(1)

Με τη σύσταση 2003/670/ΕΚ της Επιτροπής, της 19ης Σεπτεμβρίου 2003, σχετικά με τον ευρωπαϊκό κατάλογο των επαγγελματικών ασθενειών (1), η Επιτροπή συνέστησε στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν μια σειρά μέτρων με στόχο την επικαιροποίηση και τη βελτίωση των διαφόρων πτυχών των πολιτικών τους που αφορούν τις επαγγελματικές ασθένειες. Τα μέτρα αυτά αφορούν την αναγνώριση, την αποζημίωση και την πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών, τον καθορισμό εθνικών στόχων για τη μείωση των επαγγελματικών ασθενειών, τη δήλωση και καταγραφή των περιστατικών επαγγελματικών ασθενειών, τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την επιδημιολογία των ασθενειών, την προώθηση της έρευνας στον τομέα των παθήσεων που συνδέονται με την επαγγελματική δραστηριότητα, τη βελτίωση της διάγνωσης των επαγγελματικών ασθενειών, τη διάδοση στατιστικών και επιδημιολογικών δεδομένων σχετικά με τις επαγγελματικές ασθένειες και την προώθηση της ενεργού συμβολής των εθνικών συστημάτων δημόσιας υγείας και υγειονομικής περίθαλψης στην πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών.

(2)

Η επιδημική έξαρση της νόσου COVID-19 έχει επηρεάσει όλα τα κράτη μέλη από τις αρχές του 2020, προκαλώντας σημαντικές διαταραχές σε όλους τους τομείς και τις υπηρεσίες και πλήττοντας την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Σήμερα, η επιδημιολογική κατάσταση στην ΕΕ όσον αφορά τη νόσο COVID-19 έχει βελτιωθεί, κυρίως χάρη στην ευρεία διαθεσιμότητα εμβολίων, αλλά παραμένει δύσκολη, ιδίως ενόψει πιθανών νέων κυμάτων COVID-19 και της εμφάνισης παραλλαγών του ιού SARS-CoV-2, καθώς και των περιστατικών μακράς COVID.

(3)

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή, μεταξύ άλλων μέτρων, ανακοίνωσε, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κατά την περίοδο 2021-2027 – Ασφάλεια και υγεία στην εργασία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο εργασίας» (2) (στο εξής: στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ), ότι θα επικαιροποιήσει τη σύσταση 2003/670/ΕΚ της Επιτροπής, ώστε να συμπεριλάβει τη νόσο COVID-19, με σκοπό την προώθηση της αναγνώρισης της νόσου COVID-19 ως επαγγελματικής ασθένειας από τα κράτη μέλη και την προώθηση της σύγκλισης.

(4)

Μετά την έγκριση του στρατηγικού πλαισίου της ΕΕ, η συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια και την υγεία στον χώρο εργασίας (ACSH) συγκρότησε ειδική ομάδα εργασίας με εντολή να καταρτίσει σχέδιο γνωμοδότησης προς έγκριση από την ACSH σχετικά με το θέμα της επικαιροποίησης της σύστασης 2003/670/ΕΚ, ώστε να συμπεριληφθεί η νόσος COVID-19. Στις 18 Μαΐου 2022 η ACSH εξέδωσε τη σχετική γνωμοδότηση, η οποία συνιστά τη συμπερίληψη της νόσου COVID-19 στο παράρτημα I της σύστασης 2003/670/ΕΚ, με την προσθήκη νέας καταχώρισης αριθ. 408 σχετικά με τη νόσο COVID-19 που προσβάλλει το προσωπικό το οποίο εργάζεται στους τομείς της πρόληψης ασθενειών, της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής μέριμνας, καθώς και στην παροχή κατ’ οίκον βοήθειας ή, σε πλαίσιο πανδημίας, σε τομείς όπου εκδηλώνεται επιδημική έξαρση σε δραστηριότητες στις οποίες υπάρχει αποδεδειγμένος κίνδυνος μόλυνσης.

