ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.6.2020

COM(2020) 265 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ














Ετήσια έκθεση του 2019 για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ

Πίνακας περιεχομένων

Foreword    

Introduction    

Section 1 – Performance and results    

1.1.A result-oriented EU budget

1.2.Horizontal priorities in the EU budget

1.3.Competitiveness for growth and jobs

1.4.Economic, social and territorial cohesion

1.5.Sustainable growth: natural resources

1.6.Security and citizenship

1.7.Global Europe

1.8.Special instruments

Section 2 – Internal control and financial management    41

2.1.The Commission manages the EU budget in a complex environment43

2.2.The Commission relies on various instruments to ensure that the taxpayers’ money is well managed49

2.3.The Commission’s control results confirm that the EU budget is well protected58

2.4.Further developments: outlook for 2020 and the 2021-2027 period70

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ    73

Πρόλογος

Με ιδιαίτερη χαρά, σας παρουσιάζω την ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ — Οικονομικό έτος 2019. Η έκθεση παρέχει επισκόπηση των επιδόσεων, της διαχείρισης και της προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ και εντάσσεται στην ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας της Επιτροπής. Αποτελεί εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Επιτροπής δυνάμει της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 1 ) και του δημοσιονομικού κανονισμού ( 2 ) και ουσιαστική συνιστώσα ενός εξαιρετικά ανεπτυγμένου συστήματος οικονομικής λογοδοσίας.

Το 2019 ήταν το τελευταίο έτος της κοινοβουλευτικής περιόδου 2014-2019, συνεπώς δόθηκε έμφαση στην ολοκλήρωση των εργασιών όσον αφορά τις προτεραιότητες της Επιτροπής Γιούνκερ και στην προετοιμασία της μετάβασης στη νέα θητεία της Επιτροπής υπό την προεδρία της προέδρου φον ντερ Λάιεν.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ συμβάλλει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας και της ανθεκτικότητάς της. Περίπου το ήμισυ του προϋπολογισμού διατίθεται για την έξυπνη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Χρησιμοποιείται επίσης για την επένδυση στο μέλλον, ιδίως στη μετάβαση σε μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή Ευρώπη. Το 2019, ο προϋπολογισμός της ΕΕ απέδειξε ακόμη μία φορά ότι μπορεί να επιφέρει ουσιαστική διαφορά στη ζωή των πολιτών της ΕΕ σε πλείστους τομείς, είτε προσφέροντας βελτιωμένες μεταφορές και καλύτερη συνδεσιμότητα στο σπίτι και κατά τις μετακινήσεις είτε βελτιώνοντας το περιβάλλον μέσω της τήρησης της υπόσχεσης για διάθεση τουλάχιστον του 20 % του προϋπολογισμού για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ στήριξε επίσης την κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα συνεχίσει να διαδραματίζει καίριας σημασίας ρόλο στη στήριξη της φιλόδοξης Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Παράλληλα, παραμένει στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων: κατά την τρέχουσα κρίση, έχουμε αξιοποιήσει όλη την ευελιξία σε επίπεδο προϋπολογισμού προκειμένου να διοχετεύσουμε ταχέως χρηματοδότηση στους τομείς όπου υπάρχουν οι μεγαλύτερες ανάγκες αποκατάστασης εξαιτίας της κρίσης.

Η τρέχουσα κρίση του κορονοϊού κατέδειξε επίσης ακόμη μία φορά πόσο σημαντικό είναι η ΕΕ να μπορεί να βασίζεται σε ένα ορθά διαστασιολογημένο και ευέλικτο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Εντός των καθορισμένων ορίων της ικανότητας και της κανονιστικής ευελιξίας του, προσφέρει τα μέσα για ταχεία ανάληψη δράσης και αντίδραση σε απρόβλεπτες και άνευ προηγουμένου κρίσεις. Ενισχυμένος από το σχέδιο ανάκαμψης «Next Generation EU», ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ θα βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της ανάκαμψης, έχοντας καταδείξει την ικανότητά του να ενεργεί ως καταλύτης αλληλεγγύης, υπευθυνότητας και καινοτομίας, εξασφαλίζοντας παράλληλα χρηστή δημοσιονομική διαχείριση καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προγραμμάτων που χρηματοδοτεί.

Η Επιτροπή δίνει μεγάλη σημασία στη διασφάλιση της υπεύθυνης και ορθής διάθεσης του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς και στη συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη προκειμένου να διασφαλίζεται ότι αποφέρει απτά αποτελέσματα επιτόπου. Στην παρούσα έκθεση παρατίθενται τα μέτρα που λαμβάνονται προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.

Η Επιτροπή παρακολουθεί με προσοχή την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ επί τόπου. Εάν διαπιστωθεί ότι τα κράτη μέλη, οι ενδιάμεσοι φορείς ή οι τελικοί δικαιούχοι δαπάνησαν κονδύλια της ΕΕ με μη ορθό τρόπο, η Επιτροπή λαμβάνει άμεσα μέτρα για την αποκατάσταση των εν λόγω σφαλμάτων και την κατάλληλη ανάκτηση των κονδυλίων. Η Επιτροπής εκτιμά ότι, μετά από διορθώσεις και ανακτήσεις κατά τα προσεχή έτη, το εναπομένον επίπεδο σφάλματος για τις δαπάνες του 2019 θα είναι κάτω του 1 % — ήτοι πολύ χαμηλότερο από το όριο σημαντικότητας του 2 %. Με την παρούσα έκθεση, η Επιτροπή αναλαμβάνει τη συνολική πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ το 2019.

Για την Επιτροπή, η συνεπής υποβολή εκθέσεων και η βελτίωση των διαφόρων μέσων ελέγχου είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε ώστε να διασφαλίζουμε ότι κάθε ευρώ που συνεισφέρουν οι φορολογούμενοι δαπανάται ορθά προς το συμφέρον των πολιτών.

Γιοχάνες Χαν, επίτροπος Προϋπολογισμού και Διοίκησης

Ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ Οικονομικό έτος 2019

Εισαγωγή

Η ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ – Οικονομικό έτος 2019 συμβάλλει καθοριστικά στην ετήσια διαδικασία απαλλαγής ( 3 ) μέσω της οποίας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ελέγχουν διεξοδικά την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η έκθεση καλύπτει τόσο τις επιδόσεις των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ όσο και τη διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ από την Επιτροπή κατά το έτος αναφοράς.

Η παρούσα έκθεση εντάσσεται σε μια ευρύτερη ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας ( 4 ), η οποία περιλαμβάνει επίσης τους ετήσιους λογαριασμούς ( 5 ), τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις μελλοντικών εισροών και εκροών για τα επόμενα 5 έτη ( 6 ), την έκθεση σχετικά με τους εσωτερικούς ελέγχους ( 7 ) και την έκθεση σχετικά με την παρακολούθηση της απαλλαγής ( 8 ).

Στο τμήμα 1 παρέχεται μια υψηλού επιπέδου επισκόπηση των επιδόσεων του προϋπολογισμού της ΕΕ το 2019, με εστίαση στα βασικά προγράμματα. Σε αυτό το τμήμα παρουσιάζονται οι πλέον πρόσφατες πληροφορίες, από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων της παρακολούθησης των προγραμμάτων, των αξιολογήσεων και των ελέγχων, σχετικά με τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν με τον προϋπολογισμό της ΕΕ έως το τέλος του 2019. Αυτό το τμήμα διαρθρώνεται με βάση τους τομείς του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.

Η παρούσα έκθεση συμπληρώνεται από πιο αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις ανά πρόγραμμα στην «Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων» (παράρτημα 1). Στην επισκόπηση συνοψίζονται τα κύρια μηνύματα όσον αφορά τις επιδόσεις από τις προγραμματικές δηλώσεις που συνοδεύουν την πρόταση για το σχέδιο προϋπολογισμού του 2021.

Στο τμήμα 2, σχετικά με τον εσωτερικό έλεγχο και τη δημοσιονομική διαχείριση, παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που έλαβε η Επιτροπή το 2019 προκειμένου να διασφαλίσει τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Με βάση τα αποτελέσματα ελέγχου που ανέφεραν οι υπηρεσίες της Επιτροπής που είναι υπόλογες για τη διαχείριση του προϋπολογισμού, επιβεβαιώνεται ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ προστατεύεται αποτελεσματικά. Με την παρούσα έκθεση η Επιτροπή αναλαμβάνει τη συνολική πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Τμήμα 1 – 
Επιδόσεις
και αποτελέσματα

1.1.Ένας προϋπολογισμός της ΕΕ προσανατολισμένος στα αποτελέσματα

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ συμβάλλει στη μετατροπή των προτεραιοτήτων της Ένωσης σε αποτελέσματα που έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των ατόμων. Πρόκειται πρωτίστως για έναν επενδυτικό προϋπολογισμό που συμβάλλει στην αντιστοίχιση των κοινών φιλοδοξιών της ΕΕ με τους πόρους που απαιτούνται για την υλοποίησή τους. Ο προϋπολογισμός επικεντρώνεται σε τομείς όπου η συγκέντρωση πόρων για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα, κάτι που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί αποτελεσματικά ή αποδοτικά από τα κράτη μέλη μεμονωμένα. Αυτό ισχύει σε ποικίλους τομείς όπως οι διασυνοριακές υποδομές, η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, τα διαστημικά προγράμματα μεγάλης κλίμακας και η πανευρωπαϊκή έρευνα.

1.1.1.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ τελεί υπό ορθή διαχείριση με ισχυρή εστίαση στα αποτελέσματα

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί κατά κύριο λόγο επενδυτικό προϋπολογισμό. Ανερχόμενος περίπου στο 1 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της ΕΕ και αντιπροσωπεύοντας περίπου το 2 % του συνόλου των δημόσιων δαπανών της ΕΕ, στόχος του είναι η συμπλήρωση των εθνικών προϋπολογισμών και η υλοποίηση των από κοινού συμφωνηθεισών προτεραιοτήτων. Σε αντίθεση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ επικεντρώνεται κυρίως στην παροχή μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης στήριξης σε στρατηγικές επενδύσεις, καθώς και στην αξιοποίηση της μόχλευσής του ώστε να λειτουργήσει ως καταλύτης για επενδύσεις από άλλες πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η διαχείριση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ πραγματοποιείται απευθείας από την Επιτροπή, για παράδειγμα στον τομέα της έρευνας, ή από κοινού με τα κράτη μέλη, όπως στην περίπτωση της πολιτικής συνοχής. Η διαχείριση περίπου των δύο τρίτων του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται από κοινού με τα κράτη μέλη μέσω επιμερισμένης διαχείρισης.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ εγκρίνεται ετησίως βάσει ενός 7ετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Διαρθρωμένος σε πέντε τομείς, περιλαμβάνει 60 χρηματοδοτικά προγράμματα που ποικίλλουν ως προς το μέγεθος και το πεδίο εφαρμογής. Σε ορισμένους τομείς πολιτικής, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί το βασικό εργαλείο υλοποίησης, όπως στην περίπτωση της κοινής γεωργικής πολιτικής. Σε άλλους τομείς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ συμπληρώνεται από κανονιστικά μέσα που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ.

Η ΕΕ διαθέτει ένα ισχυρό και ολοκληρωμένο πλαίσιο επιδόσεων, το οποίο οδηγεί στην υλοποίηση προγραμμάτων της ΕΕ που τελούν υπό ορθή διαχείριση και είναι προσανατολισμένα προς τα αποτελέσματα. Αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνει σαφείς και μετρήσιμους στόχους για κάθε πρόγραμμα, μαζί με δείκτες που παρέχουν τη βάση για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την αξιολόγηση. Αυτές οι πληροφορίες για δείκτες, σε συνδυασμό με άλλες πηγές ποιοτικών και ποσοτικών πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις όπως οι αξιολογήσεις, καθιστούν δυνατή την αξιολόγηση των επιδόσεων των προγραμμάτων και της προόδου προς την επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων. Αυτές οι πληροφορίες παρέχουν στους διαχειριστές των προγραμμάτων τη δυνατότητα να προβλέπουν και να αντιμετωπίζουν τις αδυναμίες όσον αφορά την υλοποίηση των προγραμμάτων και αποτελούν σημαντικά στοιχεία για τη λήψη δημοσιονομικών αποφάσεων.

Στο παράρτημα 1 της παρούσας έκθεσης, στην «Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων», παρουσιάζονται οι πιο πρόσφατες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις για κάθε πρόγραμμα. Παρέχεται επισκόπηση των στόχων κάθε προγράμματος μαζί με την κατάσταση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού του και τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις.

Ορισμένα χρηματοδοτικά προγράμματα έχουν σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό ενσωματωμένη την αξιολόγηση των επιδόσεων στον σχεδιασμό τους. Για παράδειγμα, για τα τρέχοντα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία δημιουργήθηκε ένα αποθεματικό επίδοσης. Το εν λόγω αποθεματικό αποδεσμεύτηκε το 2019 σε προγράμματα που κατάφεραν να επιτύχουν τα προκαθορισμένα ορόσημά τους έως το τέλος του 2018. Στην περίπτωση προγραμμάτων και προτεραιοτήτων που δεν είχαν επιτύχει τα ορόσημά τους, έγινε εκ νέου κατανομή των πόρων

Το πλαίσιο επιδόσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ και η σχετική διαδικασία υποβολής εκθέσεων ενισχύονται με την πάροδο του χρόνου. Οι έλεγχοι που διενεργούν οι εσωτερικοί και εξωτερικοί ελεγκτές έχουν συντείνει προς αυτή την κατεύθυνση. Πρόσφατες συστάσεις από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο οδήγησαν σε πιο ισόρροπη υποβολή στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις, με περισσότερη προσοχή στις προκλήσεις που προκύπτουν, μεγαλύτερη εστίαση στην αξιοπιστία και ποιότητα των δεδομένων και σαφέστερες επεξηγήσεις για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις για τη βελτίωση των επιδόσεων.

Οι βελτιώσεις θα συνεχιστούν με τις προτάσεις της Επιτροπής για πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. Με βάση τα πορίσματα ολοκληρωμένης επισκόπησης δαπανών, η Επιτροπή έχει περιλάβει μικρότερο αριθμό δεικτών υψηλότερης ποιότητας που συνδέονται στενά με τους στόχους των προγραμμάτων στις προτάσεις της για τα χρηματοδοτικά προγράμματα. Η Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο προκειμένου να εξασφαλίσει ότι αυτές οι βελτιώσεις, σε συνδυασμό με τις λοιπές αλλαγές στον σχεδιασμό των προγραμμάτων που θα συμβάλουν στη βελτίωση των επιδόσεων, αντανακλώνται στην τελική μορφή των μελλοντικών προγραμμάτων.

1.1.2.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ το 2019

Με τις ευρωπαϊκές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο, το 2019 ήταν ένα μεταβατικό έτος για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν στην ολοκλήρωση των εργασιών σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής Γιούνκερ και την προετοιμασία για το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τη νέα Επιτροπή υπό την ηγεσία της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Το στρατηγικό θεματολόγιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ( 9 ) και οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές ( 10 ) της Επιτροπής φον ντερ Λάιεν καθορίζουν το πολιτικό πλαίσιο για την προσεχή περίοδο.

Το 2019 ήταν επίσης το προτελευταίο έτος υλοποίησης των χρηματοδοτικών προγραμμάτων σύμφωνα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020. Αυτά τα προγράμματα λειτουργούν πλέον με κανονικούς ρυθμούς και συμβάλλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ. Το 2019, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις επενδύσεις στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθώς και στη στήριξη των προτεραιοτήτων της ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας.

Κατά τη διάρκεια του 2019, ο προϋπολογισμός της ΕΕ συνέβαλε στην ενίσχυση της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ανθεκτικότητάς της. Ο προϋπολογισμός στήριξε επίσης τις επενδύσεις στη διττή μετάβαση προς μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή Ευρώπη και χρηματοδότησε προγράμματα για την προαγωγή της αλληλεγγύης και της ασφάλειας τόσο εντός της ΕΕ όσο και πέραν των συνόρων της.

Το συνολικό ποσό αναλήψεων υποχρεώσεων που εκτελέστηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2019 ανήλθε σε 161 δισ. EUR ( 11 ). Περίπου το ήμισυ του ποσού αυτού (81 δισ. EUR) διατέθηκε στον τομέα 1 «Έξυπνη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», διαιρούμενο στον τομέα 1α «Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και την απασχόληση» (14 %) και στον τομέα 1β «Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή» (35 %). Ο τομέας 2 «Βιώσιμη ανάπτυξη: φυσικοί πόροι» ήταν ο δεύτερος σε μέγεθος τομέας του προϋπολογισμού, με 59 δισ. EUR (37 %). Στον τομέα 3 «Ασφάλεια και ιθαγένεια» διατέθηκαν 4 δισ. EUR, μεταξύ άλλων για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και της παράτυπης μετανάστευσης. Στον τομέα  4 «Η Ευρώπη στον κόσμο» διατέθηκαν 12 δισ. EUR, ενώ στον τομέα 5 «Διοικητικές δαπάνες της Επιτροπής» διατέθηκαν 6 δισ. EUR.

Προϋπολογισμός της ΕΕ για το 2019, πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων, ανά τομέα προϋπολογισμού. Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Όσον αφορά τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ, από τις διαθέσιμες υποβληθείσες πληροφορίες στο τέλος του 2019 που παρουσιάζονται στην «Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων» στο παράρτημα 1 προκύπτει ότι τα περισσότερα προγράμματα σημειώνουν ικανοποιητική πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων που ορίστηκαν κατά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού. Παρά τις καθυστερήσεις στην έναρξη των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής 2014-2020, η πρόοδος έχει πλέον επιταχυνθεί. Στις περιπτώσεις όπου υπήρχαν συγκεκριμένα ζητήματα που άπτονταν της υλοποίησης συγκεκριμένων προγραμμάτων, στην «Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων» παρέχονται περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τον τρόπο που το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει τις επιδόσεις και τα μέτρα μετριασμού που έχουν ληφθεί. Ωστόσο, οριστικά συμπεράσματα σχετικά με τις επιδόσεις των προγραμμάτων θα είναι δυνατόν να συναχθούν μόνο με βάση λεπτομερείς αξιολογήσεις που θα διενεργηθούν μετά το κλείσιμο των τρεχόντων προγραμμάτων. Οι επιπτώσεις της πανδημίας της νόσου COVID-19 και τα μέτρα που λαμβάνονται για τον αναπροσανατολισμό του προϋπολογισμού της ΕΕ EU με στόχο τη στήριξη της ανασύνταξης και της ανάκαμψης μετά την κρίση θα πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη στο πλαίσιο οποιασδήποτε τέτοιας αξιολόγησης.

Οι επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ αποτελούν κοινή ευθύνη των πολλών παραγόντων που εμπλέκονται στην εκτέλεσή του. Ως ο διαχειριστής του προϋπολογισμού της ΕΕ με την τελική ευθύνη για την εκτέλεση δυνάμει της Συνθήκης, η Επιτροπή συμμετέχει πλήρως μέσω της εργασιών της ώστε να διασφαλίζεται ότι τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ τελούν υπό αποδοτική και αποτελεσματική διαχείριση και ότι επιτυγχάνουν στην πράξη τα επιδιωκόμενα αποτελέσματά τους.

Ο διοικητικός προϋπολογισμός στο πλαίσιο του τομέα 5, ο οποίος στηρίζει τόσο τη δημοσιονομική διαχείριση όσο και το πλήρες φάσμα δραστηριοτήτων των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ. Σε συνεργασία με τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα, η Επιτροπή έχει λάβει μέτρα για τη βελτίωση της αποδοτικότητας όλων των πράξεών της και έχει πραγματοποιήσει σημαντική εξοικονόμηση κατά το τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής μείωσης του προσωπικού κατά 5 % από το 2013 έως το 2017 ( 12 ). Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επιβεβαίωσε αυτή την εξοικονόμηση, σημειώνοντας παράλληλα τις αρνητικές συνέπειες που είχε για το προσωπικό ( 13 ). Αυτή η εξοικονόμηση πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο όπου υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενες προσδοκίες έναντι της Επιτροπής για επίτευξη προόδου σε τομείς όπως η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, η βιομηχανική πολιτική, η οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη, η μετανάστευση, το κράτος δικαίου και η συνεργασία στον τομέα της άμυνας. Αυτές οι πιέσεις έχουν αυξηθεί λόγω του φόρτου εργασίας όσον αφορά την ανάπτυξη και της εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης απάντησης της ΕΕ στην πανδημία της νόσου COVID-19 και τις επιπτώσεις της. Κατά συνέπεια, η σταθερότητα σε επίπεδο διοικητικού προϋπολογισμού στο πλαίσιο του μελλοντικού δημοσιονομικού πλαισίου θα είναι ουσιαστικής σημασίας ώστε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συνεχίσουν να σημειώνουν πρόοδο για λογαριασμό της ΕΕ σε όλους τους τομείς προτεραιότητας.

1.2.Οριζόντιες προτεραιότητες στον προϋπολογισμό της ΕΕ

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αντιμετωπίζει ειδικές ανάγκες πολιτικής μέσω ενός ή περισσότερων προγραμμάτων. Ωστόσο, η οριζόντια φύση ορισμένων στόχων πολιτικής απαιτεί βαθύτερη ολοκλήρωση σε ολόκληρο τον προϋπολογισμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις δαπάνες που σχετίζονται με το κλίμα, την προστασία της βιοποικιλότητας και την επιδίωξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.

1.2.1.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ παρέχει ισχυρή στήριξη για την επίτευξη των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα

Η προσέγγιση της ενσωμάτωσης της διάστασης του κλίματος συνεπάγεται τη βαθιά ενσωμάτωση των δαπανών που σχετίζονται με το κλίμα σε ολόκληρο τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό. Ο τρέχων συνολικός στόχος είναι η διάθεση του 20 % των δαπανών της ΕΕ σε κλιματικούς στόχους. Το 2019, οι δαπάνες που σχετίζονται με το κλίμα υπερέβησαν αυτό τον στόχο και ανήλθαν περίπου σε 35 δισ. EUR ή στο 21 % του προϋπολογισμού της ΕΕ. Σωρευτικά κατά την περίοδο 2014-2020, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα διαθέσει 211 δισ. EUR ή το 19,8 % στην επίτευξη κλιματικών στόχων. Παρότι αυτός ο αριθμός υπολείπεται ελαφρώς του στόχου, οι ετήσιες δαπάνες που σχετίζονται με το κλίμα υπερβαίνουν σταθερά το 20 % τα τελευταία χρόνια, καλύπτοντας το χαμένο έδαφος μετά τα σχετικά χαμηλά επίπεδα νωρίτερα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Αριστερά: Συνεισφορά των δαπανών που σχετίζονται με το κλίμα ανά τομέα του προϋπολογισμού το 2019.
Δεξιά: Σχετιζόμενο με το κλίμα ποσοστό των κύριων προγραμμάτων συνεισφοράς το 2019.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Χάρη στην προσέγγιση ενσωμάτωσης, όλοι οι τομείς συμβάλλουν στην επίτευξη αυτής της πρωταρχικής προτεραιότητας. Πάνω από το 90 % των δαπανών που σχετίζονται με το κλίμα χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του τομέα «Βιώσιμη ανάπτυξη: φυσικοί πόροι» (τομέας 2), του τομέα «Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή» (τομέας 1β) και του τομέα «Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και την απασχόληση» (τομέας 1α).

Ο βαθμός στον οποίο ένα μεμονωμένο πρόγραμμα σχετίζεται με το κλίμα ποικίλλει ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής του και τη φύση των επενδύσεων. Το 2019, το 28 %, ή 16 δισ. EUR της χρηματοδότησης για την κοινή γεωργική πολιτική, και το 21 % του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής συνέβαλαν στην επίτευξη κλιματικών στόχων. Χάρη στον προσεκτικό προγραμματισμό, το ποσοστό των δαπανών για το κλίμα αυξάνεται σε άλλους τομείς: για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αύξησε τη συνεισφορά του από 0 % το 2014 σε 12 % ή 1,6 δισ. EUR το 2019.

Για να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και να αναδειχθεί στην πρώτη κλιματική ουδέτερη οικονομία στον κόσμο έως το 2050, η ΕΕ πρέπει να επιταχύνει τη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη οικονομία. Σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, η Επιτροπή έχει προτείνει έναν ακόμη πιο φιλόδοξο στόχο για την ενσωμάτωση της διάστασης του κλίματος σε όλα τα προγράμματα της ΕΕ, προκειμένου τουλάχιστον το 25 % των δαπανών της ΕΕ να κατευθύνεται σε κλιματικούς στόχους στο πλαίσιο του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού. Αυτό θα συμβάλει σημαντικά στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας από την Επιτροπή.

Επίσης, η ΕΕ καταβάλλει συντονισμένη προσπάθεια για τη στήριξη της βιοποικιλότητας. Από το 2014 έως το 2020, ο προϋπολογισμός της ΕΕ συνείσφερε 85 δισ. EUR (το 8 % των συνολικών δαπανών) για τη στήριξη της βιοποικιλότητας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου, η συνεισφορά του προϋπολογισμού ήταν σταθερή, εξαιρουμένων των πρώτων 2 ετών υλοποίησης.

Αριστερά: Συνεισφορά των δαπανών που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα για το 2019 ανά τομέα του προϋπολογισμού.

Δεξιά: Σχετιζόμενο με τη βιοποικιλότητα ποσοστό των κύριων προγραμμάτων συνεισφοράς το 2019.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παρότι η πλειονότητα των δαπανών για τη βιοποικιλότητα συνδέεται με τον τίτλο «Βιώσιμη ανάπτυξη: φυσικοί πόροι» (τομέας 2), πολλά άλλα προγράμματα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της απώλειας βιοποικιλότητας.

Το 2019, η συνεισφορά του προϋπολογισμού της ΕΕ EU στην αντιμετώπιση της απώλειας βιοποικιλότητας ανήλθε σε 13,4 δισ., ή στο 8,3 % του προϋπολογισμού. Πάνω από το 75 % των δαπανών προέρχεται από την κοινή γεωργική πολιτική.

Ως αναπόσπαστο στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα για το 2030 θα περιλαμβάνει ένα σχέδιο μετασχηματισμού για την περαιτέρω προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, με απορρέοντα οφέλη τόσο για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας όσο και για τον μετριασμό των επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση αυτής της στρατηγικής.

Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός της ΕΕ για τη στήριξη των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα παρέχονται στο παράρτημα 2 της παρούσας έκθεσης.

1.2.2.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ και το θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη

Η ΕΕ, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη της, έχει δεσμευτεί πλήρως να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της υλοποίησης του θεματολογίου του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το θεματολόγιο του 2030 είναι ένας κοινός οδικός χάρτης που εγκρίθηκε υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για έναν ειρηνικό και ευημερούντα κόσμο, ο οποίος είναι ύψιστης σημασίας για τις αξίες της ΕΕ και το μέλλον της Ευρώπης. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να υλοποιεί τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών πολιτικών της. Από την έγκριση του θεματολογίου το 2015, η ΕΕ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και συνεχίζει να ενισχύει τις προσπάθειές της.

Η ΕΕ έχει δρομολογήσει μια μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη, κυκλική οικονομία με αποδοτική χρήση των πόρων και χαμηλές εκπομπές άνθρακα, η οποία συμβαδίζει με την αύξηση της ασφάλειας, της ευημερίας και της ισότητας και τον περιορισμό των αποκλεισμών. Υπό αυτό το πρίσμα, ο στόχος του σχεδιασμού και της υλοποίησης των προγραμμάτων δαπανών της ΕΕ είναι η επίτευξη των στόχων σε κάθε τομέα πολιτικής, καθώς και η προώθηση της βιωσιμότητας μέσω των δράσεων και των παρεμβάσεων των σχετικών προγραμμάτων. Μέσω της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανάπτυξη, η ΕΕ έχει ευθυγραμμίσει επίσης την προσέγγισή της όσον αφορά την πολιτική διεθνούς συνεργασίας και ανάπτυξης με το θεματολόγιο του 2030, θέτοντας τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και τη συμφωνία του Παρισιού στο επίκεντρο της εξωτερικής της δράσης.

Δεδομένης της αλληλένδετης φύσης αυτών των στόχων, τα περισσότερα από τα προγράμματα του προϋπολογισμού της ΕΕ αποσκοπούν στην επίτευξη πολλαπλών στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Επί του παρόντος, το 75 % των προγραμμάτων του προϋπολογισμού της ΕΕ (τα 45 από τα 60) συμβάλλει στην επίτευξη αυτών των στόχων. Στο γράφημα πληροφοριών που ακολουθεί απεικονίζεται, ενδεικτικά, η πληθώρα παραδειγμάτων όσον αφορά τον τρόπο συνεισφοράς των προγραμμάτων της ΕΕ στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Η συνεκτική προσέγγιση της ΕΕ στηρίζει διάφορες πρωτοβουλίες σε ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής ανά τον κόσμο, με στόχο την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης για όλους.

1.2.3.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ: ένα ισχυρό εργαλείο αντιμετώπισης κρίσεων

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορεί να κινητοποιηθεί γρήγορα και ευέλικτα στο πλαίσιο μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής απάντησης σε κρίσεις. Απτό παράδειγμα αποτελεί η αντιμετώπιση της πανδημίας της νόσου COVID-19 . Η Επιτροπή έχει προτείνει τη χρήση όλης της ευελιξίας που διαθέτει ακόμη το τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο προκειμένου να διοχετευτεί τάχιστα χρηματοδότηση εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαία. Τα ακόλουθα παραδείγματα εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο.

·Η Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού κινητοποίησε όλα τα διαθέσιμα ταμεία της πολιτικής συνοχής προκειμένου να παράσχει άμεση στήριξη στα κράτη μέλη όσον αφορά τα μέτρα αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν την κάλυψη των πιο πιεστικών αναγκών για ιατρικές προμήθειες και εξοπλισμό, καθώς και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης μέσω προγραμμάτων βραχυπρόθεσμης εργασίας, της παροχής χρηματοδοτικής στήριξης σε ΜΜΕ και άμεσης διοχέτευσης ρευστότητας. Τα μέτρα συνοδεύονται από διάφορες ρυθμίσεις ευελιξίας, μεταξύ άλλων σχετικά με τους κανόνες συγχρηματοδότησης. Συνολικά, η πρωτοβουλία θα μπορούσε να κινητοποιήσει έως και 54 δισ. EUR από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών που έχουν προκύψει στα κράτη μέλη μετά την εκδήλωση της κρίσης.

·Το πεδίο εφαρμογής του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ επεκτάθηκε από την 1η Απριλίου 2020 ώστε να συμπεριλάβει σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Έως και 800 εκατ. EUR θα μπορούσαν να διατεθούν στα κράτη μέλη και σε υποψήφιες χώρες που έχουν πληγεί σοβαρά από την κρίση που προκάλεσε η νόσος COVID-19 για τη χορήγηση βοήθειας στον πληθυσμό (ιατρικά μέτρα, μέτρα στον τομέα της υγείας και μέτρα πολιτικής προστασίας) και τη χρηματοδότηση μέτρων που λαμβάνονται για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου.

·Ο μηχανισμός στήριξης έκτακτης ανάγκης επανενεργοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2020 με προϋπολογισμό 2.7 δισ. EUR για τη στήριξη των κρατών μελών, ενώ ο προϋπολογισμός του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (rescEU) αυξήθηκε κατά 380 εκατ. EUR. Αυτά τα χρήματα χρησιμοποιούνται για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη ώστε να προμηθεύουν και να διανέμουν τάχιστα τις προμήθειες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του κορονοϊού μέσω μέτρων που περιλαμβάνουν τη δημιουργία στρατηγικού αποθέματος ιατρικού εξοπλισμού στο πλαίσιο του rescEU, συμπεριλαμβανομένων αναπνευστικών συσκευών και μέσων ατομικών προστασίας όπως μάσκες.

·Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» για την έρευνα και την καινοτομία, η Επιτροπή προκήρυξε ειδική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη στήριξη της έρευνας σχετικά με τη νόσο COVID-19 με ειδική χρηματοδότηση για τη διεξαγωγή έρευνας έκτακτης ανάγκης. Μεταξύ των παραδειγμάτων συγκαταλέγεται μια πρώτη πρόσκληση τον Ιανουάριο του 2020 σχετικά με τη διεξαγωγή έρευνας στον τομέα της υγείας για τη νόσο COVID-19, με στόχο την ανάπτυξη εμβολίων, εναλλακτικών διαγνωστικών εξετάσεων και νέων θεραπειών και τη βελτίωση των μέτρων δημόσιας υγείας. Ως αποτέλεσμα αυτής της πρόσκλησης, 136 ερευνητικές ομάδες θα εργαστούν με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 47,5 δισ. EUR σε 17 έργα. 45 εκατ. EUR επιπλέον θα διατεθούν μέσω των δύο κοινών επιχειρήσεων της πρωτοβουλίας για τα καινοτόμα φάρμακα , καθώς και 164 εκατ. EUR μέσω πρόσκλησης που προκηρύχθηκε στο πλαίσιο του πιλοτικού σχεδίου για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας.

·Η ΕΕ, ως παγκόσμιος παράγοντας και στο πλαίσιο συλλογικής δράσης ως δίκτυο Team Europe (ΕΕ, κράτη μέλη, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα) εξασφάλισε χρηματοδοτική στήριξη για χώρες εταίρους ύψους άνω των 36 δισ. EUR, εστιάζοντας στην αντιμετώπιση της υφιστάμενης υγειονομικής κρίσης και των ανθρωπιστικών αναγκών που έχουν προκύψει, στην ενίσχυση του συστήματος υγείας, του συστήματος ύδρευσης και του αποχετευτικού συστήματος και των ικανοτήτων τους στους τομείς της έρευνας και της ετοιμότητας για τη διαχείριση της πανδημίας, καθώς και στον μετριασμό των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων. Επιπλέον, η ΕΕ προωθεί μια παγκόσμια αντιμετώπιση του κορονοϊού με εταίρους στο πλαίσιο πολυμερών σχέσεων· μια διεθνής διάσκεψη χορηγών συγκέντρωσε χορηγίες ύψους άνω των 9,8 δισ. EUR από περισσότερους από 40 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων και υπουργούς για τη στήριξη της συνεργατικής ανάπτυξης και της καθολικής χρήσης διαγνωστικών εξετάσεων, θεραπειών και εμβολίων κατά του κορονοϊού.

Πέραν αυτής της απάντησης που θα οδηγήσει σε ταχεία στήριξη, η Επιτροπή πρότεινε επίσης την αξιοποίηση των πλήρων δυνατοτήτων του προϋπολογισμού της ΕΕ ώστε να επιτευχθεί ανάκαμψη διαρκείας που θα εξασφαλίσει ευημερία. Στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 14 ), στις 27 Μαΐου 2020, η Επιτροπή πρότεινε ένα ενισχυμένο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027, σε συνδυασμό με έναν νέο ευρωπαϊκό μηχανισμό ανάκαμψης («Next Generation EU») με στόχο την αύξηση και την επίσπευση της χρηματοδότησης. Αυτές οι προτάσεις στηρίζουν την ανασύνταξη μετά την κρίση και παρέχουν ένα πλαίσιο για μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην ανθεκτικότητα και την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της ΕΕ. Η αύξηση της ευελιξίας του προϋπολογισμού της ΕΕ και η επένδυση στην ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κρίσεων και την ανθεκτικότητα σε κρίσεις θα αποτελούν προτεραιότητες στο πλαίσιο του μελλοντικού δημοσιονομικού πλαισίου.

Η χρηματοδότηση που θα συγκεντρωθεί για το Next Generation EU θα επενδυθεί μέσω τριών πυλώνων: στήριξη προς τα κράτη μέλη για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις· επανεκκίνηση της οικονομίας της ΕΕ με την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις· και αξιοποίηση των διδαγμάτων από την κρίση. Ένα παράδειγμα αξιοποίησης των διδαγμάτων από την κρίση είναι η πρόταση για το πρόγραμμα EU4Health για την περίοδο 2021-2027: ο συνολικός προϋπολογισμός ύψους 9,4 δισ. EUR σηματοδοτεί μια ουσιαστική αλλαγή στη συνεισφορά της ΕΕ στον τομέα της υγείας.

1.3.Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και την απασχόληση

Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το 2019, 23 δισ. EUR διατέθηκαν στον τομέα της ανταγωνιστικότητας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, ποσό που αντιπροσωπεύει περίπου το 15 % του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτού του τομέα του προϋπολογισμού, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές οικονομικές επενδύσεις σε υποδομές και στην έρευνα και την καινοτομία, καθώς και προς όφελος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτό το είδος επένδυσης είναι καίριας σημασίας για τη διττή μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη και ψηφιακή οικονομία και είναι θεμελιώδους σημασίας για τη βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη στην Ευρώπη.

Αυτός ο τομέας αντικατοπτρίζει επίσης την ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να κινητοποιεί επενδύσεις από άλλες πηγές. Για παράδειγμα, έως το τέλος του 2019, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων είχε κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους άνω των 458 δισ. EUR και είχε στηρίξει πάνω από 8,5 εκατ. θέσεις εργασίας ( 15 ). Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη στήριξη της οικονομίας μέσω της χρηματοδότησης επενδύσεων σε βασικές υποδομές σε τομείς όπως η ενέργεια και οι μεταφορές, καθώς και της στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Στο πλαίσιο αυτού του τομέα του προϋπολογισμού, στόχος σημαντικού ποσοστού των επενδύσεων είναι να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ διατηρεί το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα στις σημερινές παγκόσμιες αγορές. Η ανάπτυξη τεχνολογίας αιχμής και η προώθηση της χρήσης της στην ΕΕ είναι θεμελιώδους σημασίας για την εξασφάλιση της αξιοποίησης αυτής της τεχνολογίας από τους συμμετέχοντες στην αγορά και τους πολίτες. Αυτά τα προγράμματα περιλαμβάνουν επίσης επενδύσεις σε βασικές υποδομές, είτε μέσω της παροχής άμεσης χρηματοδότησης σε τομείς όπου η υφιστάμενη χρηματοδότηση είναι ανεπαρκής είτε μέσω επενδύσεων στην ανάπτυξη ή τη συντήρηση υποδομών που είναι θεμελιώδους σημασίας για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Επιπλέον, αυτός ο τίτλος του προϋπολογισμού, μαζί με άλλα τμήματα του προϋπολογισμού της ΕΕ, προβλέπει επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο, ιδίως μέσω της παροχής ευκαιριών για κινητικότητα.

1.3.1.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ καθιστά δυνατή την πράσινη μετάβαση μέσω της στήριξης της καινοτομίας και της επένδυσης στις καθαρές ενέργειες και μεταφορές

Προκειμένου να διευκολύνει την πράσινη μετάβαση, ο προϋπολογισμός της ΕΕ χρηματοδοτεί επενδύσεις σε σχετικές υποδομές, όπως για τη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και επικεντρώνεται σε έξυπνες λύσεις μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων τεχνολογιών και του συνδυασμού τους με επενδύσεις σε βασικές υποδομές.

Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» για την έρευνα και την καινοτομία είναι ένα από τα μεγαλύτερα ολοκληρωμένα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας στο είδος του παγκοσμίως. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό και χαρακτηριστικό της γενικότερης τάσης στήριξης της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» στηρίζει ολόκληρη την αλυσίδα έρευνας και ανάπτυξης, από το εργαστήριο μέχρι την αγορά. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ παράγει επιστήμη και τεχνολογία παγκοσμίου επιπέδου, απομακρύνει τα εμπόδια για την καινοτομία και διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την παροχή λύσεων σε μείζονες προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η κοινωνία. Έως το τέλος του 2019, το πρόγραμμα είχε στηρίξει πάνω από 23 000 οργανισμούς ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε κεφάλαια κινδύνου, καθώς και 5 522 ερευνητικά έργα υψηλής ποιότητας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και 44 000 καινοτομίες που περιλαμβάνουν πρωτότυπα και δραστηριότητες διενέργειας δοκιμών ( 16 ). Ωστόσο, το ποσοστό των δαπανών που σχετίζονται με το κλίμα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» παρέμειναν κάτω από το αναμενόμενο επίπεδο, στο 27 %, λόγω της δυσκολίας εκ των προτέρων αξιολόγησης του βαθμού στον οποίο ορισμένα έργα θα συμβάλουν σε στόχους που σχετίζονται με το κλίμα. Η Επιτροπή αντιμετωπίζει αυτή την κατάσταση προκηρύσσοντας πρόσκληση ειδικά για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία το 2020, με προϋπολογισμό 1 δισ. EUR. Κατά αυτό τον τρόπο, το επίπεδο των δαπανών που σχετίζονται με το κλίμα θα αυξηθεί σημαντικά.

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» προκηρύχθηκε οριζόντια πρόσκληση υποβολής προτάσεων με τίτλο «Building a low-carbon, climate-resilient future: next-generation batteries» (Διαμόρφωση ενός μέλλοντος χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών που είναι ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή: συσσωρευτές νέας γενιάς), η οποία συγκέντρωσε για πρώτη φορά όλα τα θέματα που αφορούν τους συσσωρευτές σε μία πρόσκληση στο πλαίσιο της «συμμαχίας για τους συσσωρευτές», συμπεριλαμβανομένων επτά θεμάτων που αφορούν τον τομέα των μεταφορών και τις σταθερές εφαρμογές, τα υλικά και την παραγωγή. Δεκαέξι προτάσεις έβαλαν χρηματοδότηση, με τη συνολική συνεισφορά της ΕΕ να ανέρχεται σε 97 εκατ. EUR ( 17 ).

Το έργο «Flow Induced Phase Transitions» (Σταδιακές μεταβάσεις βάσει ροής) στηρίζει καινοτομίες στο πλαίσιο των οποίων η χρήση πλαστικού αντικαθίσταται από τη δημιουργία βιώσιμης και ανθεκτικής ίνας. Το έργο παρέχει τη δυνατότητα διενέργειας δοκιμών και ανάπτυξης μιας καινοτόμου μορφής επεξεργασίας πολυμερών μέσω ελεγχόμενης στερεοποίησης με φυσικά υλικά, με μειωμένη χρήση νερού και ενέργειας. Πηγή έμπνευσης του έργου είναι ο τρόπος εργασίας των αραχνών και των μεταξοσκωλήκων και στόχος είναι η δημιουργία μιας φυσικής ίνας υψηλής απόδοσης (βιώσιμης, βιοαποικοδομήσιμης και ελαστικής) κατά τρόπο που είναι πάνω από 1 000 φορές πιο ενεργειακά αποδοτικός από τις βιομηχανικώς κατασκευαζόμενες ίνες. Χάρη στο πολύ χαμηλό επίπεδο εκπομπών CO2 που δημιουργείται και στη χρήση φυσικών πόρων, αυτή η καινοτόμα μορφή επεξεργασίας πολυμερούς θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και της παραγωγής πλαστικού. Το έργο αποτελεί πλέον μέρος της βελτιωμένης έκδοσης του πιλοτικού σχεδίου για ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας.

Σε αυτό τον τομέα, σημαντική είναι επίσης η συμβολή των διαστημικών προγραμμάτων της ΕΕ. Το πρόγραμμα Copernicus είναι το μεγαλύτερο πρόγραμμα παγκοσμίως στον τομέα της γεωσκόπησης, με επτά δορυφόρους σε λειτουργία επί του παρόντος, ενώ γίνονται προετοιμασίες για έναν όγδοο δορυφόρο, οι οποίες θα ολοκληρωθούν το 2019. Πρόκειται για ένα σημαντικό πρόγραμμα για την κατανόηση των κλιματικών συστημάτων, το οποίο προσφέρει δωρεάν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ. Το 2019, ο αριθμός των ενεργών χρηστών υπερέβη για πρώτη φορά τους 300 000 ( 18 ) — πολύ μεγαλύτερος αριθμός απ’ ό,τι αναμενόταν αρχικά. Οι υπηρεσίες του Copernicus στηρίζουν τόσο την παροχή ακριβών μετεωρολογικών προβλέψεων όσο και την παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της ρύπανσης. Μια βασική συνιστώσα του Copernicus είναι η υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, η οποία βοηθά τις αρχές πολιτικής προστασίας στην άμεση ανταπόκριση σε καταστροφές, όπως συνέβη με τις δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα και την Ιταλία το 2019, αλλά και με τις πυρκαγιές μεγάλης έκτασης στην Αυστραλία, μεταξύ άλλων.

Άμεσες επενδύσεις σε υποδομές πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», ο οποίος χρηματοδοτεί βασικές υποδομές στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών, ολοκληρώνοντας δίκτυα σε ολόκληρη την ΕΕ. Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» επικεντρώνεται σε έξυπνες λύσεις, συνδυάζοντας την ψηφιοποίηση και τις υποδομές με στόχο τη δημιουργία ασφαλών και αποδοτικών ολοκληρωμένων δικτύων για τη στήριξη της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές μέσω της εφαρμογής βιώσιμων λύσεων στον τομέα των μεταφορών και της ενέργειας, καθώς και στον ψηφιακό τομέα. Για παράδειγμα, ο μηχανισμός έχει συγχρηματοδοτήσει έργα στον τομέα των μεταφορών, τα οποία θα οδηγήσουν στον εξηλεκτρισμό πάνω από 2 000 χλμ. σιδηροδρομικών γραμμών, στην αναβάθμιση περίπου 3 000 χλμ. εσωτερικών πλωτών οδών και στη δημιουργία περίπου 13 000 σημείων ανεφοδιασμού για εναλλακτικά καύσιμα σε ολόκληρη την Ευρώπη, προωθώντας κατά αυτό τον τρόπο τον οικολογικό προσανατολισμό του τομέα των μεταφορών. Η συνιστώσα ενέργειας του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» έχει συμβάλει, μεταξύ άλλων, στον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης των κρατών της Βαλτικής, βελτιώνοντας τη συνδεσιμότητα της Ιβηρικής Χερσονήσου με την υπόλοιπη Ευρώπη και συνδέοντας την Ιρλανδία με την ηπειρωτική Ευρώπη. Όλα αυτά τα επιτεύγματα έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που χρησιμοποιούνται εν στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, σύμφωνα με τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας, η Επιτροπή αξιολογεί τους ισχύοντες κανονισμούς για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών προκειμένου να ευθυγραμμίσει περαιτέρω τις επενδύσεις της σε μεγάλες υποδομές.

Όσον αφορά τις υποδομές μεταφορών, έχει σημειωθεί πρόοδος στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, καθώς και σε σιδηροδρομικές υποδομές στα σύνορα Γερμανίας-Πολωνίας, με 95 εκατ. πολίτες να επωφελούνται από αυτές τις υποδομές.

Ναυτιλία: πορθμεία μηδενικών εκπομπών — ένας πράσινος σύνδεσμος που διασχίζει το θαλάσσιο στενό του Oresund

Η δράση αφορούσε την εισαγωγή νέων και καινοτόμων ιδεών και τεχνολογίας μέσω της μετατροπής δύο υφιστάμενων σύνθετων επιβατηγών πλοίων —τα οποία αρχικά τροφοδοτούνταν με βαρύ πετρέλαιο— σε επαναφορτιζόμενη, αμιγώς ηλεκτρική εγκατάσταση με τη χρήση αποκλειστικά συσσωρευτών. Η δράση είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πιο περιβαλλοντικά φιλικής λύσης για μια θαλάσσια οδό πολύ μεγάλης κυκλοφορίας, η οποία συνδέει τους λιμένες Helsingør (Δανία) και Helsingborg (Σουηδία) του πλήρους διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών. Επιπλέον, στους λιμένες / τερματικούς σταθμούς πορθμείων δημιουργήθηκαν οι απαιτούμενες εγκαταστάσεις παροχής ενέργειας και φόρτισης. Το έργο στήριξε την ανάπτυξη καθαρών θαλάσσιων αρτηριών μέσω της διενέργειας δοκιμών και της ανάπτυξης νέων τεχνολογικών λύσεων σε πραγματικές συνθήκες λειτουργίας.

1.3.2.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ στηρίζει την ψηφιακή μετάβαση μέσω της επένδυσης σε βασικές ψηφιακές υποδομές, στην έρευνα και σε υπηρεσίες

Η στήριξη για την υλοποίηση της ψηφιακής μετάβασης αποτελεί σημαντικό μέρος των επενδύσεων που πραγματοποιούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Πέραν της παροχής πρόσβασης στον ψηφιακό τομέα, μια σημαντική παράμετρος είναι η ασφάλεια και η ευημερία των πολιτών και των επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για την προστασία τους από κινδύνους όπως τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο είτε πρόκειται για την απευθείας ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών και της ανθεκτικότητας και της ασφάλειας βασικών υποδομών. Το όραμα είναι να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα διαλειτουργικών ψηφιακών υπηρεσιών, το οποίο θα τεθεί στη διάθεση των πολιτών, των επιχειρήσεων και των διοικήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, ώστε να μπορούν να επωφελούνται πλήρως από την ψηφιακή ενιαία αγορά.

Για τη στήριξη της ψηφιακής μετάβασης, οι πόροι του προγράμματος «Ορίζων 2020» διατέθηκαν σε έργα για την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων στον τομέα της τεχνικής νοημοσύνης και την καταπολέμηση των εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο. Στα σημαντικά έργα που υλοποιήθηκαν το 2019 περιλαμβάνεται το έργο Formobile, μια πλήρης διατερματική αλυσίδα εγκληματολογικής έρευνας που στοχεύει στον εντοπισμό κινητών συσκευών που χρησιμοποιούνται από δράστες εγκληματικών πράξεων ( 19 ), καθώς και το έργο Spider, ένα ερευνητικό έργο για τη διερεύνηση της ασφάλειας των δικτύων τηλεπικοινωνιών 5G.

Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» στηρίζει την ψηφιακή μετάβαση μέσω της παροχής αναγκαίων βασικών ευρυζωνικών υποδομών και της προώθησης της συνδεσιμότητας, καθώς και μέσω της ενσωμάτωσης της ψηφιακής καινοτομίας στον σχεδιασμό υποστηριζόμενων έργων υποδομών στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας. Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, ο προϋπολογισμός της ΕΕ διευκολύνει τη διαλειτουργικότητα συγκεκριμένων υπηρεσιών σε τομείς όπως η υγεία, η δικαιοσύνη, οι πληροφορίες κοινωνικής ασφάλισης, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η παραπληροφόρηση, οι ψηφιακές ικανότητες και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Έως το τέλος του 2019, η αξιοποίηση αυτών των υπηρεσιών στα κράτη μέλη και σε χώρες που συμμετέχουν στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο αφορούσε ένα χαρτοφυλάκιο 500 έργων. Μέσω της πρωτοβουλίας WiFi4EU, η CEF Telecom στήριξε επίσης 7 980 ευρωπαϊκούς δήμους ώστε να προσφέρουν δωρεάν συνδεσιμότητα βάσει ασύρματου δικτύου σε δημόσιους χώρους και να δημιουργήσουν ένα μέσο ίδιων κεφαλαίων, το Ταμείο Ευρυζωνικής Σύνδεσης της Ευρώπης, για την εγκατάσταση δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας.

Η υποδομή ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας εξασφαλίζει τη συνέχεια της περίθαλψης και την ασφάλεια των ασθενών για πολίτες που αναζητούν διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη, καθιστώντας δυνατή την ανταλλαγή δεδομένων πέραν των εθνικών συνόρων. Οι διασυνοριακές ηλεκτρονικές συνταγές / ηλεκτρονικές χορηγήσεις φαρμάκων παρέχουν στους ασθενείς που βρίσκονται στο εξωτερικό τη δυνατότητα να λαμβάνουν το αντίστοιχο φάρμακο που θα λάμβαναν στην χώρα καταγωγής τους. Οι υπηρεσίες φακέλων ασθενούς (Patient Summary – PS) παρέχουν στους επαγγελματίες υγείας πρόσβαση στα επαληθευμένα σημαντικά δεδομένα υγείας ενός ασθενούς που χρήζει μη προγραμματισμένης διασυνοριακής περίθαλψης. Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρονικών φακέλων ασθενών και ηλεκτρονικών συνταγών πραγματοποιούνται από το 2019, με περίπου 8 000 ηλεκτρονικές συνταγές να έχουν ήδη χορηγηθεί μεταξύ Φινλανδίας, Πορτογαλίας, Εσθονίας και Κροατίας. Το 2019, η Τσεχία, το Λουξεμβούργο, η Κροατία και η Μάλτα κατέστησαν δυνατή την ανταλλαγή φακέλων ασθενών, με την Πορτογαλία να ακολουθεί στις αρχές του 2020.

Άλλος τομέας είναι γεωεντοπισμός. Το πρόγραμμα Galileo με 26 δορυφόρους σε τροχιά ( 20 ) συμβάλλει στη βελτίωση της ακρίβειας και της αξιοπιστίας των υπηρεσιών εντοπισμού στα smartphone πάνω από 1 δισ. χρηστών παγκοσμίως. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε κρίσιμης σημασίας υπηρεσίες ασφάλειας, όπως η ασφάλεια των πτήσεων. Στο τέλος του 2019, 350 αερολιμένες που είχαν εξοπλιστεί με αυτή την υπηρεσία λειτουργούσαν σε 23 χώρες στην Ευρώπη, με τον αριθμό να αυξάνεται για πέμπτο συνεχόμενο έτος από 129 το 2014 ( 21 ).

Οι τρεις αρχικές υπηρεσίες του συστήματος Galileo (οι ανοικτές υπηρεσίες, οι εμπορικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης) παρέχονταν αδιάλειπτα το 2019, εξαιρουμένης μιας 6ήμερης διακοπής των αρχικών υπηρεσιών πλοήγησης και χρονισμού του συστήματος Galileo τον Ιούλιο του 2019 λόγω τεχνικού συμβάντος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η υπηρεσία αναζήτησης και διάσωσης του συστήματος Galileo δεν επηρεάστηκε καθόλου. Το ανεξάρτητο συμβούλιο έρευνας που συνέστησε η Επιτροπή ανέλυσε τα βαθύτερα αίτια του συμβάντος και διατύπωσε συστάσεις. Η Επιτροπή έχει αναπτύξει μια διαδικασία για την εφαρμογή των συστάσεων, ώστε να εξασφαλίζεται ότι το σύστημα Galileo είναι σταθερό, ισχυρό και ανθεκτικό.

Για πολλές από αυτές τις επενδύσεις και τις υποδομές χρειάζεται αρκετός χρόνος και οι επενδυτικοί κύκλοι είναι πολύ μεγάλοι, γεγονός που σημαίνει ότι είναι συχνά δύσκολο να αναμένονται άμεση πρόοδος και απτά αποτελέσματα. Παράλληλα, η εν λόγω χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ έχει πραγματικό αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών. Για παράδειγμα, το ένα τρίτο όλων των δήμων της ΕΕ υλοποιεί την πρωτοβουλία WiFi4EU στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», παρέχοντας δωρεάν συνδεσιμότητα βάσει ασύρματου δικτύου στους πολίτες με την υποστήριξη της ΕΕ. Οι βελτιωμένες στο πλαίσιο του Galileo υπηρεσίες εντοπισμού σώζουν ζωές, καθώς καθιστούν διαθέσιμη την τοποθεσία σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης όταν πραγματοποιείται κλήση στο αριθμό 112 από κινητά τηλέφωνα.

1.3.3.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ παρέχει ουσιαστική στήριξη σε μικρές επιχειρήσεις και επιχειρηματίες

Πέραν της ειδικής εστίασης στην πράσινη μετάβαση, ο προϋπολογισμός της ΕΕ στηρίζει γενικότερα τις επενδύσεις που είναι αναγκαίες ώστε η ΕΕ να αποκτήσει μια βιώσιμη οικονομία σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, με έμφαση στον άνθρωπο. Παρότι η έρευνα και η ανάπτυξη και οι υποδομές παραμένουν σημαντικές συνιστώσες σε αυτό τον τομέα, υπάρχουν άλλες σημαντικές πτυχές όπως η στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και η στήριξη της επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής καινοτομίας.

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 99 % του συνόλου των επιχειρήσεων. Παράγουν το 56 % της οικονομικής παραγωγής και προσφέρουν το 67 % του συνόλου της απασχόλησης ( 22 ). Παρά τη σημασία τους για την οικονομία, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως η εύρεση χρηματοδότηση σε διάφορα τμήματα της εσωτερικής αγοράς. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ παρέχει στήριξη και ευκαιρίες καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, από τη σύσταση, κατά το στάδιο της εμπορικής διάθεσης, μέχρι την πραγματοποίηση μακροπρόθεσμων επενδύσεων και την εξασφάλιση μακροχρόνιας βιωσιμότητας. Το κύριο πρόγραμμα του προϋπολογισμού που στηρίζει μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις είναι το πρόγραμμα της ΕΕ για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις , το οποίο προάγει την επιχειρηματικότητα, βοηθώντας αυτές τις επιχειρήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση και αγορές και να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους.

Τον Απρίλιο του 2020, μία από τις συνιστώσες του, ο μηχανισμός εγγύησης δανείων, ενισχύθηκε με πρόσθετους πόρους από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων ώστε να βοηθήσει τις τράπεζες να προσφέρουν ενδιάμεση χρηματοδότηση για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μέσω του εν λόγω μηχανισμού, το πρόγραμμα είχε παράσχει χρηματοδότηση σε πάνω από 500 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν σε 32 χώρες ( 23 ) έως το τέλος του 2019. Έχει βοηθήσει επίσης επιχειρήσεις που επλήγησαν από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού. Η χρηματοδοτική στήριξη παρέχεται υπό τη μορφή δανείων για κεφάλαια κίνησης (12 μηνών ή μεγαλύτερης διάρκειας), σε συνδυασμό με διακοπές πίστωσης που επιτρέπουν την καθυστερημένη αποπληρωμή υφιστάμενων δανείων. Το δίκτυο Enterprise Europe Network βοηθά επίσης μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μέσω συμπράξεων καινοτομίας σε τομείς που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19 (όπως μέσα προστασίας ή ιατρικό εξοπλισμό), καθώς και μέσω της παροχής συμβουλών σχετικά με την πρόσβαση σε ειδική χρηματοδοτική στήριξη σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Πιο στοχευμένη χρηματοδότηση εκκίνησης παρέχεται σε καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και σε πολύ μικρές και κοινωνικές επιχειρήσεις από το πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προσπάθειες επικεντρώνονται στη στόχευση συγκεκριμένων τμημάτων της αγοράς —μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με υψηλό βαθμό καινοτομίας και κοινωνικές επιχειρήσεις — που ανέκαθεν αντιμετώπιζαν ιδιαίτερες δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Οι αριθμοί είναι ενθαρρυντικοί και δείχνουν σημαντική αύξηση των επαναστατικών καινοτομιών και των εταιρειών υψηλής μεγέθυνσης. Κάθε ευρώ που επενδύεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας κινητοποιεί επακόλουθες επενδύσεις ύψους 2,4 EUR ( 24 ). Επιπλέον, χρηματοδότηση ύψους άνω των 2.7 δισ. EUR αναμένεται να αποδεσμευτεί στο πλαίσιο του προγράμματος για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία, ως αποτέλεσμα της σύναψης συμβάσεων εγγύησης αξίας 236 εκατ. EUR από την Επιτροπή με ενδιάμεσους φορείς χρηματοδότησης.

Η στήριξη της επιχειρηματικότητας είναι επίσης μη χρηματοδοτικής φύσεως στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus για νέους επιχειρηματίες, το οποίο προάγει τις ανταλλαγές μεταξύ νεότερων και πιο έμπειρων επιχειρηματιών. Το 2019, πραγματοποιήθηκαν 2 100 και πάνω από το 90 % των επιχειρηματιών που συμμετείχαν θεώρησε το πρόγραμμα επιτυχές.

Άλλη μία σημαντική συνεισφορά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ αφορά την παροχή χρηματοδότησης στο πλαίσιο του σκέλους μικρομεσαίων επιχειρήσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων. Στον τομέα της χρηματοδότησης κινδύνων για καινοτόμες πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, μαζί με εκείνες που δραστηριοποιούνται στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, το ταμείο αναμένεται να στηρίξει πάνω από 1,1 εκατ. τέτοιες επιχειρήσεις.

1.3.4.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ επενδύει στη συμμετοχή των πολιτών και τις αξίες της ΕΕ μέσω της προαγωγής της διασυνοριακής κινητικότητας

Πέραν των άμεσων επενδύσεων σε οικονομικές υποδομές και επιχειρήσεις, ο προϋπολογισμός της ΕΕ επενδύει επίσης στα άτομα και τα θεσμικά όργανα που προάγουν τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες υπό το σύνθημα της ΕΕ «Ενωμένοι στην πολυμορφία».

Το Erasmus+ προσφέρει ευκαιρίες σε νέους, σπουδαστές και προσωπικό όλων των ηλικιών για σπουδές, κατάρτιση και εθελοντισμό εντός της Ευρώπης και εκτός αυτής. Το 2019, πάνω από 900 000 άτομα είχαν την ευκαιρία να ταξιδέψουν στο εξωτερικό και αποκτήσουν νέες εμπειρίες ζωής, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και μέσω διαφόρων άλλων δυνατοτήτων ανταλλαγής ( 25 ). Αυτές οι εμπειρίες, που ενίοτε αλλάζουν τη ζωή των ατόμων, συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης και στην προαγωγή του αισθήματος της ιθαγένειας της ΕΕ.

Το πρόγραμμα για την απασχόληση και την κοινωνική καινοτομία στήριξε την κινητικότητα εργαζομένων μέσω διασυνοριακών συμπράξεων και στοχευμένων προγραμμάτων κινητικότητας. Η στήριξη σε μετακινούμενους εργαζομένους ενισχύθηκε περαιτέρω το 2019 με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας ( 26 ), αποστολή της οποίας είναι να διασφαλίζει ότι οι κανόνες της ΕΕ για την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης επιβάλλονται κατά τρόπο δίκαιο και αποτελεσματικό, διευκολύνοντας τους πολίτες και τις επιχειρήσεις ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν τα οφέλη της εσωτερικής αγοράς.

Πέραν της προώθησης της δημιουργίας δεσμών και των ανταλλαγών εντός της ΕΕ, έχει αποδειχτεί ότι η διασυνοριακή συνεργασία προάγει τη διεξαγωγή επιτυχών και σημαντικών ερευνών. Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» συνέχισε να στηρίζει διασυνοριακά δίκτυα ερευνητών. Στο πλαίσιο του σκέλους του για τις δράσεις «Marie Skłodowska-Curie», το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» συνέχισε να επενδύει σε Ευρωπαίους ερευνητές ώστε να τους παρέχει τη δυνατότητα να εργάζονται να συνεργάζονται σε άλλες χώρες, σε όλα τα στάδια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, στηρίζοντας πρωτοβουλίες που εξαλείφουν τα εμπόδια μεταξύ της πανεπιστημιακής κοινότητας, της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων.

Finally, the European Solidarity Corps is promoting solidarity activities, mainly through volunteering, traineeships and jobs, to enhance the engagement of young people and organisations in accessible and high-quality solidarity activities. Young people aged between 18 and 30 undertook volunteering activities or solidarity projects managed by organisations, institutions, bodies or groups. By the end of 2019 more than 12 000 participants had been involved in volunteering actions.

(1)

()    Άρθρο 318 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(2)

()    Άρθρο 247 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(3)

()    Η ετήσια διαδικασία απαλλαγής είναι η διαδικασία μέσω της οποίας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο παρέχουν την τελική έγκρισή τους για την εκτέλεση του προϋπολογισμού για ένα συγκεκριμένο έτος και καθιστούν την Επιτροπή πολιτικά υπόλογη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ.( https://ec.europa.eu/info/about-european-commission/eu-budget/how-it-works/annual-lifecycle/assessment/parliaments-approval_en ).

(4)

()    Άρθρο 247 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(5)

()    Άρθρο 246 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(6)

()    Άρθρο 247 παράγραφος 2 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(7)

()    Άρθρο 118 παράγραφος 8 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(8)

()    Άρθρο 261 παράγραφος 3 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(9)

()     https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2019/06/20/a-new-strategic-agenda-2019-2024/

(10)

()     https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/political-guidelines-next-commission_el.pdf

(11)

()    Αναλήψεις υποχρεώσεων από το 2019, συμπεριλαμβανομένων των διορθωτικών προϋπολογισμών και εξαιρουμένων μεταφορών και εσόδων για ειδικό προορισμό, καθώς και των ποσών για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση και το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ. Οι εκτελεσθείσες πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων ανήλθαν σε 173 δισ. EUR (βλ. ενοποιημένους ετήσιους λογαριασμούς).

(12)

()    Περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα που συνεχίζει να λαμβάνει η Επιτροπή για τη βελτίωση της αποδοτικότητας της δημοσιονομικής διαχείρισης παρέχονται στο τμήμα 2 της παρούσας έκθεσης.

(13)

()    Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, Ειδική έκθεση αριθ. 15/2019 – Εφαρμογή στην Επιτροπή της δέσμης μεταρρυθμίσεων του καθεστώτος των υπαλλήλων του 2014 — Σημαντικές οικονομίες αλλά με επιπτώσεις για το προσωπικό.

(14)

()    COM(2020) 442 final, 27.5.2020, Ο προϋπολογισμός της ΕΕ τροφοδοτεί το σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη, Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών.

(15)

()    Βλ. παράρτημα 1 — Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Διαρθρωτικών Επενδύσεων.

(16)

()    Βλ. παράρτημα 1 — Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020».

(17)

()    Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, Ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων 2019, σ. 18-19.

(18)

()    Βλ. παράρτημα 1 — Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων για το Copernicus.

(19)

()    Πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το έργο Formobile — επίσης https://formobile-project.eu/

(20)

()    Το 2019, 22 δορυφόροι Galileo είναι πλήρως λειτουργικοί για όλες τις υπηρεσίες.

(21)

()    Ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της διείσδυσης στην αγορά της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση ήταν η θέσπιση απαιτήσεων και διαδικασιών για τη χρήση του εναέριου χώρου για πλοήγηση βάσει επιδόσεων το 2018.

(22)

()    Ετήσια έκθεση για τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ 2018/2019, μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και ΜΜΕ ( https://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/performance-review_en#annual-report ).

(23)

()    Βλ. παράρτημα 1 — Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων για το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

(24)

()    Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, Ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων 2019, σ. 7

(25)

()    Βλ. παράρτημα 1 — Επισκόπηση επιδόσεων προγραμμάτων για το Erasmus.

(26)

()     Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1149 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, για την ίδρυση Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.6.2020

COM(2020) 265 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
















Ετήσια έκθεση του 2019 για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ

1.4.Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή

Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το 2019, ποσό 57 δισ. EUR διατέθηκε στα προγράμματα του συγκεκριμένου τομέα, που αντιστοιχεί στο 35 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για το εν λόγω έτος. Τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής υλοποιούνται μέσω επιμερισμένης διαχείρισης. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την κατανομή της χρηματοδότησης σε ειδικούς θεματικούς τομείς στο πλαίσιο αυτών των ταμείων, οι οποίοι προγραμματίζονται μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων.

Αποσκοπώντας στην επίτευξη κοινωνικοοικονομικής σύγκλισης, ανθεκτικότητας και εδαφικής συνοχής, η χρηματοδότηση στον τομέα της συνοχής συμβάλλει στην αντιμετώπιση τόσο υφιστάμενων όσο και αναδυόμενων προκλήσεων, θέτοντας τα θεμέλια για το βιώσιμο μέλλον της ΕΕ. Η πολιτική συνοχής συμβάλλει στην υλοποίηση των βασικών προτεραιοτήτων της ΕΕ μέσω της στήριξης της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας σε επίπεδο ΕΕ και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο. Η χρηματοδότηση διαδραματίζει καίριας σημασίας ρόλο στην προετοιμασία για την πραγματοποίηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, καθώς και στη συμβολή σε μια πιο δίκαιη και πιο κοινωνική Ευρώπη μέσω της στήριξης μέτρων για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων και της φτώχειας και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.

Ο συγκεκριμένος τομέας καλύπτει τα ακόλουθα ταμεία.

·Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το οποίο ενισχύει την οικονομική και κοινωνική συνοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της μείωσης των ανισορροπιών μεταξύ των περιφερειών. Οι δράσεις επικεντρώνονται στην καινοτομία και την έρευνα, το ψηφιακό θεματολόγιο, τη στήριξη στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και στην οικονομία και τις μεταφορές χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

·Το Ταμείο Συνοχής, το οποίο βοηθά τα κράτη μέλη με τις μεγαλύτερες αναπτυξιακές ανάγκες (εκείνα με κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ). Στόχος του είναι η μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων και η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

·Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, στόχος του οποίου είναι η στήριξη των ευκαιριών απασχόλησης και εκπαίδευσης στην ΕΕ και η βελτίωση της κατάστασης των πλέον ευάλωτων ατόμων. Λειτουργεί μέσω των επενδύσεων στο ανθρώπινο δυναμικό της ΕΕ —των εργαζομένων, των νέων και όλων εκείνων που αναζητούν εργασία— μέσω της εκπαίδευσης και της αναβάθμισης των δεξιοτήτων.

·Το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους, το οποίο στηρίζει δράσεις για την παροχή τροφίμων και βασικής συνδρομής στους απόρους.

·Η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, η οποία στηρίζει τους νέους που είναι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης να ενταχθούν στην αγορά εργασίας.

1.4.1.    Τα προγράμματα της συνοχής βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο, δημιουργούν θέσεις εργασίας και ενισχύουν την ανάπτυξη και τη σύγκλιση σε ολόκληρη την ΕΕ

Ο κύριος στόχος αυτών των προγραμμάτων είναι η μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ. Προκειμένου να επιτύχουν αυτό τον στόχο, τα κράτη μέλη διαθέτουν μεγάλη ευελιξία και έχουν ευθύνη για τον προσδιορισμό των πλέον σημαντικών τομέων πολιτικής όπου απαιτείται η ανάληψη δράσεων, οι οποίες μπορούν στη συνέχεια να υλοποιηθούν και να συγχρηματοδοτηθούν από τα προγράμματα της ΕΕ. Ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης, τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν μεγαλύτερη ή μικρότερη χρηματοδότηση σε περιορισμένο αριθμό επιλεγμένων τομέων πολιτικής. Διατίθενται σημαντικά ποσά για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τους τομείς των μεταφορών και του περιβάλλοντος και το ανθρώπινο κεφάλαιο.

Η υποστήριξη για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αποτελεί κύριο τομέα εστίασης. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης έχει στηρίξει επενδύσεις σε περισσότερες από 400 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κάτι που έχει συμβάλει στη δημιουργία 109 000 επιπλέον θέσεων εργασίας ( 1 ) και έχει συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη. Με βάση τα επιλεγμένα έργα, το ποσοστό της δημιουργίας θέσεων εργασίας έως το τέλος του 2019 σύμφωνα με τις προβλέψεις έχει φτάσει στο 83 % των συνολικών προσδοκιών για τη συνολική δημιουργία θέσεων εργασίας έως το τέλος του 2023.

Το βιοτικό επίπεδο και η συνοχή ενισχύονται περαιτέρω με τη διασύνδεση των περιφερειών της ΕΕ μέσω νέων και βελτιωμένων υποδομών μεταφορών. Τα έργα στον τομέα των μεταφορών είναι απαραίτητα ώστε να καταστεί δυνατή η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης των μειονεκτουσών περιφερειών, να παρασχεθούν στους πληθυσμούς τους περαιτέρω ευκαιρίες για ταξίδια και απασχόληση και να ενισχυθεί η ενιαία αγορά της ΕΕ. Το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης έχουν χρηματοδοτήσει 4 259 χλμ. νέων ή αναβαθμισμένων οδών και 938 χλμ. νέων ή αναβαθμισμένων σιδηροδρομικών γραμμών ( 2 ).

Μια πρόσθετη πτυχή της πολιτικής συνοχής είναι οι διαρθρωτικές βελτιώσεις που χρηματοδοτούνται, οι οποίες αποσκοπούν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και την ενίσχυση της ασφάλειας των ατόμων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης έχει παράσχει μέχρι στιγμής σε 27,5 εκατ. άτομα τη δυνατότητα να επωφεληθούν από βελτιωμένες υπηρεσίες υγείας. Μαζί με το Ταμείο Συνοχής, χρηματοδοτεί επίσης την κατασκευή αναβαθμισμένων εγκαταστάσεων ύδρευσης, σταθμών καθαρισμού λυμάτων και εγκαταστάσεων ανακύκλωσης αποβλήτων. Τα έργα που βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη αναμένεται ότι θα υπερβούν τους στόχους που έχουν οριστεί για το 2023.

Αυτά τα έργα και άλλα έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής έχουν συμβάλει σημαντικά στην παροχή βοήθειας στα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη μέλη και περιφέρειες ώστε να καλύψουν τη διαφορά με την υπόλοιπη ΕΕ όσον αφορά το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ( 3 ). Εκτιμάται ότι κάθε ευρώ που έχει δαπανηθεί στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής έχει επιφέρει αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος περίπου κατά 3 EUR( 4 ). Η επακόλουθη ανάπτυξη είναι επωφελής για ολόκληρη την ΕΕ, τόσο για τα κράτη μέλη που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Συνοχής όσο και για εκείνα που δεν χρηματοδοτούνται από το εν λόγω ταμείο. Τα κράτη μέλη που δεν χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Συνοχής επωφελούνται από τα δευτερογενή οφέλη των επενδύσεων σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές τόσο άμεσα, μέσω της αύξησης των πωλήσεων επενδυτικών προϊόντων, όσο και έμμεσα, χάρη στην αύξηση της ζήτησης από τα νοικοκυριά σε τομείς της συνοχής που δημιουργούν πρόσθετο εμπόριο ( 5 ).

Πέραν των διαρθρωτικών επενδύσεων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής, στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής παρέχεται απευθείας στήριξη σε άτομα μέσω της παροχής σε αυτά ευκαιριών για περαιτέρω εκπαίδευση και την απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων ώστε να γίνουν και να παραμείνουν ανταγωνιστικά στην αγορά εργασίας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο έχει βοηθήσει μέχρι στιγμής 26 εκατ. άτομα μέσω διαφόρων έργων έως το τέλος του 2019 ( 6 ). Εξ αυτών, 3,1 εκατ. άτομα είχαν βρει απασχόληση και 3,7 εκατ. άτομα απέκτησαν εξειδίκευση χάρη στην παρέμβαση του ΕΚΤ. Η ανεργία των νέων είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την ΕΕ. Μέσω της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων, ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει καταφέρει να μειώσει σημαντικά την ανεργία μέσω της παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε 2,7 εκατ. νεαρούς συμμετέχοντες. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στηρίζει επίσης τις μειονεκτούσες ομάδες. Για παράδειγμα, παρέσχε στήριξη σε 1,9 εκατ. άτομα με αναπηρία, καθώς και σε 3,9 εκατ. μετανάστες και άτομα αλλοδαπής προέλευσης μέσω της πρόσβασης σε εκπαίδευση και κατάρτιση, ενισχύοντας την απασχολησιμότητά τους. Συνολικά, το 40 % των ατόμων που επωφελούνται από έργα που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, βρίσκουν εργασία και λαμβάνουν κατάρτιση ανήκουν σε μειονεκτούσες ομάδες.

1.4.2.    Οι δαπάνες στον τομέα της συνοχής στηρίζουν την πράσινη μετάβαση μέσω επενδύσεων στη βιωσιμότητα και το εργατικό δυναμικό

Οι δαπάνες στον τομέα της συνοχής παρέχουν ισχυρή στήριξη για την υλοποίηση των φιλόδοξων πολιτικών της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα, βοηθούν τις περιφέρειες και τις πόλεις να επιτύχουν τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και συμβάλλουν σε μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση. Στο πλαίσιο του προγράμματος 2014-2020 θα επενδυθούν πάνω από 47,5 δισ. EUR ( 7 ) στην οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή έως το τέλος του 2023.

Αν και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί κοινή προσπάθεια, δεν ξεκινούν όλες οι περιφέρειες και όλα τα κράτη μέλη από το ίδιο σημείο. Συχνά, υπάρχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης και της βιωσιμότητας της οικονομίας. Το γεγονός αυτό αναγνωρίζεται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, καθώς το ένα από τα δύο κύρια σκέλη του Ταμείου Συνοχής έχει ως στόχο την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων σε λιγότερο ανεπτυγμένα από οικονομική άποψη κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης στηρίζει τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία κυρίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.

Οι βιώσιμες πράσινες επενδύσεις επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω των δράσεων μετριασμού και προσαρμογής. Κατά συνέπεια, οι δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής αφορούν συνολικά τα έργα στο πλαίσιο των οποίων αντιμετωπίζονται τα υποκείμενα αίτια της κλιματικής αλλαγής με στόχο την επιβράδυνση ή την ανάσχεσή της. Οι δράσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αφορούν έργα που αυξάνουν την ανθεκτικότητα της οικονομίας και των υποδομών της ΕΕ έναντι των αναμενόμενων ή πραγματικών αλλαγών του κλίματος. Μεγάλα έργα σε αυτό τον τομέα οδηγούν στη βελτίωση αντιπλημμυρικών συστημάτων, με τα έργα που χρηματοδοτούνται να καλύπτουν 4 εκατ. άτομα, και συστημάτων προστασίας από δασικές πυρκαγιές, με έργα που καλύπτουν 10,8 εκατ. άτομα ( 8 ).

Μέχρι στιγμής, στα επιτεύγματα όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνεται η διατήρηση οικοτόπων που αντιστοιχούν σε έκταση περίπου 3 εκατ. εκταρίων, με τη διατήρηση 9 εκατ. εκταρίων επιπλέον να έχει ήδη σχεδιαστεί ( 9 ). Τα έργα της πολιτικής συνοχής ήταν επίσης επιτυχή όσον αφορά την υλοποίηση μεγάλου αριθμού έργων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτά τα έργα έχουν ήδη οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που ισοδυναμεί με 1,3 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ενώ έχουν ήδη επιλεγεί περαιτέρω έργα τα οποία θα οδηγήσουν σε πρόσθετη μείωση που θα αντιστοιχεί περίπου σε 10,3 εκατ. τόνους ετησίως ( 10 ) ( 11 ). Αυτή η μείωση έχει επιτευχθεί μέσω έργων που αφορούν, μεταξύ άλλων, την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη χορήγηση χρηματοδότησης για την παραγωγή πρόσθετης δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής πάνω από 1 000 MW από αυτές τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ( 12 ).

Επιπλέον, η Επιτροπή συμμετέχει ενεργά στην πρωτοβουλία για τις περιοχές εξόρυξης άνθρακα υπό μεταβατικό καθεστώς, στο πλαίσιο της οποίας παρέχεται ειδικά προσαρμοσμένη στήριξη για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας σε 13 πιλοτικές βιομηχανικές περιφέρειες υψηλής έντασης γαιάνθρακα και άνθρακα. Αυτές οι προσπάθειες θα συνεχιστούν στο μελλοντικό δημοσιονομικό πλαίσιο με την πρόταση για τη σύσταση Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, στόχος του οποίου θα είναι η άμβλυνση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της ενεργειακής μετάβασης, όπως των επιπτώσεων που συνεπάγεται η παύση της λειτουργίας ανθρακωρυχείων.

Η επίτευξη μιας δίκαιης μετάβασης είναι δυνατή μόνο εάν το ανθρώπινο κεφάλαιο βρίσκεται στο επίκεντρό της. Μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, η ΕΕ διοχετεύει χρηματοδότηση για τη στήριξη της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της μετεκπαίδευσης των εργαζομένων και, συνακόλουθα, για την προετοιμασία τους για το μέλλον.

1.4.3.    Ο ρυθμός υλοποίησης  έχει αποκατασταθεί, ωστόσο τα επίπεδα πληρωμών εξακολουθούν να χρήζουν αύξησης μετά την αξιολόγηση των επιδόσεων

Η υλοποίηση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής της περιόδου 2014-2020 συνεχίστηκε με κανονικό ρυθμό το 2019 ( 13 ). Πάνω από 322 δισ. EUR, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 92 % της συνολικής χρηματοδότησης που είναι διαθέσιμη για τη συγκεκριμένη περίοδο, έχουν ήδη διατεθεί σε συγκεκριμένα έργα. Έως τον Δεκέμβριο του 2019, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων είχαν επιλέξει πάνω από 1 εκατ. έργα σε ολόκληρη την ΕΕ, τα οποία ήταν επιλέξιμα για στήριξη. Έως το τέλος του 2019, το επίπεδο επιλογής έργων ήταν συγκρίσιμο με το ίδιο χρονικό πλαίσιο της περιόδου 2007-2013. Οι δυσκολίες που σχετίζονται με την υλοποίηση, όπως η καθυστερημένη έναρξη επιχειρησιακών προγραμμάτων κατά την έναρξη της περιόδου, έχουν αντιμετωπιστεί συνολικά, ωστόσο εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές ανισότητες μεταξύ και εντός των κρατών μελών.

Ένα υψηλό επίπεδο επιλογής έργων δεν μεταφράζεται αυτόματα σε άμεσες δαπάνες. Το ποσό των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν συνέχισε να αυξάνεται το 2019, ωστόσο το σωρευτικό επίπεδο πληρωμών είναι χαμηλότερο από εκείνο της προηγούμενης περιόδου για το ίδιο στάδιο. Σε σύγκριση με την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, το ποσοστό των ενδιάμεσων πληρωμών για την περίοδο 2014-2020 στο τέλος του έκτου έτους υλοποίησης εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες. Οι δαπάνες πραγματοποιούνται με βραδύτερο ρυθμό για έργα που βρίσκονται ακόμη στο στάδιο του σχεδιασμού ή της ανάθεσης σύμβασης, για έργα με πολυετή χαρακτήρα ή για έργα που δεν είναι ώριμα για άλλους λόγους.

Ως πρώτο βήμα για τη βελτίωση των επιδόσεων του προϋπολογισμού, στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 περιλήφθηκε ένα αποθεματικό επίδοσης ύψους 6 % για τα κονδύλια των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, το οποίο διατέθηκε κατά την έναρξη της περιόδου. Προϋπόθεση για την οριστική διάθεση αυτού του αποθεματικού επίδοσης ήταν η επίτευξη των οροσήμων επιδόσεων του 2018 από τα προγράμματα ( 14 ). Η σχετική αξιολόγηση διενεργήθηκε στο πλαίσιο της αξιολόγησης των επιδόσεων το 2019, λαμβανομένων επίσης υπόψη όλων των διαθέσιμων αποτελεσμάτων όσον αφορά την αξιοπιστία των δεδομένων που είχαν υποβληθεί σχετικά με τις επιδόσεις. Το αποθεματικό επίδοσης διατέθηκε εν συνεχεία στις προτεραιότητες επίδοσης.

Συνολικά, οι προτεραιότητες επίδοσης αντιπροσώπευαν το 82 % του συνόλου του αποθεματικού επίδοσης. Η αξιολόγηση οδήγησε στην οριστική διάθεση 16,5 δισ. EUR ( 15 ) από τα 20,2 δισ. EUR συνολικά ( 16 ) του αποθεματικού επίδοσης. Αυτό το ποσό μπορεί πλέον να δαπανηθεί σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό. Τα υπόλοιπα 3,7 δισ. EUR του αποθέματος επίδοσης για τις προτεραιότητες που δεν πέτυχαν τα ορόσημα επίδοσής τους του 2018 θα κατανεμηθούν σε προτεραιότητες που πέτυχαν τα εν λόγω ορόσημα, βελτιστοποιώντας κατά αυτό τον τρόπο τις επενδύσεις και ενισχύοντας την εστίαση στην επίτευξη μετρήσιμων και πραγματικών αποτελεσμάτων από τη χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Στο τέλος του 2019, η αξιολόγηση των επιδόσεων δεν ήταν δυνατόν να διενεργηθεί για ορισμένα προγράμματα λόγω ελλείψεων που σχετίζονταν με την αξιοπιστία των συστημάτων παρακολούθησης και των δεδομένων. Ωστόσο, αυτές οι ελλείψεις αποκαταστάθηκαν στις αρχές του 2020, με αποτέλεσμα την ολοκλήρωση της αξιολόγησης των επιδόσεων.

Ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης των επιδόσεων των προγραμμάτων και της τακτικής παρακολούθησης της χρηματοοικονομικής προόδου τους, διαπιστώθηκε ότι ορισμένα εξ αυτών (14 % για την περιφερειακή ανάπτυξη και 17 % για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) «βρίσκονταν σε δύσκολη κατάσταση / ήταν ανεπαρκή / ήταν σε κρίσιμο σημείο». Παρακολουθούνταν στενά, ενώ παράλληλα εφαρμόστηκαν διορθωτικά μέτρα προσαρμοσμένα στις ανάγκες του κάθε επιχειρησιακού προγράμματος και δόθηκε συνέχεια στα συγκεκριμένα ζητήματα που είχαν εντοπιστεί μέσω υψηλού επιπέδου συναντήσεων, τεχνικών ανταλλαγών, στοχευμένων συμβουλών και διαλόγου με τις εθνικές αρχές.

Η Επιτροπή έχει προτείνει την περαιτέρω ενίσχυση του ρόλου των επιδόσεων στη διαδικασία κατάρτισης προϋπολογισμού για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. Αντί της ένταξης τμημάτων των κονδυλίων των προγραμμάτων σε αποθεματικό με βάση τις επιδόσεις, η Επιτροπή έχει προτείνει τη διάθεση της χρηματοδότησης μόνο για τα πρώτα 5 έτη. Η διάθεση των κονδυλίων για τα τελευταία 2 έτη θα γίνει με βάση μια ουσιαστική και διεξοδική ενδιάμεση επανεξέταση που θα οδηγήσει στον αντίστοιχο αναπρογραμματισμό το 2025 με βάση την πρόοδο που θα έχει επιτευχθεί έως το τέλος του 2024. Αυτό θα καταστήσει δυνατό να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι επιδόσεις των σκελών των προγραμμάτων, αλλά και οι κοινωνικοοικονομικές καταστάσεις που ενδέχεται να έχουν μεταβληθεί, καθώς και νέες απρόβλεπτες προκλήσεις.

Για τη μελλοντική πολιτική συνοχής, η Επιτροπή έχει προτείνει ορισμένα μέτρα για την επιτάχυνση της υλοποίησης. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν τη σταδιακή επανεισαγωγή του κανόνα σύμφωνα με τον οποίο τα κράτη μέλη έχουν στη διάθεσή τους μόνο 2 έτη για να αποστείλουν τις αιτήσεις πληρωμής με βάση τις ανειλημμένες δεσμεύσεις πριν από την αυτόματη αποδέσμευση της χορηγούμενης χρηματοδότησης, καθώς και τον ορισμό του επιπέδου προχρηματοδότησης σε χαμηλότερη ετήσια πληρωμή που θα αντιστοιχεί στο 0,5 % της συνολικής στήριξης για κάθε ταμείο. Άλλα προτεινόμενα μέτρα αποσκοπούν στην απλούστευση των διαδικασιών και των κανόνων με στόχο την επιτάχυνση της υλοποίησης και τη βελτίωση της παρακολούθησης των ροών χρηματοδότησης των προγραμμάτων.

1.5.Βιώσιμη ανάπτυξη: φυσικοί πόροι

Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το 2019, διατέθηκαν 59 δισ. EUR στον τομέα 2 για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης στον τομέα των φυσικών πόρων. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 37 % της συνολικής ετήσιας δαπάνης του προϋπολογισμού. Η χρηματοδότηση για τη γεωργική πολιτική παρέμεινε σταθερή σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ο τομέας 2 χρηματοδοτεί τους δύο πυλώνες της κοινής γεωργικής πολιτικής: τον πυλώνα Ι, που αποτελείται από μέτρα στήριξης της αγοράς και άμεσες ενισχύσεις που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων· και τον πυλώνα ΙΙ, ο οποίος περιλαμβάνει τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ο τομέας περιλαμβάνει επίσης το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και τις διεθνείς πτυχές της κοινής αλιευτικής πολιτικής, μαζί με το Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και τη Δράση για το Κλίμα (LIFE).

Η χρηματοδότηση που χορηγείται στο πλαίσιο του συγκεκριμένου τομέα είναι κρίσιμης σημασίας για την πράσινη μετάβαση, καθώς και για την ποιότητα, την ποσότητα και τη βιωσιμότητα των επισιτιστικών πόρων, αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών και θαλάσσιων κοινοτήτων.

1.5.1.    Οι δαπάνες για τους χερσαίους και τους θαλάσσιους φυσικούς πόρους οδηγούν σε προστασία του περιβάλλοντος και συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης όσον αφορά το κλίμα

Όλα τα προγράμματα στο πλαίσιο του συγκεκριμένου τομέα του προϋπολογισμού συμβάλλουν σημαντικά στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την καταπολέμηση της απώλειας βιοποικιλότητας και θα παραμείνουν σημαντικά στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η πλέον σημαντική πολιτική από άποψη συμβολής στο πλαίσιο του συγκεκριμένου τομέα του προϋπολογισμού είναι η κοινή γεωργική πολιτική. Ο θεμελιώδης στόχος αυτής της πολιτικής είναι διττός: η εξασφάλιση δίκαιου εισοδήματος για τους γεωργούς και η ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών στην ΕΕ. Σχεδόν όλοι οι γεωργοί που λαμβάνουν στήριξη σε επίπεδο ΕΕ εφαρμόζουν συστηματικά μέτρα πολλαπλής συμμόρφωσης και μέτρα οικολογικού προσανατολισμού, τα οποία είναι επωφελή για το περιβάλλον και το κλίμα: διαφοροποίηση των καλλιεργειών, διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων και διάθεση του 5 % της καλλιεργήσιμης έκτασης σε οικολογικά επωφελείς περιοχές. Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης εξακολουθεί να στηρίζει διάφορες μορφές στρεμματικών ενισχύσεων που συνδέονται με ειδικές απαιτήσεις διαχείρισης. Αυτές οι ενισχύσεις συνοδεύονται συχνά από στήριξη για ειδικές επενδύσεις, κατάρτιση και συμβουλές, τα οποία έχουν συνδυασμένο θετικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα, το έδαφος, το νερό και τον αέρα τόσο στον τομέα της γεωργίας όσο και στον δασικό τομέα

Από το 2018 ( 17 ), το 79 % του συνόλου των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ υπόκειτο τουλάχιστον σε μία υποχρέωση «οικολογικού προσανατολισμού», γεγονός που οδήγησε σε αύξηση του περιβαλλοντικού αντικτύπου αυτού του μέτρου, παρά το γεγονός ότι τα κράτη μέλη έχουν απαιτήσει τη χορήγηση παρεκκλίσεων από ορισμένους κανόνες οικολογικού προσανατολισμού προκειμένου να ανακουφίσουν την κατάσταση των γεωργών που επλήγησαν από τις εξαιρετικές καιρικές συνθήκες κατά τα τελευταία 3 έτη. Έχει συντελεστεί επίσης πρόοδος όσον αφορά τις συμβάσεις διαχείρισης που συμβάλλουν στη δέσμευση ή διατήρηση του άνθρακα ή στη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου ή αμμωνίας. Επί του παρόντος, πάνω από το 85 % των στόχων όσον αφορά τις δράσεις για το κλίμα στον τομέα της γεωργίας έχει ήδη επιτευχθεί όσον αφορά τη διαχείριση της βιοποικιλότητας, του εδάφους και του νερού.

Συγχρηματοδοτούμενη από την ΕΕ σύμβαση για τη διαχείριση της γης και την προστασία της βιοποικιλότητας. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιδόσεις του γεωργικού τομέα της ΕΕ, ιδίως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, σύμφωνα με την οποία η ΕΕ έχει δεσμευτεί να επιτύχει περαιτέρω σημαντικές μειώσεις των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Οι βασικότεροι φυσικοί πόροι —το έδαφος, ο αέρας και το νερό— εξακολουθούν να υφίστανται πιέσεις σε πολλές περιοχές και υπάρχουν περιθώρια για μεγαλύτερη πρόοδο προς αυτή την κατεύθυνση. Η Επιτροπή έχει συνεκτιμήσει αυτό το γεγονός στις προτάσεις της για τη μελλοντική κοινή γεωργική πολιτική, μέσω της «νέας πράσινης αρχιτεκτονικής».

Για να αντιμετωπιστούν πιο στοχευμένα οι περιβαλλοντικές προκλήσεις, το πρόγραμμα LIFE συμβάλλει στην υλοποίηση του έβδομου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον υπό τη μορφή ολοκληρωμένων έργων που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των πολιτών βοηθώντας τα κράτη μέλη να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία της ΕΕ σε πέντε τομείς: φύση, νερό, αέρας, μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η ελκυστικότητα του προγράμματος LIFE είναι πολύ υψηλή, καθώς το εν λόγω πρόγραμμα χρηματοδοτεί μεγάλο αριθμό διαφορετικών έργων. Η ποιότητα των έργων που έχουν επιλεγεί και η προστιθέμενη αξία του προγράμματος καταδεικνύονται, για παράδειγμα, από τον αριθμό των ατόμων που απολαμβάνουν βελτιωμένη ποιότητα αέρα (1,5 εκατ.) και το ποσοστό των στοχευόμενων ειδών που σημειώνουν πρόοδο προς την επίτευξη κατάστασης διατήρησης (42 %). Τα έργα που έχουν επιλεγεί έχουν ευρύτερο αντίκτυπο από τον αρχικά προσδοκώμενο και έχει καταδειχθεί ότι έχουν σημαντικές καταλυτικές επιπτώσεις: Για κάθε ευρώ που δαπανάται μέσω του προγράμματος LIFE, δαπανώνται 45 EUR από άλλους εταίρους ( 18 ).

Το έργο μεταμόρφωσης LIFE προτείνει την ανάδειξη, σε βιομηχανική κλίμακα, δύο καινοτόμων συστημάτων επεξεργασίας αποβλήτων: ενός συστήματος για τις μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων και ενός άλλου για τις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων του γεωργοβιομηχανικού τομέα και λοιπών βιολογικών αποβλήτων. Επιπλέον, στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιείται δοκιμή της χρήσης βιομεθανίου που προέρχεται από ροές αποβλήτων παραγόμενες από τον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Εάν είναι επιτυχής, τα δύο πρωτότυπα θα μπορούσαν να παράγουν πάνω από 176 εκατ. κιλοβατώρες ανανεώσιμης ενέργειας ετησίως (οι οποίες αντιστοιχούν περίπου στην ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 50 000 κατοικιών), 5 έτη μετά την έναρξη του έργου.

Σύμφωνα με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, το πρόγραμμα LIFE θα αποτελεί σημαντικό μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία στηρίζει τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και την υλοποίηση της νέας στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα για το 2030, του συμφώνου για το κλίμα και της αναθεωρημένης στρατηγικής για την προσαρμογή στο κλίμα και δημιουργεί ένα νέο σκέλος που αφορά ειδικά τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.

1.5.2.    Οι καινοτόμες γεωργικές πρακτικές είναι επωφελείς για γεωργία και την απασχόληση και διασφαλίζουν την ασφάλεια των τροφίμων

Παρότι το μερίδιο του τομέα της γεωργίας στην οικονομία έχει μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, ο εν λόγω τομέας παραμένει ζωτικής σημασίας για την κοινωνία μας συνολικά ώστε να διασφαλίζεται η βιώσιμη παραγωγή τροφίμων στην ΕΕ. Το γεγονός αυτό αναγνωρίζεται στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής, ενώ παράλληλα λαμβάνονται υπόψη οι προκλήσεις που συνεπάγεται.

Ένας από τους κύριους στόχους της κοινής γεωργικής πολιτικής είναι η εξασφάλιση ενός δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τον γεωργικό πληθυσμό. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσω της αύξησης του ατομικού εισοδήματος των γεωργών και των εργαζομένων στη γεωργία όταν αυτό είναι απαραίτητο, αφενός, και μέσω απευθείας παρεμβάσεων στην αγορά με στόχο τη σταθεροποίηση των τιμών της αγοράς, αφετέρου.

Το 2019, περίπου 6,2 εκατ. γεωργοί έλαβαν άμεσες ενισχύσεις, λιγότεροι από το 2018 (6,5 εκατ.), γεγονός που αντανακλά τη μέση πτωτική τάση στον αριθμό των γεωργών. Από την άλλη πλευρά, το εισόδημα των συντελεστών παραγωγής στον τομέα της γεωργίας ανά εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης παρουσιάζει αύξηση σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2013, όπως συμβαίνει και με τη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής στον συγκεκριμένο τομέα. Οι άμεσες ενισχύσεις έχουν δώσει στους γεωργούς τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν καλύτερα τον αρνητικό αντίκτυπο στα εισοδήματα που προκαλείται από μειώσεις των τιμών των γεωργικών προϊόντων, ενώ τα μέτρα για την αγορά έχουν συμβάλει στον περιορισμό της μεταβλητότητας των εγχώριων τιμών των περισσότερων γεωργικών προϊόντων. Τα μέτρα για την αγορά, ειδικότερα, ήταν μάλλον επιτυχή και λιγότερο αναγκαία συνολικά κατά τη διάρκεια του 2018 και του 2019.

Εντούτοις, υπάρχουν ακόμη σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τα προσεχή έτη. Το εισόδημα στον τομέα της γεωργίας εξακολουθεί να υπολείπεται των μισθολογικών επιπέδων στην οικονομία συνολικά και εξακολουθεί να εξαρτάται από τη χορήγησης άμεσης ενίσχυσης. Επιπλέον, ένα σημαντικό ποσοστό του τομέα συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα χαμηλής κερδοφορίας λόγω, μεταξύ άλλων, υψηλών προτύπων παραγωγής και κόστους παραγωγής, καθώς και της κατακερματισμένης δομής του πρωτογενούς τομέα. Παρά την άμεση στήριξη που παρέχεται στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής, μεγάλο ποσοστό της γεωργικής εργασίας δεν επιτυγχάνει τον δείκτη αναφοράς της μέσης εθνικής παραγωγικότητας της εργασίας. Τέλος, αυτή η πτωτική τάση στην απασχόληση στον γεωργικό τομέα συνεχίζεται, παρά τον ρόλο που διαδραματίζουν διάφορα καθεστώτα και μέτρα που υποστηρίζονται στο πλαίσιο των δύο πυλώνων της κοινής γεωργικής πολιτικής και τα οποία καθιστούν δυνατή την περαιτέρω στόχευση των αναγκών ορισμένων κατηγοριών δικαιούχων — ιδίως των νέων γεωργών, των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και συγκεκριμένων τομέων ή περιφερειών που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήματα.

Ορισμένα από αυτά τα ζητήματα συνδέονται με την ύπαρξη αναπτυξιακού χάσματος σε αγροτικές περιοχές, όπου συχνά υπάρχει έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών. Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίζεται από τον δεύτερο πυλώνα της κοινής γεωργικής πολιτικής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το οποίο στηρίζει όλες τις οντότητες που δραστηριοποιούνται σε αγροτικές περιοχές με στόχο την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην ΕΕ. Έως το τέλος του 2019, το σύνολο των πληρωμών που είχαν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο αυτού του ταμείου προς τα κράτη μέλη από το 2014 ανερχόταν σε 50,4 δισ. EUR, με το ταμείο να προηγείται των υπόλοιπων Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων από άποψη ταχύτητας των εκταμιεύσεων.

Συνολικά, το ταμείο συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη. Για παράδειγμα, η πρόσβαση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες στις αγροτικές περιοχές έχει βελτιωθεί σημαντικά (το 59 % των νοικοκυριών στις αγροτικές περιοχές είχαν πρόσβαση νέας γενιάς το 2019). Η συνολική κάλυψη νοικοκυριών της ΕΕ που είχαν πρόσβαση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες το 2019 ήταν 86 %. ( 19 ). Το επίπεδο επίτευξης των στόχων που σχετίζονται με τη βελτίωση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στο τέλος του 2018 ήταν σχετικά καλό, εάν ληφθεί υπόψη ότι η εκτέλεση επενδυτικών πράξεων συνήθως διαρκεί αρκετά έτη. Εν γένει, η στήριξη των επενδύσεων οδηγεί σε αύξηση των οικονομικών επιδόσεων και της συμμετοχής των υποστηριζόμενων γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην αγορά. Η βοήθεια για εξειδικευμένους γεωργούς, συμπεριλαμβανομένων των νεαρών, μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ιδίως όσον αφορά την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Η αξιολόγηση των επιδόσεων που διενεργήθηκε το 2019 παρέχει περαιτέρω στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το πρόγραμμα είχε υλοποιηθεί αρκετά καλά, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της σύγκρισής του με άλλα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Περίπου το 64 % των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης είχε επιτύχει όλα τα ορόσημά του έως το τέλος του 2018, ενώ το 13 % παρουσίαζε σοβαρή υστέρηση όσον αφορά την επίτευξη τουλάχιστον ενός ορόσημου. Αυτά τα προγράμματα αφορούσαν συνήθως μακροπρόθεσμες επενδύσεις και τα οικεία κράτη μέλη έλαβαν διορθωτικά μέτρα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα διάφορα ζητήματα, οι προτάσεις για την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020 εισάγουν ένα νέο στρατηγικό σχέδιο το οποίο καλύπτει αμφότερους τους πυλώνες και δίνει έμφαση στην υποστήριξη βιώσιμων γεωργικών εισοδημάτων και ανθεκτικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ με στόχο τη στήριξη της επισιτιστικής ασφάλειας.

Η στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης θα συμβάλει επίσης καθοριστικά στη νέα έκκληση για ενισχυμένες δράσεις για το περιβάλλον και το κλίμα που συνδέεται με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Τα σχέδια θα δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην έρευνα, την τεχνολογία και την ψηφιοποίηση και θα επικεντρώνονται ειδικά στην προσέλκυση νέων στον τομέα της γεωργίας, συνεχίζοντας παράλληλα να προωθούν την απασχόληση, την ανάπτυξη, την κοινωνική ένταξη και την τοπική ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές.

1.5.3.    Οι επενδύσεις στη βιώσιμη αλιεία αποδίδουν καρπούς από άποψη υψηλότερων και σταθερών αποδόσεων, κερδοφορίας των στόλων και απασχόλησης

Οι προκλήσεις στον ναυτιλιακό κλάδο είναι ελαφρώς διαφορετικές και συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με το ζήτημα της απασχόλησης σε παράκτιες περιοχές και τη βιώσιμη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων. Από τα πρόσφατα οικονομικά δεδομένα προκύπτει ότι η βιώσιμη αλιεία αποδίδει καρπούς από άποψη υψηλότερων και σταθερών αποδόσεων, κερδοφορίας των στόλων και απασχόλησης. Όπως και τα προηγούμενα έτη, η πολιτική της ΕΕ για τη διατήρηση της αλιείας αποσκοπεί στην επίτευξη μέγιστης βιώσιμης απόδοσης όσον αφορά τα αποθέματα ιχθύων έως το 2020. Όταν είναι απαραίτητο, εφαρμόζονται μέτρα έκτακτης ανάγκης· για παράδειγμα, η αλίευση γάδου της ανατολικής Βαλτικής απαγορεύτηκε για το δεύτερο μισό του 2019. Απαιτούνται, ωστόσο, περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη μέγιστης βιώσιμης απόδοσης για όλα τα αποθέματα που αποτελούν αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης έως το 2020.

Ως μέλος διαφόρων περιφερειακών οργανώσεων διαχείρισης αλιείας, η ΕΕ προάγει την καλύτερη διακυβέρνηση των ωκεανών, τη βελτίωση των επιδόσεων, καθώς και μια νοοτροπία συμμόρφωσης και διαχείρισης της αλιείας βάσει επιστημονικών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής της οικοσυστημικής προσέγγισης και της προληπτικής προσέγγισης. Η καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας συνέχισε να αποτελεί προτεραιότητα. Η ΕΕ στήριξε αυτές τις προσπάθειες καταπολέμησης στο πλαίσιο διμερούς συνεργασίας, καθώς και μέσω της συμμετοχής σε περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης αλιείας, υποπεριφερειακούς φορείς και παγκόσμια φόρουμ.

Αρκετές από τις δράσεις της ΕΕ στο πλαίσιο της θαλάσσιας πολιτικής συνέβαλαν στην τόνωση των επενδύσεων σε μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία. Η δυναμικότητα υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στην ΕΕ αυξάνεται σε σύγκριση με τη χερσαία αιολική ενέργεια. Η ωκεάνια ενέργεια παραμένει σχετικά χαμηλή, ωστόσο νέες τεχνολογίες αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά την ήδη υπάρχουσα δυναμικότητα στο εγγύς μέλλον. Τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την καλύτερη ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων υδατοκαλλιέργειας στον χωροταξικό τους σχεδιασμό και τη μείωση του διοικητικού φόρτου, ωστόσο απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την αξιοποίηση του πραγματικού δυναμικού του συγκεκριμένου τομέα.

Οι παρεμβάσεις από τον προϋπολογισμό συχνά συνδέονται με τη βελτίωση της βιωσιμότητας μέσω επενδύσεων σε υποδομές και στην ψηφιοποίηση των συναλλαγών. Το 2019, πάνω από 8 700 αλιευτικά σκάφη, ήτοι περίπου το 10 % του στόλου της ΕΕ, έλαβαν στήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας. Υπολογίζεται ότι πάνω από 80 000 αλιείς, οι σύζυγοι ή σύντροφοί τους, 18 000 μέλη οργανώσεων παραγωγών και 40 000 υπάλληλοι εταιρειών μεταποίησης επωφελούνται από τη στήριξη ( 20 ).

Η αξιολόγηση των επιδόσεων που διενεργήθηκε το 2019 έδειξε ότι το 70 % των προτεραιοτήτων της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας είχε επιτύχει τα ορόσημά του. Το 20 % του συνόλου των αποθεματικών επίδοσης, το οποίο ανέρχεται σε 67 εκατ. EUR, διατέθηκε για ανακατανομή διότι η σχετική προτεραιότητα δεν είχε επιτύχει το ορόσημό της. Η ανακατανομή του αποθεματικού παρέσχε στα περισσότερα κράτη μέλη τη δυνατότητα να διενεργήσουν μια πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση των επιχειρησιακών τους προγραμμάτων. Μόνο ένα κράτος μέλος (η Σλοβακία) δεν επωφελήθηκε από το αποθεματικό επίδοσης.

1.6.Ασφάλεια και ιθαγένεια

Το 2019, 4 δισ. EUR (2 %) από τις αναλήψεις υποχρεώσεων διατέθηκαν στον τομέα «Ασφάλεια και ιθαγένεια» (τομέας 3). Αυτά τα προγράμματα αφορούν την αντιμετώπιση πιεστικών πολιτικών προκλήσεων, όπως η μετανάστευση, η διαχείριση των συνόρων, η επιβολή του νόμου, κίνδυνοι που σχετίζονται με την ασφάλεια, η υγεία και η προστασία των καταναλωτών, καθώς και όσες σχετίζονται με τον πολιτισμό, την καταπολέμηση όλων των μορφών μη ανοχής και την προαγωγή των δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων.

Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

1.6.1.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ παρέχει στήριξη και αλληλεγγύη στα κράτη μέλη της ΕΕ για τη μετανάστευση και τη διαχείριση των συνόρων

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ στήριξε την ολοκληρωμένη απάντηση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης στις μεταναστευτικές προκλήσεις και την αποτελεσματική διαχείριση των εξωτερικών της συνόρων. Οι εργασίες σχετικά με το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη μετανάστευση συνέβαλαν θετικά στην αντικατάσταση της μη ασφαλούς και της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης με την ασφαλή, ομαλή και νόμιμη μετανάστευση. Μια κατανομή της χρηματοδότησης του 2019 στο πλαίσιο του τομέα 3 (εσωτερική αγορά της ΕΕ) απεικονίζεται κατωτέρω. Η χρηματοδότηση από εξωτερικούς μηχανισμούς (τομέας 4) συμβάλλει επίσης στην εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής, ιδίως μέσω της αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτιών της μετανάστευσης.

Στήριξη  ( 21 ) για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων, η οποία παρασχέθηκε το 2019 στα κράτη μέλη και τους οργανισμούς της ΕΕ.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει στηρίξει τα κράτη μέλη και τους οργανισμούς της ΕΕ με χρηματοδότηση ύψους περίπου 11 δισ. EUR από το 2015, ώστε να ανταποκριθούν εμπράκτως στις άμεσες προκλήσεις, επενδύοντας σε ισχυρότερα και πιο αποδοτικά συστήματα ασύλου, σε πιο αποδοτικές διαδικασίες επιστροφής και μέτρα ένταξης, καθώς και στην καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην άμεση ανταπόκριση σε μεταναστευτικά ζητήματα και στη στήριξη της ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών σε κοινωνίες της ΕΕ ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στηρίζει την ένταξη στην αγορά εργασίας και την κοινωνική ένταξη των μεταναστών. Από το 2015 ( 22 ), έχουν επιτευχθεί τα ακόλουθα.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Με βάση την υφιστάμενη εντολή του, το 2019 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής τοποθέτησε περίπου 7 000 συνοριοφύλακες και άλλους εμπειρογνώμονες προκειμένου να συνδράμει τα κράτη μέλη στην προστασία των συνόρων της ΕΕ και την εφαρμογή της πολιτικής επιστροφών της ΕΕ. Η Frontex οργάνωσε την επιστροφή περίπου 16 000 ατόμων και συνέβαλε στη διάσωση πάνω από 28 600 μεταναστών στη θάλασσα.  ( 23 ) Εκτός από τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης, οι κοινές επιχειρήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής έχουν συμβάλει στην κατάσχεση 390 κλεμμένων οχημάτων και πάνω από 125 τόνων ναρκωτικών στα εξωτερικά σύνορα.

Το 2019 ήταν έτος ορόσημο για τη διαχείριση των συνόρων της ΕΕ, με νέους κανόνες που ενίσχυσαν τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής να αποκτούν ισχύ νόμου τον Δεκέμβριο ( 24 ). Αυτοί οι κανόνες παρέχουν στον οργανισμό τη δυνατότητα να παρέχει στήριξη στις δραστηριότητες διαχείρισης των συνόρων των κρατών μελών και καθιστούν δυνατή την από κοινού εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων σε επίπεδο ΕΕ. Αυτοί οι νέοι κανόνες ευρείας κλίμακας ενισχύουν τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και προβλέπουν τη δημιουργία ενός μόνιμου σώματος 10 000 μελών επιχειρησιακού προσωπικού στον οργανισμό. Αυτό το μόνιμο σώμα θα διαθέτει εκτελεστικές εξουσίες και τον δικό του εξοπλισμό ώστε να μπορεί να παρεμβαίνει όποτε παρίσταται ανάγκη κατά μήκος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ ή όταν ζητείται από μη γειτονικές χώρες. Η ενισχυμένη εντολή απαιτεί σημαντική ετήσια αύξηση της συμβολής της ΕΕ στον οργανισμό κατά τη διάρκεια του επόμενου δημοσιονομικού πλαισίου, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, σε συνάρτηση με τη σταδιακή αύξηση του προσωπικού και του εξοπλισμού.

1.6.2.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ προστατεύει τους πολίτες μέσω ενισχυμένων ικανοτήτων πολιτικής προστασίας της ΕΕ

Οι καταστροφές δεν γνωρίζουν σύνορα. Μια άρτια συντονισμένη απάντηση σε επίπεδο ΕΕ συμβάλλει στην αποφυγή της αλληλεπικάλυψης των προσπαθειών παροχής βοήθειας και εξασφαλίζει ότι η βοήθεια ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της πληγείσας περιοχής. Η βοήθεια πολιτικής προστασίας συνίσταται στη χορήγηση κυβερνητικής βοήθειας έπειτα από μια καταστροφή, με στόχο τη μείωση της απώλειας ανθρώπινων ζωών και τον περιορισμό των περιβαλλοντικών, οικονομικών και υλικών ζημιών που προκαλούνται από καταστροφές. Για μια συνεκτική, προβλέψιμη, οικονομικά αποδοτική και πιο ορατή απάντηση της ΕΕ σε καταστροφές, δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ικανότητα Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών, η οποία είναι έτοιμη να παράσχει βοήθεια οπουδήποτε στα κράτη μέλη και σε τρίτες χώρες, ανάλογα με τις ανάγκες. Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ χρηματοδοτείται εν μέρει στο πλαίσιο του τομέα 3 και εν μέρει στο πλαίσιο του τομέα 4.

Τον Μάρτιο του 2019, η ΕΕ ενίσχυσε τη διαχείριση κινδύνου καταστροφών μέσω της αναβάθμισης του μηχανισμού πολιτικής προστασίας. Το αποτέλεσμα ήταν η θέσπιση του rescEU και ο στόχος είναι η βελτίωση τόσο της προστασίας των πολιτών από καταστροφές όσο και η διαχείριση αναδυόμενων κινδύνων. Το rescEU συνεπάγεται τη δημιουργία ενός νέου αποθέματος ικανοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (του «αποθέματος rescEU»), το οποίο περιλαμβάνει αρχικά έναν στόλο πυροσβεστικών αεροπλάνων και ελικοπτέρων. Το πεδίο εφαρμογής του rescEU υπερβαίνει τις δασικές πυρκαγιές και αναμένεται να περιλαμβάνει την ανταπόκριση σε άλλες απειλές, όπως ιατρικά περιστατικά επείγουσας ανάγκης ή χημικά, βιολογικά, ραδιολογικά και πυρηνικά συμβάντα. Πριν από την αναβάθμιση, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας είχε ενεργοποιηθεί 20 φορές το 2019, με τρία αιτήματα για βοήθεια από χώρες της ΕΕ και 17 από μη συμμετέχοντα κράτη. Αργότερα εντός του 2019, ενεργοποιήθηκε επίσης το πρόγραμμα rescEU ώστε να συμβάλει στις εναέριες ικανότητες αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκαν ορισμένες περαιτέρω προπαρασκευαστικές εργασίες για την υλοποίηση του νέου μηχανισμού rescEU. Επί του παρόντος, λόγω της εξάπλωσης της νόσου COVID-19, όλες οι προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στη δημιουργία αποθεμάτων ιατρικού εξοπλισμού με αρχικό προϋπολογισμό ύψους 50 εκατ.  EUR.

1.6.3.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ στηρίζει την ενιαία αγορά μέσω της προαγωγής της ασφάλειας των καταναλωτών και των πολιτών

Οι καταναλωτές πρέπει να είναι βέβαιοι ότι τα μη ασφαλή προϊόντα δεν έχουν θέση στην αγορά της ΕΕ και ότι οι σχετικοί κανόνες επιβάλλονται αποτελεσματικά και αποδοτικά, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο. Αυτός είναι ο λόγος που η ΕΕ τάσσεται υπέρ μιας συντονισμένης και συνεκτικής προσέγγισης όσον αφορά την επιβολή των κανόνων για την ασφάλεια και τη εποπτεία της αγοράς σε όλα τα κράτη μέλη. Μέσω του προγράμματος για τους καταναλωτές, το 2019 οι αρχές των κρατών μελών κοινοποίησαν πάνω από 2 000 ειδοποιήσεις για επικίνδυνα προϊόντα μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα επικίνδυνα μη εδώδιμα προϊόντα.

Η ασφάλεια είναι εξίσου σημαντική όταν πρόκειται για τρόφιμα. Το πρόγραμμα για τρόφιμα και τις ζωοτροφές συμβάλλει στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου υγείας των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών σε όλη την έκταση της διατροφικής αλυσίδας, προλαμβάνοντας και εξαλείφοντας ασθένειες και επιβλαβείς οργανισμούς και εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Αυξάνοντας το συνολικό επίπεδο ασφάλειας, αυτές οι δράσεις ενισχύουν επίσης την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τροφίμων και ζωοτροφών της ΕΕ, προάγοντας τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το 2019, περίπου 13 500 δημόσιοι υπάλληλοι στα κράτη μέλη και σε τρίτες χώρες που είναι επιφορτισμένοι με τους επίσημους ελέγχους έλαβαν κατάρτιση προκειμένου να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την αξιοπιστία των επίσημων ελέγχων.

Το πρόγραμμα για τη δικαιοσύνη προάγει τη δικαστική συνεργασία μεταξύ των αρχών των κρατών μελών και συμβάλλει στην αποτελεσματική και συνεκτική εφαρμογή και επιβολή του αστικού και ποινικού δικαίου της ΕΕ, των δικαιωμάτων των υπόπτων και κατηγορουμένων για τη διάπραξη εγκλήματος και των δικαιωμάτων των θυμάτων της εγκληματικότητας. Το πρόγραμμα για τη δικαιοσύνη στηρίζει την εφαρμογή πολλών νομικών μέσων δικαστικής συνεργασίας της ΕΕ σε ποινικές υποθέσεις, όπως το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, το οποίο είναι το πλέον επιτυχημένο μέσο της ΕΕ σε ποινικές υποθέσεις, με πάνω από 10 000 υποθέσεις ετησίως. Το ηλεκτρονικό σύστημα πληροφοριών ποινικού μητρώου, το οποίο είναι ένα σύστημα τεχνολογίας των πληροφοριών που χρησιμοποιούν οι κεντρικές αρχές των κρατών μελών, έχει σημειώσει μεγάλη αύξηση όσον αφορά τον αριθμό ανταλλαγών πληροφοριών: έως το τέλος του 2019, ο αριθμός των ανταλλαγών πληροφοριών στο σύστημα υπερέβη τα 3,5 εκατ.

1.7.Μια παγκοσμιοποιημένη Ευρώπη

Το 2019, 12 δισ. EUR από τις αναλήψεις υποχρεώσεων (το 7 % του συνολικού προϋπολογισμού) διατέθηκαν στον τομέα «Η Ευρώπη στον κόσμο» (τομέας 4) και κατανεμήθηκαν μεταξύ των κύριων προγραμμάτων ως ακολούθως.

Όλα τα ποσά σε εκατ. EUR.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τα προγράμματα στο πλαίσιο του εν λόγω τομέα συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας ισχυρότερης Ευρώπης παγκοσμίως. Χρηματοδοτούν γεωγραφικές και θεματικές δράσεις που συνδράμουν τις φτωχότερες χώρες του κόσμου και διασφαλίζουν ότι η ΕΕ προάγει τη δημοκρατία, την ειρήνη, την αλληλεγγύη, τη σταθερότητα, τη μείωση της φτώχειας, την ευημερία και τη διατήρηση των φυσικών πόρων, τόσο στις περιοχές άμεσης γειτονίας της ΕΕ όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η πολιτική ανάπτυξης, η πολιτικής γειτονίας και άλλες εξωτερικές πολιτικές των κοινών βασικών στόχων της ΕΕ, όπως η ενίσχυση της βιώσιμης οικονομίας, δεν αντιβαίνουν στην επίτευξη κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, στην πραγμάτωση των δικαιωμάτων και στην προαγωγή της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου. Η ΕΕ συνεχίζει να καταβάλλει προσπάθειες όσον αφορά την πρόληψη των κρίσεων με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας.

1.7.1.    Στο πλαίσιο της εξωτερικής συνεργασίας αντιμετωπίζονται παγκόσμιες προκλήσεις, προάγονται οι αξίες της ΕΕ και ενισχύονται η ειρήνη και η ευημερία παγκοσμίως

Στο πλαίσιο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ, ο πρωταρχικός στόχος της αναπτυξιακής συνεργασίας είναι η μείωση και, μακροπρόθεσμα, η εξάλειψη της φτώχειας. Οι προσπάθειες και η συμβολή της ΕΕ είχαν ιδιαίτερα αποφασιστικό ρόλο στη διασφάλιση της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας, στην ανάπτυξη της βιώσιμης γεωργίας, καθώς και στη στήριξη των προγραμμάτων υγείας και εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης της ισότητας των φύλων και της ενδυνάμωσης των γυναικών, των δικαιωμάτων των παιδιών και του πολιτισμού. Η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας έχουν υποστηριχθεί μέσω της ανάπτυξης του εμπορίου και του ιδιωτικού τομέα, ιδίως όσον αφορά τους τοπικούς επιχειρηματίες, μέσω της ενίσχυσης της ψηφιακής οικονομίας και της παροχής κατάρτισης και εκπαίδευσης στο τοπικό εργατικό δυναμικό.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έχει μια ισχυρή εξωτερική διάσταση, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση του ρόλου της ΕΕ ως παγκόσμιας ηγέτιδας δύναμης σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον, το κλίμα και την ενέργεια. Το 2019, η ΕΕ ενίσχυσε την ενσωμάτωση της διάστασης του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής σε όλους τους μηχανισμούς και τους τομείς της διεθνούς συνεργασίας και ανάπτυξης της ΕΕ, με στόχο την αποτελεσματική εφαρμογή του θεματολογίου για το 2030 και της συμφωνίας του Παρισιού.

Το φιλόδοξο σχέδιο εξωτερικών επενδύσεων έχει προσφέρει καινοτόμους τρόπους κινητοποίησης δημόσιων και ιδιωτικών πηγών χρηματοδότησης για ανάπτυξη Μέσω πρωτοβουλιών όπως η διευκόλυνση «Ψηφιακή ενέργεια», η ΕΕ έχει θέσει τα θεμέλια για τον εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση του ενεργειακού τομέα, την προώθηση καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων και τη διαμόρφωση των απαραίτητων προϋποθέσεων για την αύξηση της πρόσβασης σε βιώσιμη ενέργεια παγκοσμίως, με ιδιαίτερη έμφαση στην Αφρική.

Δεδομένου του συρρικνούμενου χώρου δράσης της κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατίας, η ΕΕ επανεπιβεβαίωσε την άνευ όρων υπεράσπιση αυτών των αξιών παγκοσμίως, επιβεβαιώνοντας τον κεντρικό της ρόλο σε διεθνή φόρουμ. Σύμφωνα με τη βαθμολογία της Παγκόσμιας Τράπεζας σχετικά με το κράτος δικαίου, η κατάσταση βαίνει σταθερά επιδεινούμενη από το 2014. Για παράδειγμα, όσον αφορά το ποσοστό των εδρών που κατέχουν γυναίκες μέλη των εθνικών κοινοβουλίων, η μικρή πρόοδος που είχε συντελεστεί από το 2015 έως το 2018 αναιρέθηκε το 2019. Η ΕΕ συνεχίζει να προάγει τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τη χρηστή διακυβέρνηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές του διεθνούς δικαίου, ιδίως μέσω του Ευρωπαϊκού Μέσου για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΜΔΔΑ).

Το 2019, τα έργα και τα προγράμματα πέτυχαν σημαντικά αποτελέσματα στη Λατινική Αμερική, σε σημαντικούς τομείς όπως το νερό και η κλιματική αλλαγή, ο ιδιωτικός τομέας και οι επενδύσεις, η οικονομική ανάπτυξη, η ασφάλεια, το κράτος δικαίου και η διακυβέρνηση. Όσον αφορά την περιφερειακή συνεργασία, δρομολογήθηκαν επιτυχείς πρωτοβουλίες σε στρατηγικούς τομείς, οι οποίες αναπτύχθηκαν περαιτέρω κατά τη διάρκεια του έτους. Όσον αφορά την ασφάλεια, συμφωνήθηκαν δύο δράσεις για την προώθηση της συνεργασίας εντός της Λατινικής Αμερικής στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, με την επιλογή τεσσάρων σημείων διέλευσης των χερσαίων συνόρων για επτά χώρες, καθώς και για τη στήριξη της καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.

Το 2019, στο επίκεντρο της αναπτυξιακής συνεργασίας στην Ασία και τη Μέση Ανατολή / τον Κόλπο συνέχισαν να βρίσκονται οι λιγότερο αναπτυγμένες και πλέον ευάλωτες χώρες, με ιδιαίτερη έμφαση στη χρηστή διακυβέρνηση και τις βιώσιμες τομεακές μεταρρυθμίσεις. Δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη μέσω της προώθησης των επενδύσεων. Η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα ήταν καίριας σημασίας, καθώς μπορεί να διαδραματίσει μείζονα ρόλο στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και μεγέθυνση.

Ο μηχανισμός συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη έχει διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες της ΕΕ για την προαγωγή της ειρήνης σε διάφορες περιστάσεις στο Αφγανιστάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, την Κολομβία, τη Λιβύη, τη Συρία, την Ουκρανία και την Υεμένη. Η ενίσχυση του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, η πρόληψη των συγκρούσεων και η οικοδόμηση της ειρήνης είναι ουσιαστικής σημασίας για την αποτροπή της επιδείνωσης των ανθρωπιστικών κρίσεων. Η προστασία των μη στρατιωτικών κοινοτήτων έχει ενισχυθεί μέσω της στήριξης της ανάπτυξης δυνάμεων ασφάλειας και άμυνας σε ασταθείς περιοχές.

Η ανθρωπιστική βοήθεια χορηγείται παράλληλα με την αναπτυξιακή συνεργασία, σύμφωνα με μια προσέγγιση με γνώμονα τις ειδικές ανάγκες για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των συγκρούσεων και των φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών. Η ανθρωπιστική βοήθεια παρέχεται σύμφωνα με τις ανθρωπιστικές αρχές του ανθρωπισμού, της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας. Συνολικά, 177 εκατ. άτομα έλαβαν ανθρωπιστική βοήθεια το 2019. Το μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού του 2019 για τον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας διατέθηκε στους πρόσφυγες και στα άτομα που είχαν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας εξαιτίας των συγκρούσεων στη Συρία και την Υεμένη, ενώ το 23 % του προϋπολογισμού από το 2014 έως το 2019 διατέθηκε σε «λησμονημένες κρίσεις» (κρίσεις με περιορισμένη προσοχή και κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης), όπως η περιφερειακή προσφυγική κρίση στο Μπουρούντι, οι συγκρούσεις στην Ουκρανία και οι συγκρούσεις στις οποίες εμπλέκεται το ανταρτικό κίνημα FARC στην Κολομβία. Η ΕΕ συνέχισε να καταβάλλει προσπάθειες όσον αφορά την πρόληψη των κρίσεων με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας. Η ΕΕ ήταν παρούσα σε κάθε σοβαρή ανθρωπιστική κρίση που προέκυψε το 2019. Σε μεγαλύτερες κρίσεις, η ΕΕ ανταποκρίθηκε με συνέπεια σε καταστάσεις όπου άλλοι χορηγοί δεν ήταν παρόντες, ενώ συχνά διαδραμάτισε τον ρόλο του συντονιστή και λειτούργησε ως καταλύτης. Το πρόγραμμα συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη της ικανότητας και της ανθεκτικότητας ευάλωτων κοινοτήτων ή κοινοτήτων που είχαν πληγεί από καταστροφές. Οι δράσεις που αφορούν την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση καταστροφών ωφέλησαν 38 εκατ. άτομα σε περιοχές επιρρεπείς σε καταστροφές. Μια κρίσιμη πτυχή στην οποία βασίζονται τα θετικά αποτελέσματα της ΕΕ όσον αφορά την ενίσχυση της ανθεκτικότητας είναι η σταδιακή μετάβαση προς τη χορήγηση χρηματικής βοήθειας, δεδομένου ότι η Επιτροπή τήρησε τη δέσμευσή της να χορηγεί το 35 % της ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω μεταβιβάσεων χρημάτων.

1.7.2.    Η ΕΕ αντιμετωπίζει τις μεταναστευτικές προκλήσεις σε συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους της

Από την έναρξη της μεταναστευτικής κρίσης το 2015, η ΕΕ έχει παράσχει ζωτικής σημασίας στήριξη και προστασία σε εκατομμύρια άτομα που έχρηζαν βοήθειας, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της παράτυπης μετανάστευσης και των αναγκαστικών εκτοπισμών μέσω της παροχής οικονομικών ευκαιριών και ευκαιριών απασχόλησης, καθώς και της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας. Έχει συμβάλει επίσης στη δημιουργία των συνθηκών για νόμιμη μετανάστευση, μεταξύ άλλων μέσω της επανεγκατάστασης, και στην αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης. Οι εργασίες για την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης συνεχίστηκαν, σε συνεργασία με χώρες εταίρους, μεταξύ άλλων μέσω της καταπολέμησης των δικτύων παράνομης διακίνησης μεταναστών στο Σαχέλ. Συνεχίστηκαν οι εργασίες προκειμένου να βελτιωθεί το ποσοστό αποτελεσματικής επιστροφής για άτομα που δεν έχουν δικαίωμα διαμονής στην ΕΕ ή σε άλλες χώρες. Έως το τέλος του 2019, οι παράτυπες διελεύσεις των συνόρων της ΕΕ ήταν 92 % ( 25 ) κάτω από τα υψηλότερα επίπεδα του 2015.

Επιπλέον, η ΕΕ συνέχισε να συνεργάζεται με εταίρους σε ολόκληρο τον κόσμο για την αντιμετώπιση προκλήσεων που σχετίζονται με τον αναγκαστικό εκτοπισμό. Κάθε χρόνο, το 80 % του προϋπολογισμού της ΕΕ στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας (1,6 δισ. EUR το 2019) διοχετεύεται σε έργα που βοηθούν τα άτομα που έχουν εκτοπιστεί διά της βίας και τις κοινότητες υποδοχής τους να καλύψουν τις άμεσες βασικές τους ανάγκες σε καταστάσεις συγκρούσεων, κρίσης ή παρατεταμένου εκτοπισμού.

Το 2019, το καταπιστευματικό ταμείο έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική συνέβαλε στη διευκόλυνση του πολιτικού διαλόγου με αφρικανικές χώρες εταίρους, εφάρμοσε καινοτόμες μεθόδους και παρήγαγε αξιοσημείωτα και ορατά αποτελέσματα και στα τρία επιχειρησιακά σκέλη του ταμείου (Βόρεια Αφρική / Κέρας της Αφρικής / Σαχέλ και λίμνη Τσαντ) μέσω της συγκέντρωσης χρηματοδότησης και εμπειρογνωσίας από ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών. Το ταμείο εδραίωσε περαιτέρω τα επιτεύγματά του, φτάνοντας τον συνολικό αριθμό εγκεκριμένων προγραμμάτων σε 224, συνολικού ύψους 4,4 δισ. EUR.

Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία συνεχίζει να παρέχει την εξόχως αναγκαία βοήθεια στους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία σε όλες τους τομείς προτεραιότητας που καλύπτει, ήτοι τις βασικές ανάγκες, την εκπαίδευση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την προστασία, την κοινωνικοοικονομική στήριξη και τις δημοτικές υποδομές. Η πρώτη δόση ύψους 3 δισ. EUR χορηγήθηκε πλήρως μέσω συμβάσεων για τη δρομολόγηση 72 έργων. Το σύνολο του επιχειρησιακού προϋπολογισμού της δεύτερης δόσης ύψους 3 δισ. EUR δεσμεύτηκε στο τέλος του 2019. Η διευθύνουσα επιτροπή της διευκόλυνσης συνεδριάζει τακτικά ώστε να παρακολουθεί και να καθοδηγεί την εφαρμογή της διευκόλυνσης. Εξαμηνιαίες εκθέσεις παρακολούθησης, οι οποίες είναι δημοσίως διαθέσιμες, επιβεβαιώνουν ότι η διευκόλυνση συνεχίζει να επιτυγχάνει τους στόχους της.

Χάρη στη διευκόλυνση, πάνω από 1,7 εκατ. πρόσφυγες συνεχίζουν να λαμβάνουν μηνιαίο επίδομα σε χρήμα, το λεγόμενο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας έκτακτης ανάγκης, ώστε να μπορούν να καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες. Έως το τέλος του 2019, 1,7 εκατ.  από τους πλέον ευάλωτες πρόσφυγες είχαν λάβει ανθρωπιστική βοήθεια. Συνολικά 684 919 παιδιά από τη Συρία εγγράφηκαν στο σχολικό έτος 2019-2020 — αριθμός που αντιστοιχεί στο 63 % του συνολικού πληθυσμού παιδιών σχολικής ηλικίας από τη Συρία στην Τουρκία. Πάνω από 3 900 εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένων κέντρων προσχολικής εκπαίδευσης) έχουν αναβαθμιστεί μέσω της παροχής εξοπλισμού από την έναρξη της διευκόλυνσης και έχουν ανεγερθεί 40 νέα σχολεία. 320 ακόμη σχολεία βρίσκονται στο στάδιο της ανέγερσης. Επιπλέον, 179 κέντρα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης είναι πλέον λειτουργικά. Από την έναρξη της χρηματοδότησης από τη διευκόλυνση, έχουν πραγματοποιηθεί 11,9 εκατ. επισκέψεις σε κέντρα πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από μετανάστες, ενώ 3,5 εκατ. δόσεις εμβολιασμού έχουν χορηγηθεί σε νεογνά και έγκυες γυναίκες από τη Συρία.

Μέχρι τον Ιούνιο του 2019, το Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την Αντιμετώπιση της Συριακής Κρίσης είχε παράσχει υπηρεσίες εκπαίδευσης, υγείας, διαχείρισης των υδάτων, διαβίωσης και άλλες υπηρεσίες σε 4,3 εκατ. άτομα στις χώρες που επλήγησαν από τη συριακή κρίση. Αναβαθμίστηκαν, ανακαινίστηκαν και εξοπλίστηκαν συνολικά 92 κέντρα υγείας.

1.7.3.    Ο προϋπολογισμός της ΕΕ βοηθά τις γειτονικές χώρες να αναπτύξουν και να διατηρήσουν σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς

Ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας στηρίζει τις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες προκειμένου να θεσπίσουν και να υλοποιήσουν τις πολιτικές, θεσμικές, νομικές, διοικητικές, κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να συμμορφωθούν προς τις αξίες της ΕΕ. Τις βοηθά επίσης ώστε να ευθυγραμμιστούν σταδιακά με τους κανόνες, τα πρότυπα και τις πολιτικές και τις πρακτικές της ΕΕ, ώστε να καταστούν μέλη της Ένωσης. Χορηγείται χρηματοδοτική συνδρομή στις δικαιούχους χώρες ( 26 ) σε πέντε τομείς πολιτικής: α) μεταρρυθμίσεις κατά την προετοιμασία για την προσχώρηση στην Ένωση και τη συναφή θεσμική ανάπτυξη και δημιουργία ικανοτήτων, β) κοινωνικοοικονομική και περιφερειακή ανάπτυξη, γ) απασχόληση, κοινωνικές πολιτικές, εκπαίδευση, προαγωγή της ισότητας των φύλων και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων, δ) γεωργία και αγροτική ανάπτυξη, και ε) περιφερειακή και εδαφική συνεργασία. Στο πλαίσιο κατωτέρω παρέχεται ένα συγκεκριμένο παράδειγμα της λειτουργίας αυτού του μηχανισμού.

Στη Βόρεια Μακεδονία, η ποιότητα τόσο των επιφανειακών όσο και των υπόγειων υδάτων υποβαθμίζεται λόγω της απόρριψης ανεπεξέργαστων ή ανεπαρκώς επεξεργασμένων λυμάτων. Με τη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων που έχει κατασκευαστεί στο ανατολικό τμήμα της χώρας, το σύνολο του πληθυσμού αυτής της περιοχής, ο οποίος ανέρχεται σε 54 676, επωφελείται απευθείας από την ορθή επεξεργασία των λυμάτων. Όλες οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις επωφελούνται επίσης από τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών για τα προϊόντα τους. Η υγεία τόσο των πολιτών όσο και του περιβάλλοντος έχει βελτιωθεί. Ο όγκος ανεπεξέργαστων δημοτικών λυμάτων που απορρίπτονται στον ποταμό Στρούμιτσα έχει μειωθεί, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στην ποιότητα των υδάτινων πόρων, το περιβάλλον και την υγεία στην περιοχή Στρούμιτσα.

Το ζήτημα του κράτους δικαίου θα τεθεί ακόμη περισσότερο στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων προσχώρησης, για παράδειγμα μέσω της συνεκτίμησης του έργου στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς και της απόδοσης μεγαλύτερης έμφασης στις θεμελιώδεις αρχές των λειτουργικών δημοκρατικών θεσμών, στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και στη στήριξη των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Έχουν σημειωθεί βελτιώσεις όσον αφορά αυτούς τους θεμελιώδεις τομείς των πολιτικών κριτηρίων για τις χώρες της διεύρυνσης. Στο τέλος του 2019, μόνο η Τουρκία παρουσίαζε οπισθοδρόμηση στους τομείς του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης και της λειτουργικής οικονομίας της αγοράς. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην έκδοση αναθεωρημένου ενδεικτικού εγγράφου στρατηγικής τον Αύγουστο του 2018. Η αρχική ενδεικτική χρηματοδότηση για τα προενταξιακά κονδύλια στην Τουρκία για την περίοδο 2018-2020 μειώθηκε κατά 40 %. Κατά την επιλογή των έργων στο πλαίσιο του νέου Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας, θα δοθεί έμφαση στους θεμελιώδεις τομείς του κεκτημένου, και ιδίως στο κράτος δικαίου, ενώ θα επιλεγούν για στήριξη μόνο ώριμα από τεχνική άποψη έργα.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας αποτελεί τον βασικό χρηματοδοτικό μηχανισμό για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας ( 27 ), η οποία στηρίζει την εφαρμογή πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη δημιουργία ενός χώρου σταθερότητας, ασφάλειας και ευημερίας στην άμεση γειτονία της ΕΕ. Υπάρχουν ιδιαίτερα θετικές εξελίξεις στην ανατολική γειτονία, με πολύ σημαντικά επιτεύγματα στους τομείς προτεραιότητας της οικονομίας, της συνδεσιμότητας και της ισχυρότερης κοινωνίας. Ωστόσο, εξακολουθεί να απαιτείται πρόοδος στους τομείς του κράτους δικαίου, της καταπολέμησης της διαφθοράς, του χώρου δράσης της κοινωνίας των πολιτών και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης. Στη νότια γειτονία, εξωτερικοί παράγοντες όπως η πολιτική αστάθεια και η κατάσταση στον τομέα της ασφάλειας παρακωλύουν την πρόοδο. Η συνεργασία με τις χώρες εταίρους στη Βόρεια Αφρική παρουσιάζει προκλήσεις και εξαρτάται από εξελισσόμενες παραμέτρους, ιδίως στη Λιβύη. Ωστόσο, οι προσπάθειες που καταβάλλονται στην Τυνησία για την υλοποίηση δημοκρατικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων και η συνέχιση της συνεργασίας με το Μαρόκο καθιστούν τη συνεχή στήριξη σημαντική και πολλά υποσχόμενη. Σε ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής, ο αντίκτυπος των εν εξελίξει συγκρούσεων, η ανασφάλεια και η ανεπαρκής διακυβέρνηση δημιουργούν ένα αποσταθεροποιητικό κλίμα για τους εταίρους της ΕΕ, οδηγούν σε διακοπή του εμπορίου και των επενδύσεων και περιορίζουν τις ευκαιρίες για τον πληθυσμό. Ο μεγάλος αριθμός προσφύγων και εκτοπισθέντων επιδεινώνει αυτές τις διαρθρωτικές ελλείψεις.

1.7.4.    Αύξηση της αποτελεσματικότητας, της ευελιξίας και της συνοχής των εξωτερικών μηχανισμών της ΕΕ

Η Επιτροπή έχει προτείνει τη δημιουργία ενός νέου ολοκληρωμένου Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας στο μελλοντικό πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Αυτός ο μηχανισμός είναι το βασικό εργαλείο της ΕΕ για την εξάλειψη της φτώχειας και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της ευημερίας, της ειρήνης και της σταθερότητας. Ο νέος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός θα εκσυγχρονίσει σημαντικά την εξωτερική διάσταση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η άντληση διδαγμάτων από τους υφιστάμενους μηχανισμούς θα οδηγήσει σε αύξηση της αποτελεσματικότητας και της προβολής των εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ, ενίσχυση του συντονισμού με εσωτερικές πολιτικές και παροχή στην ΕΕ της ευελιξίας να ανταποκρίνεται ταχύτερα σε νέες κρίσεις και προκλήσεις.

1.8.Ειδικοί μηχανισμοί

1.8.1.    Χάρη στον προϋπολογισμό της ΕΕ έχει επιδειχθεί αλληλεγγύη εντός της ΕΕ μέσω της χρηματοδότησης προσπαθειών αντιμετώπισης καταστροφών και του μετριασμού των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση παρέχει στήριξη σε εργαζομένους που απολύθηκαν, καθώς και σε άτομα η δραστηριότητα των οποίων έχει διακοπεί ως συνέπεια των μεγάλων διαρθρωτικών αλλαγών που επέφεραν η παγκοσμιοποίηση ή οι αρνητικές συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης στη μορφή του παγκόσμιου εμπορίου. Από το 2014 έως το 2019, χάρη στη χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση έλαβαν στήριξη 45 047 στοχευόμενοι εργαζόμενοι και 4 099 νέοι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης σε 27 διαφορετικούς οικονομικούς τομείς. Το 2019, υποβλήθηκε μόνο μία αίτηση (η οποία όμως δεν εγκρίθηκε), πιθανώς λόγω του μικρότερου αριθμού μαζικών απολύσεων λόγω της παγκοσμιοποίησης και της συνολικής βελτίωσης της οικονομικής κατάστασης στα κράτη μέλη πριν από την κρίση, γεγονός που διευκόλυνε την επανένταξη εργαζομένων στην αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με τις τελικές εκθέσεις που ελήφθησαν από το 2017 έως το 2019, κατά μέσο όρο το 61 % των εργαζομένων που έχουν βοηθηθεί έχουν βρει νέα θέση εργασίας μετά την παρέμβαση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση. Ωστόσο, το ποσοστό επανένταξης σε μεμονωμένες περιπτώσεις κυμαινόταν από 40 % έως 92 %, ανάλογα με τον οικονομικό τομέα και τη σχετική περιοχή, δεδομένου ότι επηρεάζεται από τις ικανότητες απορρόφησης των τοπικών και περιφερειακών αγορών εργασίας.

Στους τομείς βελτίωσης που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης για την περίοδο 2014-2020 περιλαμβάνονται η χρονοβόρα διαδικασία κινητοποίησης και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη όσον αφορά την παροχή της εκτενούς ανάλυσης του γεγονότος που προκάλεσε τις απολύσεις (παγκοσμιοποίηση ή κρίσεις) και απαιτείται για την κινητοποίηση της χρηματοδότησης. Αυτοί οι προβληματισμοί λαμβάνονται υπόψη στην πρόταση της Επιτροπής για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, σύμφωνα με την οποία το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση θα βασίσει την παροχή στήριξης αποκλειστικά στο κριτήριο του σημαντικού αντικτύπου, το οποίο έχει οριστεί στον ελάχιστο αριθμό των 250 απολυμένων εργαζομένων.

Το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ

Το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ ενεργοποιείται κατόπιν αιτήματος επιλέξιμου κράτους μέλους σε περίπτωση μείζονος ή περιφερειακής φυσικής καταστροφής, όπως σεισμοί, πλημμύρες, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές, καταιγίδες ή σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας. Συμβάλλει στην αύξηση της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας των κρατών μελών και των περιφερειών όσον αφορά την αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και άλλων φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών.

Στήριξη για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων έκτασης ανάγκης και αποκατάστασης ύψους 293 εκατ. EUR χορηγήθηκε το 2019 μετά την υποβολή αίτησης από τρία κράτη μέλη σχετικά με φυσικές καταστροφές που προέκυψαν το 2018: πλημμύρα στη Ρουμανία και ακραίες καιρικές συνθήκες στην Ιταλία και την Αυστρία. Το 2019 η Επιτροπή έλαβε τέσσερις αιτήσεις στήριξης: από την Αυστρία, σε σχέση με τις ακραίες καιρικές συνθήκες το 2018· από την Ελλάδα, σε σχέση με τις καταιγίδες στην Κρήτη το 2019· από την Πορτογαλία, σε σχέση με τον τυφώνα Λορέντζο στις Αζόρες το 2019· και από την Ισπανία, σε σχέση με τις ακραίες καιρικές συνθήκες στο τέλος του 2019.

Τον Μάιο του 2019, η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη εκ των υστέρων αξιολόγηση ( 28 )των παρεμβάσεων του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ από το 2002 έως το 2016, η οποία επιβεβαίωσε την ενωσιακή προστιθέμενη αξία του μηχανισμού. Από την αξιολόγηση συνήχθη το συμπέρασμα ότι το ταμείο είναι ένα πολύτιμο μέσο της εργαλειοθήκης της ΕΕ για παρεμβάσεις σε περιπτώσεις καταστροφών. Παράλληλα, εξεταστεί περαιτέρω το ενδεχόμενο ανάληψης δράσεων πολιτικής που να αυξάνουν τη δυνατότητα παρέμβασης του ταμείου.    

(1)

()    Βλ. παράρτημα 1 – Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

(2)

()    Βλ. παράρτημα 1 – Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ταμείο Συνοχής

(3)

()    Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης, Ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων 2019

(4)

()    Πηγή:  SWD(2016) 318, «Ex-post evaluation of the ERDF and CF 2007-13 » (Εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΕΤΠΑ και του ΤΣ για την περίοδο 2007-2013), 19.9.2016.

(5)

()    Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης, Ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων 2019. Πηγή: Υπολογισμοί της Eurostat και της ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης.

(6)

()    Βλ. παράρτημα 1 – Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

(7)

()    Το ποσό αυτό ανέρχεται σε 66 δισ. EUR, εάν συμπεριληφθεί η εθνική χρηματοδότηση.

(8)

()    Πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων περιφερειακής ανάπτυξης ( https://cohesiondata.ec.europa.eu/themes/4# ). Τα δεδομένα ανακτήθηκαν τον Μάρτιο του 2020.

(9)

()    Πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων περιφερειακής ανάπτυξης ( https://cohesiondata.ec.europa.eu/themes/6# ). Τα δεδομένα ανακτήθηκαν τον Μάρτιο του 2020.

(10)

()    Το ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα δείχνει πόσο μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να προκαλέσει ένας συγκεκριμένος τύπος και ποσότητα αερίου του θερμοκηπίου, χρησιμοποιώντας τη λειτουργικά ισοδύναμη ποσότητα ή συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα ως τιμή αναφοράς.

(11)

()    Πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων περιφερειακής ανάπτυξης ( https://cohesiondata.ec.europa.eu/themes/6# ). Τα δεδομένα ανακτήθηκαν τον Μάρτιο του 2020.

(12)

()    Βλ. παράρτημα 1 – Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ταμείο Συνοχής

(13)

()    Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Strategic report 2019 on the implementation of the European Structural and Investment Funds (Στρατηγική έκθεση 2019 σχετικά με την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων) (COM(2019) 627). Αυτή η συνοπτική έκθεση σχετικά με τις ετήσιες εκθέσεις υλοποίησης των προγραμμάτων και τις εκθέσεις προόδου που καλύπτουν την υλοποίηση έως το τέλος του 2018 δημοσιεύτηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2019. Για όλα τα ταμεία συνολικά, η επιλογή έργων (χρηματοδοτήσεις που έχουν αποφασιστεί) έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2017 και ανέρχεται σε 464 δισ. EUR (72 % των συνολικών προγραμματισμένων επενδύσεων).

(14)

()    Εάν το αποτέλεσμα στο τέλος του 2018 είχε επιτύχει τουλάχιστον το 85 % της τιμής του ορόσημου, οι επιδόσεις θεωρούνταν ικανοποιητικές.

(15)

()    Βλ. παράρτημα 1, Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

(16)

()     https://cohesiondata.ec.europa.eu/stories/s/A-guide-to-the-ESIF-performance-framework/szxz-5m2d

(17)

()    Πηγή: Εκθέσεις υλοποίησης 2018 των κρατών μελών που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή τον Ιούνιο του 2019. Τα δεδομένα για το 2019 δεν θα καταστούν διαθέσιμα πριν από τα μέσα του Ιουλίου του 2020.

(18)

()    Περισσότερα δεδομένα παρέχονται στο παράρτημα 1.

(19)

()    Μελέτη για την ευρυζωνική κάλυψη στην Ευρώπη το 2018 ( https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/study-broadband-coverage-europe-2018 ).

(20)

()    Βλ. παράρτημα 1 – Επισκόπηση των επιδόσεων των προγραμμάτων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας.

(21)

()    Τιμές σύμφωνα με την έκθεση του 2019 για τη μετανάστευση, οι οποίες αντανακλούν τις πιστώσεις C1, εξαιρουμένων του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας και των αποκεντρωμένων οργανισμών στον τομέα της ασφάλειας.

(22)

()    Με βάση την εκκαθάριση των λογαριασμών των κρατών μελών για τα οικονομικά έτη 2015-2019.

(23)

()    Πηγή δεδομένων: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής. Ο οργανισμός μπορεί να συνδράμει τα κράτη μέλη μόνο στην εφαρμογή εκτελεστών αποφάσεων επιστροφής που εκδίδουν οι αρμόδιες εθνικές αρχές.

(24)

()    Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1896 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Νοεμβρίου 2019 για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή.

(25)

()    Μείωση από 1 822 177 το 2015 σε 141 741 το 2019.

(26)

()    Οι υφιστάμενες χώρες δικαιούχοι είναι οι εξής: Αλβανία , Βοσνία-Ερζεγοβίνη ,  Βόρεια Μακεδονία , Κοσσυφοπέδιο (η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244(1999) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου), Μαυροβούνιο , Σερβία και Τουρκία .

(27)

()    Η ΕΕ, μέσω της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, η οποία αναθεωρήθηκε τον Νοέμβριο του 2015, συνεργάζεται με τους νότιους και ανατολικούς γείτονές της για την προαγωγή της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ευημερίας, σύμφωνα με τη συνολική στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας.

(28)

()    Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης, Ex Post Evaluation of the European Union Solidarity Fund 2002-2016 (Εκ των υστέρων αξιολόγηση του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2002-2016) https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/evaluations/2019/ex-post-evaluation-of-the-european-union-solidarity-fund-2002-2016 ).

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 24.6.2020

COM(2020) 265 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ













Ετήσια έκθεση του 2019 για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ

Τμήμα 2 –
Εσωτερικός έλεγχος και δημοσιονομική διαχείριση

2.1.Η Επιτροπή διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό της ΕΕ σε ένα σύνθετο περιβάλλον

Η Επιτροπή αποδίδει μεγάλη σημασία στη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης και των καταπιστευματικών ταμείων της ΕΕ. Αποτελεί χρέος της Επιτροπής να κάνει την καλύτερη δυνατή χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων προκειμένου να στηρίζει την επίτευξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να εξασφαλίζεται τόσο ένα υψηλό επίπεδο συμμόρφωσης με τους εφαρμοστέους κανόνες όσο και ότι η χρηματοδότηση διοχετεύεται στους δικαιούχους για τους οποίους προορίζεται κατά τρόπο αποτελεσματικό, αποδοτικό και οικονομικό. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προσπαθεί να επιτύχει τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα δημοσιονομικής διαχείρισης, εξασφαλίζοντας τη σωστή ισορροπία μεταξύ χαμηλού επιπέδου σφαλμάτων, ταχέων πληρωμών και εύλογου κόστους ελέγχων.

2.2.Ο προϋπολογισμός της ΕΕ: ένα ευρύ φάσμα τομέων, δικαιούχων και δαπανών

Το 2019, οι δαπάνες ( 1 ) από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ανήλθαν σε 147 δισ. EUR (βλ. διάγραμμα κατωτέρω), ποσό που αντιστοιχεί σε πληρωμές ύψους 240 000 που κυμαίνονται από λίγες εκατοντάδες ευρώ (υποτροφίες Erasmus) μέχρι εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ (μεγάλα έργα όπως ο ITER ή το Galileo και το Copernicus, καθώς και δημοσιονομική στήριξη σε αναπτυσσόμενες χώρες). Αυτές οι πληρωμές πραγματοποιήθηκαν για τη στήριξη ποικίλων δραστηριοτήτων όπως η γεωργία και η ανάπτυξη αγροτικών και αστικών περιοχών, η βελτίωση των υποδομών μεταφορών και ψηφιακών υποδομών, η έρευνα, η στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η προστασία του περιβάλλοντος, η κατάρτιση ανέργων, η ενσωμάτωση μεταναστών και η προστασία των συνόρων, η στήριξη χωρών που επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ, καθώς και η παροχή βοήθειας σε γειτονικές και αναπτυσσόμενες χώρες. Οι αποδέκτες των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ καλύπτουν ένα ιδιαίτερα ευρύ φάσμα και είναι πολυάριθμοι.

Σχετικές δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ υπό τη διαχείριση της Επιτροπής 2019, ανά τομέα πολιτικής, σε ποσοστό (%) και δισ. EUR

Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Η διαχείριση περισσότερων από τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού πραγματοποιείται μέσω επιμερισμένης διαχείρισης. Τα κράτη μέλη ή οι φορείς που ορίζονται από αυτά κατανέμουν τα κονδύλια και διαχειρίζονται τις δαπάνες σύμφωνα με το ενωσιακό και εθνικό δίκαιο (π.χ. στην περίπτωση των δαπανών για τη συνοχή και τους φυσικούς πόρους). Το υπόλοιπο του προϋπολογισμού δαπανάται είτε υπό καθεστώς άμεσης διαχείρισης από την Επιτροπή είτε υπό καθεστώς έμμεσης διαχείρισης σε συνεργασία με εντεταλμένες οντότητες. Στον πίνακα που ακολουθεί περιγράφονται οι τρεις τρόποι διαχείρισης.

Δεδομένου ότι η διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, με τη συμμετοχή διαφόρων παραγόντων, οι σχετικοί κίνδυνοι διαφέρουν ανά πρόγραμμα και ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισης (βλ. παράρτημα 3). Αυτό λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάπτυξη στρατηγικών ελέγχου (βλ. τμήμα 2.2).

2.3.Διακυβέρνηση, λογοδοσία και διαφάνεια

Η αλυσίδα λογοδοσίας

Το σύστημα διακυβέρνησης που χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι προσαρμοσμένο στη μοναδική δομή και στον μοναδικό ρόλο της. Οι ρυθμίσεις διακυβέρνησης της Επιτροπής έχουν ενισχυθεί με την πάροδο του χρόνου και έχουν προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις. Πρόσφατες εργασίες των εσωτερικών και εξωτερικών ελεγκτών έχουν επιβεβαιώσει ότι αυτές οι ρυθμίσεις είναι άρτιες. Η Επιτροπή von der Leyen, η οποία ανέλαβε καθήκοντα τον Δεκέμβριο του 2019, εξακολουθεί να θέτει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια στο επίκεντρο των εργασιών της, όπως επιβεβαιώνεται στις επικαιροποιημένες μεθόδους εργασίας ( 2 ) και στις επιστολές ανάθεσης καθηκόντων προς τα μέλη της Επιτροπής. Οι τελευταίες εξελίξεις αντανακλώνται στην επικαιροποιημένη ανακοίνωση σχετικά με τη διακυβέρνηση στην Επιτροπή, η οποία δημοσιεύτηκε μαζί με την παρούσα έκθεση ( 3 ).

Το Σώμα των Επιτρόπων αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση του  προϋπολογισμού της ΕΕ. Οι κύριες συνιστώσες της διακυβέρνησης του προϋπολογισμού της ΕΕ, η οποία βασίζεται σε μια σαφή διάκριση των αρμοδιοτήτων μεταξύ του πολιτικού και του διοικητικού επιπέδου, διαμορφώνουν μια ισχυρή αλυσίδα διασφάλισης της αξιοπιστίας και λογοδοσίας. Οι συνιστώσες αυτές παρουσιάζονται στο διάγραμμα κατωτέρω. Σε επίπεδο Επιτροπής, το πλαίσιο λογοδοσίας βασίζεται σε σαφώς προσδιορισμένες διαχειριστικές αρμοδιότητες και στην υποβολή εκθέσεων (βλ. κατωτέρω).

Αυτές οι άρτιες ρυθμίσεις διακυβέρνησης βοηθούν το Σώμα των Επιτρόπων να επιτυγχάνει τους στόχους της Επιτροπής, να χρησιμοποιεί τους πόρους αποδοτικά και αποτελεσματικά και να διασφαλίζει ότι η διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.

Λογοδοσία και υποβολή εκθέσεων σε επίπεδο υπηρεσιών

Το Σώμα Επιτρόπων αναθέτει την καθημερινή επιχειρησιακή διαχείριση στους 50 γενικούς διευθυντές ( 4 ) ή σε ισότιμους υπαλλήλους ( 5 ) (εφεξής οι «γενικοί διευθυντές»), οι οποίοι ηγούνται των διοικητικών δομών της Επιτροπής. Σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανόνες και πρότυπα της Επιτροπής, διαχειρίζονται και διαμορφώνουν τις υπηρεσίες τους με στόχο την επίτευξη των στόχων τους, όπως καθορίζονται στα στρατηγικά τους σχέδια, λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους πόρους. Είναι υπόλογοι για το ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ που εκτελείται στις υπηρεσίες τους.

Στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων τους, παρέχουν με διαφανή τρόπο πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται, τη λειτουργία των οικείων συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και τη δημοσιονομική διαχείριση του ποσοστού του προϋπολογισμού της ΕΕ που τους έχει διατεθεί — λαμβάνοντας υπόψη τη δήλωση αξιοπιστίας που παρέχουν τα κράτη μέλη υπό επιμερισμένη διαχείριση. Στη δήλωση αξιοπιστίας, η οποία αποτελεί μέρος της ετήσιας έκθεσης δραστηριοτήτων, δηλώνουν κατά πόσο διαθέτουν εύλογη βεβαιότητα ότι:

·οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην έκθεσή τους παρέχουν «αληθή και δίκαιη εικόνα»·(δηλ. αξιόπιστη, πλήρη και ορθή) της κατάστασης στην υπηρεσία τους·

·οι πόροι που διατέθηκαν στην υπηρεσία τους χρησιμοποιήθηκαν για τον προβλεπόμενο σκοπό και σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης·

·οι ισχύουσες διαδικασίες ελέγχου στο τμήμα τους παρέχουν τις απαιτούμενες εγγυήσεις σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των υποκείμενων συναλλαγών.

Προκειμένου να αποκτήσουν αυτήν τη βεβαιότητα, οι γενικοί διευθυντές χρησιμοποιούν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες (οι οποίες συνοψίζονται στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων τους), ήτοι:

·τα αποτελέσματα των ελέγχων που έχουν διενεργηθεί από τις δικές τους υπηρεσίες ή για λογαριασμό τους·

·τις πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση και τους ελέγχους, όπως παρέχονται από τα κράτη μέλη και άλλες εντεταλμένες οντότητες με βάση τα δικά τους συστήματα ελέγχου, στην περίπτωση επιμερισμένης ή έμμεσης διαχείρισης·

·τις εργασίες που έχει πραγματοποιήσει η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου (βλ. παράρτημα 6)·

·ελέγχους του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, του ανεξάρτητου εξωτερικού ελεγκτή της ΕΕ.

Εάν εντοπίσουν αδυναμίες με σημαντικό αντίκτυπο, οφείλουν να συνοδεύσουν τη δήλωση αξιοπιστίας τους με μια επιφύλαξη. Παράλληλα, καταρτίζουν σχέδια δράσης για τον μετριασμό μελλοντικών κινδύνων και την ενίσχυση των οικείων συστημάτων ελέγχου (βλ. τμήμα 2.3.5 και παράρτημα 4).

Λογοδοσία και υποβολή εκθέσεων σε εσωτερικό επίπεδο

Στην ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ παρουσιάζεται η κατάσταση σε επίπεδο Επιτροπής. Η παρούσα έκθεση εντάσσεται στην ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας της Επιτροπής ( 6 ), η οποία εγκρίνεται από το Σώμα των Επιτρόπων και βασίζεται στην αξιοπιστία και στις επιφυλάξεις που περιέχουν όλες οι ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων.

Η επακόλουθη ετήσια διαδικασία απαλλαγής δίνει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο τη δυνατότητα να καταστήσουν την Επιτροπή πολιτικά υπεύθυνη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την απαλλαγή βασίζεται:

·στις εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου στις οποίες γνωμοδοτεί σχετικά με την αξιοπιστία των ετήσιων λογαριασμών και την κανονικότητα των εσόδων και των δαπανών και παρουσιάζει τα αποτελέσματα των ελέγχων του για συγκεκριμένες δαπάνες ή τομείς πολιτικής ή δημοσιονομικά ζητήματα ή ζητήματα διαχείρισης·

·στις ενοποιημένες δημοσιονομικές εκθέσεις και εκθέσεις λογοδοσίας της Επιτροπής

·σε ακροάσεις επιτρόπων και γενικών διευθυντών και σε απαντήσεις σε γραπτές ερωτήσεις·

·σε σύσταση του Συμβουλίου.

Η Επιτροπή υποβάλλει σε ετήσια βάση έκθεση σχετικά με την παρακολούθηση των αιτημάτων που της απηύθυναν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απαλλαγής.

2.4.Η Επιτροπή βασίζεται σε διάφορα μέσα προκειμένου να διασφαλίζει ότι πραγματοποιείται ορθή διαχείριση των χρημάτων των φορολογουμένων

Προκειμένου να διασφαλίζει ότι ο προϋπολογισμός εκτελείται ορθά και προστατεύεται από αδυναμίες και παρατυπίες σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον, η Επιτροπή έχει διάφορα μέσα στη διάθεσή της.

2.5.Ένα ισχυρό πλαίσιο εσωτερικού ελέγχου

Η Επιτροπή εφαρμόζει ένα ισχυρό εσωτερικό πλαίσιο εσωτερικού ελέγχου, το οποίο βασίζεται στα υψηλότερα διεθνή πρότυπα ( 7 ).

Οι γενικοί διευθυντές εφαρμόζουν αυτό το εσωτερικό πλαίσιο στις υπηρεσίες τους μέσω προσαρμοσμένων συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, λαμβάνοντας υπόψη τα περιβάλλοντα λειτουργίας, τους κινδύνους και τις ανάγκες των υπηρεσιών τους. Για την εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος υποστηρίζονται από τις κεντρικές υπηρεσίες ( 8 ), οι οποίες παρέχουν οδηγίες, καθοδήγηση και συμβουλές και διευκολύνουν την ανταλλαγή ορθών πρακτικών. Σε ετήσια βάση, αξιολογούν τη λειτουργία των οικείων συστημάτων εσωτερικού ελέγχου σύμφωνα με μια κοινή μεθοδολογία και συνοψίζουν τα συμπεράσματά τους στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων τους.

Επιπλέον, η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου μπορεί να πραγματοποιεί αποστολές ελέγχου σχετικά με τη λειτουργία των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και την αξιολόγηση αυτών των συστημάτων από τις υπηρεσίες της Επιτροπής (βλ. παράρτημα 6).

Για το 2019, το 2ο έτος πλήρους εφαρμογής του ισχύοντος πλαισίου εσωτερικού ελέγχου, οι αξιολογήσεις που διενέργησαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής υποδεικνύουν ότι τα οικεία συστήματα εσωτερικού ελέγχου παραμένουν αποτελεσματικά. Η συνολική κατάσταση παρουσιάζεται στο διάγραμμα που ακολουθεί.

Η αξιολόγηση επιβεβαιώνει τις βελτιώσεις που έγιναν σε σχέση με τις δραστηριότητες ελέγχου, τον θετικό αντίκτυπο της ενισχυμένης εσωτερικής εποπτείας στον προσδιορισμό και τη διαχείριση κινδύνων, καθώς και τις βελτιώσεις στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών

Αυτά τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι η Επιτροπή έχει φτάσει σε προηγμένο επίπεδο εσωτερικού ελέγχου. Οι κεντρικές υπηρεσίες θα συνεχίσουν να παρέχουν καθοδήγηση και να διευκολύνουν την ανταλλαγή ορθών πρακτικών με στόχο την περαιτέρω προώθηση του πλαισίου εσωτερικού ελέγχου ως εργαλείου διαχείρισης που βοηθά την οργανωτική δομή στην επίτευξη των στόχων της.

Αξιολόγηση της λειτουργίας των 17 αρχών εσωτερικού ελέγχου

Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.6.Οι πολυετείς στρατηγικές ελέγχου διασφαλίζουν ότι τα χρήματα των φορολογουμένων δαπανώνται ορθά

Εντός του εσωτερικού πλαισίου της Επιτροπής, οι γενικοί διευθυντές, ως διαχειριστές του προϋπολογισμού της ΕΕ, θέτουν σε εφαρμογή πολυετείς στρατηγικές ελέγχου που αποσκοπούν στην πρόληψη των σφαλμάτων και, εάν δεν είναι δυνατή η πρόληψη των σφαλμάτων, στον εντοπισμό και τη διόρθωσή τους. Προς αυτό τον σκοπό, πρέπει να διασφαλίζουν την αξιοπιστία τους από τη βάση προς την κορυφή και να αξιολογούν τα σφάλματα που επηρεάζουν τις δαπάνες της ΕΕ σε λεπτομερές επίπεδο, δηλ. ανά πρόγραμμα ή άλλο σχετικό τμήμα των δαπανών. Κατά αυτό τον τρόπο παρέχεται στην Επιτροπή η δυνατότητα να εντοπίζει τις αδυναμίες και να τις διορθώνει, καθώς και να προσδιορίζει τα βαθύτερα αίτια των συστημικών σφαλμάτων (π.χ. πολυπλοκότητα των κανόνων), να λαμβάνει στοχευμένα διορθωτικά μέτρα και να εξασφαλίζει ότι τυχόν διδάγματα που έχουν αντληθεί συνεκτιμώνται στον σχεδιασμό μελλοντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων.

Από την πρόληψη στον εντοπισμό και τη διόρθωση

Δεδομένου ότι τα προγράμματα δαπανών της ΕΕ είναι πολυετή εκ σχεδιασμού, τα σχετικά συστήματα ελέγχου και οι κύκλοι διαχείρισης καλύπτουν επίσης πολλαπλά έτη. Αυτό σημαίνει ότι, αν και ενδέχεται να εντοπιστούν σφάλματα σε ένα συγκεκριμένο έτος, τα σφάλματα αυτά διορθώνονται κατά το τρέχον ή τα επόμενα έτη μετά την πραγματοποίηση της πληρωμής — έως το κλείσιμο στο τέλος του κύκλου ζωής ενός προγράμματος. Επιπλέον, οι στρατηγικές ελέγχου είναι διαφοροποιημένες βάσει κινδύνου, δηλ. είναι προσαρμοσμένες στους διάφορους τρόπους διαχείρισης, τομείς πολιτικής και/ή ρυθμίσεις χρηματοδότησης, καθώς και στους σχετικούς κινδύνους που συνεπάγονται.

Ο πολυετής κύκλος ελέγχου της Επιτροπής (για τα αποτελέσματα για το 2019 που αναφέρονται εντός των κύκλων, βλ. τμήμα 2.3.1 κατωτέρω)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Εντοπισμός και διόρθωση σφαλμάτων που επηρεάζουν τις δαπάνες της ΕΕ

Στην περίπτωση που οι προληπτικοί μηχανισμοί δεν είναι αποτελεσματικοί, είναι σημαντικό τα σφάλματα που επηρεάζουν τις δαπάνες της ΕΕ να εντοπίζονται εκ των υστέρων, μέσω ελέγχων σε ποσά που η Επιτροπή έχει εγκρίνει και καταβάλει (εκ των υστέρων έλεγχοι).

Αυτά τα σφάλματα διορθώνονται από την Επιτροπή κατά το ίδιο ή τα επόμενα έτη, μέσω δημοσιονομικών διορθώσεων ή της αντικατάστασης μη επιλέξιμων δαπανών στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης και ανακτήσεων από τελικούς αποδέκτες στο πλαίσιο της άμεσης και έμμεσης διαχείρισης.

Το 2019, τα επιβεβαιωθέντα διορθωτικά μέτρα ανήλθαν σε 1,5 εκατ. EUR (ποσό υψηλότερο κατά 25 % σε σχέση με το 2018). Αυτά τα μέτρα σχετίζονται κυρίως με σφάλματα που επηρεάζουν τις πληρωμές που πραγματοποιήθηκαν κατά τα προηγούμενα έτη.

Παράλληλα, οι αδυναμίες στα συστήματα ελέγχου, οι οποίες εντοπίζονται μέσω της διενέργειας ελέγχων στα συστήματα βάσει κινδύνου, αντιμετωπίζονται στη συνέχεια και γίνονται διορθώσεις στα συστήματα ώστε να αποφευχθεί η επανεμφάνιση των ίδιων σφαλμάτων στο μέλλον. Στο πλαίσιο της επιμερισμένης και έμμεσης διαχείρισης, αυτό γίνεται σε πρώτο στάδιο από τα εκτελεστικά κράτη μέλη και εταίρους.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την προστασία του προϋπολογισμό της ΕΕ, βλ. παράρτημα 5.

Στήριξη στα συστήματα ελέγχου των εκτελεστικών εταίρων

Περίπου το 80 % του προϋπολογισμού εκτελείται σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και εντεταλμένες οντότητες ως εκτελεστικούς εταίρους (βλ. δεύτερο πίνακα στο τμήμα 2.1.1). Είναι, συνεπώς, σημαντικό να εξακριβώνεται ότι αυτοί οι εταίροι επιδεικνύουν επίπεδο προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ισοδύναμο με εκείνο που επιτυγχάνεται όταν η Επιτροπή διαχειρίζεται η ίδια τον προϋπολογισμό. Προς αυτό τον σκοπό, η Επιτροπή διενεργεί αξιολογήσεις των συστημάτων, των κανόνων και των διαδικασιών των ατόμων ή των οντοτήτων που εκτελούν κονδύλια της ΕΕ. Αυτό αφορά ιδίως την αξιολόγηση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών και των εντεταλμένων οντοτήτων μέσω ελέγχων των συστημάτων που συνοδεύονται από ουσιαστικούς ελέγχους των δαπανών και άλλους τύπους επαληθεύσεων, τις λεγόμενες αξιολογήσεις κατά πυλώνες ή διαδικασίες ορισμού, προτού ανατεθεί στον εταίρο η εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ για λογαριασμό της Επιτροπής.

Στο πλαίσιο της έμμεσης διαχείρισης, οι εταίροι υποβάλλουν ετησίως έκθεση σχετικά με τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού που τους έχει ανατεθεί μέσω διαχειριστικής δήλωσης. Αυτή είναι η βάση επί της οποίας οι σχετικές υπηρεσίες της Επιτροπής μπορούν να διασφαλίζουν την αξιοπιστία τους σε αυτό το περιβάλλον διαχείρισης και ελέγχου.

Η Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος για τη δημιουργία μιας αυτοματοποιημένης ροής εργασιών για τους διάφορους τύπους επαληθεύσεων, η οποία θα καλύπτει το σύνολο της διαδικασίας. Ένα τέτοιο εργαλείο θα εξασφαλίζει ότι όλα τα αναγκαία στάδια που επιτρέπουν σε μια οντότητα να υποβάλει αίτηση για συνεργασία με την Επιτροπή στο πλαίσιο έμμεσης διαχείρισης υλοποιούνται σε κεντρικό επίπεδο και κατά τρόπο συνεκτικό και συντονισμένο.

Στον τομέα της επιμερισμένης διαχείρισης, τα κράτη μέλη υποβάλλουν ετησίως έκθεση σχετικά με τους ελέγχους που διενεργούν όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των αντίστοιχων προγραμμάτων τους μέσω μιας δέσμης μέτρων για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας, η οποία περιέχει μια διαχειριστική δήλωση, μια ετήσια σύνοψη των επαληθεύσεων που διενεργήθηκαν και μια ετήσια έκθεση ελέγχου η οποία περιέχει ένα ποσοστό σφάλματος με βάση αντιπροσωπευτικά δείγματα και μια ελεγκτική γνώμη σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών. Αυτή η έκθεση αποτελεί τη βάση για την έγκριση των λογαριασμών των προγραμμάτων από την Επιτροπή και παρέχει στις σχετικές υπηρεσίες της Επιτροπής τη δυνατότητα να διασφαλίζουν την αξιοπιστία τους. Χρησιμοποιείται επίσης για τον προσδιορισμό των δυνητικών κινδύνων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και για τον εντοπισμό αδυναμιών και τον προσδιορισμό των τομέων στους οποίους απαιτούνται περαιτέρω έλεγχοι.

Οι βέλτιστες πρακτικές σε θέματα εσωτερικού ελέγχου ανταλλάσσονται με τα κράτη μέλη και μεταξύ αυτών στο πλαίσιο των δικτύων για τα διαρθρωτικά και γεωργικά ταμεία, καθώς και στο πλαίσιο του δημόσιου δικτύου εσωτερικού ελέγχου της Επιτροπής υπό την ηγεσία της Επιτροπής.

Επιπλέον, η Επιτροπή έχει υποβάλει πρόταση ( 9 ) για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ στην περίπτωση γενικευμένων ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη. Αυτή η πρόταση, ως αναπόσπαστο μέρος του μελλοντικού πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, αποτελεί επί του παρόντος αντικείμενο διαπραγματεύσεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

Η Επιτροπή συνεργάζεται επίσης με τα κράτη μέλη με στόχο τη διευκόλυνση της κατανόησης και της εφαρμογής των ενισχυμένων κανόνων σχετικά με τη σύγκρουση συμφερόντων που ισχύουν από την έναρξη ισχύος του αναθεωρημένου δημοσιονομικού κανονισμού στις 2 Αυγούστου 2018. Παρακολουθεί επίσης όλους τους ισχυρισμούς που περιέρχονται σε γνώση της σε αυτό το πλαίσιο.

Η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας των ελέγχων

Όλες οι υπηρεσίες της Επιτροπής εφαρμόζουν τα κοινά χαρακτηριστικά ελέγχου που περιγράφονται ανωτέρω, βάσει των οποίων τα προληπτικά και διορθωτικά μέτρα εφαρμόζονται σε πολυετή βάση στο επίπεδο ειδικών προγραμμάτων ή άλλων τμημάτων των δαπανών. Εντούτοις, όπως αναφέρεται στο τμήμα 2.1.1, τα επιμέρους προγράμματα δαπανών μπορεί να παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις και, κατά συνέπεια, οι στρατηγικές ελέγχου πρέπει να προσαρμόζονται σε διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης, τομείς πολιτικής και/ή όρους χρηματοδότησης, καθώς και στους σχετικούς κινδύνους. Αυτή η διαφοροποίηση των στρατηγικών ελέγχου απαιτείται ώστε να διασφαλίζεται ότι οι έλεγχοι παραμένουν οικονομικά αποδοτικοί, δηλ. επιτυγχάνουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ χαμηλού επιπέδου σφαλμάτων (αποτελεσματικότητα), ταχέων πληρωμών (αποδοτικότητα) και εύλογου κόστους (οικονομία). Οι τομείς που εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους συνεπάγονται υψηλότερο επίπεδο ελέγχου και/ή συχνότητα ελέγχων, ενώ οι τομείς που εγκυμονούν λιγότερους κινδύνους θα πρέπει να οδηγούν σε λιγότερο εντατικούς, δαπανηρούς ή επαχθείς ελέγχους. Επίσης, οι πραγματικές δυνατότητες ανάκτησης αχρεωστήτως καταβληθέντων κονδυλίων της ΕΕ θα εξετάζονται κατά την ανάπτυξη της στρατηγικής ελέγχου (π.χ. την ανάλυση κόστους-οφέλους των επιτόπιων ελέγχων). 

Η Επιτροπή και το Ελεγκτικό Συνέδριο: διαφορετικοί ρόλοι οδηγούν σε διαφορετικές προσεγγίσεις ελέγχου

Η Επιτροπή και το Ελεγκτικό Συνέδριο διαδραματίζουν διαφορετικούς ρόλους στην αλυσίδα ελέγχου του προϋπολογισμού της ΕΕ και, συνεπώς, οι προσεγγίσεις ελέγχου που ακολουθούν διαφέρουν σημαντικά. Το καθήκον της Επιτροπής ως διαχειριστή του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι η πρόληψη και, εάν είναι απαραίτητο, η διόρθωση σφαλμάτων και η ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων κονδυλίων. Για την εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος απαιτείται ενδελεχής αξιολόγηση των συστημάτων ελέγχου από τη βάση προς την κορυφή για τον εντοπισμό των αδυναμιών, έτσι ώστε τα στοχευμένα διορθωτικά μέτρα να μπορούν να λαμβάνονται σε επίπεδο προγράμματος ή ακόμη και στο επίπεδο των εκτελεστικών εταίρων. Από την άλλη πλευρά, ο ρόλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι να παρέχει μια ετήσια ελεγκτική γνώμη σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών της ΕΕ συνολικά, η οποία μπορεί να συμπληρώνεται από ειδικές αξιολογήσεις σημαντικών τομέων του προϋπολογισμού της ΕΕ (βλ. συγκριτικό πίνακα στην επόμενη σελίδα). Συνεπώς, παρότι αμφότερα τα θεσμικά όργανα συγκλίνουν σε διάφορες πτυχές, η μεθοδολογία της Επιτροπής διαφέρει σημαντικά από εκείνη του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αυτές οι προσεγγίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε διαφορές μεταξύ των ποσοστών σφάλματος που αναφέρονται από το Ελεγκτικό Συνέδριο και την Επιτροπή. Πιο συγκεκριμένα, όταν το Ελεγκτικό Συνέδριο εντοπίζει σφάλματα στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων και/ή διαπιστώνει ότι υπάρχει καθυστέρηση στην υποβολή δικαιολογητικών εγγράφων για επιχορηγήσεις, σε (μικρό αριθμό) πράξεων του δείγματος, χρησιμοποιεί κατά παρέκταση τον αντίκτυπο για το σύνολο του τομέα ή το σύνολο του προϋπολογισμού της ΕΕ, γεγονός που οδηγεί συχνά σε αύξηση της σημασίας τέτοιων σφαλμάτων. Δεδομένου του πιο αναλυτικού διαχωρισμού των δαπανών που χρησιμοποιεί σύμφωνα με προφίλ κινδύνου και συστήματα ελέγχου, η Επιτροπή, όταν εντοπίζει τέτοια σφάλματα, είναι σε θέση να τα χρησιμοποιεί κατά παρέκταση με μεγαλύτερη ακρίβεια για τον πληθυσμό που πιθανότατα επηρεάζεται. Είναι, συνεπώς, σε θέση να παρέχει μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα του επιπέδου σφάλματος στο σύνολο των πληρωμών που έχουν καταβληθεί και να προσδιορίζει με σαφήνεια τους τομείς στους οποίους απαιτούνται βελτιώσεις.

Ορισμένα παραδείγματα αυτών των διαφοροποιήσεων παρέχονται στο πλαίσιο κατωτέρω.

Φυσικοί πόροι

Το 2018, το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε την ύπαρξη σφαλμάτων σε τρεις από τις έξι πράξεις του δείγματος που σχετίζονταν με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας. Δεδομένου ότι αυτό το ταμείο καλύπτεται από τον τομέα «Φυσικοί πόροι», το Ελεγκτικό Συνέδριο χρησιμοποίησε κατά παρέκταση τα σφάλματα για ολόκληρο τον τομέα, παρότι η αλιεία αντιπροσωπεύει μόνο το 1,3 % των δαπανών σε αυτό τον τομέα και παρά το γεγονός ότι τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου διαφέρουν από εκείνα για τις δαπάνες για την κοινή γεωργική πολιτική. Η Επιτροπή εφαρμόζει υψηλότερο επίπεδο λεπτομέρειας κατά την παρέκταση σφαλμάτων.

Πράγματι, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας αποτελεί μέρος των διαρθρωτικών ταμείων και ακολουθεί έναν πανομοιότυπο κύκλο διαχείρισης και ελέγχου με εκείνον για τις δαπάνες στον τομέα της συνοχής. Όσον αφορά τη συνοχή, το Ελεγκτικό Συνέδριο αξιολογεί τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων μετά την ετήσια εκκαθάριση των λογαριασμών, δηλ. μόλις έχουν ολοκληρωθεί όλοι οι εκ των προτέρων έλεγχοι. Αυτό συνάδει με τη μεθοδολογία της Επιτροπής για όλες τις δαπάνες στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων, ενώ για τις πράξεις που ελέγχθηκαν στον τομέα της αλιείας, τα  πορίσματα του Ελεγκτικού Συνεδρίου διατυπώθηκαν πριν από την ολοκλήρωση όλων των εκ των προτέρων ελέγχων και θα μπορούσαν και πάλι να είχαν διορθωθεί πριν από την καταβολή των πληρωμών από την Επιτροπή.

Συνοχή

Παρότι το Ελεγκτικό Συνέδριο και η Επιτροπή έχουν την ίδια άποψη σχετικά με τα κύρια αίτια των σφαλμάτων στις δαπάνες στον τομέα της συνοχής, σε ορισμένες περιπτώσεις το Ελεγκτικό Συνέδριο διατυπώνει αποκλίνουσες και πιο περιοριστικές ερμηνείες των εφαρμοστέων εθνικών ή ενωσιακών κανόνων. Αυτό έχει αντίκτυπο στο υπολογιζόμενο ποσοστό σφάλματος, το οποίο, μόλις χρησιμοποιηθεί κατά παρέκταση, αυξάνει το ποσοστό σφάλματος για ολόκληρο τον τομέα.

Πέραν της ερμηνείας των εφαρμοστέων κανόνων, ο τρόπος του ποσοτικού προσδιορισμού των σφαλμάτων από το Ελεγκτικό Συνέδριο ενδέχεται να διαφέρει από εκείνον που χρησιμοποιείται από την Επιτροπή ή τα κράτη μέλη όταν λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των περιπτώσεων πλημμελούς εφαρμογής των κανόνων περί δημόσιων συμβάσεων ( 10 ). Το Ελεγκτικό Συνέδριο ποσοτικοποιεί συστηματικά τα σφάλματα σε διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων στο 100 %. Η Επιτροπή, ωστόσο, αξιολογεί τον πραγματικό δημοσιονομικό αντίκτυπο με βάση τις νομικές ερμηνείες της και την καθοδήγηση ( 11 ), δηλ. μια δημοσιονομική διόρθωση ύψους 100% δεν μπορεί να θεωρηθεί αναλογική από την Επιτροπή για μια τέτοια παράβαση. Ομοίως, οι εφαρμοστέες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής μπορεί να προβλέπουν ποσοτικοποίηση σφαλμάτων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων ύψους 5 %, 10 % ή 25 %, τη στιγμή που το Ελεγκτικό Συνέδριο θα θεωρούσε ότι ένα σφάλμα συνιστά μόνο ζήτημα συμμόρφωσης, χωρίς αντίκτυπο στον υπολογισμό του ποσοστού σφάλματος.

Εξωτερικές σχέσεις

Κατά τα προηγούμενα έτη, η (έγκαιρη) πρόσβαση σε δικαιολογητικά έγγραφα από εντεταλμένες οντότητες, συμπεριλαμβανομένων διεθνών οργανισμών, αποτελούσε πηγή παρατυπιών. Σε αυτό το γεγονός οφείλεται, μεταξύ άλλων, το σχετικά υψηλό εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος για τα ευρωπαϊκά ταμεία ανάπτυξης (5,2 % για το 2018). Εντούτοις, αυτό το εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος υπολογίστηκε πριν από τη διενέργεια όλων των εκ των προτέρων ελέγχων, και ιδίως πριν από την παροχή των δικαιολογητικών εγγράφων. Το Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνώρισε ότι «[α]πό τις 39 πράξεις πληρωμών που περιείχαν ποσοτικά προσδιορίσιμα σφάλματα, οι 9 (23 %) ήταν τελικές πράξεις που είχαν εγκριθεί αφού είχαν διενεργηθεί όλοι οι εκ των προτέρων έλεγχοι» ( 12 ). Κατά συνέπεια, και για τις 30 πράξεις, το επίπεδο σφάλματος ενδεχομένως να ήταν χαμηλότερο εάν το Ελεγκτικό Συνέδριο τις είχε ελέγξει αφού είχαν διενεργηθεί όλοι οι εκ των προτέρων έλεγχοι.

Σύγκριση μεταξύ των προσεγγίσεων της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου

2.7.Η απάτη σε βάρος των φορολογουμένων προλαμβάνεται μέσω πολυεπίπεδων στρατηγικών και ελέγχων

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η απάτη αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό μέρος των παράνομων ή παράτυπων δαπανών, η πλειονότητα των οποίων σχετίζεται με σφάλματα. Η Επιτροπή επιδεικνύει μηδενική ανοχή στην απάτη.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης ( 17 ) είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την καταπολέμηση της απάτης, όχι μόνο ως υπηρεσίας χάραξης πολιτικών, αλλά και ως ανεξάρτητου ερευνητικού σώματος, κάτι που είναι κρίσιμης σημασίας. Οι διοικητικές έρευνες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης σε περιπτώσεις απάτης, διαφθοράς και άλλων εγκλημάτων και παρατυπιών συμβάλλουν στο να καθίστανται υπόλογα τα άτομα που διαπράττουν απάτη, καθώς και στην αποκατάσταση της ζημίας που υφίσταται ο προϋπολογισμός της ΕΕ. Το 2019, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης περάτωσε 181 έρευνες και ολοκλήρωσε 1 174 επιλογές ( 18 ).

Παράλληλα, και σε μεγάλο βαθμό με βάση τις πληροφορίες που συλλέγονται μέσω των ερευνών της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, η πρόληψη της απάτης και η επιβολή κυρώσεων πραγματοποιούνται μέσω του συστήματος έγκαιρου εντοπισμού και αποκλεισμού, το οποίο επιτρέπει τον έγκαιρο εντοπισμό και αποκλεισμό αναξιόπιστων οικονομικών φορέων από κονδύλια της ΕΕ που εκτελούνται υπό καθεστώς άμεσης και έμμεσης διαχείρισης. Το 2019, η ευαισθητοποίηση σε όλες τις υπηρεσίες της Επιτροπής ενισχύθηκε και το έτος σηματοδοτήθηκε από σημαντική αύξηση των περιπτώσεων που καταχωρίστηκαν στον τομέα του έγκαιρου εντοπισμού και των περιπτώσεων που υποβλήθηκαν για πιθανές διοικητικές κυρώσεις (δηλαδή αποκλεισμό και/ή οικονομικές κυρώσεις και, ανάλογα με την περίπτωση, τη δημοσιοποίησή τους). Οι κυρώσεις καθορίζονται σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας (δηλαδή ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, συμπεριλαμβανομένου του αντικτύπου στα οικονομικά συμφέροντα και την εικόνα της ΕΕ· τον χρόνο που έχει παρέλθει από την προσαπτόμενη συμπεριφορά· τη διάρκεια και την επανάληψη· την πρόθεση ή τον βαθμό αμέλειας· και το ποσό που διακυβεύεται).

2.8.Τα αποτελέσματα του ελέγχου της Επιτροπής επιβεβαιώνουν ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ προστατεύεται αποτελεσματικά

Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο προϋπολογισμός προστατεύεται αποτελεσματικά όταν το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο δεν υπερβαίνει το 2 % των σχετικών δαπανών, το οποίο είναι το όριο σημαντικότητας που χρησιμοποιεί επίσης το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Εάν κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προγράμματος εντοπιστούν αδυναμίες ή σφάλματα, η Επιτροπή λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα.

Μέχρι το κλείσιμο του προγράμματος το αργότερο — δηλαδή όταν έχουν πραγματοποιηθεί όλοι οι έλεγχοι, διορθώσεις, ανακτήσεις κ.λπ.—, το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο θα πρέπει να είναι και εκτιμάται ότι θα είναι χαμηλότερο από 2 %.

2.9.Στο τέλος του κύκλου ζωής των προγραμμάτων, το επισφαλές ποσό είναι χαμηλότερο από 2 %

Με βάση τους ελέγχους και τα μέτρα ελέγχου που διενεργούνται όπως περιγράφεται ανωτέρω, κάθε υπηρεσία της Επιτροπής αξιολογεί σε ετήσια βάση τον κίνδυνο για τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών της ΕΕ σε δύο στάδια στο πλαίσιο του πολυετούς κύκλου ελέγχου: κατά την πληρωμή και κατά το κλείσιμο.

Το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή είναι μια εκτίμηση των σφαλμάτων που δεν έχουν προληφθεί και ενδέχεται να εξακολουθούν να επηρεάζουν τις πληρωμές (που καταβάλλονται σε κράτη μέλη, ενδιάμεσους οργανισμούς, δικαιούχους κ.λπ.) παρά τους εκ των προτέρων ελέγχους. Εντοπίστηκαν μέσω εκ των υστέρων μέτρων ελέγχου και ελέγχων στις πραγματοποιηθείσες πληρωμές.

Το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο είναι μια εκτίμηση των σφαλμάτων που θα παραμείνουν στο τέλος του κύκλου ζωής των προγραμμάτων αφού έχουν πραγματοποιηθεί όλοι εκ των υστέρων έλεγχοι και διορθώσεις. Είναι ίσο με το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή μείον μια συντηρητική εκτίμηση των μελλοντικών διορθώσεων στο πλαίσιο των πολυετών διορθωτικών μηχανισμών — εκείνων που θα εφαρμοστούν μεταξύ του χρόνου της υποβολής εκθέσεων και του τέλους του κύκλου ζωής του προγράμματος.

Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτές τις έννοιες και τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό αυτών των εκτιμήσεων, καθώς και για τα ποσοστά ανά τομέα πολιτικής και ανά υπηρεσία της Επιτροπής, βλ. παράρτημα 3.

Για το 2019, το συνολικό επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο εκτιμάται στο 0,7 % των σχετικών δαπανών της Επιτροπής (βλ. γράφημα).

Λόγω του υψηλότερου επισφαλούς ποσού κατά την πληρωμή στις δαπάνες στον τομέα της συνοχής κατά το τρέχον έτος, το συνολικό επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή είναι 2,1 % για το 2019 (1,7 % το 2018). Ωστόσο, καθώς οι σχετικές εκτιμώμενες μελλοντικές διορθώσεις είναι επίσης υψηλότερες (1,4 % σε σύγκριση με 0,9 % το 2018), το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα σταθερό και χαμηλό επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο 0,7 % (0,8 % το 2018).

Καθώς εκτιμάται ότι δεν θα υπερβαίνει το 2 %, λαμβανομένων υπόψη των μελλοντικών διορθώσεων, αυτό σημαίνει ότι, συνολικά, τα πολυετή συστήματα ελέγχου της Επιτροπής διασφάλισαν την αποτελεσματική προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ το 2019.

Η κατάσταση σχετικά με τα επισφαλή ποσά κατά την πληρωμή και κατά το κλείσιμο, ανά τομέα πολιτικής, περιγράφεται κατωτέρω για το 2019 και η εξέλιξή τους για την περίοδο 2017-2019 απεικονίζεται υπό τη μορφή γραφήματος. Για περισσότερες λεπτομέρειες, μεταξύ άλλων σχετικά με τις υπηρεσίες που καλύπτονται σε κάθε τομέα πολιτικής, βλ. παράρτημα 3.

Φυσικοί πόροι

Όσον αφορά τους φυσικούς πόρους, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή εξακολουθεί να παρουσιάζει πτωτική τάση, σημειώνοντας περαιτέρω μείωση από 2,1 % το 2018 σε 1,9 % το 2019, ποσοστό χαμηλότερο από το όριο σημαντικότητας. Αυτό αντιστοιχεί στο επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή για τις δαπάνες στον τομέα της γεωργίας, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος τομέας αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών στο πλαίσιο αυτού του τομέα πολιτικής (98 %) — σε σύγκριση με τις δαπάνες για τη θάλασσα και την αλιεία ( 19 ), το περιβάλλον και το κλίμα.

Πρώτον, στην κοινή γεωργική πολιτική, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή είναι το χαμηλότερο μεταξύ των άμεσων ενισχύσεων του Ταμείου Εγγυήσεων (1,6 %) και δεν υπερβαίνει το όριο σημαντικότητας για 3ο συνεχόμενο έτος. Αυτές οι δαπάνες, οι οποίες ανήκουν στον πυλώνα 1 της κοινής γεωργικής πολιτικής, είναι εγγενώς χαμηλού κινδύνου λόγω του μηχανισμού επιστροφής δαπανών «βάσει δικαιωμάτων» (βλ. τμήμα 2.3.2). Δεύτερον, και πάλι στον πυλώνα 1 της κοινής γεωργικής πολιτικής, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή παραμένει υψηλότερο στις παρεμβάσεις στην αγορά του Ταμείου Εγγυήσεων (2,8 %). Τρίτον, στον πυλώνα 2 της κοινής γεωργικής πολιτικής, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης είναι επίσης υψηλότερο (2,7 %), ωστόσο μειώνεται συνεχώς τα τελευταία έτη.

Για αμφότερους τους πυλώνες, η συνεχής μείωση των ποσοστών σφάλματος οφείλεται στα αποδοτικά συστήματα διαχείρισης και ελέγχου που εφαρμόζονται, ιδίως στο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος αναγνώρισης αγροτεμαχίων, καθώς και στην επιτυχή συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, στο πλαίσιο της οποίας τα σχέδια δράσης των κρατών μελών έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικό εργαλείο για την αποκατάσταση των αδυναμιών που εντοπίστηκαν σε ορισμένους οργανισμούς πληρωμών.

Λόγω του σχεδιασμού των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου σε αυτό τον τομέα πολιτικής, σχεδόν όλα τα σφάλματα που επηρεάζουν τις πληρωμές και δεν έχουν εντοπιστεί στο τέλος του έτους αναμένεται να καλυφθούν από μεταγενέστερες ανακτήσεις (από τα κράτη μέλη) ή δημοσιονομικές διορθώσεις. Αυτό εξηγεί το υψηλό επίπεδο των εκτιμώμενων μελλοντικών διορθώσεων (1,8 %). Συνεπώς, το εκτιμώμενο επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο ( 20 ) παραμένει πολύ χαμηλό στο 0,1 %.

Στο τέλος του 2019, υπήρχαν πέντε επιφυλάξεις για τμήματα δαπανών ή προγράμματα όπου είχαν εντοπιστεί αδυναμίες ελέγχου και/ή ποσοστά σφάλματος υψηλότερα του 2 % (βλ. τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα 4), και ειδικότερα:

·τρεις επιφυλάξεις για τον τομέα της γεωργίας: τα μέτρα για την αγορά και τις άμεσες ενισχύσεις του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τα μέτρα του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, οι οποίες αντιστοιχούν στα κράτη μέλη και τους οργανισμούς πληρωμών που αντιμετωπίζουν (προσωρινά) αδυναμίες ελέγχου και/ή υψηλά ποσοστά σφάλματος·

·μία επαναλαμβανόμενη μη ποσοτική επιφύλαξη για το μητρώο του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ·

·μία νέα επιφύλαξη το 2019 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, η οποία αντιστοιχεί σε ένα κράτος μέλος και επιχειρησιακό πρόγραμμα με σημαντικό ποσοστό σφάλματος.

Συνοχή

Όσον αφορά τη συνοχή, η υλοποίηση των τρεχόντων προγραμμάτων πραγματοποιείται με ταχύτατους ρυθμούς. Το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο εκτιμάται σε 1,1 %, ποσοστό που συμβαδίζει με το αντίστοιχο ποσοστό του 2018 (1,3 %). Παρότι το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή έχει αυξηθεί από 1,7 % το 2018 σε ένα εύρος μεταξύ 2,2 % και 3,1 % το 2019, οι εκτιμώμενες μελλοντικές διορθώσεις έχουν αυξηθεί επίσης (από 1,1 % σε 2 %).

Η εκτίμηση της μελλοντικής διορθωτικής ικανότητας προέρχεται από το ίδιο το σύστημα ελέγχου: πράγματι, στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής ( 21 ), τα σφάλματα που εντοπίζονται από τα κράτη μέλη, την Επιτροπή ή το Ελεγκτικό Συνέδριο στο πλαίσιο των αντίστοιχων ελέγχων τους υπόκεινται συστηματικά σε δημοσιονομικές διορθώσεις. Τα επιμέρους σχετικά προγράμματα γνωστοποιούνται με πλήρη διαφάνεια στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων, οι οποίες περιέχουν επίσης πληροφορίες σχετικά με τα επακόλουθα μέτρα που θα ληφθούν για την εφαρμογή των απαιτούμενων διορθώσεων. Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, η Επιτροπή εφαρμόζει ετησίως περαιτέρω δημοσιονομικές διορθώσεις όταν το επίπεδο σφάλματος (που έχει αναφερθεί ή έχει υπολογιστεί εκ νέου) παραμένει πάνω από 2 % στους ετήσιους λογαριασμούς των προγραμμάτων. Στο τέλος του κύκλου ζωής του προγράμματος στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, τα προγράμματα δεν κλείνουν μέχρι να εφαρμοστούν όλες οι απαιτούμενες δημοσιονομικές διορθώσεις.

Στον τομέα της συνοχής, διάφορα επιχειρησιακά προγράμματα στα κράτη μέλη προχώρησαν στις πρώτες πληρωμές τους το 2018 και το 2019. Αυτό σημαίνει ότι οι ελεγκτές είχαν τη δυνατότητα να εξετάσουν την πλήρη διαδικασία για μεγαλύτερο αριθμό προγραμμάτων και μεγαλύτερο αριθμό πληρωμών. Αυτό οδήγησε στον εντοπισμό αυξημένου αριθμού σφαλμάτων, καθώς και σε μεγαλύτερο ποσοστό σφάλματος. Πιο συγκεκριμένα, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το οποίο έχει το μεγαλύτερο ποσοστό δαπανών στο πλαίσιο αυτού του τομέα πολιτικής, το επισφαλές ποσοστό κατά την πληρωμή έχει αυξηθεί από 2 % το 2018 σε επίπεδο που κυμαίνεται από 2,7 % έως 3,8 % το 2019, λαμβανομένων υπόψη όλων των πιθανών κινδύνων. Για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή κυμαίνεται από 1,7 % έως 2,4 %.

Το 2019, οι ελεγκτικές αρχές των κρατών μελών ανέφεραν παρατυπίες βάσει μιας κοινής τυπολογίας που συμφωνήθηκε με την Επιτροπή, η οποία και διατύπωσε σχετική σύσταση. Οι μη επιλέξιμες δαπάνες, οι παρατυπίες στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων και ζητήματα διαδρομής ελέγχου ήταν οι κύριες πηγές των πορισμάτων ελέγχου και των παρατυπιών που εντοπίστηκαν τόσο από τις ελεγκτικές αρχές όσο και από την Επιτροπή μέσω των ελέγχων τους.

Για την αντιμετώπιση των συχνότερων σφαλμάτων, πέραν των δημοσιονομικών διορθώσεων για παρελθούσες δαπάνες και της λήψης διορθωτικών μέτρων για το σύστημα για το μέλλον σε όλες τις περιπτώσεις, οι ελεγκτικές αρχές των κρατών μελών ενθαρρύνονται από την Επιτροπή να αναφέρουν στις οικείες αρχές διαχείρισης και πιστοποίησης τις βασικές πηγές των παρατυπιών που εντοπίζονται. Αυτό επιτρέπει στις αρχές που είναι αρμόδιες για τα προγράμματα αυτά να προσαρμόσουν τους εσωτερικούς τους ελέγχους, να ενισχύσουν τους καταλόγους ελέγχου και να παράσχουν περαιτέρω κατάρτιση στο προσωπικό τους και στους δικαιούχους. Η Επιτροπή διοργανώνει επίσης εκδηλώσεις ανάπτυξης ικανοτήτων και κοινά εργαστήρια με τις αρχές που είναι αρμόδιες για τα προγράμματα, ιδίως με τις διαχειριστικές και ελεγκτικές αρχές. Παρέχει λεπτομερείς συστάσεις ελέγχου και απαιτεί την κατάρτιση λεπτομερών σχεδίων διορθωτικών μέτρων στις περιπτώσεις που εντοπίζονται ανεπάρκειες στο σύστημα.

Δεδομένης της σημασίας των δημόσιων συμβάσεων για την πολιτική συνοχής, η Επιτροπή συνεχίζει να εφαρμόζει το επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης της για τις δημόσιες συμβάσεις προκειμένου να βελτιωθεί η συμμόρφωση των διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων στον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε δράσεις που συνδράμουν τα κράτη μέλη στην ενίσχυση του επαγγελματισμού των προμηθευτών, σύμφωνα με τη δέσμη μέτρων για τις δημόσιες συμβάσεις την οποία εξέδωσε η Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2017. Η Επιτροπή παρέχει εκτενή καθοδήγηση, παραδείγματα ορθών πρακτικών και διευκρινίσεις στο διαδίκτυο. Προωθούνται ανταλλαγές μεταξύ ομοτίμων με σκοπό την παροχή στήριξης στις αναθέτουσες αρχές και στις αρχές που είναι αρμόδιες για τα προγράμματα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών και τη μείωση των σφαλμάτων.

Οι δύο υπηρεσίες του τομέα συνοχής έχουν εκδώσει επιφυλάξεις για τα επιχειρησιακά προγράμματα της περιόδου 2014-2020 με σφάλματα που υπερβαίνουν το επίπεδο σημαντικότητας το 2019. Επιπλέον, για την περίοδο 2007-2013, εξακολουθεί να υπάρχει μικρός αριθμός επιχειρησιακών προγραμμάτων με μη ποσοτική επιφύλαξη (βλ. τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα 4).

Εξωτερικές σχέσεις

Για τις εξωτερικές σχέσεις, τόσο το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή (1 %) όσο και το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο (0,7 %) παρέμειναν σταθερά και είναι πολύ χαμηλότερα από το 2 %.

Το 2019, η Επιτροπή συνέχισε να καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση των διαφοροποιημένων βάσει κινδύνου στρατηγικών ελέγχου για τις δαπάνες της στον τομείς της ανάπτυξης και της γειτονίας, εστιάζοντας κατά αυτό τον τρόπο καλύτερα σε συγκεκριμένες δράσεις στα τμήματα υψηλότερου κινδύνου. Οι δύο αρμόδιες υπηρεσίες έχουν επίσης ενισχύσει περαιτέρω τη διαφάνεια των μελετών τους σχετικά με το εναπομένον ποσοστό σφάλματος (βλ. παράρτημα 3). Για παράδειγμα, για τις δαπάνες ανάπτυξης, το συνολικό επισφαλές ποσό (1,13 %) διαχωρίζεται πλέον σε ένα επισφαλές ποσό για τον προϋπολογισμό της ΕΕ (1,14 %) και σε ένα επισφαλές ποσό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (1,13 %), γεγονός που δείχνει με σαφήνεια τα παρόμοια προφίλ κινδύνου τους.

Μεταξύ των ζητημάτων μη συμμόρφωσης, η (έγκαιρη) πρόσβαση σε δικαιολογητικά έγγραφα από εντεταλμένες οντότητες, συμπεριλαμβανομένων διεθνών οργανισμών, παραμένει πηγή παρατυπιών. Σε αυτό το γεγονός οφείλεται, μεταξύ άλλων, το σχετικά υψηλό εκτιμώμενο επίπεδο σφάλματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (5,2 % για το 2018), το οποίο καθορίστηκε πριν από τη διενέργεια όλων των ελέγχων (διορθωτική ικανότητα 0,3 %) και ιδίως πριν από την παροχή των δικαιολογητικών εγγράφων. Συνεπώς, έχει καταρτιστεί σχέδιο δράσης με στόχο την εξασφάλιση μιας πιο ρευστής ροής πληροφοριών μεταξύ των εντεταλμένων οντοτήτων, της Επιτροπής και/ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Στο τέλος του 2019, η ΓΔ Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση έχει διατηρήσει δύο επιφυλάξεις: μία για «επιχορηγήσεις υπό καθεστώς άμεσης διαχείρισης» (επίπεδο σφάλματος στο 2,65 %) και μία για «έργα στη Λιβύη και τη Συρία» (η διασφάλιση της αξιοπιστίας δεν είναι δυνατή για λόγους ασφάλειας) (βλ. τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα  4).

Έρευνα, βιομηχανία, διάστημα, ενέργεια και μεταφορές

Για τον ευρύ τομέα πολιτικής της έρευνας, της βιομηχανίας, του διαστήματος, της ενέργειας και των μεταφορών συνολικά, τα επισφαλή ποσά κατά την πληρωμή (2 %) και το κλείσιμο (1,5 %) παρέμειναν σταθερά.

Εντός αυτού του τομέα πολιτικής, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή για τα ερευνητικά προγράμματα «Ορίζων 2020» (3,3 %) παραμένει πάνω από 2 %. Αυτό το υψηλότερο επισφαλές ποσό είναι εγγενές σε επιχορηγήσεις που βασίζονται στην επιστροφή πραγματικών επιλέξιμων δαπανών (βλ. τμήμα 2.3.2) που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και του προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, σύμφωνα με τις συναφείς νομικές βάσεις. Οι δυσκολίες στον καθορισμό των ακριβών δαπανών που μπορούν να καταλογιστούν σε έργα οδηγούν σε σφάλματα στις αιτήσεις απόδοσης δαπανών και στις σχετικές πληρωμές.

Προκειμένου να μετριαστεί αυτή η κατάσταση, η παγιωμένη στρατηγική εκ των υστέρων ελέγχων για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», η οποία είναι κοινή για όλες τις υπηρεσίες που εμπλέκονται στην εφαρμογή της, έχει οδηγήσει σε σημαντικές εκ των υστέρων διορθώσεις με την πάροδο των ετών, οι οποίες χρησιμοποιούνται επίσης ως βάση για τις εκτιμώμενες μελλοντικές διορθώσεις.

Ωστόσο, οι υπηρεσίες έρευνας καταβάλλουν συνεχείς προσπάθειες για τη μείωση του επισφαλούς ποσού κατά την πληρωμή: για παράδειγμα, μέσω της περαιτέρω απλούστευσης του υποδείγματος συμφωνίας επιχορήγησης, μέσω της παροχής σαφέστερης ενημέρωσης σχετικά με τους κανόνες επιλεξιμότητας και μέσω της περαιτέρω επέκτασης της κατ’ αποκοπή χρηματοδότησης. Επιπλέον, η πρόταση της Επιτροπής για το επόμενο ερευνητικό πρόγραμμα («Ορίζων Ευρώπη» από το 2021) επεκτείνει περαιτέρω τη χρήση των απλουστευμένων επιλογών κόστους.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα προγράμματα, τα επισφαλή ποσά κατά την πληρωμή και κατά το κλείσιμο για τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (μεταφορές, ενέργεια και τηλεπικοινωνίες), τον οποίο διαχειρίζεται ο Εκτελεστικός Οργανισμός Καινοτομίας και Δικτύων, είναι κάτω από 2 %. Τα διαστημικά προγράμματα της ΕΕ  ( 22 ), τα οποία υλοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τα Παγκόσμια Συστήματα Δορυφορικής Πλοήγησης, παρουσιάζουν επίσης εγγενώς χαμηλότερα επισφαλή ποσά κατά την πληρωμή και κατά το κλείσιμο χάρη στον τύπο χρηματοδότησης και στο επίπεδο του ελέγχου που διενεργείται. Παρόλα αυτά έχουν καθοριστεί, σύμφωνα με μια συντηρητική προσέγγιση, στο 0,5 %.

Όπως και τα προηγούμενα έτη, οι υπηρεσίες έρευνας και οι εκτελεστικοί οργανισμοί δεν διατύπωσαν επιφυλάξεις στις δηλώσεις αξιοπιστίας τους σε σχέση με το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» παρά το τρέχον επίπεδο σφάλματος στο  2,3 %. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εφαρμόζουν το ειδικό όριο σημαντικότητας της τάξης του 2 %-5 % του προγράμματος ώστε να ληφθούν υπόψη οι εγγενείς του κίνδυνοι και οι περιορισμοί των ελέγχων ( 23 ).

Για το 2019, υπάρχει μόνο μία επιφύλαξη που σχετίζεται με το προηγούμενο έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (βλ. τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα 4).

Λοιπές εσωτερικές πολιτικές

Για τις λοιπές εσωτερικές πολιτικές, οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, τη μετανάστευση και τις εσωτερικές υποθέσεις και τις οικονομικές και χρηματοδοτικές υποθέσεις, τα επισφαλή ποσά κατά την πληρωμή και κατά το κλείσιμο παρέμειναν σταθερά, στο 1,0 % και στο 0,8 % αντίστοιχα, και είναι πολύ χαμηλότερα από το 2 %.

Παρότι ορισμένα προγράμματα εκπαίδευσης και πολιτισμού έχουν προφίλ υψηλότερου κινδύνου, το οποίο σχετίζεται επίσης με την πολυπλοκότητα των προγραμμάτων επιστροφής δαπανών, τα συστήματα ελέγχου τους μετριάζουν αυτούς τους κινδύνους.

Η ΓΔ Δικαιοσύνης και Καταναλωτών έχει διατηρήσει την επιφύλαξή της για σημαντικό ποσοστό σφάλματος σε επιχορηγήσεις υπό καθεστώς άμεσης διαχείρισης. Η ΓΔ Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων έχει διατηρήσει δύο επιφυλάξεις υπό καθεστώς επιμερισμένης διαχείρισης (για το Ταμείο ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και για το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, καθώς και για τα προγράμματα για την αλληλεγγύη και τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, με επιφύλαξη σε ορισμένα κράτη μέλη) και μία επιφύλαξη για επιχορηγήσεις υπό άμεση διαχείριση (βλ. επίσης τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα 4).

Λοιπές υπηρεσίες και διοίκηση

Τέλος, οι υπηρεσίες του τομέα «λοιπές υπηρεσίες και διοίκηση» της Επιτροπής καλύπτουν κυρίως τύπους δαπανών χαμηλού κινδύνου, όπως οι διοικητικές δαπάνες του γραφείου πληρωμών. Παρόλα αυτά, το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή καθορίζεται, σύμφωνα με μια συνετή προσέγγιση, στο 0,5 %. Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα αντίστοιχα συστήματα ελέγχου περιλαμβάνουν κυρίως εκ των προτέρων ελέγχους, οι εκτιμώμενες μελλοντικές διορθώσεις καθορίζονται συχνά στο 0,0 %, σύμφωνα με μια συντηρητική προσέγγιση. Συνεπώς, το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο είναι σχεδόν ίσο με το επισφαλές ποσό κατά την πληρωμή και παραμένει στα πολύ χαμηλά επίπεδα του 0,5 %. 

Στον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής, η ΓΔ Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων έχει διατηρήσει την επιφύλαξή της για ένα σημαντικό επίπεδο σφάλματος σε ένα τμήμα των επιχορηγήσεων υπό καθεστώς άμεσης διαχείρισης (βλ. τμήμα 2.3.5 και περισσότερες λεπτομέρειες στο παράρτημα 4).

2.10.Προγράμματα σχετικά χαμηλότερου και υψηλότερου κινδύνου

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι υπάρχουν προγράμματα ή τμήματα των δαπανών με αρκετά χαμηλά επίπεδα σφάλματος και άλλα με σχετικά υψηλά επίπεδα σφάλματος. Αυτό σχετίζεται στενά με τη φύση της χρηματοδότησης, και ιδίως με τη διαφορά μεταξύ μάλλον πολύπλοκων καθεστώτων βάσει επιστροφής δαπανών, αφενός, και αρκετά απλών πληρωμών βάσει δικαιωμάτων ( 24 ), αφετέρου.

Σε αυτήν τη βάση, το χαρτοφυλάκιο της Επιτροπής μπορεί να διαχωριστεί σε στρώματα χαμηλότερου κινδύνου και υψηλότερου κινδύνου (βλ. διάγραμμα κατωτέρω), όπως επεξηγείται κατωτέρω.

·Χαμηλότερου κινδύνου. Οι δαπάνες με επισφαλές ποσοστό κατά την πληρωμή κάτω από 2 % ανέρχονται σε 80 δισ. EUR (54 %). Αυτές περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: γεωργία – άμεσες ενισχύσεις· το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας· δράσεις «Marie Skłodowska-Curie»· επιχορηγήσεις του Συμβουλίου Έρευνας· την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος και τον Οργανισμό Παγκόσμιου Δορυφορικού Συστήματος Πλοήγησης· τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη»· Erasmus+· το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης· δημοσιονομική στήριξη, επιχορηγήσεις, διοικητικές δαπάνες κ.λπ.

·Υψηλότερου κινδύνου. Οι δαπάνες με επισφαλές ποσοστό κατά την πληρωμή πάνω από 2 % ανέρχονται σε 67 δισ. EUR (46 %). Αυτές περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: γεωργία – μέτρα για την αγορά και αγροτική ανάπτυξη· το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης· το Κοινωνικό Ταμείο· επιχορηγήσεις έρευνας του προγράμματος «Ορίζων 2020»· σύνθετες επιχορηγήσεις άλλων υπηρεσιών κ.λπ.

Επιπλέον, λαμβανομένου υπόψη του πολυετούς χαρακτήρα των συστημάτων ελέγχου, εάν αυτός ο διαχωρισμός βασιζόταν στον κίνδυνο κατά το κλείσιμο, η διαφορά θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Για παράδειγμα, οι δαπάνες του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (11,2 δισ. EUR· επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο 1,3 %) θα κατατάσσονταν στο στρώμα χαμηλότερου κινδύνου.

2.11.Η Επιτροπή βελτιώνει περαιτέρω την αποδοτικότητα των πράξεών της

Σε ένα πλαίσιο αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών, η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση της αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς της, διατηρώντας παράλληλα ένα υψηλό επίπεδο επιδόσεων. Το συμβούλιο εσωτερικής διοίκησης καθοδηγεί τις εργασίες σε ολόκληρη την Επιτροπή σε τομείς όπως η διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, η δημοσιονομική διαχείριση, η τεχνολογία και η διαχείριση των πληροφοριών, η επικοινωνία, η υλικοτεχνική υποστήριξη και η διαχείριση εκδηλώσεων. Οι μέθοδοι και οι διαδικασίες εργασίας εξορθολογίζονται ώστε να εξασφαλίζεται η πλέον αποδοτική χρήση των περιορισμένων πόρων. Αυτές οι εργασίες θα συνεχιστούν προκειμένου να εξασφαλιστεί η βέλτιστη κατανομή των πόρων και ένα υψηλό επίπεδο επιδόσεων δεδομένου του αυξανόμενου φόρτου εργασίας σε πολλούς τομείς, μεταξύ άλλων πιο πρόσφατα σε σχέση με την αντιμετώπιση της πανδημίας της νόσου COVID-19.

Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «The synergies and efficiencies initiative: stock-taking and way forward» (Πρωτοβουλία για τις συνέργειες και την αποτελεσματικότητα: απολογισμός και μελλοντικές ενέργειες) (Μάρτιος 2019), η Επιτροπή όρισε τη ΓΔ Προϋπολογισμού ως επικεφαλής τομέα για τη δημοσιονομική διαχείριση και το πλαίσιο εσωτερικού ελέγχου. Ο στόχος είναι η συνεχής βελτίωση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης μέσω της ενίσχυσης του επαγγελματισμού του τομέα, λαμβανομένων καλύτερα υπόψη των πρόσφατων εξελίξεων όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στο πλαίσιο του υφιστάμενου αποκεντρωμένου συστήματος, οι δράσεις αναλαμβάνονται προς δύο κατευθύνσεις: βελτίωση της κεντρικής διαχείρισης και εποπτείας και ενίσχυση του συντονισμού και του εκσυγχρονισμού της δημοσιονομικής διαχείρισης σε ολόκληρη την Επιτροπή. Το 2019 ελήφθησαν περαιτέρω μέτρα για την εναρμόνιση, την τυποποίηση και την απλούστευση της δημοσιονομικής διαχείρισης σε ολόκληρη την Επιτροπή, πέραν της προαγωγής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Τα μέτρα επικεντρώθηκαν στην κατάρτιση πιο διαλειτουργικών και ευέλικτων χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την περίοδο μετά το 2020.

Η απλούστευση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της απλούστευσης των κανόνων· εναρμονισμένων και, στο μέτρο του δυνατού, τυποποιημένων εσωτερικών μοντέλων νομικών μέσων και σύγχρονων εσωτερικών εργαλείων τεχνολογίας των χρηματοοικονομικών πληροφοριών· καθώς και της εξασφάλισης συνοχής στις σχέσεις με τους εταίρους που εκτελούν κονδύλια της ΕΕ υπό καθεστώς έμμεσης διαχείρισης.

Οι δράσεις που αναλήφθηκαν σε εσωτερικό επίπεδο κατά τη διάρκεια του 2019 περιλαμβάνουν την ανάπτυξη πιο αποδοτικών εσωτερικών ροών εργασιών (για τις επιχορηγήσεις, τις δημόσιες συμβάσεις, τα χρηματοδοτικά μέσα) μέσω απλουστευμένων εσωτερικών μοντέλων και διαδικασιών (με την αξιοποίηση του ενιαίου χώρου ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων). Επιπλέον, η Επιτροπή έχει ενισχύσει την καθοδήγηση και τον συντονισμό έναντι τόσο των κρατών μελών όσο και άλλων υπηρεσιών της Επιτροπής σε τομείς που είναι συναφείς με την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ (π.χ. συστήματα εσωτερικού ελέγχου στα κράτη μέλη, συγκρούσεις συμφερόντων, κράτος δικαίου, μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης). Άλλες πρωτοβουλίες στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών είναι η ηλεκτρονική συνοχή στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης και το γεωχωρικό σύστημα που χρησιμοποιείται για τον τομέα της γεωργίας.

Αναλήφθηκαν επίσης πρωτοβουλίες για την περαιτέρω αύξηση της αποδοτικότητας της δημοσιονομικής διαχείρισης στο επίπεδο των υπηρεσιών της Επιτροπής.

·Πρώτον, πολλές υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν ψηφιοποιήσει περαιτέρω τις διαδικασίες δημοσιονομικής διαχείρισης. Αυτό συμβάλλει σε μια πιο λιτή, λιγότερο γραφειοκρατική, πιο ολοκληρωμένη και πιο ευέλικτη Επιτροπή. Ως εκ τούτου, οι πόροι επικεντρώνονται ολοένα και περισσότερο σε δραστηριότητες της πρώτης γραμμής. Επιπλέον, τα εργαλεία αυτοματοποιημένης δημιουργίας πινάκων δεικτών ενισχύουν τη διαδικασία παρακολούθησης και διευκολύνουν τη βελτιωμένη διαχείριση και την καλύτερη χρήση των δεδομένων, μειώνοντας παράλληλα τις πιθανότητες αδυναμίας αξιοποίησης ευκαιριών για έγκαιρη αντίδραση.

·Δεύτερον, αρκετές υπηρεσίες της Επιτροπής ανέφεραν επίσης ότι έχουν αναθεωρήσει τις στρατηγικές ελέγχου τους και/ή τις δημοσιονομικές ροές εργασιών τους, με στόχο την απλούστευση των διαδικασιών και την περαιτέρω ευθυγράμμιση της συχνότητας και της έντασης ελέγχου με τον κίνδυνο των πράξεων.

Οι προαναφερθείσες πρωτοβουλίες διασφαλίζουν την αποτελεσματική προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, μειώνοντας παράλληλα τον χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση των δημοσιονομικών διαδικασιών. Πιο συγκεκριμένα, οι δείκτες «χρόνος έως την πληρωμή» συνέχισαν την εξαιρετικά επωφελή πτωτική τους τάση. Το 2019, ο μέσος καθαρός χρόνος πληρωμής της Επιτροπής ήταν 16 ημέρες (μειώθηκε από 20 και 18 ημέρες τα 2  προηγούμενα έτη), δηλαδή πολύ πιο κάτω από το εκ του νόμου προβλεπόμενο ανώτατο όριο των 30 ημερών). Η Επιτροπή πραγματοποίησε το 95 % των πληρωμών της εγκαίρως (ο αριθμός των πληρωμών που επηρεάστηκαν από καθυστερήσεις μειώθηκε από 10 % και 8 % τα 2 προηγούμενα έτη). Παρόλα αυτά, ο στόχος εξακολουθεί να είναι η τήρηση του εκ του νόμου προβλεπόμενου χρόνου πληρωμής για κάθε πληρωμή. Βλ. λεπτομέρειες στο παράρτημα 8.

2.12.Το κόστος των ελέγχων παραμένει αναλογικό προς τους σχετικούς κινδύνους

Συνολικά, το εκτιμώμενο κόστος ελέγχου είναι εύλογο λαμβανομένων υπόψη της φύσης των προγραμμάτων και/ή των περιβαλλόντων ελέγχου. Επιπλέον, παραμένει σταθερό λόγω της μη μεταβολής των περιβαλλόντων και στρατηγικών ελέγχου που εφαρμόζονταν για τα τρέχοντα προγράμματα.

Η άμεση σύγκριση μεταξύ των προγραμμάτων δεν είναι συχνά δυνατή λόγω των διαφορετικών χαρακτηριστικών και παραγόντων κόστους, παραδείγματα των οποίων παρέχονται στο πλαίσιο κατωτέρω.

Για λόγους διαφάνειας και πληρότητας, οι υπηρεσίες που ασχολούνται με την επιμερισμένη και/ή έμμεση διαχείριση έχουν υποβάλει επίσης στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων τους στοιχεία σχετικά με το κόστος των ελέγχων στα κράτη μέλη και στις εντεταλμένες οντότητες χωριστά από το κόστος των ελέγχων της ίδιας της Επιτροπής. Για παράδειγμα, για την κοινή γεωργική πολιτική, το κόστος που ανέφεραν τα κράτη μέλη για την υλοποίηση αντιπροσώπευε το 3,5 % των δαπανών για το 2019.

Σε πρόσφατο έλεγχο σχετικά με το κόστος υλοποίησης των ταμείων συνοχής ( 25 ), το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε ότι το συνολικό κόστος εκτέλεσης των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής που παρουσίασε η Επιτροπή στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων της είναι συγκριτικά χαμηλό σε σχέση με τα υπόλοιπα κονδύλια της ΕΕ και τα διεθνώς χρηματοδοτούμενα προγράμματα. Αυτό το κόστος αντιπροσώπευε, ως ποσοστό των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν το 2018, το 2,87 % για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το 2,45 % για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το 2,03 % για το Ταμείο Συνοχής, αντίστοιχα.

Το 2019, κατόπιν συνδυασμένης αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας και οικονομίας τους, όλες οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, συνολικά, οι έλεγχοί τους ήταν οικονομικά αποδοτικοί.

2.13.Εγγυήσεις αξιοπιστίας, ελεγκτικές γνώμες και αρμόδια για την απαλλαγή αρχή

Αξιολογήσεις, αξιοπιστία και επιφυλάξεις των γενικών διευθυντών

Στις δηλώσεις αξιοπιστίας για το 2019 ( 26 ), και οι 50 γενικοί διευθυντές (ή ισότιμοι υπάλληλοι) δήλωσαν ότι είχαν εύλογη βεβαιότητα ότι: i) οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην έκθεσή τους παρέχουν «αληθή και δίκαιη εικόνα»·(δηλ. αξιόπιστη, πλήρη και ορθή) της κατάστασης στην υπηρεσία τους· ii) οι πόροι που διατέθηκαν για τις δραστηριότητές τους χρησιμοποιήθηκαν για τον προβλεπόμενο σκοπό και σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης· και iii) οι ισχύουσες διαδικασίες ελέγχου παρέχουν τις απαιτούμενες εγγυήσεις σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των υποκείμενων συναλλαγών.

Στο πλαίσιο της συνολικής τους διαδικασίας διασφάλισης της αξιοπιστίας και από τη διαχειριστική τους σκοπιά, οι γενικοί διευθυντές διενεργούν επίσης λεπτομερέστερη ανάλυση του κάθε προγράμματος ή τμήματος του χαρτοφυλακίου τους. Χρησιμοποιούν κάθε διαθέσιμη πληροφορία, ιδίως τα αποτελέσματα των ελέγχων τους, προκειμένου να εντοπίσουν ενδεχόμενη σημαντική αδυναμία σε ποσοτικούς ή ποιοτικούς όρους. Στο τέλος κάθε οικονομικού έτους, εξακριβώνουν αν ο δημοσιονομικός αντίκτυπος από τις αδυναμίες αυτές είναι πιθανό να υπερβαίνει το όριο σημαντικότητας του 2 % και/ή αν ο αντίκτυπος στη φήμη είναι σημαντικός. Σε καταφατική περίπτωση, στη δήλωση αξιοπιστίας τους διατυπώνουν επιφυλάξεις για το συγκεκριμένο τμήμα του χαρτοφυλακίου που επηρεάζεται.

Για το 2019, 11 από τους 50 γενικούς διευθυντές εξέδωσαν δήλωση με επιφύλαξη, με τον συνολικό αριθμό των επιφυλάξεων να ανέρχεται σε 18. Αυτή η σημαντική μείωση του αριθμού, σε σύγκριση με το 2018 (όταν διατυπώθηκαν 40 επιφυλάξεις από 20 υπηρεσίες), εξηγείται ως ακολούθως.

·Έξι επιφυλάξεις  άρθηκαν διότι οι υποκείμενες αδυναμίες είχαν αποκατασταθεί.

·Για 17 επιφυλάξεις, εφαρμόστηκε ο κανόνας «de minimis», σύμφωνα με τον οποίο οι επιφυλάξεις δεν θεωρούνται πλέον ουσιαστικές υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ήτοι όταν οι σχετικές δαπάνες είναι περιορισμένες (κάτω από το 5 % των πληρωμών της υπηρεσίας) και ο δημοσιονομικός αντίκτυπος που προκύπτει είναι χαμηλός (κάτω από 5 εκατ. EUR). Αυτές οι επιφυλάξεις σχετίζονταν κυρίως με προηγούμενα προγράμματα της περιόδου 2007-2013 στους τομείς της έρευνας, της ανταγωνιστικότητας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, καθώς και των εξωτερικών σχέσεων.

·Συνολικά 17 επιφυλάξεις είναι επαναλαμβανόμενες από προηγούμενο/-α έτος/-η και μόνο μία είναι νέα το 2019, κυρίως λόγω του ότι τα βαθύτερα αίτια του σημαντικού επιπέδου σφάλματος μπορούν να μετριαστούν εν μέρει, αλλά όχι να εξαλειφθούν πλήρως, στο πλαίσιο των νομικών πλαισίων των τρεχόντων προγραμμάτων. Βλ. λεπτομέρειες στο τμήμα 2.3.1 και έννοιες στο παράρτημα  4.

Ο συνολικός δημοσιονομικός αντίκτυπος από όλες τις επιφυλάξεις (1 053 εκατ. EUR για το 2019· δηλαδή χαμηλότερος κατά 2 % από τα 1 078 εκατ. EUR το 2018) είναι συγκρίσιμος με το επίπεδο κατά τα προηγούμενα 2 έτη. Για κάθε επιφύλαξη, οι αρμόδιοι γενικοί διευθυντές υλοποιούν δράσεις μετριασμού για την αντιμετώπιση των υποκείμενων αδυναμιών και τον μετριασμό των σχετικών κινδύνων.

Στο παράρτημα 4 παρέχεται ο πλήρης κατάλογος των επιφυλάξεων για το 2019, καθώς και περαιτέρω επεξηγήσεις και λεπτομέρειες.

Εργασίες της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου και συνολική γνώμη

Για την εγγύηση της αξιοπιστίας, οι υπηρεσίες της Επιτροπής βασίστηκαν επίσης στις εργασίες της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου. Η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου ελέγχει τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου εντός της Επιτροπής και των εκτελεστικών οργανισμών, παρέχοντας ανεξάρτητη και αντικειμενική διασφάλιση σχετικά με την επάρκεια και την αποτελεσματικότητά τους.

Όπως απαιτείται από τον καταστατικό χάρτη αποστολής της ( 27 ), η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου εξέδωσε ετήσια συνολική γνώμη σχετικά με τη δημοσιονομική διαχείριση της Επιτροπής , με βάση τις ελεγκτικές εργασίες που είχε διεξαγάγει στον τομέα της δημοσιονομικής διαχείρισης στην Επιτροπή κατά τα προηγούμενα 3 έτη (2017-2019). Η συνολική γνώμη λαμβάνει επίσης υπόψη πληροφορίες από άλλες πηγές, κυρίως από τις εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με βάση τις εν λόγω πληροφορίες ελέγχου, ο εσωτερικός ελεγκτής υποστήριξε ότι, το 2019, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή διαδικασίες διακυβέρνησης, διαχείρισης κινδύνου και εσωτερικού ελέγχου που είναι στο σύνολό τους επαρκείς ώστε να παρέχουν εύλογες εγγυήσεις αξιοπιστίας όσον αφορά την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων της. Ωστόσο, στην εν λόγω συνολική γνώμη ελήφθησαν υπόψη οι επιφυλάξεις που είχαν διατυπωθεί από τους κύριους διατάκτες στις δηλώσεις αξιοπιστίας οι οποίες συμπεριλήφθηκαν στις αντίστοιχες ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων.

Για να καταλήξει στην εν λόγω συνολική γνώμη, ο εσωτερικός ελεγκτής έλαβε επίσης υπόψη τον συνδυασμένο αντίκτυπο i) όλων των ποσών που εκτιμάται ότι διακυβεύονται κατά την πληρωμή, καθώς υπερβαίνουν τα ποσά για τα οποία διατυπώνονται επιφυλάξεις, και ii) των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων που σχετίζονται με ελλείψεις και σφάλματα που πρόκειται να εντοπίσουν και να διορθώσουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατά τα επόμενα έτη λόγω των πολυετών διορθωτικών μηχανισμών που είναι ενσωματωμένοι στα εσωτερικά συστήματα ελέγχου της Επιτροπής. Δεδομένων αυτών των στοιχείων, η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου κρίνει ότι παρέχεται επαρκής προστασία στον προϋπολογισμό της ΕΕ συνολικά, καθώς και σε βάθος χρόνου.

Το ξέσπασμα της πανδημίας της νόσου COVID-19 και η απάντηση της Επιτροπής δεν επηρέασαν την ικανότητα της Επιτροπής να προστατεύει τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά τη διάρκεια του 2019. Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να συμβεί το 2020 και κατά τα επόμενα έτη, δεδομένου ότι τα εκ των υστέρων διορθωτικά μέτρα που έχουν μέχρι στιγμής οδηγήσει σε διορθώσεις μπορεί να καταστούν λιγότερο αποτελεσματικά (επηρεάζοντας τη διορθωτική ικανότητα). Αυτό μπορεί να προκύψει από την ελάφρυνση ορισμένων διαδικασιών που διέπουν τις δαπάνες και ζητήματα σχετικά με την ανάκτηση παράνομων ή παράτυπων δαπανών από τελικούς δικαιούχους που αντιμετωπίζουν χρηματοπιστωτικές και οικονομικές δυσκολίες ως απόρροια της κρίσης του κορονοϊού. Χωρίς να διατυπώνει περαιτέρω επιφυλάξεις σχετικά με τη γνώμη, ο εσωτερικός ελεγκτής προσέθεσε δύο παραγράφους για να δώσει «έμφαση επί ειδικού θέματος», οι οποίες περιλαμβάνονται στο παράρτημα 6 της παρούσας έκθεσης σχετικά με:

·την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης που σχετίζεται με την πανδημία της νόσου COVID-19, και ιδίως την ανάγκη λεπτομερούς αξιολόγησης των αναδυόμενων κινδύνων και καθορισμού και εφαρμογής σχετικών μέτρων μετριασμού· και

·στρατηγικές εποπτείας για τρίτα μέρη που υλοποιούν πολιτικές και προγράμματα.

Με σκοπό να συμβάλει στην αντίληψη της Επιτροπής που βασίζεται στις επιδόσεις και δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην αξιοποίηση των πόρων, η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου διενήργησε επίσης το 2019 ελέγχους επιδόσεων στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου ελέγχου για την περίοδο 2019-2021. Από αυτούς τους ελέγχους προέκυψαν συστάσεις, όλες εκ των οποίων έγιναν αποδεκτές από τους ελεγχόμενους, σχετικά με: τις στρατηγικές εποπτείας σχετικά με την εφαρμογή των προγραμμάτων από τρίτα μέρη· τις στρατηγικές ελέγχου των επιλεγμένων υπηρεσιών· τις διαδικασίες διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων και της τεχνολογίας των πληροφοριών· και σχετικές με τις επιδόσεις πτυχές της εκτέλεσης πράξεων και προγραμμάτων από τις υπηρεσίες. Για όλες τις συστάσεις, οι ελεγχόμενοι κατάρτισαν σχέδια δράσης που υποβλήθηκαν στην Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, η οποία τα έκρινε ικανοποιητικά.

Τέλος, σύμφωνα με την αυστηρή πολιτική παρακολούθησης που εφαρμόζει, η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου αξιολογούσε σε τακτική βάση την πραγματική εφαρμογή των συστάσεών της από τις υπηρεσίες και τους εκτελεστικούς οργανισμούς της Επιτροπής. Οι εργασίες επιβεβαίωσαν ότι το 98 % των συστάσεων που διατυπώθηκαν κατά την περίοδο 2015-2019 και στις οποίες δόθηκε συνέχεια είχε εφαρμοστεί επαρκώς και αποτελεσματικά από τους ελεγχόμενους. Αυτό το αποτέλεσμα αποτελεί ένδειξη της επιμέλειας που επιδεικνύουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατά την εφαρμογή των συστάσεων και τον μετριασμό των κινδύνων που εντοπίζει η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου.

Το παράρτημα 6 περιλαμβάνει περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά την εγγύηση της αξιοπιστίας που παρέχεται από την Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 118 παράγραφος 8 του δημοσιονομικού κανονισμού, έκθεση των εργασιών του εσωτερικού ελεγκτή διαβιβάζεται από την Επιτροπή στην αρμόδια για την απαλλαγή αρχή στο πλαίσιο της ενοποιημένης δέσμης δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας.

Οι εργασίες της επιτροπής παρακολούθησης των ελέγχων

Η επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων ( 28 ) επιβλέπει ζητήματα ελέγχου εντός της Επιτροπής και υποβάλλει ετησίως έκθεση στο Σώμα των Επιτρόπων. Για τον σκοπό αυτό, διασφαλίζει την ανεξαρτησία της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου, παρακολουθεί την ποιότητα των εργασιών εσωτερικών ελέγχου και διασφαλίζει ότι οι συστάσεις που διατυπώνονται στο πλαίσιο του εσωτερικού ελέγχου (δηλ. της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου) και του εξωτερικού ελέγχου (δηλ. του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου) λαμβάνονται δεόντως υπόψη από τις υπηρεσίες της Επιτροπής και ότι δίνεται σε αυτές η κατάλληλη συνέχεια.

Κατά τη διάρκεια του έτους αναφοράς, η επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων συνέχισε να διαδραματίζει τον σημαντικό της ρόλο στην ενίσχυση της διακυβέρνησης, των οργανωτικών επιδόσεων και της λογοδοσίας σε ολόκληρη την οργανωτική δομή. Διοργάνωσε τρεις γύρους συναντήσεων, επικεντρώνοντας παράλληλα τις εργασίες της στους τέσσερις κύριους στόχους που προβλέπονται στα προγράμματα εργασίας για το 2019 και το 2020. Η επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων έκρινε ικανοποιητική την ανεξαρτησία και την ποιότητα των εργασιών εσωτερικού ελέγχου και θεώρησε ότι ο σχεδιασμός του εσωτερικού ελεγκτή καλύπτει επαρκώς το περιβάλλον ελέγχου και εξακολουθεί να καλύπτει τους βασικούς τομείς κινδύνου. Η επιτροπή θεώρησε ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το πραγματικό ποσοστό εφαρμογής των συστάσεων του εσωτερικού ελεγκτή (ήτοι το 98 % για τις συστάσεις που διατυπώθηκαν την περίοδο 2015-2019) και το γεγονός ότι μόνο στην περίπτωση έξι πολύ σημαντικών συστάσεων ελέγχου η εφαρμογή καθυστέρησε περισσότερο από 6 μήνες από τον Ιανουάριο του 2020. Η πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου ήταν επίσης ικανοποιητική. Μόνο μία σύσταση που διατυπώθηκε την περίοδο 2001-2014 δεν είχε εφαρμοστεί τον Φεβρουάριο του 2020. Τέλος, η επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων διαπίστωσε με ικανοποίηση ότι, για 12η συνεχόμενη φορά, το Ελεγκτικό Συνέδριο διατύπωσε ευνοϊκή γνώμη σχετικά με την αξιοπιστία των ενοποιημένων λογαριασμών της ΕΕ.

Το παράρτημα 7 περιλαμβάνει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις εργασίες και τα συμπεράσματα της επιτροπής.

Οι γνώμες του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τους λογαριασμούς του 2018 και τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων

Το 2019, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διατύπωσε θετική (ευνοϊκή) γνώμη σχετικά με τους ετήσιους λογαριασμούς της ΕΕ για το 2018 για 12ο κατά σειρά έτος.

Επικύρωση των τοπικών συστημάτων

Ο υπόλογος υποχρεούται να υπογράψει τους ετήσιους λογαριασμούς, πιστοποιώντας ότι μπορεί ευλόγως να υποθέσει ότι παρέχουν πιστή εικόνα της δημοσιονομικής κατάστασης της Επιτροπής. Η επικύρωση των τοπικών συστημάτων συνίσταται σε μια σειρά ελέγχων παρακολούθησης και εποπτείας που αποσκοπούν στην παροχή της διασφάλισης ότι ο υπόλογος μπορεί να βασιστεί στις πληροφορίες που έχουν καταχωρίσει οι διάφορες υπηρεσίες της Επιτροπής στα λογιστικά συστήματα. Η επικύρωση αυτή συμπληρώνει τις αξιολογήσεις διαχείρισης που διενεργούν οι υπηρεσίες όσον αφορά τα συστήματα εσωτερικού ελέγχου που εφαρμόζονται.

Στο πλαίσιο των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν το 2019 έχουν εντοπιστεί δυνατά σημεία, καθώς και μια σειρά αδυναμίες και ζητήματα, από τα οποία προέκυψαν συστάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση του περιβάλλοντος εσωτερικού ελέγχου και της λογιστικής ποιότητας στις υπηρεσίες ( 29 ) — μέσω των οποίων θα μετριαστούν οι κίνδυνοι που απειλούν την ακρίβεια της υποβολής εκθέσεων σχετικά με τη δημοσιονομική και κανονιστική διαχείριση ( 30 ). Καμία από τις αδυναμίες που εντοπίστηκαν δεν είναι πιθανό να έχει ουσιώδη αντίκτυπο στους ετήσιους λογαριασμούς.

Όσον αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα των υποκείμενων πράξεων, το Ελεγκτικό Συνέδριο διατύπωσε γνώμη με επιφύλαξη (ευνοϊκή, αλλά με παρατηρήσεις) για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, αλλά αρνητική γνώμη για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης.

Η Επιτροπή δίνει συνέχεια στις συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου και παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων της. Επιπλέον, η Επιτροπή υποβάλλει σε τακτική βάση εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των συστάσεων προς την επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων, η οποία διεκπεραιώνει ορισμένες δραστηριότητες παρακολούθησης στον συγκεκριμένο τομέα που εμπίπτουν στην επικαιροποιημένη εντολή της ( 31 ).

Το Ελεγκτικό Συνέδριο παρακολουθεί την εφαρμογή των συστάσεων από την Επιτροπή και παρέχει ανάδραση που βοηθά την Επιτροπή να ενισχύει τις δραστηριότητες παρακολούθησης. Στην ετήσια έκθεσή του για το 2018, το Ελεγκτικό Συνέδριο αξιολόγησε την ποιότητα των μέτρων παρακολούθησης της Επιτροπής για 184 συστάσεις ελέγχου από 25 ειδικές εκθέσεις που δημοσιεύτηκαν το 2015. Το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε ότι η Επιτροπή είχε εφαρμόσει περίπου τα τρία τέταρτα των συστάσεων πλήρως ή ως επί το πλείστον και ελαφρώς λιγότερο από το ένα πέμπτο μερικώς. Οι υπόλοιπες συστάσεις δεν έγιναν αποδεκτές από την Επιτροπή και, ως εκ τούτου, δεν εφαρμόστηκαν. Αυτό συνάδει εν γένει με τα προηγούμενα έτη.

Απαλλαγή 2018

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χορήγησε απαλλαγή στην Επιτροπή για το οικονομικό έτος 2018 με σαφή πλειοψηφία στις 14 Μαΐου 2020 αφού εξέτασε τις εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, την ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων της Επιτροπής και τη σύσταση περί απαλλαγής του Συμβουλίου. Επίσης, η Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κάλεσε επιλεγμένους επιτρόπους και γενικούς διευθυντές για ανταλλαγές απόψεων κατά τη διαδικασία απαλλαγής. Στην απόφαση απαλλαγής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το 2018 περιλαμβάνονται συστάσεις για τη βελτίωση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, καθώς και συστάσεις που συνδέονται με συγκεκριμένους τομείς πολιτικής και καταστάσεις που αφορούν, για παράδειγμα, το κράτος δικαίου και εικαζόμενες συγκρούσεις συμφερόντων. Ως είθισται, η Επιτροπή λαμβάνει μέτρα για την εφαρμογή αυτών των συστάσεων και θα δώσει συνέχεια σε αυτές στο πλαίσιο ειδικής έκθεσης ( 32 ).

2.14.Περαιτέρω εξελίξεις: Προοπτικές για το 2020 και για την περίοδο 2021-2027

2.15.Επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης του κορονοϊού στη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση το 2020

Η Επιτροπή έχει λάβει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκάλεσε το ξέσπασμα της νόσου COVID-19, όπως οι πρωτοβουλίες επενδύσεων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού με στόχο τον μετριασμό των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων. Η ίδια η επιδημία, με τις τεράστιες επιπτώσεις που έχει στους δικαιούχους της ΕΕ, τις εθνικές αρχές και τις υπηρεσίες της Επιτροπής, και τα μέτρα που λαμβάνονται θα έχουν αντίκτυπο στις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ, αλλά θα δημιουργήσουν επίσης δυνητικές προκλήσεις για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας της Επιτροπής.

Για παράδειγμα, οι ειδικές περιστάσεις της κρίσης επέβαλαν προσαρμογές στις διαδικασίες ελέγχου και περισσότερη ευελιξία στη διαχείριση των κονδυλίων (π.χ. των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων) ώστε να καθίσταται δυνατή η ταχεία διάθεση των κονδυλίων στους τομείς όπου είναι περισσότερο αναγκαία. Αυτές οι ειδικές προσαρμογές έχουν ενσωματωθεί στην τροποποιημένη νομοθεσία, η συμμόρφωση με την οποία θα μετρηθεί για την περίοδο που επηρεάστηκε από την κρίση.

Η Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος προκειμένου να προσδιορίσει λεπτομερώς αυτούς τους νέους κινδύνους και προκλήσεις, να αξιολογήσει τις επιπτώσεις τους και να θεσπίσει μέτρα μετριασμού, ώστε να επιτύχει ισορροπία μεταξύ της απαιτούμενης ευελιξίας για τη διάθεση κονδυλίων στα κράτη μέλη και άλλους εκτελεστικούς εταίρους και δικαιούχους προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση, αφενός, και της ανάγκης τήρησης της αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, αφετέρου.

2.16.Οι προσπάθειες για τη διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης συνεχίζονται στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο

Η Επιτροπή καταβάλλει συνεχώς προσπάθειες προκειμένου να διασφαλίζει ότι η διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ πραγματοποιείται σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Υπό τις παρούσες περιστάσεις, αυτό είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε. Τον Μάιο, η Επιτροπή εξέδωσε τις ανανεωμένες προτάσεις της για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2017. Αυτές οι προτάσεις επιβεβαιώνουν τη δέσμευση της Επιτροπής όσον αφορά τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, με ιδιαίτερη έμφαση στη μεγιστοποίηση της απλούστευσης, των συνεργειών και της αποτελεσματικότητας, καθώς και στην εφαρμογή διαφοροποιημένων βάσει κινδύνου και οικονομικά αποδοτικών συστημάτων ελέγχου.

Σκοπός είναι η επίτευξη τόσο των στόχων της πολιτικής/του προγράμματος όσο και των στόχων του εσωτερικού ελέγχου, ήτοι ταχείες πληρωμές, χαμηλό επίπεδο σφαλμάτων και χαμηλό κόστος ελέγχου. Παραδείγματα τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των τριών αυτών στόχων είναι η αυξημένη χρήση των κατ’ αποκοπή επιχορηγήσεων (με την οποία μειώνεται επίσης η ανάγκη για τήρηση αναλυτικών αρχείων) και η δυνατότητα χρηματοδότησης βάσει των εκροών ή αποτελεσμάτων (με την οποία, για παράδειγμα, δεν απαιτείται η παρακολούθηση των ωρών εργασίας μέσω καταστάσεων χρόνου εργασίας ή η υποβολή λεπτομερών τιμολογίων για τις δαπάνες που πραγματοποιούνται).

Η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ θα διευκολυνθεί επίσης από την παροχή υποδειγμάτων για την ιδρυτική πράξη και τις πράξεις ανάθεσης για τις μελλοντικές αναθέσεις προγραμμάτων στους εκτελεστικούς οργανισμούς κατά τη διάρκεια του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, καθώς και κατευθυντήριων γραμμών για την ίδρυση και τη λειτουργία εκτελεστικών οργανισμών.

2.17.Περαιτέρω βελτίωση και ενίσχυση της συνεργασίας με τα κράτη μέλη

Στο πλαίσιο της γενικής πρωτοβουλίας της Επιτροπής να βελτιώσει και να ενισχύσει τη συνεργασία της με τα κράτη μέλη, το Δίκτυο Καλύτερης Διάθεσης των Δαπανών (το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών και της Επιτροπής) αναμένεται να βοηθήσει στην ανταλλαγή ορθών πρακτικών, την ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών, τον εντοπισμό αδυναμιών και την εύρεση λύσεων σε πρώιμο στάδιο σχετικά με ζητήματα που αφορούν τις δημόσιες δαπάνες, μεταξύ άλλων σε τομείς όπως η σύγκρουση συμφερόντων, το κράτος δικαίου και η απάτη και η διαφθορά. Επαφές με τα κράτη μέλη θα πραγματοποιηθούν σε υψηλό επίπεδο (ετήσια διάσκεψη της ομάδας υψηλού επιπέδου του Δικτύου Καλύτερης Διάθεσης των Δαπανών) και σε τεχνικό επίπεδο, με τη διοργάνωση εργαστηρίων για συγκεκριμένα θέματα.

Το ζήτημα της σύγκρουσης συμφερόντων έχει υψηλή προτεραιότητα στο θεματολόγιο της Επιτροπής και έχει αποτελέσει συχνά αντικείμενο συζητήσεων και εκκλήσεων για ανάληψη δράσης, ιδίως από την Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ως απάντηση, και σε συνέχεια της αναθεώρησης των κανόνων περί αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων στον δημοσιονομικό κανονισμό του 2018, ο οποίος επεκτείνει ρητώς τη χρήση τους στο καθεστώς της επιμερισμένης διαχείρισης, η Επιτροπή καταρτίζει ένα σημείωμα καθοδήγησης σχετικά με την αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων, το οποίο καλύπτει όλους τους τρόπους διαχείρισης (άμεση/έμμεση/επιμερισμένη διαχείριση). Στόχος του είναι η διευκόλυνση της κατανόησης και η ευαισθητοποίηση των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών που χρησιμοποιούν κονδύλια της ΕΕ, εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και στα κράτη μέλη, σχετικά με τους κανόνες περί σύγκρουσης συμφερόντων. Η δημοσίευσή του έχει προγραμματιστεί για το τέλος του έτους.

Η Επιτροπή εξετάσει επίσης άλλα μέτρα για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβληματισμών που έχει θέσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και πιθανών ζητημάτων ή κενών που εντοπίστηκαν το προηγούμενο έτος. Αυτά τα μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας και της διαλειτουργικότητας των δεδομένων σχετικά με τους δικαιούχους της ΕΕ τα οποία τίθενται στη διάθεση της Επιτροπής, καθώς και για την εξασφάλιση της επιβολής ανακτήσεων κονδυλίων της ΕΕ.

Με βάση τις δηλώσεις αξιοπιστίας και τις επιφυλάξεις που διατυπώνονται στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων ( 33 ), το Σώμα των Επιτρόπων εγκρίνει την παρούσα ετήσια έκθεση για τη διαχείριση και τις επιδόσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ – Οικονομικό έτος 2019 και αναλαμβάνει τη συνολική πολιτική ευθύνη για τη διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ.

(1)

()    Το ποσό των σχετικών δαπανών της Επιτροπής αντιστοιχεί στις πληρωμές που πραγματοποιήθηκαν το 2019 μείον την προχρηματοδότηση που καταβλήθηκε το 2019, συν την προχρηματοδότηση που καταβλήθηκε κατά τα προηγούμενα έτη και εκκαθαρίστηκε το 2019 (βλ. παράρτημα 3 για ορισμούς και περισσότερες λεπτομέρειες).

(2)

()    Ανακοίνωση του Προέδρου προς την Επιτροπή: The Working Methods of the European Commission (Οι μέθοδοι εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), 1.12.2019, σ. 3.

(3)

()    Ανακοίνωση προς την Επιτροπή Governance in the European Commission (Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή), 24.6.2020, C(2020) 4240.

(4)

()    Ονομάζονται επίσημα κύριοι διατάκτες. Το άρθρο 74 παράγραφος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού ορίζει ότι: «Ο διατάκτης είναι υπεύθυνος στα σχετικά θεσμικά όργανα της Ένωσης για την εκτέλεση των εσόδων και των δαπανών σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, μεταξύ άλλων μέσω της διασφάλισης της υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις επιδόσεις, και για τη διασφάλιση της νομιμότητας, της κανονικότητας και της ίσης μεταχείρισης των αποδεκτών.»

(5)

()    Προϊστάμενοι εκτελεστικών οργανισμών, γραφείων, υπηρεσιών, ειδικών ομάδων κ.λπ.

(6)

()    Όπως απαιτείται δυνάμει του άρθρου 247 του δημοσιονομικού κανονισμού, η ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας περιλαμβάνει επίσης: τους ενοποιημένους ετήσιους λογαριασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης· την έκθεση σχετικά με την παρακολούθηση της απαλλαγής του προηγούμενου οικονομικού έτους· την ετήσια έκθεση προς την αρμόδια για την απαλλαγή αρχή σχετικά με τους εσωτερικούς ελέγχους που διεξήχθησαν· και τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις μελλοντικών εισροών και εκροών του προϋπολογισμού της ΕΕ.

(7)

()    Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission.

(8)

()    ΓΔ Προϋπολογισμού, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία, ΓΔ Ανθρωπίνων Πόρων και Ασφάλειας, ΓΔ Επικοινωνίας και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης.

(9)

()    COM(2018) 324 final

(10)

()    Ετήσια έκθεση 2018 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, μεθοδολογικό παράρτημα 1.1, σημεία 18 -19.

(11)

()    Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής του 2019 σχετικά με τις δημοσιονομικές διορθώσεις σε περίπτωση παρατυπιών στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων στο παράρτημα της απόφασης της Επιτροπής της 14.5.2019 για τη θέσπιση των κατευθυντήριων γραμμών για τον καθορισμό των δημοσιονομικών διορθώσεων που πρέπει να γίνονται στις δαπάνες που χρηματοδοτούνται από την Ένωση λόγω μη συμμόρφωσης με τους κανόνες περί δημόσιων συμβάσεων, C(2019) 3452.

(12)

()    Ετήσια έκθεση 2018 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, τμήμα σχετικά με τα ευρωπαϊκά ταμεία ανάπτυξης, σημείο 17.

(13)

()    Όσον αφορά τις δαπάνες που σχετίζονται με την κοινή γεωργική πολιτική, χρησιμοποιείται ο όρος «τελικό ποσό που παρουσιάζει κίνδυνο», δεδομένου ότι τα μέτρα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων δεν «κλείνουν».

(14)

()    Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και το Ελεγκτικό Συνέδριο, (COM(2019) 196).

(15)

()     https://ec.europa.eu/anti-fraud/sites/antifraud/files/pif_2018_30_years_brochure_en.pdf

(16)

()    Η Γενική Γραμματεία, η Νομική Υπηρεσία, η ΓΔ Ανθρωπίνων Πόρων και Ασφάλειας και η ΓΔ Προϋπολογισμού

(17)

()    Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις ετήσιες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης στην ακόλουθη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/anti-fraud/about-us/reports/olaf-report_en

(18)

()    Η επιλογή είναι η διαδικασία εξέτασης εισερχόμενων πληροφοριών και η προετοιμασία της απόφασης του γενικού διευθυντή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης σχετικά με την έναρξη έρευνας ή όχι.

(19)

()    Οι δαπάνες του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας, παρότι περιλαμβάνονται στον τομέα «Φυσικοί πόροι», χρησιμοποιούν τον ίδιο μηχανισμό υλοποίησης με εκείνον που χρησιμοποιείται για τις δαπάνες στον τομέα της συνοχής.

(20)

()    Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κλείσιμο των μέτρων του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων, στον τομέα των γεωργικών δαπανών το επισφαλές ποσό κατά το κλείσιμο αντικαθίσταται από το τελικό ποσό που παρουσιάζει κίνδυνο.

(21)

()    Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας πραγματοποιεί κοινή χρήση συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου με την πολιτική συνοχής.

(22)

()    Όπως το Galileo και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση (τα ευρωπαϊκά συστήματα δορυφορικής πλοήγησης) και το Copernicus (το σύστημα γεωσκόπησης της ΕΕ).

(23)

()    Στο νομοθετικό δημοσιονομικό δελτίο που συνοδεύει την πρόταση της Επιτροπής για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» αναφέρονται τα εξής: «Συνεπώς, η Επιτροπή θεωρεί ότι για τις ερευνητικές δαπάνες στο πλαίσιο του προγράμματος πλαισίου «Ορίζων 2020», ο κίνδυνος σφάλματος, σε ετήσια βάση, που κυμαίνεται από 2 % έως 5 % αποτελεί ρεαλιστικό στόχο, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος των ελέγχων, τα μέτρα απλούστευσης που προτείνονται για τη μείωση της πολυπλοκότητας των κανόνων και τους συναφείς εγγενείς κινδύνους που συνδέονται με την επιστροφή δαπανών του ερευνητικού έργου. Ο απώτερος στόχος για το ποσοστό εναπομενόντων σφαλμάτων κατά το κλείσιμο των προγραμμάτων, αφού ληφθεί υπόψη ο δημοσιονομικός αντίκτυπος όλων των ελέγχων, των μέτρων διόρθωσης και ανάκτησης, είναι να επιτευχθεί ένα επίπεδο όσο το δυνατόν πλησιέστερο στο 2%».

(24)

()    Αυτό αναγνωρίζεται επίσης από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (στην ετήσια έκθεσή του για το 2018, σημεία 1.16-32).

(25)

()    Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, Ειδική έκθεση αριθ. 7/2020, Εφαρμόζοντας την πολιτική συνοχής: συγκριτικά χαμηλό κόστος, αλλά ελλιπή τα στοιχεία για την εκτίμηση των οικονομιών από την απλούστευση, 16.4.2020.

(26)

()     https://ec.europa.eu/info/publications/annual-activity-reports_el

(27)

()    Τελευταία έκδοση: C(2020) 1760 final.

(28)

()    Η επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων απαρτίζεται από εννέα μέλη. Το πολύ έξι εξ αυτών είναι μέλη της Επιτροπής και τουλάχιστον τρία είναι εξωτερικά μέλη με αποδεδειγμένη επαγγελματική εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα ελέγχου και συναφή θέματα. Το ήμισυ των μελών της Επιτροπής που συμμετέχουν στην επιτροπή παρακολούθησης των ελέγχων ανανεώνεται στα μέσα της θητείας. Οι συμβάσεις με εξωτερικά μέλη καταρτίζονται σε ετήσια βάση.

(29)

()    Αφορούσαν κυρίως έξι υπηρεσίες (ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, ΓΔ Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας, ΓΔ Ανθρωπίνων Πόρων και Ασφάλειας, ΓΔ Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση, ΓΔ Έρευνας και Καινοτομίας και τον Εκτελεστικό Οργανισμό Έρευνας).

(30)

()    Οι κυριότεροι κίνδυνοι αφορούσαν διάφορα ζητήματα με το περιβάλλον λογιστικού ελέγχου, την καταχώριση επανεισροών από χρηματοδοτικά μέσα, την έγκαιρη εκκαθάριση της προχρηματοδότησης, την έγκαιρη έκδοση ενταλμάτων είσπραξης, καθώς και ζητήματα σχετικά με τον συγχρονισμό της αυτοτέλειας των χρήσεων με τα τοπικά συστήματα τεχνολογίας των πληροφοριών.

(31)

()    Ανακοίνωση προς την Επιτροπή: Update of the charter of the Audit Progress Committee of the European Commission (Επικαιροποίηση του καταστατικού χάρτη της επιτροπής παρακολούθησης των ελέγχων της Επιτροπής), 27.2.2020, C(2020)1165.

(32)

()    Έκθεση σχετικά με τη συνέχεια που δόθηκε στην απαλλαγή για το οικονομικό έτος 2018, η οποία θα εντάσσεται επίσης στην ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων και εκθέσεων λογοδοσίας.

(33)

()    Άρθρο 74 παράγραφος 9 του δημοσιονομικού κανονισμού.