(1)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, που συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη των οικονομιών των κρατών μελών. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα επικαιροποιηθεί τον Ιούνιο του 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2)

Στις 24 Νοεμβρίου 2021, η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών για το 2022. Ελήφθη δεόντως υπόψη η κοινωνική δέσμευση του Πόρτο, που υπογράφηκε στις 7 Μαΐου 2021, για την περαιτέρω υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017. Στις 25 Μαρτίου 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022. Στις 24 Νοεμβρίου 2021, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης, στην οποία η Πορτογαλία συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση του 2022 για την απασχόληση, η οποία αναλύει την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο εξέδωσε τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (4) («σύσταση του 2022 για τη ζώνη του ευρώ») στις 5 Απριλίου 2022 και την κοινή έκθεση για την απασχόληση στις 14 Μαρτίου 2022.

(3)

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μετά την παγκόσμια πανδημία, μετέβαλε σημαντικά το γεωπολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Ο αντίκτυπος της εισβολής στις οικονομίες των κρατών μελών έγινε αισθητός, μεταξύ άλλων με την αύξηση των τιμών της ενέργειας, των τροφίμων και των πρώτων υλών και τις προοπτικές ασθενέστερης ανάπτυξης. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας επιβαρύνουν σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά που δοκιμάζονται ή κινδυνεύουν από την ενεργειακή φτώχεια καθώς και εταιρείες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Η Ένωση διαπιστώνει επίσης μια άνευ προηγουμένου εισροή ανθρώπων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Οι οικονομικές επιπτώσεις του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας έχουν επηρεάσει ασύμμετρα τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, στις 4 Μαρτίου 2022, η οδηγία 2001/55/ΕΚ (5) του Συμβουλίου ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά με την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/382 (6) του Συμβουλίου, η οποία παρέχει στους εκτοπισθέντες από την Ουκρανία το δικαίωμα νόμιμης διαμονής στην Ένωση, καθώς και πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην αγορά εργασίας, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στη στέγαση και στην κοινωνική πρόνοια.

(4)

Λαμβανομένης υπόψη της ταχέως μεταβαλλόμενης οικονομικής και γεωπολιτικής κατάστασης, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο συνεχίζει τον εκτεταμένο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης το 2022, ενώ παράλληλα εξελίσσεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις εφαρμογής του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, όπως περιγράφεται στην ετήσια έρευνα του 2022 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η εφαρμογή των εγκριθέντων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια καλύπτουν όλες τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν στους κύκλους των Ευρωπαϊκών Εξαμήνων του 2019 και του 2020 ή ένα σημαντικό υποσύνολό τους. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2019 και του 2020 παραμένουν εξίσου συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, επιπλέον των άλλων ειδικών ανά χώρα συστάσεων που έχουν εκδοθεί έως την ημερομηνία υποβολής αυτών των αναθεωρημένων, επικαιροποιημένων ή τροποποιημένων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(5)

Η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης εφαρμόζεται από τον Μάρτιο του 2020. Στην ανακοίνωσή της της 3ης Μαρτίου 2021, με τίτλο «Ένας χρόνος από την έξαρση της πανδημίας COVID-19: απόκριση σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής», η Επιτροπή εξέφρασε την άποψη ότι η απόφαση όσον αφορά την απενεργοποίηση ή τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής θα πρέπει να ληφθεί στο πλαίσιο συνολικής αξιολόγησης της κατάστασης της οικονομίας, με βασικό ποσοτικό κριτήριο το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας στην Ένωση ή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα (τέλη του 2019). Η αυξημένη αβεβαιότητα και οι έντονοι κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων για τις οικονομικές προοπτικές λόγω του πολέμου στην Ευρώπη, οι άνευ προηγουμένου αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και οι συνεχιζόμενες διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού δικαιολογούν την παράταση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης έως το 2023.

