(1)

Ο απρόκλητος και αδικαιολόγητος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 επηρεάζει τις ναυτιλιακές δραστηριότητες στους ουκρανικούς λιμένες του Εύξεινου Πόντου, οι οποίες αντιπροσώπευαν περίπου το 90 % των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών και ελαιούχων σπόρων. Για να στηριχθούν οι Ουκρανοί γεωργοί και για να ενισχυθεί η παγκόσμια και η ενωσιακή επισιτιστική ασφάλεια, χρειάζονταν επειγόντως εναλλακτικές διαδρομές εφοδιαστικής και η Ένωση έλαβε συγκεκριμένα μέτρα για τη διευκόλυνση των γεωργικών εξαγωγών και του ευρύτερου διμερούς εμπορίου της Ουκρανίας με την ΕΕ, όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Σχέδιο δράσης για τις λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας με σκοπό τη διευκόλυνση των γεωργικών εξαγωγών και του διμερούς εμπορίου της Ουκρανίας με την ΕΕ (“λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας”)» (2).

(2)

Ως αποτέλεσμα των κοινών προσπαθειών των κρατών μελών, ιδίως της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας, καθώς και της Ουκρανίας, της Μολδαβίας, των διεθνών εταίρων και της Επιτροπής, οι λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας αποτελούν σανίδα σωτηρίας για την οικονομία της Ουκρανίας και νέα συνδεσιμότητα με την Ένωση, λειτουργώντας επίσης ως εγγύηση έναντι μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης.

(3)

Μολονότι έχουν επιτευχθεί πολλές βελτιώσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια υλικοτεχνικής υποστήριξης. Οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς για να ανταποκριθούν στην αύξηση της κυκλοφορίας, υπάρχει έλλειψη εξοπλισμού μεταφόρτωσης και η παραγωγική ικανότητα είναι περιορισμένη, με αποτέλεσμα υψηλό κόστος υλικοτεχνικής υποστήριξης. Η συνδεσιμότητα μπορεί να βελτιωθεί με τον καλύτερο συντονισμό της διαμετακόμισης, με την ενίσχυση των υποδομών και με τη μείωση του συνολικού κόστους υλικοτεχνικής υποστήριξης, διασφαλίζοντας έτσι ότι τα σιτηρά και οι ελαιούχοι σπόροι της Ουκρανίας μπορούν να μεταφερθούν σε μεγαλύτερη απόσταση εντός της Ένωσης και πέραν αυτής, ανάλογα με τις ανάγκες.

(4)

Ως αποτέλεσμα του υψηλού κόστους της υλικοτεχνικής υποστήριξης και των εμποδίων που περιγράφονται ανωτέρω, σημειώθηκε αύξηση των εισαγωγών σιτηρών και ελαιούχων σπόρων από την Ουκρανία στα κοντινά της κράτη μέλη.

(5)

Η κατάσταση αυτή ασκεί πίεση στις τιμές σε ορισμένες περιφέρειες της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας. Επιπλέον, οι εν λόγω εισαγωγές εξαντλούν την ικανότητα αποθήκευσης και προκαλούν κορεσμό στις αλυσίδες εφοδιαστικής. Οι περιστάσεις αυτές επηρεάζουν την οικονομική βιωσιμότητα και τις προοπτικές της αγοράς των γεωργών σε ορισμένες περιφέρειες των εν λόγω κρατών μελών. Τούτο θα μπορούσε τελικά να θέσει σε κίνδυνο την κανονική λειτουργία των διαδρόμων λωρίδων αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας.

(6)

Για να αποφευχθεί η ταχεία επιδείνωση της κατάστασης, η Επιτροπή ενέκρινε ένα πρώτο μέτρο στήριξης έκτακτης ανάγκης που απευθύνεται στους πληγέντες γεωργούς στη Βουλγαρία, στην Πολωνία και στη Ρουμανία με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2023/739 της Επιτροπής (3), λαμβάνοντας ιδίως υπόψη την κατάσταση του εγχώριου εφοδιασμού και τα υλικοτεχνικά προβλήματα στα εν λόγω κράτη μέλη.

(7)

Λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα των αρνητικών οικονομικών επιπτώσεων στα συγκεκριμένα κράτη μέλη, είναι αναγκαίο να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του μέτρου στήριξης, το οποίο εγκρίθηκε δυνάμει του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2023/739, στην Ουγγαρία και στη Σλοβακία και να παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για την καλύτερη αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής.

(8)

Τούτο αποτελεί ειδικό πρόβλημα κατά την έννοια του άρθρου 221 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013. Το ειδικό αυτό πρόβλημα σε περιορισμένο αριθμό περιφερειών ορισμένων κρατών μελών δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη λήψη μέτρων δυνάμει των άρθρων 219 ή 220 του εν λόγω κανονισμού, δεδομένου ότι δεν συνδέεται ειδικά με υφιστάμενη διατάραξη της αγοράς ή με συγκεκριμένη απειλή ούτε με μέτρα που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της εξάπλωσης ασθενειών σε ζώα ή με απώλεια της εμπιστοσύνης των καταναλωτών λόγω ύπαρξης κινδύνων για τη δημόσια υγεία και για την υγεία των ζώων ή των φυτών. Επιπλέον, προκειμένου να αποφευχθεί η ταχεία περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής βιωσιμότητας των γεωργών σε ορισμένες περιφέρειες της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας, η κατάσταση απαιτεί επείγουσα παρέμβαση.

