρονομιάς των ΝΑΚ 7

1.9. τη διαμόρφωση προκαθορισμένων και διαφανών κατευθυντήριων κριτηρίων τόσο για την επιλογή των προς χρηματοδότηση σχεδίων όσο και για την ανάπτυξη ομάδων συγκροτημένων σχεδίων, προκειμένου να αποτραπεί η διάσπασή τους και οι επαναλήψεις και να διαφυλαχθεί η αρχή του αμοιβαίου συμφέροντος όσον αφορά τις δράσεις που αναλαμβάνονται από κοινού με την ΕΕ 7

1.10. τη διαφάνεια των διαδικασιών δημοσιοποίησης των προσκλήσεων υποβολής προσφορών, της πρόσβασης και του τρόπου επιλογής και διαχείρισης, αλλά και τη μείωση του κόστους μέσω της τυποποίησης, της απλοποίησης και της περιοδικότητας ενδεδειγμένων και σύμφωνων προς τις διαδικασίες του προγράμματος-πλαίσιο προσκλήσεων υποβολής προσφορών 7

1.11. τη συνοχή και το συντονισμό των δράσεων INTAS με τις υπόλοιπες κοινοτικές και ευρωπαϊκές δράσεις που αποσκοπούν στη στήριξη της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης των ΝΑΚ, προκειμένου να αποφευχθούν διπλοεγγραφές, να αναπτυχθούν συνεργίες και να διασφαλισθεί η απαραίτητη διαφάνεια 7

1.12. την ανάπτυξη δράσης για την κατάρτιση ερευνητών και επιστημόνων, με στόχο την προαγωγή του σχεδιασμού μιας νέας επιστημονικής παιδείας, προσανατολισμένης στη συνεργασία έρευνας-βιομηχανίας, είτε σε εσωτερικό είτε σε διεθνές επίπεδο, με τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Επαγγελματικής Κατάρτισης του Τορίνου και του Διεθνούς Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας (CIST) της Μόσχας 7

1.13. στενή σύνδεση του προγράμματος Tacis με τις δράσεις της INTAS, προκειμένου η χρησιμοποίηση του Tacis για την προαγωγή της τεχνολογικής καινοτομίας στις υπό μετάβαση οικονομίες - μέσω γραμμής του προϋπολογισμού που αφορά πολλές περιφέρειες και αξιοποιεί τα αποτελέσματα των δράσεων INTAS - να συμβάλει τόσο στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο των ΝΑΚ όσο και στη διαμόρφωση μιας επιχειρηματικής παιδείας 7

1.14. την τελειοποίηση και την κωδικοποίηση υπομνημάτων αμοιβαίας συμφωνίας (memoranda of understanding) μεταξύ της INTAS και των δικαιούχων ΝΑΚ, με στόχο να διευκολυνθεί η διάθεση των πιστώσεων, η προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, καθώς και η διάδοση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων 7

1.15. την ενίσχυση της Γραμματείας μέσω, επίσης, της ενσωμάτωσης προσωπικού προερχόμενου από τις δικαιούχους χώρες 7

1.16. πιο ισόρροπη σύνθεση του Συμβουλίου των Επιστημόνων, κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η εκπροσώπηση όλων των δικαιούχων χωρών, καθώς και η ανά διετία ανανέωση των μελών του για τη διατήρηση της δέουσας συνέχειας 7

1.17. την ετήσια σύγκληση διάσκεψης με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των 12 ΝΑΚ, με στόχο τόσο τη χάραξη μεσοπρόθεσμων στρατηγικών προσανατολισμών σε συνεργία με τις κοινοτικές δράσεις Ε& ΤΑ όσο και την παρακολούθηση των υλοποιούμενων σχεδίων και της αποτελεσματικότητάς τους - τα αποτελέσματα της διάσκεψης θα συνοψισθούν σε προσωρινή έκθεση 7

1.18. την υποβολή έκθεσης ανά δύο έτη προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, στην οποία να λαμβάνονται ιδιαιτέρως υπόψη οι δυνητικές επιπτώσεις των σχεδίων INTAS στους τομείς της οικονομίας, της απασχόλησης και της ανταγωνιστικής καινοτομίας 7

1.19. το συντονισμό των δράσεων INTAS με τις διμερείς πρωτοβουλίες των κρατών μελών της ένωσης και την αμερικανική πρωτοβουλία «Ίδρυμα Πολιτικής Έρευνας και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών για τα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης» (Civilian research and Development Foundation for the Independent States of the Former Soviet Union-CRDF) 7

1.20. τη διατήρηση ισορροπίας μεταξύ των ίδιων δράσεων της INTAS και των διμερών πρωτοβουλιών INTAS-μεμονωμένων ΝΑΚ, προκειμένου να μην περιορισθεί η συμμετοχή όσων κρατών δεν διαθέτουν ίδια κεφάλαια 7

1.21. την επέκταση και ενίσχυση των δικτύων Cordis (Υπηρεσία παροχής πληροφοριών στον τομέα της κοινοτικής έρευνας και ανάπτυξης), Cosine (Συνεργασία για τα δίκτυα ανοικτών συστημάτων στην Ευρώπη) και EIMS (Παρατηρητήριο για την καινοτομία στην Ευρώπη) στα ΝΑΚ, καθώς και της εμπειρίας των κέντρων Value, ιδιαίτερα για την αναζήτηση εταίρων 7

1.22. την εξέταση της δυνατότητας να αναπτυχθεί ένα λογότυπο επιστημονικής και τεχνολογικής υπεροχής INTAS, με στόχο - μεταξύ άλλων - να διευκολύνει την πρόσβαση στους διαύλους αναζήτησης εταίρων για συμπράξεις τεχνολογικής και βιομηχανικής συνεργασίας με κοινοτικές επιχειρήσεις και τη δημιουργία επιχειρήσεων νέας τεχνολογίας στα ΝΑΚ.

2. Η κατάσταση στον τομέα της Ε& ΤΑ στην Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ) των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης

2.1. Οι επιστημονικές και τεχνολογικές υποδομές των Νέων Ανεξάρτητων Κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (ΝΑΚ) αναπτύχθηκαν συν τω χρόνω ακολουθώντας πολύ διαφορετική πορεία σε σχέση με τις χώρες της ΕΕ και της Δύσης γενικότερα: η άσκηση στενού ελέγχου από το Κράτος στις δραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (Ε& ΤΑ) είχε ως αποτέλεσμα, αφενός, τη δημιουργία μεγάλου αριθμού ερευνητικών κέντρων και την κατάρτιση επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού υψηλότατου επιπέδου (κατά τη δεκαετία του `80, το προσωπικό που ήταν επιφορτισμένο με την έρευνα στην Ρωσική Ομοσπονδία υπερέβαινε τα 3 000 000 άτομα, σε σχέση με λιγότερο από ένα εκατομμύριο σήμερα) () και, αφετέρου, τον προσανατολισμό της ερευνητικής δραστηριότητας σε κυβερνητικούς σκοπούς, ιδιαίτερα δε στρατιωτικούς και ασφάλειας.

2.2. Η δραστηριότητα της Ε& ΤΑ στην πρώην Σοβιετική Ένωση, η οποία βρισκόταν ήδη σε παρακμή από τις αρχές της δεκαετίας του `80, περιήλθε κυριολεκτικά σε μαρασμό μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Στη Ρωσική Ομοσπονδία, παραδείγματος χάρη, οι δαπάνες του δημοσίου στον τομέα της Ε& ΤΑ για μη στρατιωτικούς σκοπούς μειώθηκαν από 2,03 % του ΑΕγχΠ το 1990 σε 0,32 % το 1995, με δραματικές επιπτώσεις στην απασχόληση και στο επίπεδο των μισθών του επιστημονικού προσωπικού. Η παρακμή της ερευνητικής δραστηριότητας στη Ρωσική Ομοσπονδία καθίσταται ακόμη εντονότερη, εάν ληφθεί υπόψη ότι κατά την ίδια περίοδο το ΑΕγχΠ μειώθηκε σε απόλυτες τιμές από 429 σε 230 δισ. Ecu.

2.2.1. Επιπλέον, στη Ρωσική Ομοσπονδία, οι παγκόσμιες επιστημονικές εκδόσεις παρουσίασαν μείωση από πλέον των 30 000 ετησίως, κατά τη δεκαετία του `80, σε ελαφρώς περισσότερο των 10 000 το 1993, ενώ ο μοναδικός τομέας που φαίνεται να ανθίσταται σε αυτή την παρακμή είναι ο τομέας της αεροδιαστημικής. Κατά τα άλλα, ο αριθμός των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που καταχωρήθηκαν από τα ΝΑΚ στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1993 ήταν χαμηλότερος κατά 25 % από εκείνα που καταχωρήθηκαν το 1981.

2.3. Στην πρώην Σοβιετική Ένωση, οι υποδομές Ε& ΤΑ υπήρξαν εκ παραδόσεως ιδιαίτερα συγκαλυμμένες και ιεραρχημένες, παρακωλύοντας κατ`αυτόν τον τρόπο τόσο την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών στους επιστημονικούς κύκλους όσο και τη διάδοση των τεχνολογικών καινοτομιών. Στις προτάσεις του ΟΟΣΑ για την προσαρμογή της Ε& ΤΑ των ΝΑΚ στην οικονομία της αγοράς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ενθάρρυνση της πρόσβασης στις τεχνολογικές πληροφορίες, η κωδικοποίηση της νομοθεσίας σε θέματα ιδιοκτησίας διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και αδειών εκμετάλλευσης και η προώθηση προτύπων ποιότητας και ελέγχου.

2.4. Η ανάγκη μεταστροφής υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού που ασχολούνταν εκ παραδόσεως με τη στρατιωτική έρευνα προς δραστηριότητες Ε& ΤΑ για μη στρατιωτικούς σκοπούς, προσκρούει σε σημαντικά εμπόδια στη Ρωσική Ομοσπονδία λόγω της συγκέντρωσης των στρατιωτικών ερευνητικών κέντρων στις επονομαζόμενες «κλειστές πόλεις». Παρότι οι πόλεις αυτές θα μπορούσαν να μετατραπούν σε επιστημονικά και τεχνολογικά πάρκα, στις περισσότερες περιπτώσεις ο μαρασμός της ερευνητικής δραστηριότητας απαιτεί ταχείες παρεμβάσεις με στόχο την εναλλακτική επαναπασχόληση των εντόπιων εργαζομένων που διαμένουν στις κλειστές πόλεις.

2.5. Η «διαρροή εγκεφάλων» προς τις χώρες της Δύσης ενδέχεται να προκαλέσει κρίση στην ανάπτυξη των υποδομών Ε& ΤΑ και να οδηγήσει στην εξάλειψη επιστημονικών σχολών υψηλού επιπέδου. Εξάλλου, παρατηρείται εσωτερική διαρροή εγκεφάλων («brain drain») του επιστημονικού προσωπικού από τους κλάδους τομεακής εξειδίκευσης σε πιο προσοδοφόρες, βραχυπρόθεσμα, δραστηριότητες.

2.6. Όσον αφορά τα ΝΑΚ, η κατάσταση στον τομέα της Ε& ΤΑ εμφανίζεται αρκετά διαφορετική: Από τη μια πλευρά, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Ουκρανία, το Καζακστάν, η Λευκορωσία και η Γεωργία διαθέτουν ακόμη αξιόλογους πόρους από άποψη υποδομών και επιστημονικού προσωπικού και, από την άλλη πλευρά - όπως υποστηρίζει η Επιτροπή - οι υπερκαυκάσιες δημοκρατίες χρειάζονται σημαντική βοήθεια, λόγω της αστάθειας που επικρατεί στην εν λόγω περιοχή. Κατά συνέπεια, η πρόσβαση στην αγορά, στην τεχνολογία και στις ευρωπαϊκές επενδύσεις συνιστά προτεραιότητα () για τις χώρες αυτές.