(5)

Η παρούσα σύσταση λαμβάνει υπόψη τη γνώμη της ACSH και εισάγει τη νόσο COVID-19 στο παράρτημα I της σύστασης. Ο όρος «υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική μέριμνα» θα πρέπει να νοείται ως αναφερόμενος στις οικονομικές δραστηριότητες που εμπίπτουν στον τομέα Π της στατιστικής ταξινόμησης της NACE αναθ. 2 (3). Όσον αφορά τις οικονομικές δραστηριότητες εκτός από εκείνες που εμπίπτουν στον τομέα Π της στατιστικής ταξινόμησης NACE αναθ. 2, οι προϋποθέσεις που καθορίζονται, δηλαδή η ύπαρξη «πλαισίου πανδημίας» και η ύπαρξη «επιδημικής έξαρσης σε δραστηριότητες στις οποίες υπάρχει αποδεδειγμένος κίνδυνος μόλυνσης», θα πρέπει να νοούνται σωρευτικά. Εν προκειμένω, ως «πλαίσιο πανδημίας» θα πρέπει να νοείται η περίπτωση κατά την οποία αρμόδιοι διεθνείς φορείς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), κηρύσσουν παγκόσμια πανδημία για ορισμένες επιδημικές εξάρσεις νόσων. Η «επιδημική έξαρση» κατά την έννοια της νέας διάταξης της σύστασης θα πρέπει να ορίζεται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ή πρακτική. «Αποδεδειγμένος» κίνδυνος μόλυνσης υπάρχει σε δραστηριότητες για τις οποίες, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ή πρακτική, έχει αποδειχθεί αιτιώδης σχέση μεταξύ της εργασίας στις εν λόγω δραστηριότητες και της αυξημένης έκθεσης στον SARS-CoV-2.

(6)

Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας και λαμβανομένων υπόψη των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών στους τομείς της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής πολιτικής βάσει των Συνθηκών, ο καθορισμός των μέτρων δημόσιας υγείας που πρέπει να λαμβάνονται στο πλαίσιο οποιασδήποτε πανδημίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ισχύουν για τους χώρους εργασίας και τις εταιρείες, καθώς και η διαπίστωση της ύπαρξης επιδημικής έξαρσης σε δραστηριότητες στις οποίες είναι αποδεδειγμένος ο κίνδυνος μόλυνσης, θα πρέπει να εναπόκεινται στα κράτη μέλη, τα οποία ενεργούν σε πλήρη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ληφθεί ιδίως υπόψη ο κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας και για την κατάργηση της απόφασης αριθ. 1082/2013/ΕΕ 2020/0322(COD)] (4).

(7)

Η έκθεση της Eurostat του 2021 με τίτλο «Possibility of recognising COVID-19 as being of occupational origin at national level in EU and EFTA countries» (δυνατότητα αναγνώρισης της νόσου COVID-19 ως ασθένειας επαγγελματικής προέλευσης σε εθνικό επίπεδο στις χώρες της ΕΕ και της ΕΖΕΣ) (5) δείχνει ότι τα περισσότερα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τη νόσο COVID-19 ως επαγγελματική ασθένεια ή ως εργατικό ατύχημα, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται σε εθνικό επίπεδο.

(8)

Μολονότι η αναγνώριση των επαγγελματικών ασθενειών συνδέεται στενά με τον σχεδιασμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, ο οποίος εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, η Επιτροπή προωθεί την αναγνώριση των επαγγελματικών ασθενειών που απαριθμούνται στον ευρωπαϊκό κατάλογο επαγγελματικών ασθενειών από τα κράτη μέλη. Εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις επαγγελματικές ασθένειες, όπως αναφέρεται στο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ. Σύμφωνα με τις γενικές αρχές της πρόληψης που αποτελούν τον πυρήνα της οδηγίας-πλαισίου του 1989 για την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία (6) και τις σχετικές οδηγίες για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία, η παρούσα σύσταση θα πρέπει να αποτελέσει βασικό μέσο για την πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών σε επίπεδο ΕΕ. Επιπλέον, είναι επίσης σημαντικό να υποστηριχθούν οι εργαζόμενοι που έχουν προσβληθεί, ιδίως από τη νόσο COVID-19, και οι οικογένειες που έχουν χάσει μέλη τους εξαιτίας της έκθεσης στον ιό κατά την εργασία.