(9)

Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να θεσπιστεί η λήψη μέτρου στήριξης έκτακτης ανάγκης και να χορηγηθεί στη Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία και στη Σλοβακία χρηματοδοτική επιχορήγηση για τη στήριξη των γεωργών που πλήττονται από τις αυξημένες εισαγωγές σιτηρών και ελαιούχων σπόρων από την Ουκρανία για τη χρονική περίοδο που είναι απολύτως αναγκαία.

(10)

Το ποσό που διατίθεται στη Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία και στη Σλοβακία θα πρέπει να καθοριστεί, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη το αντίστοιχο βάρος τους στον γεωργικό τομέα της Ένωσης, με βάση τα καθαρά ανώτατα όρια για τις άμεσες ενισχύσεις που θεσπίζονται στο παράρτημα III του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) και τη σχετική αύξηση του εμπορίου σιτηρών και ελαιούχων σπόρων στις χώρες εκείνες.

(11)

Η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία θα πρέπει να διανείμουν την ενίσχυση μέσω των πλέον αποτελεσματικών διαύλων βάσει αντικειμενικών και αμερόληπτων κριτηρίων που λαμβάνουν υπόψη την έκταση των δυσκολιών και των οικονομικών ζημιών τις οποίες αντιμετωπίζουν οι γεωργοί που καλλιεργούν σιτηρά και ελαιούχους σπόρους στις πληγείσες περιοχές, μεριμνώντας παράλληλα ώστε οι εν λόγω γεωργοί να είναι οι τελικοί δικαιούχοι της ενίσχυσης και αποφεύγοντας κάθε στρέβλωση της αγοράς και του ανταγωνισμού.

(12)

Δεδομένου ότι το ποσό που διατίθεται στη Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία και στη Σλοβακία θα αντισταθμίσει μέρος μόνον της πραγματικής ζημίας που υπέστησαν οι γεωργοί στις πληγείσες περιοχές, θα πρέπει να επιτραπεί στα συγκεκριμένα κράτη μέλη να χορηγήσουν πρόσθετη εθνική στήριξη στους εν λόγω παραγωγούς, υπό τους όρους και εντός της προθεσμίας που ορίζονται στον παρόντα κανονισμό.

(13)

Προκειμένου να παρασχεθεί στη Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία και στη Σλοβακία η ευελιξία να διανείμουν την ενίσχυση όπως απαιτούν οι περιστάσεις για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γεωργοί, τα εν λόγω κράτη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα σώρευσης της ενίσχυσης με άλλη στήριξη που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, χωρίς υπεραντιστάθμιση των γεωργών.

(14)

Προκειμένου να αποφευχθεί η υπεραντιστάθμιση, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία θα πρέπει να λάβουν υπόψη τη στήριξη που χορηγείται στο πλαίσιο άλλων εθνικών ή ενωσιακών μέσων στήριξης ή ιδιωτικών καθεστώτων ώστε να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις των αυξημένων εισαγωγών σιτηρών και ελαιούχων σπόρων από την Ουκρανία στις πληγείσες περιοχές.

(15)

Δεδομένου ότι η ενίσχυση που παρέχει η Ένωση καθορίζεται σε ευρώ, είναι αναγκαίο, για την εξασφάλιση ενιαίας και ταυτόχρονης εφαρμογής, να καθοριστεί ημερομηνία για τη μετατροπή του ποσού που χορηγείται στα κράτη μέλη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως εθνικό τους νόμισμα, όπως στην περίπτωση της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Ρουμανίας. Εφόσον ο παρών κανονισμός δεν προβλέπει προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων ενίσχυσης, είναι σκόπιμο να θεωρηθεί, για τους σκοπούς του άρθρου 30 παράγραφος 3 του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2022/127 της Επιτροπής (5), η ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού ως γενεσιουργός αιτία της συναλλαγματικής ισοτιμίας όσον αφορά τα ποσά που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό.

(16)

Για δημοσιονομικούς λόγους, η Ένωση θα πρέπει να χρηματοδοτεί τις δαπάνες στις οποίες υποβάλλονται η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία μόνον εφόσον οι δαπάνες αυτές έχουν πραγματοποιηθεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας επιλεξιμότητας.

(17)

Η στήριξη για το εν λόγω μέτρο έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να καταβληθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Δεδομένου ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν πληρωμές μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2023, δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται το άρθρο 5 παράγραφος 2 του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2022/127.

(18)

Για να δοθεί η δυνατότητα στην Ένωση να ελέγξει την αποτελεσματικότητα αυτού του μέτρου έκτακτης ανάγκης, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία θα πρέπει να κοινοποιήσουν στην Επιτροπή λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του.

(19)

Για να εξασφαλιστεί ότι οι γεωργοί θα λάβουν ενίσχυση το ταχύτερο δυνατόν, θα πρέπει η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία να μπορούν να εφαρμόσουν τον παρόντα κανονισμό χωρίς καθυστέρηση. Συνεπώς, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(20)

Τα μέτρα που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό είναι σύμφωνα με τη γνώμη της επιτροπής για την κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών,