51994AC0757

Γνωμοδότηση για την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης στον τομέα των μη πυρηνικών μορφών ενέργειας: Τεχνολογίες για την καθαρότερη και αποδοτικότερη παραγωγή και χρήση της ενέργειας (1994-1998) (1) (94/C 295/15)

Στις 14 Απριλίου 1994, και σύμφωνα με το άρθρο 130 Θ, παράγραφος 4, της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να ορίσει γενικό εισηγητή τον κ. Aspinall και να του αναθέσει την προετοιμασία των σχετικών εργασιών.

Κατά την 316η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 2ας Ιουνίου 1994), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε κατά πλειοψηφία (με δύο ψήφους κατά και μία αποχή) την αχόλουθη γνωμοδότηση.

1. Προοίμιο

1.1. Η ΟΚΕ εκφράζει μεγάλη λύπη διότι οι σύντομες χρονικές προθεσμίες εντός των οποίων της ζητήθηκε από το Συμβούλιο να αποφανθεί σχετικά με την παρούσα πρόταση καθώς και για τις δύο άλλες προτάσεις ειδικών προγραμμάτων, την εμποδίζουν να εξασκήσει τα συμβουλευτικά καθήκοντα που προβλέπονται από τη Συνθήκη στον τομέα της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης και κυρίως να εξετάσει εμπεριστατωμένα το επιστημονικό και τεχνικό περιεχόμενο του προτεινόμενου προγράμματος.

1.2. Η εν λόγω πρόταση εντάσσεται, άλλωστε, σε ένα σύνολο 17 προτάσεων για ειδικά προγράμματα τα οποία παρουσίασε ταυτοχρόνως η Επιτροπή και με τα οποία θέτει σε εφαρμογή το 4ο πρόγραμμα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τις ενέργειες έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης (1994-1998), ύστερα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου τον Απρίλιο του 1994 (2).

1.3. Η Επιτροπή υιοθέτησε επίσης και ένα ενιαίο διάγραμμα παρουσίασης που ανταποκρίνεται στο διττό μέλημα για απλοποίηση και εξορθολογισμό των διαδικασιών πράγμα που χαροποιεί την ΟΚΕ.

1.4. Στο πλαίσιο αυτό, η ΟΚΕ θα ήθελε να διατυπώσει ορισμένες παρατηρήσεις για το σύνολο των προτάσεων της Επιτροπής καθώς και για το ίδιο το πρόγραμμα πλαίσιο. Η υποχρέωση όμως την οποία πρέπει να εκπληρώσει τώρα, την εμποδίζει να το κάνει στο πλαίσιο της παρούσας γνωμοδότησης.

1.5. Η ΟΚΕ επιφυλάσσεται παρόλα ταύτα να διατυπώσει τις παρατηρήσεις αυτές στο πλαίσιο της γνωμοδότησης που θα εκδώσει αργότερα για τις λοιπές προτάσεις ειδικών προγραμμάτων καθώς και για τις τρεις προτάσεις σχετικά με τα ειδικά προγράμματα που θέτουν σε εφαρμογή το πρόγραμμα πλαίσιο για τις κοινοτικές ενέργειες έρευνας και εκπαίδευσης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (1994-1998) που αποφασίστηκε επίσης από το Συμβούλιο τον Απρίλιο του 1994 (3).

1.6. Σε ό,τι αφορά το γενικό πλαίσιο συμμετοχής στα ειδικά προγράμματα και για την εφαρμογή αυτών, η ΟΚΕ παραπέμπει επίσης στις πολυάριθμες παρατηρήσεις και προτάσεις που περιέχονται στη γνωμοδότηση που εξέδωσε παράλληλα με τις δύο προτάσεις αποφάσεων σχετικά με τους κανόνες συμμετοχής των επιχειρήσεων, των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων στα ειδικά προγράμματα έρευνας (4).

2. Εισαγωγή

2.1. Το προτεινόμενο πρόγραμμα υπάγεται στην πρώτη από τις τέσσερις ενέργειες που προβλέπονται από το τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο, και συγκεκριμένα την εφαρμογή προγραμμάτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης μέσω της προώθησης της συνεργασίας με επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια και μεταξύ αυτών. Η ενέργεια αυτή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των κοινοτικών δραστηριοτήτων στον τομέα της έρευνας.

2.2. Το παρόν πρόγραμμα επικυρώνει μια ομάδα ερευνητικών δραστηριοτήτων που διεξάγονται στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος Ε&ΤΑ στον τομέα των μη πυρηνικών μορφών ενέργειας (1990-1994), το οποίο θεσπίσθηκε από το Συμβούλιο στις 9 Σεπτεμβρίου 1991 (5), και το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων επίδειξης που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος Thermie για την προαγωγή των ενεργειακών τεχνολογιών, το οποίο θεσπίσθηκε από το Συμβούλιο στις 29 Ιουνίου 1990 για μία περίοδο που φθάνει ώς τις 31 Δεκεμβρίου 1994 (6). Η ΟΚΕ εξέδωσε γνωμοδοτήσεις για τα δύο αυτά προγράμματα στις 18 Οκτωβρίου 1990 (7) και στις 12 Ιουλίου 1989 (8) αντιστοίχως.

2.3. Η Επιτροπή προτείνει να διατεθούν για το νέο αυτό πρόγραμμα, για το σύνολο της περιόδου 1994-1998, πιστώσεις 967 εκατομμύρια Ecu από τον κοινοτικό προϋπολογισμό και το ποσό αυτό να κατανεμηθεί εξίσου μεταξύ των ερευνητικών δραστηριοτήτων και των δραστηριοτήτων επίδειξης. Η διαχείρισή του θα γίνεται από κοινού από δύο Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής, τη ΓΔ ΧΙΙ («Επιστήμη, έρευνα και ανάπτυξη») και τη ΓΔ ΧVΙΙ («Ενέργεια»).

2.4. `Οπως διευκρινίζεται στο παράρτημα ΙΙ, η Επιτροπή προτείνει την εξής κατανομή των πιστώσεων:

Α. Έρευνα και ανάπτυξη 45-55 % Βελτιώσεις στη μετατροπή και τη χρήση της

ενέργειας 30-40 % Χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας 60-70 % Β. Επίδειξη 45-55 %

Ορθολογική χρήση της ενέργειας 20-30 % Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 40-50 % Ορυκτά καύσιμα 30-40 %

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1. Η ΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο δεν έπρεπε να ακολουθήσουν για το συγκεκριμένο αυτό πρόγραμμα την επείγουσα διαδικασία, διότι απαιτείται μεγαλύτερη ανάλυση ιδίως του επιστημονικού και τεχνικού του περιεχομένου. Ενώ αναγνωρίζεται ότι είναι σημαντικό να εξασφαλισθεί η συνέχεια της χρηματοδότησης μεταξύ των δύο προηγούμενων προγραμμάτων και του παρόντος προγράμματος, επισημαίνεται ότι το πρόγραμμα για τις μη πυρηνικές μορφές ενέργειας θέτει σημαντικά πολιτικά και στρατηγικά ζητήματα, η μελέτη των οποίων απαιτεί χρόνο.

3.2. Η ΟΚΕ υποστηρίζει, εντούτοις, σε γενικές γραμμές την πρόταση, διατυπώνοντας συγχρόνως τις παρατηρήσεις που ακολουθούν.

3.3. Η ΟΚΕ εγκρίνει τη μεγάλη προτεραιότητα που δίδεται στο παρόν πρόγραμμα στο τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο και φρονεί ότι η χρηματοδότηση είναι πολύ πιο ικανοποιητική από ό,τι στο τρίτο πρόγραμμα-πλαίσιο, πράγμα που συμφωνεί με το αίτημα που είχε διατυπώσει η ΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για το τρίτο πρόγραμμα-πλαίσιο (1). Οι προτεραιότητες του προγράμματος καθορίζονται, επίσης, σαφέστερα.

3.4. Είναι γεγονός ότι η παρέλευση μεγάλου χρονικού διαστήματος μεταξύ ανακάλυψης και εφαρμογής ενδέχεται να καταστήσει τη βιομηχανία απρόθυμη να παρέχει ερευνητική χρηματοδότηση για νέες ενεργειακές τεχνολογίες.

3.4.1. Η ΟΚΕ υποστηρίζει, επομένως, την προαγωγή της βασικής έρευνας της Επιτροπής, αλλά κάνει έκκληση για αυστηρή αξιολόγηση των σχεδίων ως προς τις μακροπρόθεσμες δυνατότητες εμπορικής τους ανάπτυξης. Όταν δεν είναι δυνατό να κριθεί η ενδεχόμενη εμπορευσιμότητα των ερευνών, επειδή βρίσκονται σε πολύ πρώιμο στάδιο, ουσιώδες κριτήριο για την απόφαση σχετικά με τη συνεχιζόμενη καταλληλότητα των σχεδίων και την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση, ως εκ τούτου, της χρησιμότητας του προγράμματος είναι η ευελιξία.

3.5. Η πρόταση της Επιτροπής αφιερώνει σημαντική προσοχή και χρηματοδότηση στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Λόγω της βραδείας διείσδυσης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στην αγορά και της συνεχιζόμενης πρωτοκαθεδρίας των παραδοσιακών καυσίμων, ο πιο σημαντικός τρόπος για να επιτευχθεί ορθολογική χρήση της ενέργειας μεσοπρόθεσμα είναι μέτρα για την ενεργειακή απόδοση και όχι οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας. Έτσι, αν και αναγνωρίζει τα σημαντικά οφέλη που θα απορρεύσουν τελικά από την ευρύτερη εφαρμογή των τεχνολογιών για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, η ΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην ορθολογική χρήση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας.

3.5.1. Υψηλή προτεραιότητα πρέπει να δοθεί ιδίως στον άνθρακα, ο οποίος έχει αποδεδειγμένα τα μεγαλύτερα απομένοντα αποθέματα και τις πλέον υποσχόμενες τεχνολογικές εξελίξεις στις τεχνικές καθαρής καύσης.

3.6. Η ΟΚΕ γνωρίζει ότι η Επιτροπή εκπονεί μελέτη σχετικά με τον ενδεχόμενο αντίκτυπο των ανανεώσιμων/εναλλακτικών μορφών ενέργειας στην απασχόληση και ζητεί να τεθούν στη διάθεσή της τα πορίσματα αυτής της μελέτης.

3.7. Το ποσοστό της χρηματοδότησης που διατίθεται για την ορθολογική χρήση των καυσίμων πρέπει να αυξηθεί στο μεσοπρόθεσμο στάδιο, που είναι κατά βάση και η διάρκεια ζωής αυτού του προγράμματος.

3.8. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προώθηση των τεχνολογιών συμπαραγωγής (μικτής παραγωγής ηλεκτρισμού-θερμότητας) και της αστικής θέρμανσης/ψύξης. Μελέτες της Επιτροπής έχουν δείξει ότι οι τεχνολογίες αυτές είναι από τα πιο αποτελεσματικά μέσα για τη μείωση των εκπομπών και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, αλλά, παρόλα αυτά, ελάχιστη υποστήριξη τους έχει παρασχεθεί μέχρι σήμερα.

3.9. Πρέπει να εξετασθεί προσεκτικά ο συντονισμός με τα προγράμματα μη πυρηνικών μορφών ενέργειας που εκτελούνται σε εθνικό επίπεδο στα πλαίσια τήρησης της αρχής της επικουρικότητας.

3.10. Πρέπει να εξετασθεί διεξοδικά η ενοποίηση της άμεσης και της έμμεσης χρηματοδότησης του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ), ώστε να αποφευχθεί η επικάλυψη με δραστηριότητες της βιομηχανίας.

3.11. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι τα βασικά εμπόδια για τις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας είναι κατά βάση μη τεχνικής φύσεως και ότι η άρση των κανονιστικών και των θεσμικών εμποδίων για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και τις ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες θα οδηγήσει στη γρήγορη απορρόφησή τους από την αγορά.

3.12. Δεδομένων των δυσχερειών που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ, οι οποίες έχουν εξετασθεί σε πολλές παλαιότερες γνωμοδοτήσεις, τονίζεται η σημασία του να τεθεί ως στόχος η συμμετοχή των ΜΜΕ στην έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και στη διάδοση και χρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων των ενεργειών Ε&ΤΑ.

3.13. Η ΟΚΕ επιθυμεί να υπενθυμίσει στην Επιτροπή τα θετικά κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση σχεδίων προς χρηματοδότηση, και συγκεκριμένα:

- τις δυνατότητες δημιουργίας απασχόλησης (ιδίως νέων σε ηλικία ερευνητών),

- το απαιτούμενο επίπεδο επενδύσεων,

- τις δυνατότητες συνεργασίας με τις ΜΜΕ,

- τη δυνατότητα εδραίωσης της ευρωπαϊκής εμπειρογνωμοσύνης,

- την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.

3.14. Η διεθνής συνεργασία, ιδίως στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, είναι σημαντική για την προαγωγή των ερευνών σχετικά με την ενέργεια, καθώς και για την προώθηση της εισαγωγής καθαρών τεχνολογιών στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

3.15. Σήμερα και στο προβλέψιμο μέλλον, η πηγή μόλυνσης με τη γρηγορότερη αύξηση είναι οι μεταφορές. Πρέπει να δοθεί επειγόντως προσοχή στην αποθήκευση της ενέργειας και σε νέα καύσιμα για τις μεταφορές. Μεγάλη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη διαχείριση των μεταφορών και τα αντιρρυπαντικά έργα στα κέντρα των πόλεων.