(9)

Σύμφωνα με το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κληθούν να εξασφαλίσουν την ενεργό συμμετοχή όλων των παραγόντων, ιδίως των κοινωνικών εταίρων, στην ανάπτυξη μέτρων για την αποτελεσματική πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών.

(10)

Το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ αναφέρεται στην ανάγκη για μια ενισχυμένη βάση τεκμηρίωσης για την υποστήριξη της θέσπισης νομοθεσίας και της χάραξης πολιτικής, καθώς και στην ανάγκη για έρευνα και συλλογή δεδομένων, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ως προϋπόθεση για την πρόληψη των ασθενειών και των ατυχημάτων που σχετίζονται με την εργασία. Η συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ανάλυσης και της πρόληψης σε ολόκληρη την ΕΕ.

(11)

Η σύσταση προς τα κράτη μέλη να διαβιβάζουν στην Επιτροπή και να θέτουν στη διάθεση των ενδιαφερόμενων μερών στατιστικά και επιδημιολογικά δεδομένα για τις επαγγελματικές ασθένειες που αναγνωρίζονται σε εθνικό επίπεδο παραμένει επίκαιρη, λαμβανομένου υπόψη του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7), καθώς και υπό το πρίσμα των εξελίξεων που συνδέονται με τις πιλοτικές εργασίες για τις ευρωπαϊκές στατιστικές για τις επαγγελματικές ασθένειες (EODS).

(12)

Καθήκον του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, που ιδρύθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/126 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), είναι, μεταξύ άλλων, η παροχή στα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης, καθώς και στα κράτη μέλη, των αντικειμενικών τεχνικών, επιστημονικών και οικονομικών πληροφοριών που είναι διαθέσιμες και της εξειδικευμένης εμπειρογνωσίας που απαιτούνται για τη χάραξη και την εφαρμογή εύλογων και αποτελεσματικών πολιτικών προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, καθώς και η συλλογή, η ανάλυση και η διάδοση τεχνικών, επιστημονικών και οικονομικών πληροφοριών στα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, ο Οργανισμός θα πρέπει να διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις ανταλλαγές πληροφοριών, εμπειριών και ορθών πρακτικών σχετικά με την πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών.

(13)

Τα εθνικά συστήματα υγείας και υγειονομικής περίθαλψης μπορούν να έχουν σημαντικό ρόλο στην καλύτερη πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών, κυρίως με την αύξηση της ευαισθητοποίησης του ιατρικού προσωπικού για τη βελτίωση των γνώσεων και της διάγνωσης των εν λόγω ασθενειών.

(14)

Με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις και λαμβανομένου υπόψη, αφενός, του γεγονότος ότι η συμπερίληψη της νόσου COVID-19 στο παράρτημα I της παρούσας σύστασης επείγει, ιδίως υπό το πρίσμα των πιθανών νέων κυμάτων COVID-19 και της εμφάνισης παραλλαγών του ιού SARS-CoV-2, και, αφετέρου, του γεγονότος ότι η σύσταση 2003/670/ΕΚ παραμένει σε μεγάλο βαθμό επίκαιρη και κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό, η παρούσα σύσταση θα πρέπει να συμπεριλάβει τη νόσο COVID-19 στο παράρτημα I και να επαναλάβει το περιεχόμενο της σύστασης 2003/670/ΕΚ, με την επιφύλαξη περαιτέρω επικαιροποιήσεων της παρούσας σύστασης σε μεταγενέστερο στάδιο,

1.