(6)

Σύμφωνα με την προσέγγιση που υιοθέτησε το Συμβούλιο στη σύστασή του της 18ης Ιουνίου 2021 (7) για τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας 2021 της Πορτογαλίας, ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός μετράται επί του παρόντος καλύτερα με βάση τη μεταβολή των πρωτογενών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της νόσου COVID-19) αλλά συμπεριλαμβανομένων των δαπανών που χρηματοδοτούνται με μη επιστρεπτέα στήριξη (επιχορηγήσεις) από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της Ένωσης, ως προς τη μεσοπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη (8). Πέραν του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού, προκειμένου να αξιολογηθεί αν η εθνική δημοσιονομική πολιτική είναι συνετή και αν η σύνθεσή της συμβάλλει σε μια βιώσιμη ανάκαμψη που συνάδει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, δίνεται επίσης προσοχή στην εξέλιξη των εθνικά χρηματοδοτούμενων (9) πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της νόσου COVID-19) και των επενδύσεων.

(7)

Στις 2 Μαρτίου 2022, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει ευρείες κατευθύνσεις για τη δημοσιονομική πολιτική το 2023 («δημοσιονομικές κατευθύνσεις»), με στόχο να στηρίξει την κατάρτιση των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, να ενισχύσει τον συντονισμό των πολιτικών. Η Επιτροπή επισήμανε ότι, με βάση τις μακροοικονομικές προοπτικές των χειμερινών προβλέψεων του 2022, η μετάβαση από έναν συνολικό υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό την περίοδο 2020-2022 σε έναν γενικά ουδέτερο συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό φαίνεται πρόσφορη το 2023, ενώ βρίσκεται σε ετοιμότητα ώστε να αντιδρά ανάλογα με την εξελισσόμενη οικονομική κατάσταση. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 θα πρέπει να συνεχίσουν να διαφοροποιούνται μεταξύ των κρατών μελών και να λαμβάνουν υπόψη πιθανές δευτερογενείς συνέπειες μεταξύ των χωρών. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αποτυπώσουν τις κατευθύνσεις στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις οικονομικές εξελίξεις και να προσαρμόζει αναλόγως τις κατευθύνσεις πολιτικής της, το αργότερο στο πλαίσιο της εαρινής δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στα τέλη Μαΐου του 2022.

(8)

Όσον αφορά τις δημοσιονομικές κατευθύνσεις, οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 λαμβάνουν υπόψη την επιδείνωση των οικονομικών προοπτικών, την αυξημένη αβεβαιότητα και περαιτέρω κινδύνους δυσμενέστερων εξελίξεων, καθώς και τον υψηλότερο πληθωρισμό σε σύγκριση με τις χειμερινές προβλέψεις του 2022 της Επιτροπής. Σε αυτό το πλαίσιο, η δημοσιονομική απόκριση πρέπει να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια και να διατηρήσει την αγοραστική δύναμη των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών, ώστε να μετριαστεί ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών της ενέργειας και να περιοριστούν κατά το δυνατόν οι πληθωριστικές πιέσεις από τις έμμεσες επιπτώσεις μέσω στοχευμένων και προσωρινών μέτρων. Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να παραμείνει ευέλικτη ώστε να προσαρμόζεται στις ταχέως εξελισσόμενες συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των προκλήσεων που ανακύπτουν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας όσον αφορά την άμυνα και την ασφάλεια, και πρέπει να είναι διαφοροποιημένη μεταξύ των κρατών μελών ανάλογα με τη δημοσιονομική και οικονομική τους κατάσταση, μεταξύ άλλων όσον αφορά την έκθεσή τους στην κρίση και την εισροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία.

(9)

Στις 22 Απριλίου 2021, η Πορτογαλία υπέβαλε στην Επιτροπή το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης που ορίζονται στο παράρτημα V του εν λόγω κανονισμού. Στις 13 Ιουλίου 2021, το Συμβούλιο εξέδωσε την εκτελεστική απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Πορτογαλίας (10). Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από την έκδοση απόφασης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, που αναφέρει ότι η Πορτογαλία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10)

Στις 29 Απριλίου 2022, η Πορτογαλία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 και το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2022, σύμφωνα με την προθεσμία που ορίζεται στο άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2022 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Πορτογαλίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την υλοποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11)

