51994PC0070(01)

Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος έρευνας, και διδασκαλίας στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων (1994-1998) (94/C 113/05) (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) COM(94) 70 τελικό - 94/0072(CNS)

(Υπεβλήθη από την Επιτροπή στις 30 Μαρτίου 1994)

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, και ιδίως το άρθρο 7,

την πρόταση της Επιτροπής, η οποία παρουσιάσθηκε μετά από διαβούλευση με την επιστημονική και τεχνική επιτροπή,

τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,

τη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής,

Εκτιμώντας:

ότι το Συμβούλιο, με την απόφασή του . . ./. . ./Ευρατόμ, θέσπισε το τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο κοινοτικών ενεργειών έρευνας και εκπαίδευσης, για την χρονική περίοδο 1994-1998, στο οποίο καθορίζονται, μεταξύ άλλων, οι δραστηριότητες που πρέπει να αναληφθούν στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων 7 ότι η παρούσα απόφαση βασίζεται στην αιτιολόγηση που εκτίθεται στο προοίμιο της παραπάνω απόφασης 7

ότι για τις δραστηριότητες που απορρέουν από τη συνθήκη Ευρατόμ, το άρθρο 2 της απόφασης . . ./. . ./Ευρατόμ προβλέπει ότι το πρόγραμμα-πλαίσιο εφαρμόζεται μέσω ειδικών προγραμμάτων, τα οποία εντάσσονται σε καθεμία από τις δράσεις που το απαρτίζουν 7 ότι σε κάθε ειδικό πρόγραμμα προσδιορίζεται ο τρόπος εκτέλεσής του, καθορίζεται η διάρκειά του και προβλέπονται τα μέσα που κρίνονται απαραίτητα 7

ότι το παρόν πρόγραμμα θα υλοποιηθεί κυρίως με δράσεις επιμερισμένων δαπανών και συντονισμένες δράσεις 7

ότι το περιεχόμενο του τετάρτου προγράμματος-πλαισίου κοινοτικών ενεργειών Ε& ΤΑ καθορίστηκε με βάση την αρχή της επικουρικότητας 7 ότι στο παρόν ειδικό πρόγραμμα προσδιορίζεται το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων που πρέπει να αναληφθούν σύμφωνα με την αρχή αυτή στον τομέα της ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων 7

ότι είναι αναγκαίο, όπως προβλέπεται στο παράρτημα ΙΙΙ της απόφασης . . ./. . ./Ευρατόμ, να διεξαχθεί από την Κοινότητα ένα πρόγραμμα για «την πυρηνική ασφάλεια και για τις πυρηνικές διασφαλίσεις», στόχος του οποίου θα είναι η βελτίωση των γνώσεων στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων και η προώθηση μιας εκτεταμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα 7

ότι η βασική έρευνα στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων πρέπει να ενθαρρυνθεί ώστε να γίνει δυνατή η εξεύρεση καινοτόμων λύσεων 7

ότι το παρόν πρόγραμμα και η εφαρμογή του θα συμβάλει στη βελτίωση της συνέργειας μεταξύ των κοινοτικών δραστηριοτήτων στον τομέα της έρευνας και της διδασκαλίας καθώς και αυτών που διεξάγονται στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών διασφαλίσεων από ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στα κράτη μέλη 7

ότι, η εν λόγω απόφαση προβλέπει ότι οι κοινοτικές δράσεις στον τομέα της έρευνας πρέπει να αποσκοπούν στη βελτίωση του επιστημονικού και τεχνολογικού υποβάθρου της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και στην παροχή κινήτρων στη βιομηχανία ώστε να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο, διατηρώντας ένα όσο το δυνατόν υψηλότερο επίπεδο ασφαλείας 7

ότι, για την εφαρμογή του παρόντος προγράμματος (1994-1998), θα ήταν σκόπιμο να αναληφθούν δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, σύμφωνα με το άρθρο 101 της συνθήκης Ευρατόμ 7

ότι η εφαρμογή του παρόντος προγράμματος περιλαμβάνει επίσης δραστηριότητες που αφορούν τη διάδοση και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας καθώς επίσης και δραστηριότητες για την προώθηση της κινητικότητας και την καλύτερη κατάρτιση των ερευνητών, οι οποίες θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος στο μέτρο που αυτό απαιτείται για την καλή του διεξαγωγή 7

ότι πρέπει, αφενός, να εξετάζεται κατά τρόπο συνεχή και συστηματικό η πρόοδος στην εκτέλεση του παρόντος προγράμματος ώστε να γίνει δυνατή η προσαρμογή του, εφόσον αυτό χρειασθεί, στις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα 7 ότι πρέπει, αφετέρου, να διεξαχθεί ύστερα από μία εύλογη χρονική περίοδο, μία ανεξάρτητη αξιολόγηση της προόδου στην εκτέλεση που προγράμματος με σκοπό να συγκεντρωθούν όλα τα αναγκαία στοιχεία για τον καθορισμό των στόχων του επομένου κοινοτικού προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την εκπαίδευση στον τομέα της ατομικής ενέργειας 7 ότι, τέλος, πρέπει μόλις περατωθεί αυτό το πρόγραμμα να διεξαχθεί μία τελική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων με γνώμονα τους στόχους που καθορίζονται σε αυτήν την απόφαση 7

ότι το ΚΚΕρ δύναται να συμμετάσχει σε έμμεσες δράσεις που καλύπτονται από το παρόν πρόγραμμα 7

ότι, το ΚΚΕρ θα συμβάλει επίσης, μέσω του δικού του προγράμματος άμεσων δράσεων, στην υλοποίηση των κοινοτικών στόχων έρευνας και διδασκαλίας στον τομέα που καλύπτεται από το παρόν πρόγραμμα,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ

Άρθρο 1

Θεσπίζεται ειδικό πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των πυρηνικών, διασφαλίσεων, για τη χρονική περίοδο από (ημερομηνία έγκρισης του παρόντος προγράμματος) έως τις 31 Δεκεμβρίου 1998, το οποίο ορίζεται στο παράρτημα 1.

Άρθρο 2

1. Το ποσό που κρίνεται αναγκαίο για την εκτέλεση του προγράμματος ανέρχεται σε 160 εκατομμύρια Ecu, συμπεριλαμβανομένου ποσοστού 17,2 για τις δαπάνες προσωπικού και διοικητικής λειτουργίας.

2. Στο παράρτημα ΙΙ παρατίθεται ενδεικτική κατανομή του ποσού αυτού.

3. Το ανωτέρω ποσό, το οποίο κρίνεται αναγκαίο για την εκτέλεση του προγράμματος, θα ήταν δυνατόν να αυξηθεί δυνάμει και συμφώνως με την απόφαση που αναφέρεται στο άρθρο 1 παράγραφος 3 και απόφασης . . ./. . ./Ευρατόμ (πρόγραμμα πλαίσιο 1994-1998).

4. Οι διαθέσιμες πιστώσεις για κάθε οικονομικό έτος καθορίζονται από την αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή σύμφωνα με τις επιστημονικές και τεχνολογικές προτεραιότητες που καθορίζονται από το τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο για τις κοινοτικές δράσεις έρευνας και εκπαίδευσης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (1994-1998).

Άρθρο 3

Οι λεπτομέρειες της εκτέλεσης του παρόντος προγράμματος, πλην των αναφερομένων στο άρθρο 5, προσδιορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ.

Άρθρο 4

1. Η Επιτροπή, επικουρούμενη καταλλήλως από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, εξετάζει διαρκώς και κατά τρόπο συστηματικό την πρόοδο της εφαρμογής του παρόντος προγράμματος σε σχέση με τους στόχους που αναφέρονται στο παράρτημα Ι. Εκτιμά συγκεκριμένα, κατά πόσον οι στόχοι, οι προτεραιότητες και τα χρηματοδοτικά μέσα ανταποκρίνονται πάντοτε την εξέλιξη της κατάστασης. Με βάση τα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης, υποβάλλει κατά περίπτωση προτάσεις για την προσαρμογή ή τη συμπλήρωση αυτού του προγράμματος.

2. Μετά τη λήξη του παρόντος προγράμματος, η Επιτροπή αναθέτει σε ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες την τελική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του σε σχέση με τους στόχους που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙΙ του τετάρτου προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα και την εκπαίδευση (1994-1998) και στο παράρτημα Ι της παρούσας απόφασης. Η έκθεση τελικής αξιολόγησης διαβιβάζεται στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

Άρθρο 5

1. Υπεύθυνη για την εκτέλεση του προγράμματος είναι η Επιτροπή.

2. Στην εφαρμογή του προγράμματος, η Επιτροπή βοηθείται από την «συμβουλευτική επιτροπή για την πυρηνική ασφάλεια και τις πυρηνικές διασφαλίσεις», η οποία συγκροτήθηκε με την απόφαση του Συμβουλίου της . . ..

Άρθρο 6

Η Επιτροπή εξουσιοδοτείται, κατά την έννοια του άρθρου 101, δεύτερο εδάφιο της συνθήκης Ευρατόμ, να αρχίσει διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διεθνών συμφωνιών με τρίτες χώρες της Ευρώπης καθώς και με διεθνείς οργανισμούς με έδρα στην Ευρώπη με σκοπό τη σύνδεσή τους με το σύνολο του προγράμματος ή μέρος του.

Άρθρο 7

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στα κράτη μέλη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ/ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Το παρόν ειδικό πρόγραμμα ανταποκρίνεται στις κατευθύνσεις του προγράμματος πλαισίου για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας, εφαρμόζει τα κριτήρια επιλογής και καθορίζει τους επιστημονικούς και τεχνολογικούς στόχους.

Η πρώτη παράγραφος του παραρτήματος ΙΙΙ του προγράμματος πλαισίου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του παρόντος ειδικού προγράμματος.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μολονότι η πυρηνική τεχνολογία έχει φθάσει σε σημαντικό βαθμό ωριμότητας στην Κοινότητα καθώς και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο - όπως δείχνει το υψηλότατο επίπεδο ασφαλείας των πυρηνικών εγκαταστάσεων - η πυρηνική ενέργεια δεν είναι διόλου γενικά αποδεκτή από τις κοινωνίες μας. Η κοινοτική δράση αποβλέπει συνεπώς στην προώθηση μιας εκτεταμένης συνεργασίας για την εφαρμογή μιας σφαιρικής και ταυτόχρονα δυναμικής προσέγγισης της πυρηνικής ασφάλειας υπό την ευρύτερη έννοια του όρου. Ο κοινός καθορισμός των προτεραιοτήτων αναμένεται ότι θα συμβάλει στην σύγκλιση των απόψεων και στην καλύτερη κατανόηση του γεγονότος ότι η πυρηνική ενέργεια, όπως και οι άλλες τεχνολογίες που έχουν φθάσει σε στάδιο ωριμότητας, έχει περιθώρια να αναπτυχθεί. Νέες τεχνολογικές λύσεις είναι δυνατόν να εξευρεθούν για τα προβλήματα που σήμερα καθιστούν την πυρηνική ενέργεια απαράδεκτη για ένα τμήμα του πληθυσμού. Φυσικά, εξυπακούεται ότι οι νέες τεχνολογίες δεν θα εφαρμοστούν κατ' ανάγκη απλώς και μόνον επειδή είναι διαθέσιμα. Εξάλλου, δεν είμαστε σε θέση να εκφράσουμε κρίσεις για τη χρήση των τεχνολογιών αυτών από τις μελλοντικές γενιές με βάση τις σημερινές μας γνώσεις.

Συνεπώς, η δυναμική και σφαιρική προσέγγιση σημαίνει ότι πρέπει να βελτιωθεί η κατανόηση και η ποσοτική έκφραση του συνολικού κινδύνου που συνεπάγεται η χρήση της πυρηνικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη τον πλήρη πυρηνικό κύκλο, κάθε είδους έκθεση σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες - και όχι μόνον σε αυτές που οφείλονται στην πυρηνική ενέργεια, αλλά και στις ιατρικές και άλλες εφαρμογές και τη φυσική ραδιενέργεια - τις συνθήκες κανονικής λειτουργίας και τα ατυχήματα, τις ιστορικές υποχρεώσεις που απορρέουν από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας σε άλλες χώρες, για παράδειγμα στην Κοινοπραξία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ) και τις δυνατότητες που παρουσιάζει η τεχνολογική εξέλιξη και σε άλλους τομείς της υψηλής τεχνολογίας.

Για να υποστηριχθεί η προσέγγιση αυτή, οι σχετικές δραστηριότητες θα καθορισθούν και θα διεξαχθούν στο πλαίσιο ενός και μόνο προγράμματος. Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες επίτηδες δεν έχουν ενταχθεί σε σύνολα χωριστών δράσεων (όπως στην περίπτωση του προηγουμένου προγράμματος πλαισίου), μολονότι έχουν ομαδοποιηθεί σε τομείς με βάση τα κύρια προβλήματα που συνεπάγεται η χρήση της πυρηνικής ενέργειας υπό την ευρύτερη έννοια. Η τεχνολογική ωριμότητα που έχει επιτευχθεί σε ορισμένους τομείς του πυρηνικού κύκλου καθιστούν αναγκαίο τον επανακαθορισμό των προτεραιοτήτων και τον προσανατολισμό σε θέματα που αφορούν την έκθεση των ανθρώπων σε ακτινοβολίες και στις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Μια σειρά συντονισμένων δράσεων θα πραγματοποιηθούν ώστε να εξασφαλισθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και η συγκέντρωση δεδομένων.

Όπως δεικνύεται στις διάφορες προτεινόμενες δραστηριότητες, το ΚΚΕρ τούς είναι στενά συνδεδεμένο. (1)

2. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Διερεύνηση νέων λύσεων

Οι προτεινόμενες δραστηριότητες επιτρέπουν να διαγραφεί μια νέα προσέγγιση που αποβλέπει στη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους είναι δυνατόν να βελτιωθεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Με μια συνολική προσπάθεια σε τρεις τομείς όπου ανακύπτουν τα περισσότερα προβλήματα:

- ασφάλεια των αντιδραστήρων και σοβαρά ατυχήματα,

- διαχείριση και αποθήκευση των ραδιενεργών στοιχείων με μεγάλο χρόνο ημιζωής (συμπεριλαμβανομένου και του πλουτωνίου),

- κίνδυνος παράνομης χρήσης των σχάσιμων υλικών.

Το κύριο μέρος των δραστηριοτήτων θα διεξαχθεί σε στενή συνεργασία με τις αρχές, τη βιομηχανία και την επιστημονική κοινότητα.

Αυτό που προτείνεται είναι να ακολουθηθούν δύο κυρίως προσεγγίσεις: αφενός, ο σχεδιασμός των αντιδραστήρων και του κύκλου του καυσίμου πρέπει να επανεξεταστεί, ώστε να εντοπιστούν και να μελετηθούν θεωρητικές λύσεις που αναμένεται να επιφέρουν βελτιώσεις. Αφετέρου, πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες των νέων επιλογών στον τομέα του κύκλου του καυσίμου, και ιδιαίτερα οι δυνατότητες των διεργασιών διαχωρισμού και μεταστοιχειώσεως (Δ & Μ).

2.1. Λύσεις στον τομέα της ασφάλειας

Εκτός από τη συνεχή βελτίωση της ασφάλειας των αντιδραστήρων με βάση την πείρα που έχει αποκτηθεί από τις ήδη λειτουργούσες εγκαταστάσεις καθώς και τα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών, η βιομηχανία εξετάζει νέες λύσεις στον τομέα της ασφάλειας και κυρίως των συστημάτων παθητικής ασφάλειας, τα οποία θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στους μελλοντικούς αντιδραστήρες. Το πρόγραμμα προβλέπει την διεξαγωγή θεωρητικών και πειραματικών ερευνών για την αξιολόγηση των λύσεων ως προς την σκοπιμότητά τους, την αξιοπιστία τους και το όφελός τους για την βελτίωση της συνολικής ασφάλειας. Οι έρευνες θα έχουν γενικό χαρακτήρα και δεν θα αφορούν ένα συγκεκριμένο τύπο αντιδραστήρα. Τα αποτελέσματα θα συγκεντρωθούν σε μια βάση δεδομένων που θα επιτρέψει στη βιομηχανία να επιλέξει τη λύση που ανταποκρίνεται καλύτερα στις μελλοντικές αναπτυξιακές τάσεις στην Κοινότητα και τον κόσμο.

Οι στρατηγικές που έχουν σκοπό να μειώσουν την ποσότητα των ραδιενεργών υλικών με μεγάλο χρόνο ημιζωής στα χρησιμοποιημένα καύσιμα μεταβάλλοντας τη σύσταση των καυσίμων δεν είναι δυνατόν να περιληφθούν σε μια σφαιρική ανάλυση του κύκλου του καυσίμου καθώς και των θεμάτων που αφορούν την ασφάλεια των σχάσιμων υλικών.

Οι μελέτες που αφορούν τις προηγμένες στρατηγικές για τον κύκλο του καυσίμου θα πρέπει να βασισθούν σε πειραματικές έρευνες και θα εκπονηθούν σε συνεργασία με το ΚΚΕρ.

2.2. Διαχωρισμός και μεταστοιχείωση

Πρέπει να μελετηθούν οι μέθοδοι για τη μείωση της περιεκτικότητας των πυρηνικών αποβλήτων σε στοιχεία με μεγάλη ημιζωή (μεγαλύτερη από 30 έτη), μολονότι η οριστική αποθήκευση των πυρηνικών αποβλήτων σε υπόγειους χώρους είναι αναπόφευκτή. Με βάση τη σημερινή τεχνολογία, ο στόχος αυτός θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί με την επιλεκτική επεξεργασία των ακτινοβολημένων καυσίμων (διαχωρισμό) και με την επαναλαμβανόμενη ακτινοβόληση των ισοτόπων των αποβλήτων σε ταχείς αντιδραστήρες ειδικά μετασκευασμένους ή σε άλλες εγκασταστάσεις που επιτρέπουν την ακτινοβόληση (μεταστοιχείωση). Οι μελέτες της σκοπιμότητας και κόστους/ωφελειών με κριτήρια την υγεία, την ασφάλεια και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων Δ & Μ πρέπει να συνεχιστεί και ταυτόχρονα πρέπει να αρχίσει η ανάπτυξη των πρώτων τεχνικών εφαρμογών.

Ορισμένες από τις έρευνες στο θέμα αυτό θα διεξαχθούν σε συνεργασία με το ΚΚΕρ.

Ασφάλεια των αντιδραστήρων

Για την πρόληψη πιθανών εκλύσων ραδιενεργών υλικών στην περίπτωση σοβαρών ατυχημάτων μεγάλη σημασία έχει η κατανόησή τους. Τα φαινόμενα και οι διεργασίες των σοβαρών ατυχημάτων θα αποτελέσουν συνεπώς τα κύρια θέματα της έρευνας.

Επίσης θα μελετηθούν διάφορα μέτρα για τη μείωση των επιπτώσεων των σοβαρών ατυχημάτων.

2.3. Σοβαρά ατυχήματα

Θα διερευνηθούν τα διάφορα φαινόμενα που σχετίζονται με τα σοβαρά ατυχήματα, για παράδειγμα η αλλοίωση του πυρήνα του αντιδραστήρα και η έκλυση και η συμπεριφορά των προϊόντων σχάσεως. Τα αποτελέσματα του έργου Phebus προϊόντα σχάσεως, το οποίο έχει διοργανωθεί από κοινού από τη CEA (Cadarache) και το ΚΚΕρ (Ίσπρα) θα προσφέρουν ουσιαστικά δεδομένα για τα θέματα αυτά. Το ενδιαφέρον θα στραφεί στις αλληλεπιδράσεις τηγμένου καυσίμου/ψυκτικού μέσου και τηγμένου πυρήμα/σκυροδέματος και στην παραγωγή και στην καύση του υδρογόνου με γνώμονα την ακεραιότητα του πρωτεύοντος συστήματος και των διατάξεων που χρησιμεύουν στην συγκράτηση.

Εξάλλου, η εγκατάσταση FARO του ΚΚΕρ/Ispra θα συνεχίσει να παρέχει τα αναγκαία πειραματικά αποτελέσματα για τη μελέτη της αλληλεπίδρασης του τηγμένου καυσίμου με το περιβάλλον του.

Εκτός από τη μελέτη των μηχανισμών που διέπουν την εξέλιξη ενός ατυχήματος, το ενδιαφέρον θα στραφεί στην καλή συμπεριφορά των συστημάτων περιβλήματος και στη μελέτη των υλικών των διαφόρων κατασκευαστικών μερών που είναι σημαντικά για την ασφάλεια, ώστε να γίνει δυνατή η εκτίμηση των περιθωρίων ασφαλείας σε περίπτωση ατυχήματος.

Οι προτεινόμενες δραστηριότητες περιλαμβάνουν θεωρητικές και πειραματικές μελέτες, ανάπτυξη κωδίκων υπολογισμού και συγκριτικές μελέτες για την επαλήθευσή τους. Οι μεγάλες πειραματικές εγκασταστάσεις που ήδη υπάρχουν και, πιθανόν, οι νέες που πρόκειται να δημιουργηθούν προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν από κοινού.

Κλείσιμο του πυρηνικού κύκλου

Ένας από τους κύριους στόχους αυτής της δράσης είναι η ενοποίηση των προσπαθειών της Κοινότητας και των κρατών μελών που αποβλέπουν στη δημιουργία των τεχνικών βάσεων για την ανάπτυξη κοινών αντιλήψεων γύρω από τα επιστημονικά θέματα που αφορούν την αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων με μεγάλο χρόνο ημιζωής και συγκεκριμένα των χρησιμοποιημένων καυσίμων και των υαλοποιημένων αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας. Τα σχετικά στρατηγικά προβλήματα καθορίζουν τον χρονικό ορίζοντα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάλυση των λύσεων για την αποθήκευση, την δυνατότητα της ανάκτησης των αποθηκευμένων υλικών και την ασφάλεια των χρησιμοποιημένων καυσίμων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα κράτη μέλη, τα οποία δεν διαθέτουν πυρηνικά προγράμματα, ενδέχεται να έχουν επίσης ανάγκη να αποθηκεύσουν ραδιενεργά απόβλητα, που π.χ. προέρχονται από πειραματικούς αντιδραστήρες.

2.4. Κρίσιμα προβλήματα της αποθήκευσης σε γεωλογικούς σχηματισμούς

Η ανάλυση της Κοινότητας όσον αφορά την μακροπρόθεσμη ασφάλεια της αποθήκευσης σε γεωλογικούς σχηματισμούς αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας - μελέτη PAGIS (Performance Analysis of Geological Isolation Systems) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι - αν υποτεθεί μια προβλέψιμη φυσική εξέλιξη - η αποθήκευση σε γεωλογικούς σχηματισμούς εξασφαλίζει ικανοποιητική προστασία ακόμη και για χρονικά διαστήματα δεκαετιών μετά από την απόθεση των αποβλήτων, εφόσον επιλεγούν οι κατάλληλες τοποθεσίες. Τα βασικά προβλήματα στα οποία πρέπει να υπάρξει συναίνεση, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι:

- η ακριβής πρόβλεψη της εξέλιξης του περιβάλλοντος και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην περιοχή γύρω από το χώρο αποθήκευσης μειώνεται όσο μακραίνει ο χρονικός ορίζοντας. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό ενός απώτερου χρονικού ορίζοντα, ο οποίος οριοθετεί την περίοδο για την οποία εκπονούνται οι αναλύσεις για την εκτίμηση της ασφάλειας των τεχνικών λύσεων που εφαρμόζονται στην αποθήκευση,

- η δυνατότητα ανάκτησης των αποθηκευμένων υλικών και η εκτίμηση των επιπτώσεων στην ασφάλεια, το κόστος και τα όρια του, ώστε να εκτιμηθεί κατά πόσον τα οφέλη από την ανάκτηση είναι μεγαλύτερα από αυτά που προσφέρει η σημερινή λύση των σφραγισμένων και απρόσβατων ορυχείων που καθιστά δύσκολη την ανάκτηση των αποβλήτων,

- κοινή αντίληψη και προσέγγιση στο πρόβλημα των τυχαίων διεσδύσεων με σκοπό να εξασφαλισθούν τα εχέγγυα και τα μέσα για την ικανοποιητική συμπεριφορά επί μακρές χρονικές περιόδους των ορυχείων αυτών.

Η κοινή θέση στα προβλήματα αυτά θα αποτελούσε ουσιαστικό στοιχείο για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής φιλοσοφίας σχετικά με την ασφαλή αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων.

Το σχέδιο δράσης της Κοινότητας στον τομέα των ραδιενεργών αποβλήτων αναμένεται ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο ώστε να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών στα θέματα αυτά και να προωθηθεί η συμμετοχή τους στις σχετικές έρευνες.

2.5. Υπόγεια εργαστήρια για την αποθήκευση αποβλήτων

Τα υπόγεια εργαστήρια είναι αναγκαία για την αποτελεσματική διερεύνηση των κρίσιμων προβλημάτων που συνεπάγεται η αποθήκευση σε γεωλογικούς σχηματισμούς. Όπως και στα προηγούμενα προγράμματα, οι δοκιμές και η έρευνα σχετικά με την αποθήκευση αποβλήτων σε υπόγεια εργαστήρια στην Asse (Γερμανία) και στο Mol (Βέλγιο) πρέπει να συνεχιστούν. Θα ήταν επίσης δυνατόν να ενταχθούν στην κοινοτική δράση και νέα εργαστήρια. Αυτές οι εγκαταστάσεις οφείλουν να προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες στους ερευνητές όλων των κρατών μελών για την υλοποίηση ερευνητικών έργων υπό αντιπροσωπευτικές συνθήκες. Τα έργα αυτά αναμένεται ότι θα προσφέρουν τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα για την τεχνική περιγραφή των δυνατών χώρων αποθήκευσης για την μελέτη των βέλτιστων λύσεων όσον αφορά τους χώρους αυτούς και για την εκτίμηση των στρατηγικών που εφαρμόζονται για την αποθήκευση με κριτήριο την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης προστασίας.

Έρευνες πρέπει να διεξαχθούν σχετικά με τους τεχνητούς και τους γεωλογικούς φραγμούς καθώς και για την ανάπτυξη ειδικών τεχνικών για τη χρησιμοποίηση των ορυχείων. Πρέπει επίσης να γίνουν ακτινολογικές μελέτες σε υπόγεια εργαστήρια και σε συνδεόμενα ερευνητικά κέντρα σε σκοπό να αποδειχθεί η σκοπιμότητα και η ασφάλεια των υπογείων χώρων αποθήκευσης.

2.6. Συμπληρωματική έρευνα

Η αξιολόγηση των έργων που αφορύν την αποθήκευση αποβλήτων θα απαιτήσει συμπληρωματικές έρευνες και κατάρτιση μοντέλων συμπεριφοράς των φυσικών και των τεχνικών φραγμών, των φαινομένων μεταφοράς της ραδιενέργειας των συσκευασμένων αποβλήτων στον χώρο αποθήκευσης από την γεώσφαιρα στην βιόσφαιρα καθώς και η επαλήθευση και ο έλεγχος καταλληλότητας των μοντέλων που χρησιμεύουν για την διατύπωση μακροπρόθεσμων προβλέψεων όσον αφορά το γεωλογικό περιβάλλον των χώρων αποθήκευσης. Τα φυσικά μοντέλα και οι γεωλογικές έρευνες θα δώσουν επίσης χρήσιμες πληροφορίες για την εξέλιξη των συστημάτων αποθήκευσης.

Προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη προηγμένων και καλώς ελεγχομένων μεθόδων για την ελαχιστοποίηση του όγκου των αποβλήτων ώστε να γίνει δυνατή η εφαρμογή τυποποιημένου, ασφαλών και αποτελεσματικών τεχνικών.

Ένα άλλο θέμα Ε & Α είναι η παροχή επιστημονικών δεδομένων για την υποστήριξη των κοινοτικών πολιτικών που αφορούν τα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας και την αξιοπιστία των μεθόδων για την εφαρμογή αυτών των πολιτικών.

Οι δράσεις για τη βελτίωση της κοινής φιλοσοφίας σχετικά με την ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας και την εμπιστοσύνη στην ασφάλεια αυτή, πρέπει να περιλαμβάνουν την τεχνική εφαρμογή των αρχών για τη βελτιστοποίηση της ακτινολογικής προστασίας και την πρόσθετη ανάπτυξη μιας μεθοδολογίας για τη διασφάλιση της ποιότητας σε συνεργασία με το «Δίκτυο Εργαστηρίων Δοκιμών» της Κοινότητας.

Επιπτώσεις από την έκθεση σε ακτινοβολίες στον άνθρωπο και το περιβάλλον

Η συνθήκη Ευρατόμ καθορίζεται την ευθύνη της Κοινότητας «να καταρτίσει ενιαία πρότυπα ασφαλείας για την προστασία της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένων και να μεριμνήσει για την εφαρμογή τους» καθώς και «να μελετήσει τη βλαβερή επίδραση της ακτινοβολίας στους ζώντες οργανισμούς».

Μολονότι τα σημερινά πρότυπα προστασίας από τις ακτινοβολίες και οι επιστημονικές γνώσεις στις οποίες βασίζονται είναι υψηλής στάθμης, εξακολουθεί να αποτελεί επιτακτική ανάγκη να μειωθούν τα όρια αβεβαιότητας που υπάρχουν ακόμα όσον αφορά την ποσοτική έκφραση των κινδύνων που συνεπάγεται η έκθεση σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες και που οφείλονται στην παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία και την ιατρική καθώς των κινδύνων από την έκθεση σε φυσικές ακτινοβολίες. Αυτό αφορά όλες τις φάσεις του πυρηνικού κύκλου κατά τις οποίες είναι δυνατή η έκθεση σε ακτινοβολίες, τις επιπτώσεις των πυρηνικών ατυχημάτων, τον περιορισμό των πιθανών επιπτώσεων των πυρηνικών ατυχημάτων στην υγεία και το περιβάλλον και την ανάπτυξη μεθόδων για την αντιμετώπιση έκτακτων πυρηνικών περιστατικών. Η πληθώρα των σχετικών θεμάτων και των αντίστοιχων επιστημονικών τομέων, καθιστούν αναγκαία μια πράγματι διεπιστημονική προσέγγιση της έρευνας στον τομέα της ακτινοπροστασίας με έντονη συμμετοχή της πανεπιστημιακής έρευνας.

Οι προτεραιότητες που καθορίζονται στη συνέχεια σχετίζονται στενά με την προτεινόμενη επαλήθευση στον τομέα των ιστορικών υποχρεώσεων που απορρέουν κυρίως από τις επιπτώσεις του ατυχήματος του Tchernobyl στην υγεία και το περιβάλλον καθώς και από την ανεξέλεγκτη απόρριψη ραδιενεργών υλικών στην Κοινότητα Ανεξαρτήτων Κρατών.

2.7. Κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους δρουν οι ακτινοβολίες

Οι μηχανισμοί με τους οποίους δρουν οι ακτινοβολίες πρέπει να γίνουν γνωστοί ώστε να γίνει δυνατή η πρόβλεψη, με έναν ορισμένο βαθμό βεβαιότητας, των επιπτώσεων ακτινοβολιών πολύ χαμηλών δόσεων. Η συνέχιση των μελετών σχετικά με τις κληρονομικές επιπτώσεις των ακτινοβολιών καθώς και σχετικά με τις επιπτώσεις από την ενδομήτριο ακτινοβόληση θα συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των κινδύνων. Η καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών σε επίπεδο κυττάρων θα επιτευχθεί με την εφαρμογή των πλέον σύγχρονων τεχνικών της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, με τη μελέτη των χρωμοσωματικών μεταλλάξεων και σφαλμάτων καθώς και του ρόλου της διόρθωσης του DNA, και με το συνδυασμό των εργασιών αυτών με τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της κατάρτισης μοντέλων απορρόφησης της ενέργειας των ακτινοβολιών με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των γενικών βιοφυσικών μοντέλων για τη δράση των ακτινοβολιών στα κύτταρα. Η επέκταση αυτών των γνώσεων στην εμφάνιση καρκίνων που οφείλονται στις ακτινοβολίες θα διευκολυνθεί από τις νέες γνώσεις που έχουν αποκτηθεί στον τομέα της ογκογένεσης και που κατά κανόνα συνδυάζονται με μελέτες σχετικά με τα πρώτα φαινόμενα που εμφανίζονται σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο, και που ενδέχεται να προκαλέσουν το σχηματισμό καρκίνων. Η ανάπτυξη μοντέλων για την εμφάνιση καρκίνων υπό την επίδραση ακτινοβολιών, βασισμένων σε ορθές βιολογικές αρχές θα συμβάλει στην ακριβέστερη εκτίμηση των κινδύνων που συνεπάγεται η έκθεση σε ακτινοβολίες.

2.8. Εκτίμηση των κινδύνων από την έκθεση σε ακτινοβολίες

Η εκτίμση του κινδύνου εξαρτάται από την αξιόπιστη αξιολόγηση του βαθμού έκθεσης, ο οποίος με τη σειρά του εξαρτάται από τον ακριβή προσδιορισμό των λαμβανομένων εσωτερικών και εξωτερικών δόσεων. Αυτό καθιστά αναγκαία τη διερεύνηση της μεταφοράς των ραδιενεργών υλικών στον άνθρωπο από το περιβάλλον και του μεταβολισμού και τις βιογενετικές επιπτώσεις των προσλαμβανομένων ραδιονουκλεΐδίων. Ιδιαίτερες έρευνες θα διεξαχθούν για την ανάπτυξη συσκευών περισσότερο ευαίσθητων και εξειδικευμένων για τη μέτρηση της εξωτερικής και της εσωτερικής έκθεσης σε ακτινοβολίες καθώς και για τη διεύρυνση και την εφαρμογή μοντέλων για την ανάλυση των κινδύνων και των επιπτώσεων των ραδιενεργών εκλύσεων και των πυρηνικών ατυχημάτων στην υγεία και το περιβάλλον. Οι εκτιμήσεις των κινδύνων που επιτρέπουν τη μετατροπή των δόσεων των ακτινοβολιών σε πιθανότητες επιπτώσεων στην υγεία θα βασισθούν στις επιδημιολογικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε εκτιθεμένους πληθυσμούς, και στις υπάρχουσες γνώσεις για τις ακτινοβιολογικές διεργασίες.

2.9. Μείωση των επιπέδων εκθέσεως

Τα κριτήρια, οι μέθοδοι και οι στρατηγικές για την αποτελεσματική μείωση της έκθεσης στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες, ανεξάρτητα από την πηγή τους (φυσική, ιατρική, βιομηχανική) πρέπει να αναπτυχθούν με σκοπό να επιτευχθεί πρόσθετη μείωση ή και εξάλειψη των επιπτώσεων στην υγεία. Η δράση αυτή περιλαμβάνει τον έλεγχο και την παρακολούθηση της έκθεσης σε ακτινοβολίες, τη διαχείριση των κινδύνων υπό κανονικές και έκτακτες συνθήκες και την εφαρμογή μιας φιλοσοφίας για την προστασία από τις ακτινοβολίες βασιζόμενη στην βελτιστοποίηση (στην όσο χαμηλότερη έκθεση είναι εύλογα δυνατόν να επιτευχθεί - «ALARA») η οποία λαμβάνει υπόψην τις κοινωνικές και οικονομικές πτυχές. Οι αρχές αυτές θα εφαρμοσθούν στα πρακτικά προβλήματα όπως είναι η διατύπωση κριτηρίων για την ανακύκλωση υλικών που προέρχονται από τον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων, την έκθεση σε ακτινοβολίες κατά την διαχείριση αποβλήτων, την διάλυση πυρηνικών εγκαταστάσεων και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, καθώς και η ανάπτυξη στρατηγικών βελτιστοποίησης και διαγνωστικών τεχνικών στον τομέα της ιατρικής ακτινολογίας.

Ιστορικές υποχρεώσεις

Η κατάσταση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη καθώς και στην Κοινότητα Ανεξαρτήτων Κρατών δημιουργεί υποχρεώσεις όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια, τις οποίες η διεθνής κοινότητα έχει αποφασίσει να επωμισθεί όχι μόνο για λόγους αλτρουϊστικούς. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία γεωγραφικά βρίσκεται στην ίδια ήπειρο και η οποία διαθέτει την οικονομική και τεχνολογική ικανότητα να προσφέρει αποτελεσματική βοήθεια, οφείλει να αναλάβει μέρος της ευθύνης για τη δημιουργία ασφαλών συνθηκών στην γύρω περιοχή, πέραν από τις ανθρωπιστικές βλέψεις.

Οι επιπτώσεις του ατυχήματος του Tchernobyl και των άλλων πυρηνικών ατυχημάτων, καθώς και οι μη ελεγχόμενες απορρίψεις ραδιενεργών υλικών στην ΚΑΚ έχουν οδηγήσει στην μόλυνση του περιβάλλοντος και συνιστούν κίνδυνο για την υγεία. Αυτό παρέχει μοναδική ευκαιρία για συνεργασία σε έργα που περιλαμβάνουν προγράμματα εντατικής κατάρτισης και απόσπαση προσωπικού.

Ο στόχος αυτού του μέρους του ειδικού προγράμματος είναι η σύσταση μιας επιχειρησιακής ομάδας, σκοπός της οποίας θα είναι η ανάπτυξη στρατηγικών για την μείωση των επιπτώσεων μακροπρόθεσμα, η συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων, η έναρξη των ερευνών στο πλαίσιο των στοχοθετημένων έργων που αναφέρονται στη συνέχεια, η δημιουργία καταλυτικών δεσμών και η εξασφάλιση επαρκούς συντονισμού μεταξύ του προγράμματος TECA και των προγραμμάτων παροχής τεχνικής βοήθειας. Η συνεργασία με την ΚΑΚ, η οποία άρχισε το 1991, είχε ευνοϊκή υποδοχή στην ΚΑΚ και πρέπει να συνεχισθεί. Η υποστήριξη των εταίρων της ΕΕ θα προέλθει εν μέρει από το πρόγραμμα-πλαίσιο, ενώ οι εταίροι της ΚΑΚ θα πρέπει να υποστηριχθούν μέσω άλλων προγραμμάτων τεχνικής βοήθειας της ΕΕ.

2.10. Επιπτώσεις του Tchernobyl και άλλων ατυχημάτων

Οι περιβαλλοντικές έρευνες στις εντονότερα μολυσμένες χερσαίες και υδάτινες ζώνες περιλαμβάνουν την ανάλυση των φαινομένων μεταφοράς και την αξιολόγηση και επαλήθευση των βάσεων δεδομένων στον τομέα της οικοραδιολογίας. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στις εργασίες αυτές, στη χρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων των οικοραδιολογικών μελετών για την διατύπωση προβλέψεων και την ανάπτυξη βελτιωμένων συστημάτων για την διαχείριση των σχεδίων εκτάκτου ανάγκης ώστε όχι μόνο να καθοριστεί ένας τρόπος συμπεριφοράς για την μείωση των επιπτώσεων ενός ατυχήματος αλλά και να διατυπωθεί ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα-πλαίσιο για την αντιμετώπιση μελλοντικών ατυχημάτων. Οι μελέτες αυτές αφορούν ειδικά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και την εφαρμογή αντιμέτρων σε ζώνες με υψηλή μόλυνση, την ανάπτυξη κριτηρίων παρεμβάσεως και την κατάρτιση στρατηγικών καθαρισμού και διαχείρισης των αποβλήτων.

Οι μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία θα επικεντρωθούν στην ανάπτυξη μεθόδων βιολογικής και αναδρομικής δοσιμετρίας σε στενή συνεργασία με επιδημιολογικές μελέτες για την εμφάνιση καρκίνων στις περισσότερο εκτεθειμένες ομάδες πληθυσμού. Η μελέτη των στρατηγικών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των θυμάτων ατυχημάτων που έχουν υποστεί υπερβολική έκθεση σε ακτινοβολίες αποβλέπει στην κατάρτιση βελτιωμένων πρωτοκόλλων θεραπείας βασιζόμενης σε μεθοδολογίες που έχουν πρόσφατα αναπτυχθεί. Η παρατήρηση αυξημένων ποσοστών καρκίνων του θυροειδούς στα παιδιά της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας απαιτεί συστηματική έρευνα για την απόκτηση επαρκών γνώσεων για τον καρκίνο του θυρεοειδούς που προκαλείται από τις ακτινοβολίες καθώς και για την πρόβλεψη της έκτασης αυτού του προβλήματος. Παράλληλα, η θεραπεία των ασθενών που έχουν προσβληθεί από καρκίνο του θυρεοειδούς πρέπει να βελτιστοποιηθεί με την ανάπτυξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων.

2.11. Δίκτυα συνεργασίας

Στον τομέα της προστασίας από τις ακτινοβολίες, η συνεργασία με τα ινστιτούτα της Λευκορωσίας, της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ουκρανίας, έχει αρχίσει στα τέλη του 1991. Σε αυτή συμμετέχουν περίπου 100 ινστιτούτα της ΕΚ και 100 ινστιτούτα της ΚΑΚ. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ενός κεντρικού ινστιτούτου στην Ουκρανία. Η δημιουργία του δικτύου αυτού θα ενισχύσει την συνεργασία, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος, ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΚΑΚ, σε όλα τα θέματα ασφαλείας που σχετίζονται με την πυρηνική σχάση. Παράλληλα, το δίκτυο θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως βάση για το συντονισμό μιας σειράς διμερών και διεθνών συνεργασιών σε αυτούς τους τομείς.

Παρεμφερή δίκτυα, στα οποία θα συμμετέχουν οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων και της εξυγίανσης των χώρων θα βοηθήσουν αυτές τις χώρες να βρουν ορθές λύσεις για τα ειδικά τους προβλήματα. Εξάλλου, τα δίκτυα πληροφοριών θα επιτρέψουν την πρόσβαση σε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την πείρα που έχει αποκτηθεί στη Ρωσία στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων. Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας των αντιδραστήρων θα αφορά συνήθη προβλήματα των αντιδραστήρων που υπάρχουν στη Ρωσία καθώς και έρευνες σε τομείς που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις μελλοντικές εγκαταστάσεις. Η σταδιακή συμμετοχή των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης σε κοινοτικά προγράμματα στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια αποτελεσματική μέθοδος για την ανάπτυξη μιας ευρείας κοινής φιλοσοφίας που θα καλύπτει ευρύ φάσμα θεμάτων ασφαλείας.

3. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

3.1. Συντονισμένες δράσεις και δράσεις κοινής δαπάνης

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη διαξαγωγή Ε & Α στο πλαίσιο δράσεων κοινής δαπάνης και συντονισμένων δράσεων. Οι δράσεις κοινής δαπάνης θα επιχορηγηθούν εν μέρει από την Κοινότητα ανάλογα με τους οικονομικούς και τους τεχνικούς κινδύνους καθώς και ανάλογα με το αντικείμενο της έρευνας. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στα μεγάλα ολοκληρωμένα έργα τα οποία θα καθοριστούν ύστερα από διαβουλεύσεις με τους κυρίους εταίρους. Με αυτούς θα συνεργασθούν και άλλοι εταίροι που θα επιλεγούν βάσει διαγωνισμού.

Οι δράσεις κοινής δαπάνης θα συμπληρωθούν από συντονισμένες δράσεις σε τομείς όπου το κοινοτικό πρόγραμμα θα υπόκειται αποκλειστικά στο συντονισμό που ασκούν τα κράτη μέλη και οι βιομηχανίες τους σε αυτούς τους ίδιους τομείς.

3.2. Διάδοση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων

Η ταχεία και αποτελεσματική διάδοση των αποτελεσμάτων θα εξασφαλιστεί με την απευθείας κοινοποίηση εκθέσεων προόδου μεταξύ των συμμετεχόντων στο δίκτυο, με συνεδριάσεις εμπειρογνωμόνων και διεπιστημονικές συσκέψεις καθώς και με τη συστηματική δημοσίευση των ετησίων εκθέσεων των προγραμμάτων, των τελικών εκθέσεων και των πρακτικών επιστημονικών σεμιναρίων.

Σημαντικό στοιχείο στο σημείο αυτό θα αποτελέσουν η ευρεία κοινοποίηση των δραστηριοτήτων και των αποτελεσμάτων του προγράμματος και οι σχετικές ενημερωτικές δραστηριότητες.

3.3. Εκπαίδευση και κινητικότητα

Οι δυνατότητες όσον αφορά την εκπαίδευση και την κινητικότητα του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού θα εξασφαλιστούν με δραστηριότητες που εντάσονται στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την εκπαίδευση και την εξειδίκευση σε θέματα προστασίας από τις ακτινοβολίες (ERPET) και στην σειρά μαθημάτων «Eurocourses» σχετικά με τον παροπλισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων που οργανώνονται από κοινού με το KKEp/ISPRA. Η κινητικότητα των ερευνητών θα ενθαρρυνθεί με την απόσπαση προσωπικού στα μεγάλα έργα Ε & Α και με την χορήγηση υποτροφιών έρευνας.

3.4. Διεθνής συνεργασία

Η στενή συνεργασία με τους εθνικούς και τους διεθνείς οργανισμούς που είναι αρμόδιοι για θέματα πυρηνικής ασφάλειας, διαχείρισης των αποβλήτων και προστασίας από τις ακτινοβολίες θα επιτρέψει στην Κοινότητα να συμβάλει, σε παγκόσμια κλίμακα, στη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας και την προστασία του ανθρώπου και του ανθρώπινου περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις των ιοντιζουσών ακτινοβολιών. Η δράση της Κοινότητας θα προωθήσει τη συνένωση των εθνικών προσπαθειών για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής πυρηνικής βιομηχανίας και θα προσφέρει τα αναγκαία δεδομένα για το νομοθετικό έργο της Κοινότητας.

Η συνεργασία και η ολοκλήρωση της έρευνας στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και των διασφαλίσεων έχει ήδη εδραιωθεί με τρίτες χώρες όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και ορισμένες χώρες της ΕΖΕΣ. Η συνεργασία αυτή καθώς και η συνεργασία με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και ιδιαίτερα με την Κοινότητα Ανεξαρτήτων Κρατών, θα οδηγήσουν στην μελλοντική εναρμόνιση των εθνικών προσεγγίσεων για την ανάπτυξη προτύπων ασφαλείας. Στενή συνεργασία έχει επιτευχθεί επίσης με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενεργείας (ΑΙΕΑ), τον Οργανισμό Πυρηνικής Ενέργειας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (AEN/OCDE), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τους μη κυβερνητικούς διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την τυποποίηση και τη διατύπωση συστάσεων, όπως είναι η Διεθνής Επιτροπή.

Προστασίας από τις ακτινοβολίες (CIPR), η Διεθνής Επιτροπή για τις μονάδες μετρήσεως των ακτινοβολιών (CIUR) και ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποιήσεως (ISO). Αυτή η διεθνής συνεργασία αποτελεί το κύριο μέσο για να επιτευχθεί συναίνεση σε παγκόσμιο επίπεδο στα βασικά θέματα πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας από τις ακτινοβολίες.

Ιδιαίτερα στενή και εκτεταμένη συνεργασία θα αποκατασταθεί με τα ερευνητικά ινστιτούτα και τα πανεπιστήμια της ΚΑΚ, η οποία θα βοηθήσει στην επαλήθευση των αποτελεσμάτων της βασικής έρευνας που διεξάγεται στο πλαίσιο άλλων δράσεων. Οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν σχετικά με τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την έκθεση του πληθυσμού στις ακτινοβολίες είναι εξαιρετικά σημαντικές για να αποκατασταθεί η σύνδεση ανάμεσα στις θεωρητικές προσεγγίσεις της μόλυνσης και τα πραγματικά περιστατικά.

(1) Η λεπτομερέστερη περιγραφή των δραστηριοτήτων έρευνας του ΚΚΕρ, οι οποίες ορίζονται σε ανεξάρτητη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου, περιέχεται για ενημερωτικούς λόγους στο παράρτημα IV, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια ως προς την συμπληρωματικότητά τους με τις αντίστοιχες έμμεσες ενέργειες.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΥ ΠΟΥ ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟ

>ΘΕΣΗ ΠΗΝΑΚΑ>

Η κατανομή κατά τομέα δεν αποκλείει ένα έργο να αφορά περισσότερους τομείς.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III

ΤΡΟΠΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

1. Ο τρόπος χρηματοδοτικής συνεισφοράς της Κοινότητας προβλέπεται στο παράρτημα IV της απόφασης για το πρόγραμμα-πλαίσιο για τις κοινοτικές δράσεις έρευνας και εκπαίδευσης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (1994-1998).

Οι όροι της συμμετοχής των επιχειρήσεων, των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων καθώς και ο τρόπος διάδοσης των αποτελεσμάτων προσδιορίζονται στα μέτρα που προβλέπονται από το άρθρο 4 της συνθήκης Ευρατόμ.

Ωστόσο, στην εκτέλεση του παρόντος προγράμματος έχουν εφαρμογή οι ακόλουθες διευκρινίσεις/παρεκκλίσεις:

- Εκτός από τους επίσημους οργανισμούς, οι οποίοι καθορίζονται στο άρθρο 2 παράγραφος 2 της απόφασης του Συμβουλίου που απορρέει από το άρθρο 7 σχετικά με τους όρους συμμετοχής, οι εθνικοί οργανισμοί που εδρεύουν σε άλλες χώρες και ασχολούνται με την τυποποίηση ή την εναρμόνιση των μεθόδων μετρήσεων μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα υπό τους όρους που ισχύουν για τους υπόλοιπους οργανισμούς του παρόντος άρθρου.

- Οι συμμετοχές των ευρωπαϊκών διεθνών οργανισμών θα είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν υπό τους ίδιους όρους με τους κοινοτικούς οργανισμούς σε περιπτώσεις που αυτό είναι επαρκώς αιτιολογημένο.

2. Το παρόν πρόγραμμα θα υλοποιηθεί με:

2.1. Χρηματοδοτική συνεισφορά της Κοινότητας σε δραστηριότητες έρευνας και διδασκαλίας, τις οποίες αναλαμβάνουν τρίτοι ή τα ινστιτούτα του ΚΚΕρ σε σύμπραξη με τρίτους:

α) δράσεις επιμερισμένων δαπανών, που καλύπτουν τα εξής:

- τα έργα έρευνας και εκπαίδευσης που εκτελούνται από επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένων των κοινοπραξιών ολοκληρωμένων δράσεων, που συνενώνουν τους φορείς αυτούς στη μελέτη θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος,

- την χρηματοδοτική ενίσχυση έργων υποδομής ή εγκαταστάσεων που είναι απαραίτητες για τον συντονισμό (δραστηριότητα για την βελτίωση του συντονισμού) 7

β) συντονισμένες δράσεις, οι οποίες συνίστανται στον συντονισμό, κυρίως μέσω συντονιστικών δικτύων, των έργων Ε & ΤΑ που χρηματοδοτούνται ήδη από δημόσιες αρχές ή ιδιωτικούς οργανισμούς. Η συντονισμένη δράση είναι επίσης δυνατόν να χρησιμεύσει για τον συντονισμό που είναι αναγκαίος για τη λειτουργία των θεματικών δικτύων, τα οποία, μέσω έργων έρευνας και διδασκαλίας επιμερισμένων δαπανών [παράβαλε σημείο 2.1 στοιχείο α) πρώτη περίπτωση], συνενώνουν κατασκευαστές, χρήστες, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα στην επιδίωξη του ίδιου τεχνολογικού ή βιομηχανικού στόχου 7

γ) ειδικά μέτρα, όπως μέτρα για την προώθηση της τυποποίησης και μέτρα για την εγκατάσταση εργαλείων γενικής εφαρμογής, που εξυπηρετούν τα ερευνητικά κέντρα, τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις. Η χρηματοδοτική συνεισφορά της Κοινότητας καλύπτει έως και το 100 % του κόστους των μέτρων αυτών.

2.2. Προπαρασκευαστικά και συνοδευτικά μέτρα καθώς και μέτρα στήριξης, που καλύπτουν τα εξής:

- μελέτες για τη στήριξη του παρόντος προγράμματος και την προπαρασκευή πιθανών μελλοντικών ενεργειών,

- διασκέψεις, σεμινάρια, συνέδρια πρακτικής εργασίας ή άλλες επιστημονικές ή τεχνικές συνεδριάσεις, συμπεριλαμβανομένων των συνεδριάσεων διακλαδικού ή πολυεπιστημονικού συντονισμού,

- χρήση εξωτερικών πηγών τεχνογνωσίας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε βάσεις επιστημονικών δεδομένων,

- επιστημονικές δημοσιεύσεις, όπου συμπεριλαμβάνονται η διάδοση, η προώθηση και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων (σε συντονισμό με τις αντίστοιχες δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της τρίτης δράσης),

- μελέτες για την εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων και των ενδεχόμενων τεχνολογικών κινδύνων που συνδέονται με το σύνολο των έργων του παρόντος προγράμματος,

- εκπαιδευτικές δραστηριότητες σχετικές με την έρευνα που καλύπτει το πρόγραμμα,

- ανεξάρτητη αξιολόγηση (συμπεριλαμβάνονται οι μελέτες) της διαχείρισης και των επιτευγμάτων των δραστηριοτήτων του προγράμματος.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΩΝ (KKEp) ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΜΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ KKEp [COM(94) 70 τελικό - 94/0074(CNS)]

Το ΚΚΕρ θα συνεισφέρει στα ακόλουθα πεδία:

- ασφάλεια των αντιδραστήρων,

- ασφάλεια του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου,

- έλεγχος διασφαλίσεων και διαχείριση των σχάσιμων υλικών.

Ασφάλεια των αντιδραστήρων

Οι δραστηριότητες του ΚΚΕρ θα αφορούν κατά βάση τα εξής στοιχεία:

- συμβολή στην πρόληψη των ατυχημάτων: επεξεργασία τεχνικών μη καταστρεπτικής ανάλυσης (NDA) για να γίνουν αυστηρότερες και ακριβέστερες οι διαδικασίες επιθεώρησης, ανάπτυξη μεθοδολογιών χαρακτηρισμού για να διευκολυνθεί η εναρμόνιση των παραπάνω διαδικασιών,

- στοχαστικές μελέτες ασφάλειας: το ΚΚΕρ θα συμβάλει στη βελτίωση των μεθοδολογιών και στην επίτευξη συναίνεσης για την εφαρμογή τους στο πλαίσιο των μελετών ασφάλειας,

- εκπόνηση μελετών, μέσω των ευρωπαϊκών δικτύων, με αντικείμενο τους μηχανισμούς γήρανσης των κατασκευαστικών στοιχείων, τη μέθοδο μετριασμού, την εκτίμηση της ακεραιότητας των δομών και των δυνατοτήτων επιθεώρησης,

- μελέτες για τα σοβαρά ατυχήματα: οι μελέτες αυτές θα εκπονηθούν, αφενός μεν με ανάλυση των φαινομένων που παρατηρούνται εντός και εκτός του δοχείου του αντιδραστήρα, κατά τη διάρκεια πειραμάτων υποβάθμισης του πυρήνα του με πραγματικά υλικά και σε πραγματικές συνθήκες θερμοκρασίας, εργασίες που θα διεξαχθούν στο ΚΚΕρ σε μικρή και μεγάλη κλίμακα 7 αφετέρου δε, με συνεισφορά στη μελέτη της έκλυσης προιόντων σχάσης και των σχετικών φαινομένων μεταφοράς, η οποία συνίσταται στη συμμετοχή του ΚΚΕρ στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων των πειραμάτων προσομοίωσης των εκλύσεων λόγω ατυχήματος, που πραγματοποιούνται σε άλλα εργαστήρια, κυρίως της CEA [μελέτες για το αρχικό αίτιο (source term)], καθώς και με τη διεξαγωγή στο Κέντρο δοκιμών επανεναιώρησης αερολυμάτων. Οι εν λόγω μελέτες θα εκπονηθούν σε συντονισμό με τις δραστηριότητες που προβλέπονται από τις έμμεσες ενέργειες στο συγκεκριμένο τομέα.

Οι παραπάνω εργασίες θα εξακολουθήσουν να αποτελούν αντικείμενο μίας τεράστιας προσπάθειας συνεργασίας στο πλαίσιο δικτύων που συνενώνουν ευρωπαίους και μη ευρωπαίους εταίρους, με σκοπό ιδίως την ανάπτυξη κοινών εργαλείων υπολογισμού που θα απευθύνονται στη βιομηχανία και στις αρμόδιες για την ασφάλεια αρχές.

Στις εργασίες αυτές θα γίνει εκτεταμένη χρήση της ευχέρειας του ΚΚΕρ να συγκροτεί δίκτυα συνεργασίας μεταξύ των οικείων ευρωπαίων εταίρων, συμμετέχοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στην εφαρμογή της προβλεπόμενης από τη συνθήκη κοινοτικής πολιτικής.

Ασφάλεια του κύκλου του καυσίμου

Οι διεξαγόμενες στο ΚΚΕρ μελέτες έχουν ως κύριο στόχο τη μείωση των επιπτώσεων της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας στο περιβάλλον, μέσω ερευνών με αντικείμενο τον κύκλο του καυσίμου, οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα να βελτιστοποιηθεί η διαχείριση του πέρατος του κατάντη κύκλου. Οι εν λόγω μελέτες θα εκπονηθούν σε συντονισμό με τις δραστηριότητες που προβλέπονται από τις έμμεσες ενέργειες στο συγκεκριμένο τομέα.

Οι έρευνες αυτές θα αποσκοπούν στην καλύτερη γνώση των ακτινιδών και του κύκλου του πλουτωνίου καθώς και στην κατάστρωση της καλύτερης δυνατής στρατηγικής σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων, ιδιαίτερα χάρις στην ελαχιστοποίηση της παραγωγής αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας. Στις έρευνες θα ληφθεί υπόψη η σημειούμενη εξέλιξη στο σχεδιασμό των αντιδραστήρων.

Οι παραπάνω έρευνες θα αποσκοπούν παράλληλα στη στήριξη της σημερινής στρατηγικής των κρατών μελών, που έχει ως άξονα την απόρριψη των ραδιενεργών αποβλήτων σε βαθείς γεωλογικούς σχηματισμούς, και στη διερεύνηση στρατηγικών διαχείρισης που θα επέτρεπαν πιθανώς τη μείωση του όγκου των αποβλήτων από τις μελλοντικές εγκαταστάσεις του κύκλου του καυσίμου. Η έρευνα θα διεξαχθεί σε στενή συνεργασία με τα εθνικά εργαστήρια.

Οι δραστηριότητες θα αφορούν κυρίως τα εξής θέματα:

- μελέτες με αντικείμενο την ασφάλεια της συμπεριφοράς των πυρηνικών καυσίμων (UO2 και μεικτό οξείδιο),

- μελέτες βασικής φυσικοχημείας και στερεάς καταστάσεως των ακτινιδών,

- μελέτη των πυρηνικών αερολυμάτων,

- ελαχιστοποίηση των δευτερευουσών ακτινιδών και λοιπών ραδιονουκλεϊδίων μακράς διάρκειας ζωής, τα οποία σχηματίζονται στον κύκλο του πυρηνικού καυσίμου,

- τεχνολογία των πλουτωνιούχων καυσίμων,

- χαρακτηρισμός των ακτινοβολημένων καυσίμων με σκοπό την τελική διάθεσή τους,

- ραδιονουκλεΐδια για ιατρικές εφαρμογές.

Έλεγχος διασφαλίσεων και διαχείριση των σχάσιμων υλικών

Η έρευνα που διεξάγεται στο ΚΚΕρ αποσκοπεί στην επίτευξη, στις απαιτούμενες προθεσμίες, αποτελεσμάτων ή νέων τεχνικών, η εφαρμογή των οποίων είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί η τήρηση των υποχρεώσεων σε θέματα ελέγχων των διασφαλίσεων που επιβάλλει η συνθήκη και εκείνων που απορρέουν από τη συνθήκη περί μη εξαπλώσεως των πυρηνικών όπλων.

Είναι σκόπιμο, μεταξύ άλλων, να αναπτυχθούν τεχνικές που θα επιτρέψουν να αντιμετωπιστούν οι τυχόν νέες προκλήσεις, οι οποίες θα προκύψουν από την εξέλιξη του κύκλου του καυσίμου και την ένταση των ελέγχων.

Οι σχετικές δραστηριότητες αποβλέπουν στην ανάπτυξη και στη βελτίωση τεχνικών όπως:

- οι τεχνικές μη καταστρεπτικών δοκιμών με ακτινοβολία γ και ακτινοβολία νετρονίων για την ανάλυση των αποβλήτων, των υπολειμμάτων παραγωγής και των ακτινοβολημένων καυσίμων,

- οι μετρήσεις όγκου και βάρους υλικών σε μεγάλες δεξαμενές στις εγκαταστάσεις παρασκευής καυσίμου και στις εγκαταστάσεις επανεπεξεργασίας,

- οι τεχνικές σφράγισης και τα νέα συστήματα σήμανσης για τα αντικείμενα που περιέχουν πυρηνικά υλικά και τους περιέκτες,

- τα συστήματα επιτήρησης, στα οποία χρησιμοποιείται η αποθήκευση και επεξεργασία εικόνων με ψηφιακή μορφή για την αυτόματη παρακολούθηση και τον αυτόματο έλεγχο καθώς και, μακροπρόθεσμα, τη βελτίωση των καταγραφών, χωρίς να απαιτείται η παρουσία επιθεωρητών.

Θα καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια σε σχέση με την έρευνα για το σχεδιασμό πολυαισθητηριακών ολοκληρωμένων συστημάτων, που θα μπορούν να λειτουργούν χωρίς την παρουσία επιθεωρητών, χρησιμοποιώντας τεχνολογία κινητής ρομποτικής. Στα συστήματα αυτά θα χρησιμοποιούνται λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης για τη συγκέντρωση των δεδομένων και τη λογιστική των υλικών.

Για τις δραστηριότητες αυτές θα χρησιμοποιηθούν κυρίως οι πειραματικές εγκαταστάσεις Perla (Performance and training Laboratory), Tame (Tank Measurement) και Lasco (Surveillance and Containment) του ΚΚΕρ, οι οποίες επιτρέπουν τη διεξαγωγή πειραμάτων σε συνθήκες αντιπροσωπευτικές των πραγματικών των πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Τέλος, οι δραστηριότητες του ΚΚΕρ στον τομέα των ελέγχων των διασφαλίσεων είναι επίσης ενσωματωμένες στην ευρωπαϊκή συνεργασία, της οποίας δείγμα είναι το δίκτυο Esarda (European Safeguards Research and Development Association), και στη διεθνή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Ιαπωνία και τη Ρωσία.