3.16. Κατά την εφαρμογή του προγράμματος πρέπει να χρησιμοποιηθεί πλήρως και αποτελεσματικά ο Οργανισμός για την Προώθηση των Τεχνολογιών στον τομέα της Ενέργειας (OPET), που δημιουργήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος Thermie. Πρέπει, ωστόσο, να επανεξετασθεί η ισχύουσα κατάσταση, κατά την οποία οι δραστηριότητες του ΟΡΕΤ χρηματοδοτούνται κατά 100 % από την Επιτροπή. Αν η βιομηχανία έχει εμπορικό ενδιαφέρον για τη διάδοση των τεχνολογιών, πρέπει να της δοθεί κάθε ευκαιρία να παράσχει συν-δυασμένη χρηματοδότηση, πράγμα που θα μεγιστοποιήσει το όφελος που θα προκύψει από τις κοινοτικές πρωτοβουλίες.

3.17. Το γεγονός ότι το πρόγραμμα αυτό αφορά δύο Γενικές Διευθύνσεις, επιβάλλει τον προσεκτικό συντονισμό τους. Η ΟΚΕ πρέπει να λάβει διαβεβαίωση ως προς τη σωστή λειτουργία του συστήματος, διότι δεν είναι σαφές ποιες είναι οι αντίστοιχες αρμοδιότητές τους κατά την εφαρμογή του προγράμματος.

3.18. Κατά τη διαχείριση αυτού του προγράμματος, έχει βασική σημασία να συντονίσει η Επιτροπή και τις δραστηριότητες Ε&ΤΑ και να τις συνδέσει με τη γενική ενεργειακή στρατηγική της.

4. Ειδικές παρατηρήσεις

4.1. Βάσει των ανωτέρω παρατηρήσεων, η ΟΚΕ δεν θεωρεί αποδεδειγμένο ότι οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας φαίνονται οι πλέον ενδεδειγμένες, βραχυπρόθεσμα ως μεσοπρόθεσμα, για την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και τη συμβολή στη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια και φρονεί, ως εκ τούτου, ότι η κατανομή της χρηματοδότησης μεταξύ των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας και άλλων δραστηριοτήτων Ε&ΤΑ πρέπει να είναι η εξής:

4.1.1. Κατά πρώτο λόγο, η κατανομή μεταξύ ερευνητικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων επίδειξης πρέπει να είναι 40/60 %.

Α. Έρευνα και ανάπτυξη 40 %

Βελτιώσεις στη μετατροπή και τη χρήση της

ενέργειας 60-70 % Χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας 30-40 % Β. Επίδειξη 60 %

Ορθολογική χρήση της ενέργειας 40 %

Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 30 %

Ορυκτά καύσιμα 30 % 4.2. Ο ρόλος που προτείνεται για τις ενέργειες διάδοσης είναι ανεπαρκής τόσο από άποψη προϋπολογισμού (5 εκατομμύρια Ecu) όσο και από άποψη πεδίου εφαρμογής, σε σύγκριση με τους στόχους της Επιτροπής.

4.3. Άρθρο 6

4.3.1. Η διαδικασία που προτείνεται στο άρθρο 6, παράγραφος 3 πρέπει να υιοθετηθεί τόσο για την έρευνα και ανάπτυξη όσο και για την επίδειξη, έτσι ώστε τα κράτη μέλη να συμμετέχουν περισσότερο στη λεπτομερή ανάλυση. Η ΟΚΕ δεν κρίνει σκόπιμο να διαφέρουν οι δύο διαδικασίες, πράγμα που απλώς και μόνο περιπλέκει τα πράγματα.

4.4. Άρθρο 7

4.4.1. Οι παρατηρήσεις που διατυπώνονται στην ανωτέρω παράγραφο 4.3 συνεπάγονται τροποποιήσεις και σε αυτό το άρθρο.

Βρυξέλλες, 2 Ιουνίου 1994.

Η Πρόεδρος της

Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Susanne TIEMANN

(1) ΕΕ αριθ. C 113 της 23. 4. 1994, σσ. 4-15, 24.

(2) ΕΕ αριθ. L 126 της 18. 5. 1994, σ. 1.

(3) ΕΕ αριθ. L 115 της 6. 5. 1994, σ. 31.

(4) Βλέπε ΕΕ αριθ. C 81 της 18. 3. 1994, σ. 9.

(5) ΕΕ αριθ. L 257 της 14. 9. 1991, σ. 37.

(6) ΕΕ αριθ. L 185 της 17. 7. 1990, σ. 1.

(7) ΕΕ αριθ. C 31 της 6. 2. 1991, σ. 20.

(8) ΕΕ αριθ. C 221 της 28. 8. 1989, σ. 6.

(9) ΕΕ αριθ. C 56 της 7. 3. 1990, σ. 34.