Στις 23 Μαΐου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2022 για την Πορτογαλία. Αξιολόγησε την πρόοδο της Πορτογαλίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο το 2019, το 2020 και το 2021 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Πορτογαλίας, με βάση τον πίνακα αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα. Με βάση την εν λόγω ανάλυση, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και τις νέες και αναδυόμενες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκύπτουν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Πορτογαλίας όσον αφορά την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της Ένωσης για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12)

Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Πορτογαλία και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 23 Μαΐου 2022. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Πορτογαλία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, οι ευπάθειες σχετίζονται με το υψηλό εξωτερικό, ιδιωτικό και δημόσιο χρέος σε συνθήκες χαμηλής αύξησης της παραγωγικότητας.

(13)

Στις 14 Απριλίου 2022 η Πορτογαλία υπέβαλε νέο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για το 2022. Η πλήρης αξιολόγηση του εν λόγω σχεδίου θα πρέπει να παρουσιαστεί σε γνώμη της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 473/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11).

(14)

Στη σύστασή του της 20ής Ιουλίου 2020 (12), το Συμβούλιο συνέστησε στην Πορτογαλία να λάβει, το 2020 και το 2021, όλα τα αναγκαία μέτρα, σύμφωνα με τη γενική ρήτρα διαφυγής, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, την ενίσχυση της οικονομίας και τη στήριξη της επακόλουθης ανάκαμψης. Επίσης, συνέστησε στην Πορτογαλία να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών που αποσκοπούν στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, με παράλληλη ενίσχυση των επενδύσεων. Το 2021, σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Πορτογαλίας μειώθηκε σε 2,8 % από 5,8 % του ΑΕΠ το 2020. Η απόκριση της Πορτογαλίας σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής στήριξε την οικονομική ανάκαμψη το 2021, ενώ τα προσωρινά μέτρα έκτακτης ανάγκης μειώθηκαν από 2,3 % του ΑΕΠ το 2020 σε 2,2 % το 2021. Τα μέτρα που ελήφθησαν από την Πορτογαλία το 2021 ευθυγραμμίζονταν με τη σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020. Τα δημοσιονομικά μέτρα διακριτικής ευχέρειας που εγκρίθηκαν από την κυβέρνηση το 2020 και το 2021 ήταν κατά κύριο λόγο προσωρινά ή συνοδεύονταν από αντισταθμιστικά μέτρα. Ταυτόχρονα, ορισμένα από τα μέτρα διακριτικής ευχέρειας που εγκρίθηκαν από την κυβέρνηση κατά την περίοδο 2020-2021 δεν ήταν προσωρινά ούτε συνοδεύονταν από αντισταθμιστικά μέτρα και συνίσταντο κυρίως σε δαπάνες σχετικές με την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της πρόσληψης επιπλέον επαγγελματιών του τομέα της υγείας από το εθνικό σύστημα υγείας, προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα αντίδρασής του. Σύμφωνα με στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το χρέος της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε σε 127,4 % του ΑΕΠ το 2021 από 135,2 % του ΑΕΠ το 2020.

(15)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022 είναι συντηρητικό το 2022 και ρεαλιστικό στη συνέχεια (13). Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,0 % το 2022 και κατά 3,3 % το 2023. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής προβλέπουν εντονότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,8 % το 2022 και χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,7 % το 2023. Η διαφορά οφείλεται στην εντονότερη αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των καθαρών εξαγωγών στις προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022, καθώς και στη μικρότερη αύξηση των επενδύσεων και των καθαρών εξαγωγών για το 2023. Στο πρόγραμμα σταθερότητας του 2022, η κυβέρνηση αναμένει ότι το ονομαστικό έλλειμμα θα μειωθεί στο 1,9 % του ΑΕΠ το 2022 και στο 0,7 % το 2023. Η μείωση το 2022 αντικατοπτρίζει κυρίως την ισχυρή ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας και την άρση των περισσότερων έκτακτων μέτρων που σχετίζονταν με την πανδημία. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2022, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί στο 120,8 % το 2022 και στη συνέχεια στο 115,4 % το 2023. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις του 2022 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 1,9 % και 1,0 % του ΑΕΠ αντίστοιχα για το 2022 και το 2023. Το γεγονός αυτό συνάδει με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022 για το 2022, το οποίο είναι ελαφρώς υψηλότερο για το 2023, κυρίως λόγω των υψηλότερων τρεχουσών δαπανών στις προβλέψεις της Επιτροπής για το δεύτερο έτος. Οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής προβλέπουν χαμηλότερο δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ σε ποσοστό 119,9 % το 2022 και παρόμοιο δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ σε ποσοστό 115,3 % το 2023. Η διαφορά το 2022 οφείλεται στις προβλέψεις της Επιτροπής για ισχυρότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά το εν λόγω έτος. Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, η μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (10ετής μέσος ρυθμός) εκτιμάται σε 1,5 %. Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνει τις επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας οι οποίες μπορούν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη της Πορτογαλίας.

