51995AC1154

Γνωμοδότηση για την πρόταση κανονισμού (ΕΚ) του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1973/92 του Συμβουλίου σχετικά με τη δημιουργία ενός χρηματοδοτικού μέσου για το περιβάλλον (Life) ()

(96/C 18/03)

Στις 5 Ιουλίου 1995, και σύμφωνα με το άρθρο 130 Σ της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την παραπάνω πρόταση.

Το τμήμα περιβάλλοντος, δημόσιας υγείας και κατανάλωσης στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 19 Σεπτεμβρίου 1995 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Colombo.

Κατά την 329η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 25ης Οκτωβρίου 1995) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Προοίμιον

1.1. Η περιβαλλοντική πολιτική της Κοινότητας με το 5o Πρόγραμμα Δράσης και την τεράστια παραγωγή νομοθετικών και κανονιστικών μέσων που υιοθετήθηκαν δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 130 Ρ και Σ, έχει φθάσει σε υψηλό επίπεδο ανάπτυξης.

1.2. Προκειμένου να εφαρμοσθεί πλήρως η πολιτική αυτή, είναι απαραίτητη η ύπαρξη κατάλληλων τεχνικοεπιστημονικών στηριγμάτων και σχεδίων τεχνολογικής καινοτομίας που να καταδεικνύουν τη σκοπιμότητα και την καταλληλότητα μιας στρατηγικής, με σκοπό τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία να βασίζεται στην πρόληψη της μολύνσεως δια μέσου της χρησιμοποίησεως καθαρών τεχνολογιών, στην ορθολογική χρησιμοποίηση, στην αποταμίευση πόρων και ενέργειας, τη διαφύλαξη της φύσεως, την ορθή διαχείριση των απορριμάτων και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής στο αγροτικό και αστικό περιβάλλον.

1.3. Το πρόγραμμα Life [Καν. (ΕΟΚ) αριθ. 1973/92] αποδείχθηκε πως είναι αρκετά κατάλληλο μέσο για τη χρηματοδοτική υποστήριξη της αναγκαιότητας αυτής, μολονότι, δεν είναι ακόμη δυνατόν να εκτιμηθεί πλήρως η προστιθέμενη αξία, ως προς το περιβάλλον, την οποία επέφερε σφαιρικώς η εφαρμογή του σε κοινοτικό επίπεδο. Ο αριθμός των χρηματοδοτημένων σχεδίων και το εύρος των σχετικών επιχειρημάτων θέτουν όρια για την πραγματοποίηση συνολικής εκτιμήσεως.

1.4. Χαιρετίζοντας τη δημιουργία του μέσου αυτού στη γνωμοδότηση του 1991 (), η ΟΚΕ είχε επισημάνει ότι το μέσο αυτό θα μπορούσε να παράσχει σημαντική ώθηση για την αποτελεσματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής, στο μέτρο που θα διετίθεντο οι κατάλληλοι πόροι : προκειμένου να καταστεί το χρηματοδοτικό μέσο μιας μακροπρόθεσμης συνεκτικής στρατηγικής της Κοινότητας, θα έπρεπε να συνδεθεί άμεσα με το 5o Πρόγραμμα Δράσης (βλέπε σημείο 2.1.1).

1.5. Αναφορικά με την πρόταση τροποποίησης, η ΟΚΕ αποδίδει για μια ακόμη φορά καίρια σημασία στα εξής στοιχεία : καταλληλότητα των χρηματοδοτικών πόρων, μακροπρόθεσμη συνοχή και λειτουργικότητα εν σχέσει με τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης. Στο φως της συμμετοχικής προσέγγισης και της αρχής της συνυπευθυνότητας του 5ου προγράμματος είναι εξάλλου σημαντικό να αξιολογηθεί η προώθηση εταιρικών σχέσεων, στις οποίες εμπλέκονται οι κοινωνικοοικονομικοί φορείς και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

1.6. Τέλος, είναι καθοριστική η κατάρτιση συστημάτων παρακολούθησης και επαλήθευσης των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται σταδιακά κατά την υλοποίηση των σχεδίων.

2. Τομείς παρεμβάσεως

2.1. Στην πρότασή της η Επιτροπή επισημαίνει ότι κατά την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος Life I, ο περιορισμένος όγκος των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων και ο μεγάλος αριθμός των τομέων παρεμβάσεως είχαν ως αποτέλεσμα την περιορισμένη επίπτωση των μεμονωμένων σχεδίων και υψηλές διοικητικές δαπάνες για την διαχείριση των αιτήσεων. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο τον περιορισμό των τομέων παρεμβάσεων και την καλύτερη διασάφηση των κριτηρίων επιλογής.

2.2. Ως προς τη μείωση και το σαφέστερο προσδιορισμό των τομέων παρεμβάσεως, η ΟΚΕ συμφωνεί, όσον αφορά τη γενική αρχή, θεωρεί όμως ότι η επιλογή στην οποία προέβη η Επιτροπή είναι στη σημερινή κατάσταση περιοριστική και δεν τονίζει επαρκώς δύο τουλάχιστον τομείς δράσεως εντός των οποίων είναι και σκόπιμες και απαραίτητες οι παρεμβάσεις κοινοτικού επιπέδου.

2.3. Εν είδει παραδείγματος, ας αναφερθεί η πρόληψη και η μείωση των εκπομπών στην ατμόσφαιρα και την προστασία της ποιότητος του αέρος. Λαμβανομένης υπόψη και της διασυνοριακής μολύνσεως, ο τομέας αυτός παρουσιάζει αξιόλογες διασυνοριακές επιπτώσεις που συνδέονται με γενικότερα φαινόμενα, όπως οι όξινες επικαθίσεις, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η μείωση της στιβάδας του όζοντος.

2.4. Άλλο παράδειγμα αφορά την προστασία της ποιότητας των εδαφών, και τις τεχνικές εξυγίανσης των μολυσμένων εδαφών. Η επανάκτηση μολυσμένων τόπων αποτελεί ένα πρόβλημα σχετικά με το οποίο, παρά την σοβαρότητα και την έκταση που παρουσιάζει, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, υπήρξαν έως τώρα ανεπαρκείς οι προσπάθειες που κατεβλήθησαν από τα μεμονωμένα κράτη για τη βαθύτερη συνειδητοποίησή του, την κατάρτιση ομοιογενών προτύπων περιβαλλοντικής ποιότητας και για τον καθορισμό κατάλληλων και οικονομικώς συμβατών κριτηρίων και τεχνικών εξυγίανσης. Η παροχή σημαντικής υποστηρίξεως σε κοινοτικό επίπεδο θα μπορούσε να συμβάλει, σε σημαντικό βαθμό, στον καθορισμό ενιαίων και αποτελεσματικών στρατηγικών παρεμβάσεως.

2.5. Κατά την επιλογή των σχεδίων, είναι σημαντικό να χρησιμοποιείται το μέσο για τη συμπλήρωση και παρακίνηση της παρεμβάσεως άλλων μέσων κοινοτικής στήριξης δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στους τομείς που εντοπίζονται από το V Πρόγραμμα (γεωργία, ενέργεια, μεταφορές, τουρισμός) και οι οποίοι δεν καλύπτονται επαρκώς από το πρόγραμμα Life. Aς αναφερθούν ως παράδειγμα τα σχέδια στον τομέα της προστασίας και διατήρησης των ποτάμιων υδάτων καθώς και τα σχέδια επίδειξης στις αγροτικές περιοχές που συμβάλλουν στη μείωση των επιπτώσεων επί του περιβάλλοντος των γεωργικών δραστηριοτήτων και του τομέα γεωργικών προϊόντων διατροφής.

2.6. Σε τομείς σαν και αυτούς, η χρηματοδότηση προσεκτικώς επιλεγμένων σχεδίων επίδειξης μπορεί να συμβάλει, σημαντικά, στο να ξεπεραστεί το στάδιο της έρευνας και του προσδιορισμού για να επισημανθούν συγκεκριμένες δράσεις πρόληψης και εξυγίανσης πολύ πιο αποτελεσματικές από αυτές που έχουν ως σήμερα υιοθετηθεί.

2.7. Αυτός ο ρόλος του μέσου ως διατομεακού κινήτρου θα μπορούσε να αναπτυχθεί περισσότερο στο βαθμό που θα αυξάνετο η χρηματοδότηση. (βλ. κεφάλαιο 6).

3. Κριτήρια επιλογής των σχεδίων

3.1. Η Επιτροπή τονίζει στην πρότασή της τη σημασία που έχει ο καλύτερος καθορισμός κριτηρίων επιλογής των σχεδίων, που να μπορούν να συμβάλουν στην εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας, όσον αφορά τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων, να συγκρατούν τις διοικητικές δαπάνες έρευνας και παράλληλα, να κατευθύνουν καλύτερα τους πιθανούς υποψηφίους. Προς τούτο, το άρθρο 9α ορίζει ένα γενικό σύνολο κριτηρίων και προϋποθέσεων, βάσει των οποίων θα μπορούν να γίνονται δεκτές οι αιτήσεις.

3.2. Η ΟΚΕ, μολονότι πιστεύει ότι τα κριτήρια αυτά σκιαγραφούνται με επάρκεια, υποστηρίζει ότι ο ορισμός αυτός θα αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικός μόνον εάν, ετησίως, κατά τη δημοσίευση των προκηρύξεων συμμετοχής, ορίζονται σαφώς και εγκαίρως για κάθε τομέα, οι στρατηγικές και οι κατά προτεραιότητα κατευθύνσεις δράσεως που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη οι υποψήφιοι και προς τις οποίες θα πρέπει να ανταποκρίνονται κατά την επεξεργασία των σχεδίων.

4. Διάδοση των πληροφοριών

4.1. Η Επιτροπή τονίζει ότι είναι αναγκαίο να υποστηριχθεί χρηματοδοτικώς μία δραστηριότητα προώθησης ειδικών δράσεων και μία δραστηριότητα απογραφής, ανάλυσης και διάδοσης των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν από τα σχέδια που χρηματοδοτήθηκαν με τη συνακόλουθη δέσμευση κονδυλίων (3 % του ετήσιου προϋπολογισμού). Το απόθεμα των κονδυλίων αυτών φαίνεται πλήρως δικαιολογημένο αλλά ανεπαρκές.

4.2. Εάν θεωρηθεί ότι στόχος του χρηματοδοτικού μέσου Life είναι η υποστήριξη των σχεδίων επίδειξης και πρότυπων έργων για τη μεταβίβαση και τη διάδοση των συνακόλουθων αποτελεσμάτων, καθίσταται τότε απαραίτητη η εφαρμογή μιας ισχυρής και συνεχόμενης δράσης για τη διάδοση των γνώσεων και των πληροφοριών. Παράλληλα με αυτό, πρέπει να ληφθεί υπόψη και η αναγκαιότης καθιερώσεως συστηματικών διαδικασιών ελέγχου και επόπτευσης αναφορικά με την πρόοδο των χρηματοδοτημένων σχεδίων, με σκοπό να περιορισθεί το ποσοστό αποτυχίας, μέσω των κατάλληλων προληπτικών παρεμβάσεων.

4.3. Συνεπώς, ένα σημαντικό μέρος του χρηματοδοτικού όγκου που διατίθεται για τα συνοδευτικά μέτρα που υιοθετήθηκαν με πρωτοβουλία της Επιτροπής θα πρέπει να προορίζεται για τη χρηματοδότηση τέτοιων δράσεων, ώστε να περιορίζονται, κατά το μέγιστο δυνατόν, οι ενδεχόμενες διοικητικές δαπάνες και να αυξάνονται, εφόσον είναι αναγκαίο, τα ποσά που προορίζονται υποχρεωτικώς για το σκοπό του ελέγχου των σχεδίων και της διάδοσης των αποτελεσμάτων.

4.4. Για την καλύτερη διαφάνεια και διάδοση των πληροφοριών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο οι κοινωνικο-επαγγελματικές μη κυβερνητικές οργανώσεις. Παραμένει ωστόσο καθοριστικός ο ρόλος που πρέπει να αναλάβουν οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές και μέσω της δημιουργίας των κατάλληλων δικτύων, με δωρεάν πρόσβαση, οι οποίες θα τροφοδοτούνται από την Επιτροπή.

4.5. Προκειμένου να γίνεται καλύτερη χρήση των περιορισμένων πόρων διάδοσης πληροφοριών, η Επιτροπή θα πρέπει να χαράξει μία στρατηγική στον τομέα της ενημέρωσης με πολλαπλές διεξόδους. Εκτός από τη χρησιμοποίηση των μέσων πληροφόρησης που προαναφέρθηκαν, η διάδοση των αποτελεσμάτων - τουλάχιστον των σπουδαιότερων και σημαντικότερων σχεδίων - θα πρέπει να επιτευχθεί επίσης και διαμέσου επιστημονικών δημοσιεύσεων και/ή των οργάνων των σχετικών κατηγοριών. Έτσι θα εξασφαλίζεται η άμεση πληροφόρηση των ενδιαφερόμενων οικονομικών τομέων.

5. Μορφές χρηματοδότησης

5.1. Κατά την πρώτη φάση (Life I) η Επιτροπή επεσήμανε ότι δεν χρησιμοποίηθηκαν κατά δέοντα τρόπο οι τύποι χρηματοδότησης « σε τοκοφόρους λογαριασμούς » που θα μπορούσαν να πολλαπλασιάζουν τους διαθέσιμους πόρους μέσω της χρηματοδότησης τρίτων. Η Επιτροπή θεωρεί σκόπιμο να διατηρηθεί η δυνατότητα αυτή.

5.2. Η ΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση αυτή διότι ανταποκρίνεται στο κριτήριο της μέγιστης δυνατής συμμετοχής τρίτων και της υποστήριξης δια μέσου της αγοράς των δαπανών για το περιβάλλον. Επισημαίνει, συνεπώς, ότι η Επιτροπή δεν διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για την υποστήριξη αυτού του τύπου χρηματοδότησης οι οποίες θα απαιτούσαν πιθανώς ένα διαμεσολαβητικό οργανισμό.

5.3. Η ΟΚΕ θεωρεί ορθή την ανάπτυξη ειδικών δράσεων παροχής κινήτρων υπέρ αυτής της χρηματοδοτικής μορφής, με την προώθηση και υποστήριξη της παρουσίασης των σχεδίων εκείνων που απαιτούν την επιδότηση των τόκων και, ενδεχομένως, αφιερώνοντας στην επιδότηση αυτή, κατά τρόπο υποχρεωτικό, τμήμα των κονδυλίων που διατίθενται σχετικά.

5.4. Σε ό,τι αφορά τα σχέδια που υποβάλλουν μη κυβερνητικές οργανώσεις είναι προφανές ότι η χρηματοδότηση δεν μπορεί να περιοριστεί στο 50 %. Κατ`αναλογία με όσα αναφέρονται στο εδάφιο 3 του Άρθρου 8 για τις δράσεις τεχνικής βοήθειας και τα συνοδευτικά μέτρα, θα έπρεπε παρομοίως και οι παρεμβάσεις που προωθούνται από τους ΜΚΟ να καλύπτονται κατά 100 % για να εκτιμάται η μορφή της εθελοντικής συμμετοχής.

6. Συντονισμός με τα λοιπά χρηματοδοτικά μέσα

6.1. Εάν παραβληθούν τα κονδύλια που διατίθενται από το Life II με τις δαπάνες που προβλέπονται για τον τομέα του περιβάλλοντος δια μέσου των λοιπών ταμείων (διαρθρωτικά ταμεία, ταμείο συνοχής, RDT, Phare, Tacis, ΕΤΓΠΕ, κ.λπ.) γίνεται αισθητή η δυσαναλογία που υφίσταται εις βάρος του πρώτου. Πράγμα που μπορεί να αιτιολογηθεί από την ιδιαιτερότητα του μέσου αυτού, αποκλειστική κατεύθυνση του οποίου είναι η υποστήριξη σχεδίων επίδειξης και πρότυπων έργων.

6.2. Δεν είναι για το λόγο αυτό δυνατόν να μην σημειωθεί ότι απαιτείται να υπάρξει άμεσος συντονισμός και ενιαίες κατευθύνσεις και στρατηγικές επιλογές στον τομέα των διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων, προκειμένου να μην υπάρχουν αντιφάσεις και άσκοπες επαναλήψεις στην κοινοτική δράση.

6.3. Από την άποψη αυτή, η ΟΚΕ θεωρεί ότι το Life θα πρέπει να αναλάβει έστω και στις σχετικά περιορισμένες χρηματοδοτικές τους διαστάσεις, έναν αποφασιστικό ρόλο κινητοποιήσεως και καθοδηγήσεως για τις υπόλοιπες περιβαλλοντικές δαπάνες που χορηγούνται για διαφόρους λόγους σε κοινοτικό επίπεδο. Οι οριζόντιες διασυνδέσεις που ήδη υπάρχουν μεταξύ των ενδιαφερομένων υπηρεσιών θα πρέπει εν ανάγκη να ενισχυθούν.

6.4. Με βάση τις παρατηρήσεις που εκτέθηκαν στα σημεία 2.5, 2.6 και 2.7, γίνεται προφανές ότι στο μέλλον ο ρόλος του Προγράμματος Life θα μπορούσε να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις με καταλληλότερη χρηματοδότηση.

Βρυξέλλες, 25 Οκτωβρίου 1995.

Ο Πρόεδρος της

Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Carlos FERRER

() EE αριθ. C 184 της 18. 7. 1995, σ. 12.

() EE αριθ. C 191 της 22. 7. 1991.