3. Η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των Νέων Ανεξαρτήτων Κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης

3.1. Η ΕΕ κατέστη ο υπ`αριθμόν ένα εμπορικός εταίρος των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης: ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 1994, το 37 % των συνολικών συναλλαγών της Ρωσικής Ομοσπονδίας πραγματοποιήθηκε με την ΕΕ, έναντι ποσοστού 5 % για τις συναλλαγές με τις ΗΠΑ, 4 % με την Κίνα και 3 % με την Ιαπωνία. Το 1994, οι εξαγωγές της Ρωσικής Ομοσπονδίας προς την ΕΕ ανήλθαν σε 18,4 δισεκατομμύρια Ecu και οι εισαγωγές σε 12,2 δισεκατομμύρια, με πλεόνασμα 6 δισεκατομμυρίων Ecu προς όφελος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

3.2. Στο πλαίσιο της οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας, η ΕΕ προέβη σε σύναψη φιλόδοξων συμφωνιών σύμπραξης και συνεργασίας με μεγάλο αριθμό Ανεξαρτήτων Κρατών, και ιδιαίτερα με τη Ρωσική Ομοσπονδία και την Ουκρανία, ενώ σημειώθηκε εντατικοποιήση τόσο του πολιτικού διαλόγου όσο και των δράσεων συντονισμού στον τομέα της τεχνικής, της επισιτιστικής και της υγειονομικής βοήθειας.

3.2.1. Όσον αφορά τις δράσεις στον τομέα της Ε& ΤΑ, ήδη από το 1988, η ΕΕ έθεσε σε εφαρμογή 10 δράσεις έρευνας «μετά το Τσερνομπίλ» στις οποίες απασχολήθηκαν πενήντα περίπου ευρωπαϊκές επιστημονικές ομάδες. Το 1980, κατόπιν πρωτοβουλίας της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, συστάθηκε το Κέντρο Τσερνομπίλ για τη Διεθνή Έρευνα (Chernobil Center for International Research-CHECIR) και, το 1992, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε συμφωνία για την επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία στον εν λόγω τομέα με τη Ρωσική Ομοσπονδία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία. Στον τομέα της ελεγχόμενης θερμοπυρηνικής σύντηξης, συνεχίζεται με τη Ρωσική Ομοσπονδία το πρόγραμμα ITER (International Thermonuclear reactor - Διεθνής Θερμοπυρηνικός Αντιδραστήρας), μαζί με την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.

3.3. Ως προς τους τομείς της ενέργειας, της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, της πυρηνικής ασφάλειας, της παραγωγής και της διανομής ειδών διατροφής, των μεταφορών και τηλεπικοινωνιών και των υπηρεσιών που προορίζονται για την επιχείρηση, το 1991 τέθηκε σε εφαρμογή το πρόγραμμα Tacis - ο προϋπολογισμός του οποίου ανήλθε, για το 1995, σε 506,85 εκατ. Ecu - που συμμετέχει και στη χρηματοδότηση των δράσεων του Διεθνούς Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας, για το οποίο γίνεται λόγος στο σημείο 3.7.

3.4. Από το 1992 η ΕΕ συνεργάζεται ενεργά με τα ΝΑΚ, και κυρίως με τη Ρωσική Ομοσπονδία, στους τομείς της ενέργειας, εστιάζοντας το ενδιαφέρον στην προαγωγή των ενεργειακών τεχνολογιών και της οικονομίας της ενέργειας, τόσο μέσω του προγράμματος Thermie και διαφόρων κέντρων ενέργειας - τρία εκ των οποίων βρίσκονται στη Ρωσική Ομοσπονδία - όσο και μέσω του προγράμματος Synergie, σχετικά με το οποίο η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, αφενός, δεν ζητήθηκε η άποψή της και, αφετέρου, δεν μπόρεσε να εκδώσει σχετική γνωμοδότηση.

3.4.1. Η συνθήκη του Ευρωπαϊκού Χάρτη Ενέργειας, που υπεγράφη το Δεκέμβριο του 1994 στη Λισσαβώνα, καθορίζει ένα πλαίσιο μακροπρόθεσμης συνεργασίας στον εν λόγω τομέα μεταξύ των συνυπογραφόντων, ιδιαίτερα δε μεταξύ της ΕΕ και των ΝΑΚ.

3.5. Αλλά και στον περιβαλλοντικό τομέα δημιουργήθηκαν τρία κέντρα διαχείρισης της τεχνολογίας του περιβάλλοντος (Ecat) στη Ρωσική Ομοσπονδία, ενώ η ΕΕ συνεισφέρει εξίσου με το πρόγραμμα Life.

3.6. Στον τομέα της κατάρτισης, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης του Τορίνου επέκτεινε τις δραστηριότητές του στις δικαιούχους χώρες του προγράμματος Tacis με τον Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2063/94, ενώ το πρόγραμμα Tempus επεκτάθηκε και σε ορισμένα ανεξάρτητα κράτη, όπως η Ρωσική Ομοσπονδία, η Λευκορωσία και η Ουκρανία 7 κατά τον ίδιο τρόπο, από το 1995, στο πρόγραμμα Νεολαία για την Ευρώπη ΙΙΙ συμπεριλαμβάνονται και τρίτες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ρωσία. Επιπλέον, η ΕΕ προώθησε δύο προγράμματα κινητικότητας (Go east και Go west) με στόχο την εντατικοποίηση των επαφών και των ανταλλαγών μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και των βιομηχανικών κύκλων της Δυτικής και της Ανατολικής Ευρώπης.

3.7. Στον τομέα της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας αυτής καθεαυτής, η ΕΕ υπέγραψε το Νοέμβριο του 1992 συμφωνία με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Ρωσική Ομοσπονδία για τη δημιουργία του Διεθνούς Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας (CIST) της Μόσχας, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1994 (), με στόχο τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό σε μη στρατιωτικούς σκοπούς του επιστημονικού προσωπικού που παλαιότερα εργαζόταν για στρατιωτικούς σκοπούς.

3.7.1. Επίσης κατά το 1994, η δράση Inco-Copernicus που αποσκοπεί στη στήριξη κοινών ερευνητικών σχεδίων και συντονισμένων δράσεων στους τομείς της τεχνολογίας των πληροφοριών, των τεχνολογιών της γλωσσικής επικοινωνίας, της κατασκευής, της παραγωγής και επεξεργασίας προϊόντων, των μέτρων και των ελέγχων, των βιομηχανιών του γεωργικού τομέα ειδών διατροφής και της βιοτεχνολογίας επεκτάθηκε και στα νέα κράτη της ΚΑΚ, ακριβώς όπως και η δράση XKAE η οποία χρηματοδοτεί τη συμμετοχή των ΝΑΚ σε πέντε ειδικά προγράμματα του προγράμματος πλαίσιο.

3.8. Στο πλαίσιο του προγράμματος Sprint ξεκίνησε η πρωτοβουλία Παρατηρητήριο για την Καινοτομία στην Ευρώπη (European Innovation Monitoring System - EIMS) με στόχο τον υπολογισμό των δραστηριοτήτων και των υποδομών στήριξης της καινοτομίας, κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και στις Χώρες της Βαλτικής, η οποία όμως επεκτάθηκε και στη Ρωσική Ομοσπονδία. Στην τελευταία έκθεση EIMS επαναλαμβάνονται οι προϋποθέσεις για τη μεταφορά τεχνολογίας σε κάθε χώρα και συστήνονται 6 είδη δράσεων:

- να προαχθεί η ανάπτυξη των τεχνολογικά προηγμένων μικρών επιχειρήσεων 7

- να επικουρηθεί η αναδιάρθρωση των Ινστιτούτων Εφαρμοσμένης Έρευνας 7

- να ενθαρρυνθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ ΜΜΕ και Τεχνολογικών Οργανισμών 7

- να προωθηθεί η κινητικότητα των εμπειρογνωμόνων και η πρόσβαση στις πληροφορίες 7

- να ενισχυθεί η κατάρτιση στο πλαίσιο της καινοτόμου πορείας 7

- να στηριχθεί η ανάπτυξη της εθνικής πολιτικής για τη μεταφορά τεχνολογίας.

3.9. Η συμμετοχή των ΝΑΚ σε ορισμένες δράσεις Cost και της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο Eureka αποσκοπούν και αυτές στην επέκταση των ευρωπαϊκών επιστημονικών δικτύων και στη διασφάλιση πρωτοβουλιών τεχνολογικής και βιομηχανικής συνεργασίας.

4. Η ένωση INTAS και οι νέες προτάσεις της Επιτροπής

4.1. Η δράση της Διεθνούς Ένωσης για την προώθηση της συνεργασίας με τους επιστήμονες των νέων ανεξάρτητων κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (INTAS) εντάσσεται στο πλαίσιο της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας.

4.1.1. Η INTAS συστάθηκε ως διεθνής μη κερδοσκοπική ένωση τον Ιούνιο του 1993 από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της - στα οποία προστέθηκαν η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία - μαζί με την Ελβετία και τη Νορβηγία, για την αντιμετώπιση της κατάρρευσης του ερευνητικού συστήματος των ΝΑΚ και την από κοινού διάδοση της επιστημονικής και τεχνολογικής κληρονομιάς τόσο όσον αφορά τις υποδομές όσο και το ανθρώπινο δυναμικό, μέσω της προαγωγής της επιστημονικής συνεργασίας προς το αμοιβαίο συμφέρον.

4.1.2. Οι στόχοι της INTAS, δυνάμει του καταστατικού της, συνίστανται στην καταβολή προσπάθειας σε διεθνή κλίμακα με στόχο την προώθηση, αφενός, των δραστηριοτήτων επιστημονικής έρευνας στα νέα ανεξάρτητα κράτη - ως καίριας συνιστώσας για την οικονομική και κοινωνική πρόοδο, καθώς και για την εδραίωση της δημοκρατίας στις χώρες αυτές - και, αφετέρου, της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ των επιστημόνων των εν λόγω χωρών και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

4.2. Αφότου συστάθηκε, η INTAS εξασφάλισε τη χρηματοδότηση χιλίων περίπου σχεδίων, σε καθένα από τα οποία συνεργάσθηκαν κατά μέσο όρο τρεις επιστημονικοί οργανισμοί της Δυτικής Ευρώπης και δύο των ΝΑΚ, συνολικού ποσού ύψους άνω των 46 εκατ. Ecu, το 80 % του οποίου προορίζεται για ερευνητές από τα ΝΑΚ που συμμετέχουν στα σχέδια. Σύμφωνα με υπολογισμούς της INTAS, οι συνολικοί πόροι που κινητοποιήθηκαν χάρη στα χρηματοδοτούμενα σχέδια ανέρχονται σε 200 εκατ. Ecu. Από τη χρηματοκοικονομική ενίσχυση της INTAS, ωφελήθηκαν συνολικά πάνω από 2 500 εργαστήρια και επιστημονικές ομάδες των ΝΑΚ.

4.2.1. Έως σήμερα, τα σχέδια αυτά χρηματοδοτούνται σε ποσοστό πλέον του 90 % από τον κοινοτικό προϋπολογισμό.

4.3. Μέχρι στιγμής, οι δράσεις της INTAS κάλυψαν σχέδια στους ακόλουθους τομείς:

- φυσική, αστρονομία και αστροφυσική (25 %) 7

- χημεία (16 %) 7

- βιολογικές επιστήμες (13 %) 7

- περιβάλλον και ενέργεια (12 %) 7

- ανθρωπιστικές, κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες (12 %) 7

- μαθηματικά, τηλεπικοινωνίες και τεχνολογία των πληροφοριών (11 %) 7

- μηχανική και αεροδιαστημική (11 %).

4.4. Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη συνεργασία INTAS στις δικαιούχους χώρες καταδεικνύεται από το γεγονός ότι οι προτάσεις σχεδίων από 3 400 - εκ των οποίων 500 χρηματοδοτούμενες - κατά την πρώτη πρόσκληση υποβολής προσφορών το 1993, έφτασαν τις 4 700 - εκ των οποίων 470 χρηματοδοτούμενες - κατά τη δεύτερη πρόσκληση υποβολής προσφορών το 1994. Τέλος, η πρόσκληση υποβολής προσφορών της 15ης Δεκεμβρίου 1995 που προοριζόταν για τη Ρωσική Ομοσπονδία και εκείνη της 30ής Ιανουαρίου 1996 που προοριζόταν για το Καζακστάν και την Ουκρανία είχαν ως αποτέλεσμα την υποβολή 1730 προτάσεων, οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης.

4.4.1. Πέραν της αύξησης του αριθμού των υποβληθέντων σχεδίων, διαπιστώθηκε ταυτόχρονα και σημαντικότατη βελτίωση της ποιότητάς τους.

4.4.2. Επ`αυτού, η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τους περιορισμένους πόρους που διατίθενται σε τέτοιου είδους δράσεις, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει την αξιολόγηση των δυνατοτήτων των προωθούμενων σχεδίων, από ποιοτικής και ποσοτικής απόψεως.

4.5. Τα όργανα της INTAS είναι τα εξής: η Γενική Συνέλευση, το Συμβούλιο των Επιστημόνων και η Γραμματεία, στα οποία προστίθεται και ένα Γραφείο Συντονισμού.

4.5.1. Η Γενική Συνέλευση, η οποία απαρτίζεται μόνον από μέλη της INTAS, αποφασίζει τη γενική πολιτική της ένωσης, επιλέγει τα σχέδια και διαχειρίζεται τις πιστώσεις.

4.5.2. Το Συμβούλιο των Επιστημόνων αποτελείται από 26 μέλη - 8 εκ των οποίων προέρχονται από τα ΝΑΚ - (τα μέλη κατανέμονται ανά τομεακή αρμοδιότητα και όχι γεωγραφικά) και επικουρεί τη Γενική Συνέλευση. Το Συμβούλιο αυτό διατυπώνει συστάσεις όσον αφορά τις βραχυπρόθεσμες επιλογές επί επιστημονικών θεμάτων και είναι επιφορτισμένο με την αξιολόγηση των προτάσεων του σχεδίου βάσει της επιστημονικής υπεροχής. Η Γραμματεία έχει ως έδρα τις Βρυξέλλες και προσωπικό 30 περίπου ατόμων προερχόμενων στο σύνολό τους από μέλη της INTAS, δηλαδή από χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ο Γενικός Γραμματέας διορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

4.5.3. Η σύνδεση μεταξύ των διαφόρων οργάνων της INTAS διασφαλίζεται από ένα Γραφείο Συντονισμού, το οποίο απαρτίζεται από τους Προέδρους της Γενικής Συνέλευσης και του Συμβουλίου των Επιστημόνων, και από τη Γραμματεία της INTAS.

4.6. Το Συμβούλιο της ΕΕ εξήρτησε τη διατήρηση της κοινοτικής συμμετοχής στην INTAS μετά τις 31 Ιανουαρίου 1995 από τη σύναψη συμφωνίας μεταξύ των μελών της Ένωσης σχετικά με την συνέχιση των δραστηριοτήτων της και από απόφαση του Συμβουλίου που παρέχει στην Κοινότητα άδεια συμμετοχής στην εν λόγω Ένωση, όπως προβλέπεται από την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα έρευνας τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης στον τομέα τη συνεργασίας με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς (1994-1998) ().

4.7. Το Μάιο του 1995, η Επιτροπή υπέβαλε ανακοίνωση με θέμα «Οι προοπτικές της επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με τα νέα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης» (COM(95) 190 τελ.), η οποία δεν διαβιβάσθηκε στην ΟΚΕ. Στην εν λόγω ανακοίνωση η Επιτροπή προέβη σε κριτική ανάλυση της λειτουργίας και των δραστηριοτήτων της INTAS από την ημέρα της συστάσεώς της, καταλήγοντας ως εξής: «με τη μορφή που έχει σήμερα, η INTAS δεν επέτρεψε την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν κατά τη σύστασή της», καθιστώντας συνεπώς σαφές ότι αντιτίθεται στη συνέχιση της συμμετοχής της Κοινότητας στην INTAS καθώς και στη συνέχιση αυτής καθεαυτής της ένωσης.

4.8. Γιά το λόγο αυτό, η Επιτροπή πρότεινε να επανενταχθούν στις υπηρεσίες της οι δραστηριότητες της INTAS, καθώς και το σύνολο των δράσεων συνεργασίας με τους επιστήμονες των ΝΑΚ, ούτως ώστε να διασφαλισθεί η υλοποίησή τους στο κανονικό ρυθμιστικό πλαίσιο που προβλέπεται για την εκτέλεση των επιστημονικών προγραμμάτων ΕΤΑ.

4.9. Το Συμβούλιο «Έρευνα» της 9ης Ιουνίου 1996, ζήτησε από την INTAS τη σύσταση ομάδας εργασίας που να απαρτίζεται από εκπροσώπους της Γενικής Συνέλευσης της INTAS, η οποία αποφάνθηκε επ`αυτού στις 12 Ιουλίου 1995, και στην οποία να συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να εξετασθούν οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να βελτιωθεί η λειτουργία της ένωσης. Υπό το φως των αποτελεσμάτων των εργασιών της ομάδας εργασίας, το Συμβούλιο εξέφρασε την επιθυμία να μπορέσει να επιτευχθεί συμφωνία ως προς το μέλλον της INTAS.

4.10. Οι συστάσεις της ομάδας εργασίας, τις οποίες περιείχε η έκθεσή της του Σεπτεμβρίου 1995, καθώς και η ευνοϊκή γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου - το οποίο στο ψήφισμα που εξέδωσε στις 27 Οκτωβρίου, είχε εκφράσει την επιθυμία να συνεχισθεί η κοινοτική συμμετοχή στην ένωση μετά το 1995 και μέχρι το τέλος του 4ου προγράμματος-πλαίσιο Ε& ΤΑ () - είχαν ως αποτέλεσμα το Συμβούλιο «Έρευνα» της 30ης Οκτωβρίου 1995 να ταχθεί υπέρ της εξακολούθησης των δραστηριοτήτων της INTAS υπό τη σημερινή της διάρθρωση.

4.11. Ειδικότερα, το Συμβούλιο αποφάσισε να συνεχίσει τη συμμετοχή της Κοινότητας στην INTAS μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1998, να ενισχύσει τη χρηματοδότηση της ένωσης στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος έρευνας στον τομέα της διεθνούς συνεργασίας, και να ενδυναμώσει το ρόλο της Επιτροπής στην ένωση, ως εκπροσώπου της Κοινότητας, κατά τρόπο ώστε να αναδεικνύεται καλύτερα η χρηματοοικονομική συμμετοχή της ΕΕ.

4.12. Γιά το σκοπό αυτό, η συμβιβαστική λύση την οποία επεξεργάστηκε η Προεδρία του Συμβουλίου και η Επιτροπή προβλέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η προεδρία της Γενικής Συνέλευσης της INTAS και, μετά από τροποποίηση του καταστατικού της, να αναγνωρισθεί στην Επιτροπή δικαίωμα αρνησικυρίας επί των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης.

4.13. Η εν λόγω συμβιβαστική λύση προβλέπει, εξάλλου, να αναγνωρισθεί στην INTAS χρηματοοικονομική συνεισφορά η οποία να αναλογεί στο 50 % περίπου των πιστώσεων που προβλέπονται για τις δράσεις επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με τα ΝΑΚ, της τάξεως δηλαδή των 14 με 18 εκατομμυρίων Ecu ετησίως.

4.14. Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου είχαν ως αποτέλεσμα να αποφασίσει η Γενική Συνέλευση της INTAS της 14ης Νοεμβρίου 1995 τη συνέχιση της ένωσης μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1998 και την τροποποίηση του καταστατικού της.

4.15. Η υπό εξέταση πρόταση απόφασης, που υποβλήθηκε από την Επιτροπή, αποβλέπει στην τυποποίηση, από νομικής απόψεως, των όρων του συμβιβασμού που επετεύχθη μεταξύ του Συμβουλίου και της Επιτροπής και των αποφάσεων που έλαβε το Συμβούλιο «Έρευνα» και η Γενική Συνέλευση της INTAS. Η εν λόγω πρόταση προβλέπει τα εξής:

- τη συνέχιση της συμμετοχής της Κοινότητας στην INTAS μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1998 7

- την ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής στην ένωση, ως εκπροσώπου της Κοινότητας, αναθέτοντάς της την Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης και αναγνωρίζοντάς της δικαίωμα αρνησικυρίας επί των αποφάσεών της 7

- την ενίσχυση των χρηματοδοτήσεων προς την ένωση, παρέχοντας κοινοτική οικονομική συνδρομή της τάξεως περίπου του 50 % των πιστώσεων που προβλέπονται για τις δράσεις επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με τα ΝΑΚ, ανερχόμενη δηλαδή μεταξύ 14 και 18 εκατομμυρίων Ecu ετησίως.

5. Γενικές παρατηρήσεις

5.1. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τους όρους της πρότασης απόφασης που υπεβλήθη από την Επιτροπή και χαιρετίζει τη θετική πορεία της δραστηριότητας της INTAS, η οποία κατόρθωσε να ανταποκριθεί σωστά στις απαιτήσεις για τη διαφύλαξη και την αξιοποίηση των πόρων Ε& ΤΑ στα ΝΑΚ, ευθυγραμμιζόμενη με τα υφιστάμενα επίπεδα συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των χωρών αυτών.

5.2. Εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της για το γεγονός ότι, καθώς δεν ζητήθηκε η γνώμη της σχετικά με την Ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Οι προοπτικές της επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας με τα νέα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης», του Μαΐου 1995, δεν κατόρθωσε να λάβει νωρίτερα θέση επί του θέματος, λαμβανομένης δε υπόψη της συμβολής της στη διατύπωση του συμβιβασμού που επετεύχθη μεταξύ του Συμβουλίου και της Επιτροπής που συμπεριελήφθη στην υπό εξέταση πρόταση αποφάσεων.

5.3. Κατά συνέπεια, η ΟΚΕ δεν δύναται να εκφέρει επί του παρόντος άποψη σχετικά με τη μελλοντική διευθέτηση της δραστηριότητας της INTAS και, υπό αυτό το πρίσμα, να προβεί σε σειρά παρατηρήσεων και υποδείξεων για τη βελτίωσή της.

5.4. Η ΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της συνεργασίας στο πλαίσιο της INTAS, την οποία θεωρεί ένα ευέλικτο και σχετικά ταχύ μέσο για τη διατήρηση της επιστημονικής κληρονομιάς, ιδίως όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό των ΝΑΚ, και συμφωνεί τα σχέδια που θα κρίνονται επιλέξιμα να επιλέγονται και να χρηματοδοτούνται δίχως να χρειάζεται να υποβάλλονται στις μακροσκελείς και πολύπλοκες διαδικασίες του 4ου προγράμματος πλαίσιο Ε& ΤΑ.

5.4.1. Εντούτοις, η ΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να υπάρξει μετάβαση από το στάδιο της σταθεροποίησης στο στάδιο της προώθησης, με στόχο να ενισχυθούν - και από πλευράς υποδομών - δίκτυα μεταξύ κέντρων επιστημονικής υπεροχής και μηχανισμών επιτάχυνσης της μετάβασης στις καινοτομίες της αγοράς, κατά τρόπο ώστε να προαχθεί η επίτευξη μεγαλύτερης ολοκλήρωσης των δραστηριοτήτων Ε& ΤΑ στον οικονομικό ιστό των εν λόγω χωρών, προς το αμοιβαίο συμφέρον.

5.5. Ειδικότερα, η ΟΚΕ αντιμετωπίζει θετικά τόσο το μηχανισμό που, ενώ διασφαλίζει ότι ο «κύριος ανάδοχος» των σχεδίων θα προέρχεται από ένα από τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην INTAS, ορίζει ότι το 80 % της χρηματοδότησης θα χορηγείται στα ΝΑΚ, όσο και την προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω» (bottom-up) όσον αφορά την επιλογή των τομέων προτεραιότητας στους οποίους πρέπει να επικεντρωθεί η παροχή των χρηματοδοτήσεων. Κατά την ΟΚΕ, ένας τέτοιος μηχανισμός θα πρέπει, ωστόσο, να συμβάλει στη σταδιακή ανάπτυξη της ικανότητας εκπόνησης και συντονισμού κοινών σχεδίων με την ΕΕ, εκ μέρους των ίδιων των ενεχόμενων ΝΑΚ.

5.6. Η ΟΚΕ υπενθυμίζει ότι ανάλογη πρωτοβουλία ανελήφθη τον Αύγουστο του 1995 στις ΗΠΑ - το Ίδρυμα Πολιτικής Έρευνας και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών για τα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (CRDF) - και κρίνει σκόπιμη την προώθηση της συνεργασίας που θεσμοθετήθηκε μεταξύ της INTAS και του CRDF, με στόχο την καθιέρωση συνεργιών μεταξύ των δραστηριοτήτων τους.

5.6.1. Ομοίως, θα πρέπει να υπάρξει στενός συντονισμός των διμερών πρωτοβουλιών μεταξύ μεμονωμένων κρατών μελών της ΕΕ και ΝΑΚ, μέσω της περιοδικής διοργάνωσης εργαστηρίων (workshops) στην έδρα της INTAS, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι συνεργίες, να ενισχυθούν τα αποτελέσματα και να επιτευχθεί συνοχή των δράσεων του συνόλου της ΕΕ στον εν λόγω τομέα.

5.7. Όσον αφορά τη Γραμματεία της INTAS, η ΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένο να απαρτίζεται και από άτομα προερχόμενα από τις δικαιούχους χώρες, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι η κατά τόπους επιστημονική πραγματικότητα θα είναι δεόντως γνωστή. Φρονεί εξάλλου ότι είναι σκόπιμο να μειωθούν οι δαπάνες της μέσω της τυποποίησης των διαδικασιών δημοσίευσης των κριτηρίων επιλογής, αξιολόγησης και ελέγχου των προσκλήσεων υποβολής προσφορών, ούτως ώστε οι εν λόγω διαδικασίες να απλοποιούνται και να εναρμονίζονται ολοένα περισσότερο - υπό την έννοια τουλάχιστον της περιοδικότητας και της διαφάνειας -σε συνάρτηση με τα κριτήρια που έχουν ορισθεί για το πρόγραμμα πλαίσιο Ε& ΤΑ.

5.8. Η σύνθεση του Συμβουλίου των Επιστημόνων θα πρέπει να είναι πιο ισόρροπη κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η εκπροσώπηση όλων των δικαιούχων χωρών, καθώς και η ανά διετία ανανέωση των μελών του, θητεία η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να παρατείνεται για δύο επιπλέον έτη, προκειμένου να εξασφαλίζεται η δέουσα συνέχεια.

5.9. Η ΟΚΕ επιθυμεί τη σύγκληση ετήσιας διάσκεψης των εκπροσώπων των 12 ΝΑΚ, η οποία να διατυπώνει μεσοπρόθεσμους στρατηγικούς προσανατολισμούς στη Γενική Συνέλευση και να παρακολουθεί τα υλοποιούμενα σχέδια, καθώς και την αποτελεσματικότητά τους, από πλευράς αλληλεπίδρασης μεταξύ βιομηχανίας και έρευνας, διαμόρφωσης καινοτόμων διαδεδομένων διαδικασιών και αξιοποίησης των δικτύων και των κέντρων υπεροχής που δημιουργούνται.

5.9.1. Η συμβολή της εν λόγω διάσκεψης, αλλά και εκείνη των εργασιών του Γραφείου Συντονισμού, θα συνοψίζεται σε προσωρινή έκθεση της διετούς εκθέσεως για την οποία γίνεται λόγος στο σημείο 5.11.

5.10. Οι πρωτοβουλίες της INTAS θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνοχή και να συντονίζονται με τις άλλες κοινοτικές δράσεις που αποβλέπουν στην υποστήριξη της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης των ΝΑΚ. Ιδιαίτερα, θα πρέπει να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις και να αναπτυχθούν συνέργειες με το πρόγραμμα Tacis, με τα ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται βάσει του προγράμματος Copernicus, καθώς και με τις άλλες δράσεις Ε& ΤΑ του προγράμματος-πλαίσιο - κυρίως με τη δράση «ανθρώπινο κεφάλαιο και κινητικότητα» - και με τις πρωτοβουλίες Eureka και Cost.

5.10.1. Κατά την ΟΚΕ, θα πρέπει εξάλλου να διασφαλισθεί η στενή σύνδεσή τους - τόσο σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών, όσο και σε επίπεδο τομέων παρέμβασης - με τη δράση στο εσωτερικό της ΕΕ μέσω των κατάλληλων επιτροπών προγραμμάτων.

5.10.2. Επιπλέον, θα ήταν σκόπιμη η ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες διεθνείς κοινοτικές πρωτοβουλίες, μιας δράσης για την κατάρτιση ερευνητών και επιστημόνων - συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που κατά το παρελθόν ασχολούνταν με τη στρατιωτική έρευνα με στόχο την προαγωγή μιας παιδείας Ε& ΤΑ η οποία να έχει αμεσότερη επαφή με την αγορά, να είναι ανοικτή στη συνεργασία τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο και να δύναται να εκπονεί αυτοπροωθούμενα και ανταγωνιστικά σχέδια.

5.10.3. Η ΟΚΕ συνιστά τη στενή σύνδεση του προγράμματος Tacis με τις δράσεις της INTAS με στόχο την ενθάρρυνση της χρησιμοποίησης του Tacis για την προαγωγή της καινοτομίας. Ενδείκνυται να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα Tacis μια δράση αξιοποίησης των αποτελεσμάτων των προγραμμάτων INTAS μέσω γραμμής του προϋπολογισμού που να αφορά πολλές περιφέρειες και η οποία, εμπλέκοντας τις οικονομίες που βρίσκονται στο στάδιο της μετάβασης, να συγκεκριμενοποιεί δεόντως τα αποτελέσματα των σχεδίων INTAS, όχι μόνον από τεχνολογικής απόψεως αλλά και από πλευράς απασχόλησης και αγοράς, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση επιχειρηματικής παιδείας.

5.11. Η ευελιξία και ταχύτητα των μηχανισμών της INTAS δεν θα πρέπει να γίνει αιτία να μην πληρούνται οι απαιτήσεις για διαφάνεια των διαδικασιών πρόσβασης και των κριτηρίων και μεθόδων επιλογής και διαχείρισης. Για να διασφαλισθεί ακριβώς η απαιτούμενη μεγαλύτερη διαφάνεια θα πρέπει να υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή διετής έκθεση στην οποία να εκτίθενται όχι μόνον οι εσωτερικοί στόχοι αυτών καθεαυτών των προγραμμάτων, αλλά και - κυρίως - οι πιθανές επιπτώσεις τους από οικονομικής πλευράς και από πλευράς απασχόλησης, υποδομών και ανταγωνιστικής καινοτομίας, καθώς και οι επιπτώσεις που θα προκύψουν από την χρησιμοποίηση της γραμμής που θα αφορά πολλές περιφέρειες του προγράμματος Tacis.

5.12. Η επιλογή των δράσεων προς χρηματοδότηση πρέπει να είναι δεσμευτική ως προς ορισμένα κατευθυντήρια κριτήρια όπως:

- η συνολική γεωγραφική ισορροπία μεταξύ των δικαιούχων χωρών, λαμβανομένου υπόψη του διαφορετικού τους επιπέδου ανάπτυξης 7

- η συμμετοχή σε κάθε πρωτοβουλία δύο τουλάχιστον εταίρων από τα ΝΑΚ και 2 κρατών μελών της INTAS 7

- η πρόβλεψη μηχανισμών επιτάχυνσης της μετάβασης από τα αποτελέσματα της έρευνας στις καινοτομίες 7

- τα αμοιβαία οφέλη για την ΕΕ και τα ΝΑΚ 7

- η τήρηση των προκανονιστικών όρων που βασίζονται σε κοινά πρότυπα 7

- η προετοιμασία συστημάτων δικτύων μεταξύ κέντρων επιστημονικής υπεροχής 7

- η ενίσχυση-δημιουργία βασικών διαρθρώσεων Ε& ΤΑ συνδεδεμένων μεταξύ τους, οι οποίες να μπορούν βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα να είναι αρκούντως αυτοπροωθούμενες.

5.12.1. Κατά την επιλογή των σχεδίων βάσει των προαναφερθέντων κριτηρίων, θα πρέπει, σύμφωνα με την ΟΚΕ, να λαμβάνεται υπόψη ότι απαιτείται η ανάπτυξη ομάδων συγκροτημένων σχεδίων προκειμένου να αποτραπεί η διάσπασή τους, να προστεθεί η δέουσα κρίσιμη μάζα, να διασφαλισθεί η απαιτούμενη διαφάνεια, να μειωθούν οι δαπάνες διαχείρισης και να εξασφαλισθεί η συνοχή με την εξωτερική δράση της ΕΕ στο συνολό της.

5.13. Για να προωθηθεί η διάδοση των αποτελεσμάτων των δράσεων Ε& ΤΑ και να προκύψουν πολλαπλασιαστικές συνέπειες πρέπει να επεκταθούν και να ενισχυθούν τα δίκτυα Cordis, Cosine και EIMS στα ΝΑΚ και να συσταθούν κέντρα διάδοσης των πληροφοριών και παροχής συμβουλών σύμφωνα με την κτηθείσα εμπειρία των κέντρων Value, ιδιαίτερα για την αναζήτηση εταίρων.

5.13.1. Μόλις παγιωθούν τα αποτελέσματα των δράσεων INTAS, η ΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να εξετασθεί η δυνατότητα ανάπτυξης ενός λογότυπου επιστημονικής και τεχνολογικής υπεροχής INTAS, με στόχο - μεταξύ άλλων - να διευκολύνει:

- την πρόσβαση στους διαύλους αναζήτησης εταίρων για συμπράξεις τεχνολογικής και βιομηχανικής συνεργασίας - μέσω, επίσης, των υφιστάμενων δικτύων όπως το BC-Net (Ευρωπαϊκό δίκτυο συνεργασίας και προσέγγισης επιχειρήσεων) και το Γραφείο Προσέγγισης Επιχειρήσεων - προάγοντας τη δημιουργία κοινοπραξιών με κοινοτικές επιχειρήσεις, με στόχο την εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων, την εμπορία και την εμπορική ανάπτυξη 7

- τη δημιουργία καινούριων επιχειρήσεων νέας τεχνολογίας στα ΝΑΚ δια της ολοκλήρωσης των διαθέσιμων χρηματοδοτικών διαύλων, ιδιαίτερα δε της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (BERS), μέσω πιστώσεων με επιτόκια «ΑΑΑ» υπέρ της υλοποίησης σχεδίων τεχνολογικής εφαρμογής προς εμπορική εκμετάλλευση τις οποίες θα εγγυάται, όσον αφορά την πιθανή μελλοντική τους αποδοτικότητα, η επιστημονική υπεροχή που θα πιστοποιείται με το λογότυπο της INTAS.

5.14. Η ΟΚΕ θεωρεί θετικές τις νέες διμερείς πρωτοβουλίες οι οποίες προβλέπουν την χρηματοδοτική συμμετοχή των κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και διασφαλίζουν ότι οι οργανισμοί της θα λάβουν μέρος τόσο στον καθορισμό των κοινών προτεραιοτήτων από πλευράς τεχνολογικής ανάπτυξης όσο και στην επιτυχή έκβαση των πρωτοβουλιών της INTAS.

5.15. Η ΟΚΕ εκτιμά παρ` όλα ταύτα ότι οι εν λόγω πρωτοβουλίες δεν θα πρέπει να ζημιώσουν όσα ΝΑΚ δεν είναι σε θέση να συμμετάσχουν με ίδια κεφάλαια, ούτε να περιορίσουν αυτήν καθεαυτή την δράση της INTAS. Οι πρωτοβουλίες θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι ανοικτές στη συμμετοχή των υπολοίπων ΝΑΚ.

5.16. Τέλος, είναι σκόπιμο να κωδικοποιηθούν οι παρεμβάσεις της INTAS υπό τη μορφή «Υπομνημάτων αμοιβαίας συμφωνίας» με τα ΝΑΚ, κατά τρόπο ώστε να διευκολυνθεί η διάθεση των πιστώσεων, η προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, καθώς και η διάδοση, αξιολόγηση και εφαρμογή των αποτελεσμάτων.

Βρυξέλλες, 24 Απριλίου 1996.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Carlos FERRER

() ΕΕ αριθ. C 21 της 25. 1. 1996, σ. 26.

() Πηγές: CSRS, Μόσχα (ταξινόμηση NIORK).

() Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ανακοίνωση προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με θέμα «Οι προοπτικές της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας με τα νέα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης» (έγγρ. COM(95) 190 τελικό, της 16ης Μαΐου 1995).

() ΕΕ αριθ. L 409 της 31. 12. 1992, σ. 1.

() Απόφαση αριθ. 94/807/ΕΚ - ΕΕ αριθ. L 334 της 22. 12. 1994, σ. 109.

() ΕΕ αριθ. C 308 της 20. 11. 1995, σ. 469.