(16)

Το 2022, η κυβέρνηση κατήργησε σταδιακά την πλειονότητα των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της κρίσης της νόσου COVID-19, με αποτέλεσμα τα προσωρινά μέτρα έκτακτης ανάγκης να προβλέπεται ότι θα μειωθούν από 2,2 % του ΑΕΠ το 2021 σε 0,7 % το 2022. Το δημόσιο έλλειμμα του 2022 επηρεάζεται από τα μέτρα που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, τα οποία, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022, εκτιμώνται σε 0,6 % του ΑΕΠ το 2022, ενώ πρόκειται να αντιστραφούν πλήρως έως το 2023 (14). Τα μέτρα αυτά συνίστανται κυρίως σε κοινωνικές μεταβιβάσεις προς τα φτωχότερα νοικοκυριά, περικοπές στους έμμεσους φόρους κατανάλωσης ενέργειας και επιδοτήσεις για την κατανάλωση ενέργειας. Σύμφωνα με όσα έχουν ανακοινωθεί, τα εν λόγω μέτρα είναι προσωρινά. Ωστόσο, σε περίπτωση που οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν υψηλές το 2023, ορισμένα από τα εν λόγω μέτρα θα μπορούσαν να διατηρηθούν. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά δεν είναι στοχευμένα, ιδίως η γενική μείωση του φόρου επί των καυσίμων. Το δημόσιο έλλειμμα επηρεάζεται επίσης από το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία, το οποίο, στις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, προβλέπεται να ανέλθει σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022 (15).

(17)

Στη σύστασή του της 18ης Ιουνίου 2021, το Συμβούλιο συνέστησε στην Πορτογαλία να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, θα πρέπει να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Το Συμβούλιο συνέστησε επίσης στην Πορτογαλία να περιορίσει την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών. Συνέστησε επίσης στην Πορτογαλία να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα, και ταυτόχρονα να αυξήσει τις επενδύσεις για να ενισχυθεί το αναπτυξιακό δυναμικό.

(18)

Το 2022, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής και συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που ενσωματώνονται στο πρόγραμμα σταθερότητας του 2022 της Πορτογαλίας, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός προβλέπεται να είναι υποστηρικτικός στο-2,0 % του ΑΕΠ (16). Η Πορτογαλία σχεδιάζει να συνεχίσει να στηρίζει την ανάκαμψη χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται με επιχορηγήσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της Ένωσης στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,5 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2021. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,2 εκατοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ το 2022 (17). Επομένως, η Πορτογαλία σχεδιάζει να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 1,1 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2022. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλαμβάνει τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (0,6 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ), ενώ η αύξηση του μισθολογικού κόστους του δημόσιου τομέα, οι δαπάνες που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού και η ενδιάμεση κατανάλωση αναμένεται να συνεχίσουν να ασκούν ανοδική πίεση στις τρέχουσες δαπάνες. Ειδικότερα, η υψηλότερη αύξηση των τιμών καταναλωτή σε σύγκριση με τον αποπληθωριστή ΑΕΠ προβλέπεται επίσης να επηρεάσει την επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2022, αυξάνοντας τις δαπάνες για τη δημόσια κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Η Πορτογαλία αναμένεται να περιορίσει γενικά την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών το 2022, δεδομένου ότι η σημαντική επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών το 2022 οφείλεται κυρίως στα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, καθώς και στο κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία.