να εισαγάγουν το συντομότερο δυνατό στις νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις τους σχετικά με τις ασθένειες που επιστημονικά αναγνωρίζονται ως επαγγελματικές για τις οποίες μπορεί να θεμελιωθεί δικαίωμα αποζημίωσης και πρέπει να αποτελέσουν το αντικείμενο λήψης προληπτικών μέτρων, τον ευρωπαϊκό κατάλογο του παραρτήματος I·

2.

να αναλάβουν να εισαγάγουν στις νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις τους το δικαίωμα αποζημίωσης λόγω επαγγελματικών ασθενειών στους εργαζόμενους οι οποίοι υποφέρουν από πάθηση που δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο του παραρτήματος I, αλλά της οποίας είναι δυνατόν να αποδειχθούν η προέλευση και ο επαγγελματικός χαρακτήρας, ιδίως αν η πάθηση περιλαμβάνεται στο παράρτημα II·

3.

να αναπτύξουν και να βελτιώσουν αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης των επαγγελματικών ασθενειών οι οποίες αναφέρονται στον ευρωπαϊκό κατάλογο του παραρτήματος I, να προωθήσουν την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων, πραγματοποιώντας, όταν αυτό είναι αναγκαίο, ανταλλαγές πληροφοριών, εμπειριών, και ορθών πρακτικών μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία·

4.

να ορίσουν εθνικούς ποσοτικούς στόχους για τη μείωση του ποσοστού αναγνωρισμένων επαγγελματικών ασθενειών, και, κατά προτεραιότητα, εκείνων που αναφέρονται στο παράρτημα I του ευρωπαϊκού καταλόγου·

5.

να εξασφαλίσουν τη δήλωση όλων των περιστατικών επαγγελματικών ασθενειών, να καταστήσουν σταδιακά συμβατές τις στατιστικές τους για τις επαγγελματικές ασθένειες με τον ευρωπαϊκό κατάλογο του παραρτήματος I, σύμφωνα με τις υπό εξέλιξη εργασίες σχετικά με το σύστημα εναρμόνισης των ευρωπαϊκών στατιστικών για τις επαγγελματικές ασθένειες, έτσι ώστε για κάθε περιστατικό επαγγελματικής ασθένειας να υπάρχουν πληροφορίες ως προς τον παράγοντα ή το αίτιο που την προκάλεσε, την ιατρική διάγνωση και το φύλο του ασθενούς·

6.

να καθιερώσουν ένα σύστημα συλλογής πληροφοριών ή δεδομένων σχετικά με την επιδημιολογία των ασθενειών που περιέχονται στο παράρτημα II ή κάθε άλλης ασθένειας επαγγελματικού χαρακτήρα·

7.

να προωθήσουν την έρευνα στον τομέα των παθήσεων που συνδέονται με την επαγγελματική δραστηριότητα, ιδίως δε των παθήσεων που περιέχονται στο παράρτημα II και των διαταραχών ψυχοκοινωνικής φύσης·

8.

να εξασφαλίσουν ευρεία διάδοση των εγγράφων που βοηθούν στη διάγνωση των επαγγελματικών ασθενειών οι οποίες περιλαμβάνονται στους εθνικούς καταλόγους τους, λαμβάνοντας υπόψη κυρίως τις βοηθητικές σημειώσεις για τη διάγνωση των επαγγελματικών ασθενειών που δημοσίευσε η Επιτροπή·

9.

να διαβιβάσουν στην Επιτροπή τα στατιστικά και επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με τις αναγνωρισμένες επαγγελματικές ασθένειες σε εθνικό επίπεδο και να εξασφαλίσουν ότι οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν πρόσβαση σε αυτά, ιδίως μέσω του δικτύου πληροφοριών που δημιούργησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία·

10.

να προωθήσουν ενεργό συμβολή των εθνικών συστημάτων υγείας στην πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών, ιδίως με την αύξηση της ευαισθητοποίησης του ιατρικού προσωπικού για τη βελτίωση των γνώσεων και της διάγνωσης των ασθενειών αυτών.