(19)

Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις του 2022 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα ανέλθει σε 0,0 % του ΑΕΠ με βάση την παραδοχή αμετάβλητης πολιτικής (18). Η Πορτογαλία προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας το 2023 για να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις για τη στήριξη της ανάκαμψης. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται με επιχορηγήσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλα ταμεία της Ένωσης στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,2 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,3 εκατοστιαίων μονάδων το 2023 (19). Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) το 2023 προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 0,7 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή περιλαμβάνει τον αντίκτυπο της σταδιακής κατάργησης των μέτρων για την αντιμετώπιση των αυξημένων τιμών ενέργειας (0,6 % του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, η υψηλότερη αύξηση των τιμών καταναλωτή σε σύγκριση με τον αποπληθωριστή ΑΕΠ το 2022 προβλέπεται επίσης να επηρεάσει τη συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023, αυξάνοντας τις δαπάνες για τις συντάξεις και τις κοινωνικές παροχές ως αποτέλεσμα της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής.

(20)

Στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά στο 0,3 % του ΑΕΠ το 2024 και να επιτύχει ισοσκελισμένη θέση το 2025. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να παραμείνει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθερότητας 2022, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί έως το 2025, συγκεκριμένα σε 109,8 % το 2024 και στη συνέχεια σε 105,9 % το 2025. Σύμφωνα με την ανάλυση της Επιτροπής, οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του χρέους φαίνονται υψηλοί μεσοπρόθεσμα.

(21)

Μια πιο φιλική προς την ανάπτυξη σύνθεση των δημόσιων οικονομικών, τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και στο σκέλος των δαπανών του δημόσιου προϋπολογισμού, θα στηρίξει τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα της Πορτογαλίας, θα βελτιώσει το επιχειρηματικό περιβάλλον και θα συμβάλει σε μια ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς. Όσον αφορά το φορολογικό σύστημα της Πορτογαλίας, υπάρχουν στοιχεία (20) που δείχνουν ότι το σύστημα φορολογικών ελαφρύνσεων της χώρας είναι μάλλον επαχθές και όχι επαρκώς διαφανές (έχουν εντοπιστεί περισσότερες από 500 φορολογικές ελαφρύνσεις, κατανεμημένες σε περισσότερα από 60 νομικά κείμενα) και ότι η οικονομική αποτελεσματικότητα των φορολογικών δαπανών θα ωφεληθεί από τη συνεπή παρακολούθηση και αξιολόγησή τους. Επιπλέον, η διάρθρωση των συντελεστών φορολογίας εταιρειών επιδεινώνεται από κρατικά και δημοτικά τέλη, γεγονός που περιπλέκει την κατάσταση για τους φορολογούμενους και δημιουργεί πρόσθετη επιβάρυνση για τη φορολογική διοίκηση. Οι άμεσες παρακρατήσεις φόρου είναι συχνά υπερβολικά υψηλές, με αποτέλεσμα να προκύπτει μεγάλος αριθμός αιτημάτων επιστροφής κατά το επόμενο έτος. Το πάγιο κόστος της είσπραξης φόρων είναι σχετικά υψηλό (το 2019 ήταν περίπου 20 % υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ-27) και οι επενδύσεις της φορολογικής διοίκησης σε τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών είναι χαμηλές σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ένωσης (στο 5,7 % των λειτουργικών δαπανών της φορολογικής διοίκησης το 2019, ήτοι σχεδόν το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ-27). Στο πλαίσιο αυτό, η αύξηση της αποτελεσματικότητας των φορολογικών αρχών θα συμβάλει στη μείωση του χρόνου καταβολής των φόρων στην Πορτογαλία και του όγκου των ληξιπρόθεσμων φορολογικών οφειλών (στο 37,1 % των συνολικών καθαρών εσόδων στο τέλος του 2019, ήταν μεταξύ των υψηλότερων στην Ένωση). Όσον αφορά το σύστημα κοινωνικής προστασίας της Πορτογαλίας, η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών μεταβιβάσεων για τη μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων είναι κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης. Ειδικότερα, η επάρκεια του ελάχιστου εισοδήματος είναι σε χαμηλό επίπεδο που ανέρχεται στο 37,5 % του ορίου φτώχειας (Ένωση: 58,9 %). Ταυτόχρονα, πολλές κοινωνικές παροχές φαίνεται να εξυπηρετούν παρόμοιους στόχους, γεγονός που οδηγεί επίσης σε πολυπλοκότητα. Ο επακόλουθος κατακερματισμός του συστήματος κοινωνικής προστασίας οδηγεί σε σχετικά χαμηλά ποσοστά αξίωσης δικαιωμάτων και σε έλλειψη αποτελεσματικής εστίασης σε όσους έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, γεγονός που εμποδίζει την κάλυψη και κατ’ επέκταση την επάρκεια των κοινωνικών παροχών. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική η εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την καταπολέμηση της φτώχειας.

(22)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 και το κριτήριο 2.2 του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων με ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση της υλοποίησης έως τις 31 Αυγούστου 2026. Τα μέτρα αυτά συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του συνόλου ή σημαντικού υποσυνόλου των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων που περιγράφονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις τις οποίες απηύθυνε το Συμβούλιο στην Πορτογαλία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου το 2019 και το 2020, επιπλέον των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που έχουν εκδοθεί έως την ημερομηνία έγκρισης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Ειδικότερα, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας προωθεί τις επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων οικονομικών και της οικονομικής βιωσιμότητας των κρατικών επιχειρήσεων είναι καίριας σημασίας για το σχέδιο. Το σχέδιο φιλοδοξεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας και να βελτιώσει την πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη και μακροχρόνια φροντίδα. Το σχέδιο αποσκοπεί στη βελτίωση του συνολικού επιπέδου δεξιοτήτων του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών δεξιοτήτων για διάφορες πληθυσμιακές ομάδες, καθώς και να ενισχύσει την προσφορά προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Το σχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις για τη βελτίωση των κοινωνικών υπηρεσιών, μεταξύ άλλων με την αύξηση της προσφοράς κοινωνικής και οικονομικά προσιτής στέγασης. Το σχέδιο θεσπίζει σχετικά μέτρα για τη μείωση του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας και τη στήριξη της ποιοτικής απασχόλησης και της δημιουργίας και διατήρησης των θέσεων εργασίας. Το σχέδιο αποσκοπεί ιδίως στη στήριξη της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα, το σχέδιο θεσπίζει μέτρα για την προώθηση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και για την προώθηση των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων με σκοπό την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Το σχέδιο θεσπίζει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την προώθηση των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία και την αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητάς τους. Το σχέδιο φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος.

(23)

Η εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Πορτογαλίας αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη περαιτέρω προόδου όσον αφορά την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Τα μέτρα για τη στήριξη των κλιματικών στόχων στην Πορτογαλία αντιπροσωπεύουν το 37,9 % των συνολικών πιστώσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ενώ τα μέτρα για τη στήριξη των ψηφιακών στόχων αντιπροσωπεύουν το 22,1 % των συνολικών πιστώσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους, θα βοηθήσει την Πορτογαλία να ανακάμψει γρήγορα από τις επιπτώσεις της κρίσης της νόσου COVID-19, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητά της. Η συστηματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ώστε να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(24)

Η Πορτογαλία υπέβαλε τη συμφωνία εταιρικής σχέσης, η οποία προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (21), στις 4 Μαρτίου 2022, ενώ τα άλλα προγράμματα της πολιτικής συνοχής που προβλέπονται στον εν λόγω κανονισμό υποβλήθηκαν στις 4 Ιουνίου 2022. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, η Πορτογαλία πρέπει να λάβει υπόψη τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις κατά τον προγραμματισμό των ταμείων της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021–2027. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία της χρηματοδοτικής στήριξης που θα ληφθεί από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής, ενώ παράλληλα θα προωθηθεί ο συντονισμός, η συμπληρωματικότητα και η συνοχή μεταξύ των εν λόγω ταμείων της πολιτικής συνοχής και άλλων μέσων και ταμείων της Ένωσης. Η επιτυχής εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής εξαρτάται επίσης από την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις, ώστε να στηριχτούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και η ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη.

(25)

Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύεται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Πορτογαλία αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία. Ειδικότερα, η Πορτογαλία βρίσκεται πολύ κάτω από τον μέσο όρο της Ένωσης όσον αφορά τους δείκτες διαχείρισης αποβλήτων. Το μέσο ποσοστό ανακύκλωσης σε επίπεδο δήμων είναι χαμηλό και διαρκώς μειώνεται, ενώ καταγράφονται και περιφερειακές ανισότητες. Η Πορτογαλία δεν πέτυχε τον στόχο της Ένωσης για ανακύκλωση σε ποσοστό 50 % των αστικών αποβλήτων έως το 2020. Το συνολικό ποσοστό ανακύκλωσης ανερχόταν σε 29 % το 2019 και σε 26,5 % το 2020 (προσωρινά στοιχεία), έναντι του μέσου όρου της Ένωσης (48 %). Η επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την επόμενη δεκαετία, συμπεριλαμβανομένης της επίτευξης ποσοστού 55 % όσον αφορά την ανακύκλωση αστικών αποβλήτων έως το 2025, θα απαιτήσει σημαντικές προσπάθειες. Απαιτούνται βελτιώσεις για την αύξηση της πρόληψης, της ελαχιστοποίησης, της διαλογής, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των αποβλήτων, ώστε να απομακρυνθούν τα απόβλητα από χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρωτήρες, αλλά και για τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης και επεξεργασίας αποβλήτων. Η αύξηση των τελών υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης, η θέσπιση φόρου για τα υπολειμματικά απόβλητα και η αύξηση των τελών στους δήμους που δεν επιτυγχάνουν τους στόχους ανακύκλωσης αποτελούν καλά παραδείγματα για την καλύτερη επίτευξη αυτών των στόχων. Επιπλέον, η επέκταση της χωριστής συλλογής των αποβλήτων και η περαιτέρω ανάπτυξη συστημάτων «πληρωμής κατά την απόρριψη» θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη διαδικασία.

(26)

Κατόπιν εντολής των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων της Ένωσης η οποία περιλαμβάνεται στη διακήρυξη των Βερσαλλιών, η πρόταση της Επιτροπής για το σχέδιο REPowerEU αποσκοπεί στη σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ένωσης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν. Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή προτίθεται να προσδιορίσει τα έργα, τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που είναι πλέον κατάλληλα σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, μέσω διαλόγου με τα κράτη μέλη. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση της συνολικής εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και στην παύση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.

(27)

Η Πορτογαλία έχει υψηλό ποσοστό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (το ένα τρίτο του ενεργειακού της μείγματος) και δεν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του 2020, το πετρέλαιο και το αέριο [κυρίως το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ)] εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του πρωτογενούς ενεργειακού εφοδιασμού της, σε ποσοστό 42 % και 24 % αντίστοιχα. Ο άνθρακας καταργήθηκε σταδιακά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2021, αλλά η κατανάλωση αερίου αυξήθηκε ραγδαία τα τελευταία χρόνια, εν μέρει λόγω της χαμηλότερης διαθεσιμότητας υδροηλεκτρικής ενέργειας λόγω ξηρασίας. Δεδομένου ότι το 10 % των εισαγωγών αερίου προέρχεται από τη Ρωσία, η Πορτογαλία έχει δείκτη εξάρτησης πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ένωσης (44 %), λόγω της μεγάλης εξάρτησής της από το ΥΦΑ, ενώ δεν εισάγει καθόλου πετρέλαιο και άνθρακα από τη Ρωσία (22). Παρ’ όλα αυτά, η Πορτογαλία εισάγει το 100 % των ορυκτών καυσίμων της. Για να μειωθεί αυτή η συνολική εξάρτηση από τις εισαγωγές μέσω της αυξημένης κλιματικής φιλοδοξίας της Ένωσης που επικεντρώνεται σε πιο προσιτή, ασφαλή και βιώσιμη ενέργεια, απαιτείται περαιτέρω αξιοποίηση του δυναμικού ηλιακής και αιολικής ενέργειας της Πορτογαλίας, ιδίως των υπεράκτιων δραστηριοτήτων, συγκεκριμένα με τον εξορθολογισμό των διαδικασιών αδειοδότησης και την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας. Η αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ άλλων με τεχνολογίες συνεχούς ρεύματος, καθώς και η διευκόλυνση των επενδύσεων στην αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και ανανεώσιμο υδρογόνο με το αντίστοιχο πρόσθετο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα καταστήσουν δυνατή την παροχή ευέλικτης ενέργειας ταχείας αντίδρασης, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση ενός συστήματος με υψηλό μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το χαμηλό επίπεδο διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας με την Ισπανία (και κατ’ επέκταση με τη Γαλλία) αποτελεί μία ακόμη πρόκληση για την ανθεκτικότητα του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας της Πορτογαλίας και της Ένωσης. Οι πρόσθετες διασυνοριακές διασυνδέσεις θα μπορούσαν να στηρίξουν τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση της δυναμικότητας της Ιβηρικής Χερσονήσου για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ενιαία αγορά ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων υποδομών αερίου έτοιμων για υδρογόνο, καθώς θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού με αέριο στην εσωτερική αγορά καθώς και στην αξιοποίηση του μακροπρόθεσμου δυναμικού για ανανεώσιμο υδρογόνο.

Για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, τα κατάλληλα συστήματα χρηματοδότησης, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και η ανάπτυξη πράσινων δεξιοτήτων θα αυξήσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των επενδυτικών προσπαθειών. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω απαλλαγή του τομέα των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, μεταξύ άλλων με την επιτάχυνση της ανάπτυξης υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και την προώθηση βασικών έργων στον τομέα των σιδηροδρόμων, των ποδηλατοδρόμων και των δημόσιων μεταφορών. Θα χρειαστεί ακόμα μεγαλύτερη φιλοδοξία όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση των στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση, προκειμένου η Πορτογαλία να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της δέσμης μέτρων «Fit for 55».

(28)

Μολονότι η επιτάχυνση της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και της εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων θα επιφέρει σημαντικό κόστος αναδιάρθρωσης σε διάφορους τομείς, η Πορτογαλία μπορεί να κάνει χρήση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο. Επιπλέον, η Πορτογαλία μπορεί να κάνει χρήση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, που ιδρύθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1057 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23), για τη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

(29)

Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας του 2022 και η γνώμη του (24) αποτυπώνεται στη σύσταση 1.

(30)

Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, για να εφαρμόσουν τις συστάσεις που ορίζονται στη σύσταση του 2022 σχετικά με τη ζώνη του ευρώ. Για την Πορτογαλία, αυτό αντικατοπτρίζεται ιδίως στις συστάσεις 1 και 2.

(31)

Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της αξιολόγησής της, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του 2022 και το πρόγραμμα σταθερότητας του 2022. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αντικατοπτρίζονται στις συστάσεις 1, 2 και 4. Οι συστάσεις 1 και 2 συμβάλλουν επίσης στην υλοποίηση της σύστασης του 2022 για τη ζώνη του ευρώ, ειδικότερα δε της πρώτης και της τέταρτης σύστασης για τη ζώνη του ευρώ. Οι δημοσιονομικές πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 1 συμβάλλουν στην αντιμετώπιση, μεταξύ άλλων, των ανισορροπιών που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος σε συνθήκες χαμηλής αύξησης της παραγωγικότητας. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 2 συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στη μείωση του δημόσιου, ιδιωτικού και εξωτερικού χρέους, καθώς η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα στηρίξει την ανάπτυξη, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 4 συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το υψηλό εξωτερικό χρέος σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα,