ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 10.4.2017

COM(2017) 167 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2017

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Τα αποτελεσματικά συστήματα δικαιοσύνης στηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη και υπερασπίζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα. Αυτός είναι ο λόγος που η Ευρώπη προάγει και προασπίζει το κράτος δικαίου» 1 . Αυτός ο ρόλος των συστημάτων δικαιοσύνης των κρατών μελών, τον οποίο υπογράμμισε ο Jean-Claude Juncker, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι καθοριστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα φυσικά πρόσωπα και οι επιχειρήσεις μπορούν να απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους, για να ενισχυθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη και για να οικοδομηθεί ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις στην ενιαία αγορά. Επιπλέον, όπως υπογράμμισε ο Frans Timmermans, πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα αποτελεσματικά συστήματα δικαιοσύνης στηρίζουν επίσης την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οικοδομηθεί επί ενός κοινού συνόλου αξιών που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη. Στις αξίες αυτές περιλαμβάνεται ο σεβασμός του κράτους δικαίου. Έτσι λειτουργεί αυτός ο οργανισμός, έτσι διασφαλίζουν τα κράτη μέλη μας την ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.» 2

Για τους λόγους αυτούς, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης αποτελεί πάγια προτεραιότητα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου – του ετήσιου κύκλου συντονισμού της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ. Ανεξαρτησία, ποιότητα και αποτελεσματικότητα είναι τα κύρια στοιχεία ενός αποτελεσματικού συστήματος δικαιοσύνης. Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2017 («ο πίνακας αποτελεσμάτων») βοηθά τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν την εν λόγω προτεραιότητα παρέχοντας μια ετήσια συγκριτική επισκόπηση της ανεξαρτησίας, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Μια τέτοια συγκριτική επισκόπηση βοηθά τα κράτη μέλη στον προσδιορισμό ενδεχόμενων αδυναμιών, βελτιώσεων και ορθών πρακτικών, καθώς και των τάσεων σχετικά με τη λειτουργία των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης σε βάθος χρόνου. Είναι, επίσης, καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα του δικαίου της ΕΕ 3 . Όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ, τα εθνικά δικαστήρια ενεργούν ως δικαστήρια της ΕΕ και διασφαλίζουν την αποτελεσματική επιβολή των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που προβλέπονται από το δίκαιο της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό, στον πίνακα αποτελεσμάτων εξετάζεται προσεκτικά η λειτουργία των δικαστηρίων όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ σε συγκεκριμένους τομείς.

Στην έκδοση του 2017, η επισκόπηση αυτή αναπτύσσεται περαιτέρω και εξετάζονται νέες πτυχές της λειτουργίας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης:

-για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι καταναλωτές αποκτούν πρόσβαση στο σύστημα δικαιοσύνης, εξετάζονται οι δίαυλοι τους οποίους χρησιμοποιούν για την υποβολή καταγγελιών κατά εταιρειών (π.χ. δικαστήρια, εξωδικαστικές μέθοδοι), ο τρόπος με τον οποίο η νομική συνδρομή και τα δικαστικά τέλη επηρεάζουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, κυρίως για τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας, η διάρκεια των διαδικασιών ενώπιον των δικαστηρίων και ενώπιον των αρχών προστασίας των καταναλωτών, καθώς και ο αριθμός των καταναλωτών που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ΗΕΔ), η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 2016·

-για την παρακολούθηση της κατάστασης της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης στα κράτη μέλη, στην παρούσα έκδοση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα νέας έρευνας σχετικά με την αντίληψη πολιτών και εταιρειών· παρατίθενται νέα δεδομένα σχετικά με τις εγγυήσεις για την προστασία της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης·

-στην παρούσα έκδοση συνεχίζεται η εξέταση του τρόπου λειτουργίας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης σε συγκεκριμένους τομείς του δικαίου της ΕΕ που έχουν σημασία για την ενιαία αγορά και για ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις. Παρουσιάζεται μια πρώτη επισκόπηση της λειτουργίας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης. Εξετάζεται επίσης η διάρκεια των διαδικασιών ασφαλιστικών μέτρων για την πρόληψη επικείμενων ζημιών σε ορισμένους τομείς του δικαίου·

-για τη σαφέστερη απεικόνιση της τρέχουσας χρήσης των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στα συστήματα δικαιοσύνης, η παρούσα έκδοση παρουσιάζει τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε δικηγόρους σχετικά με τον τρόπο επικοινωνίας τους με τα δικαστήρια και τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούν ΤΠΕ·

-καθώς τα πρότυπα σχετικά με τη λειτουργία των δικαστηρίων μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, στην παρούσα έκδοση εξετάζονται με αναλυτικότερο τρόπο πρότυπα τα οποία στοχεύουν στη βελτίωση της διοίκησης των δικαστηρίων και της πληροφόρησης που παρέχεται στους διαδίκους σχετικά με την πρόοδο της υπόθεσής τους.

Δεδομένου ότι πρόκειται για την πέμπτη έκδοση, στον πίνακα αποτελεσμάτων καταγράφεται επίσης η πρόοδος που έχει επιτευχθεί με την πάροδο του χρόνου.

Παρότι ακόμη σημειώνονται ελλείψεις δεδομένων για ορισμένα κράτη μέλη, το κενό δεδομένων εξακολουθεί να μειώνεται, κυρίως όσον αφορά τους δείκτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης. Η εποικοδομητική συνεργασία με τα σημεία επαφής των κρατών μελών για τα εθνικά συστήματα απονομής δικαιοσύνης 4 καθώς και με διάφορες επιτροπές και ευρωπαϊκά δικαστικά δίκτυα έχει συμβάλει στον σημαντικό εμπλουτισμό των δεδομένων. Οι εναπομένουσες δυσκολίες όσον αφορά τη συγκέντρωση δεδομένων οφείλονται συχνά σε ανεπαρκή στατιστική ικανότητα ή στο γεγονός ότι οι εθνικές κατηγορίες για τις οποίες συλλέγονται δεδομένα δεν ανταποκρίνονται ακριβώς σε εκείνες που χρησιμοποιούνται για τον πίνακα αποτελεσμάτων. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις, το κενό δεδομένων οφείλεται στην απροθυμία ορισμένων εθνικών αρχών να συνεισφέρουν με την παροχή στοιχείων. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παροτρύνει τα κράτη μέλη να μειώσουν περαιτέρω το εν λόγω κενό δεδομένων.

2.ΠΛΑΙΣΙΟ: ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ

– Εξελίξεις σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο –

Το 2016 πολλά κράτη μέλη συνέχισαν τις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εθνικών τους συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης χρειάζονται χρόνο και ενίοτε μεσολαβούν αρκετά έτη από την πρώτη ανακοίνωση νέων μεταρρυθμίσεων έως τη θέσπιση νομοθετικών και κανονιστικών μέτρων και μέχρι την πραγματική υλοποίηση των μέτρων που θεσπίστηκαν. Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζεται επισκόπηση των θεσπισμένων και των προβλεπόμενων μεταρρυθμίσεων στον τομέα της δικαιοσύνης. Πρόκειται για μια παρουσίαση του «ποιος κάνει τι» βάσει πραγματικών στοιχείων, χωρίς καμία ποιοτική αξιολόγηση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι κάθε μεταρρύθμιση στον τομέα της δικαιοσύνης θα πρέπει να προασπίζει το κράτος δικαίου και να είναι σύμφωνη προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα περί ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης. Από το διάγραμμα 1 φαίνεται ότι το δικονομικό δίκαιο παραμένει ένας τομέας στον οποίο ορισμένα κράτη μέλη αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή και ότι έχει ανακοινωθεί σημαντικός αριθμός νέων μεταρρυθμίσεων για τη νομική συνδρομή, τις μεθόδους εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ), την ειδίκευση των δικαστηρίων και τους δικαστικούς χάρτες. Από τη σύγκριση με τον πίνακα αποτελεσμάτων του 2015 προκύπτει ότι το επίπεδο δραστηριότητας παρέμεινε γενικά σταθερό, τόσο ως προς τις ανακοινωθείσες μεταρρυθμίσεις όσο και ως προς τα υπό διαπραγμάτευση μέτρα.

Διάγραμμα 1: Νομοθετική και κανονιστική δραστηριότητα όσον αφορά τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης το 2016 (εγκριθέντα μέτρα / πρωτοβουλίες υπό διαπραγμάτευση ανά κράτος μέλος) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 20 )

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παροτρύνει ορισμένα κράτη μέλη να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των οικείων συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Κατά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2016, βάσει πρότασης της Επιτροπής, το Συμβούλιο απηύθυνε σε έξι κράτη μέλη ειδικές συστάσεις ανά χώρα στον συγκεκριμένο τομέα 21 . Δύο από τα κράτη μέλη για τα οποία είχαν διατυπωθεί ειδικές συστάσεις ανά χώρα το 2015 δεν έλαβαν σύσταση το 2016 λόγω της προόδου που είχαν σημειώσει 22 . Πέραν αυτών των κρατών μελών για τα οποία διατυπώθηκαν συστάσεις, οκτώ ακόμη κράτη μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις και παρακολουθούνται στενά από την Επιτροπή μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής 23 . Η Επιτροπή παρέχει περαιτέρω συνδρομή για τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία μέσω του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου 24 .

Το 2016, η Επιτροπή εξέδωσε, εντός του πλαισίου της ΕΕ για το κράτος δικαίου 25 , δύο συστάσεις σχετικά με το κράτος δικαίου στην Πολωνία, στις οποίες η Επιτροπή εξέθεσε τους προβληματισμούς της και διατύπωσε συστάσεις όσον αφορά πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης των προβληματισμών αυτών 26 . Η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητο να μπορεί το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας να ασκεί πλήρως τις αρμοδιότητές του βάσει του Συντάγματος, και ειδικότερα να διασφαλίζει τον αποτελεσματικό συνταγματικό έλεγχο των νομοθετικών πράξεων.

Η Επιτροπή εξακολουθεί να στηρίζει τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης μέσω των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (ΕΔΕΤ). Κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού 2014 – 2020, τα ΕΔΕΤ θα παράσχουν έως 4,2 δισ. EUR για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας της δημόσιας διοίκησής τους, συμπεριλαμβανομένης της δικαιοσύνης. Σε 14 κράτη μέλη η δικαιοσύνη προσδιορίστηκε ως τομέας προτεραιότητας για στήριξη από τα ΕΔΕΤ. Η Επιτροπή τονίζει τη σημασία της εφαρμογής μιας προσέγγισης προσανατολισμένης στα αποτελέσματα κατά την υλοποίηση αυτών των προτεραιοτήτων και καλεί τα κράτη μέλη να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο της στήριξης από τα ΕΔΕΤ. Το 2016 πέντε κράτη μέλη 27 ζήτησαν τεχνική βοήθεια από την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Επιτροπής, για παράδειγμα σχετικά με την ανταλλαγή εθνικών εμπειριών όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις του δικαστικού χάρτη.

Ο θετικός οικονομικός αντίκτυπος της ομαλής λειτουργίας του συστήματος απονομής δικαιοσύνης αξίζει τις προσπάθειες αυτές. Σε μελέτη του 2017 που εκπονήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών προσδιορίζονται συσχετισμοί μεταξύ της βελτίωσης της αποδοτικότητας των δικαστηρίων και του ποσοστού ανάπτυξης της οικονομίας και μεταξύ της αντίληψης των επιχειρήσεων για την ανεξαρτησία του συστήματος δικαιοσύνης και της αύξησης της παραγωγικότητας 28 . Όταν τα δικαστικά συστήματα εγγυώνται την εφαρμογή των δικαιωμάτων, οι πιστωτές είναι πιθανότερο να δανείζουν, οι εταιρείες αποθαρρύνονται από την υιοθέτηση καιροσκοπικής συμπεριφοράς, το κόστος των συναλλαγών μειώνεται και οι καινοτόμες επιχειρήσεις είναι πιθανότερο να πραγματοποιούν επενδύσεις. Ο θετικός αυτός αντίκτυπος αναδεικνύεται και σε περαιτέρω έρευνες, μεταξύ άλλων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τον ΟΟΣΑ, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και την Παγκόσμια Τράπεζα 29 .

– Εξελίξεις όσον αφορά τον φόρτο υποθέσεων –

Το γενικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από μάλλον σταθερό αλλά υψηλό επίπεδο φόρτου υποθέσεων στα συστήματα δικαιοσύνης των κρατών μελών, παρότι το επίπεδο διαφέρει σημαντικά μεταξύ κρατών μελών (διάγραμμα 2). Αυτό καταδεικνύει ότι είναι σημαντικό να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του συστήματος δικαιοσύνης.

Διάγραμμα 2: Αριθμός εισαχθεισών αστικών, εμπορικών, διοικητικών και άλλων υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/ανά 100 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ 30 )

* Βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ, η συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνει όλες τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις αμφισβητούμενης και εκούσιας δικαιοδοσίας, τις υποθέσεις κτηματολογίου και εμπορικού μητρώου εκούσιας δικαιοδοσίας, άλλες υποθέσεις μητρώων, άλλες υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας, υποθέσεις διοικητικού δικαίου και άλλες μη ποινικές υποθέσεις. Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, MT και FI.

Διάγραμμα 3: Αριθμός εισαχθεισών αστικών και εμπορικών υποθέσεων αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας* (σε πρώτο βαθμό/ανά 100 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ, οι αστικές/εμπορικές υποθέσεις αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας αφορούν διαφορές μεταξύ συμβαλλομένων, π.χ. διαφορές σχετικές με συμβάσεις. Οι αστικές/εμπορικές υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας αφορούν μη αμφισβητούμενες διαδικασίες, π.χ. μη αμφισβητούμενες διαταγές πληρωμής. Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT και FI. Τα στοιχεία για τις NL περιλαμβάνουν υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

3.Βασικά πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2017

Η αποτελεσματικότητα, η ποιότητα και η ανεξαρτησία είναι οι κύριες παράμετροι ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης, και ο πίνακας αποτελεσμάτων παρουσιάζει δείκτες που αφορούν και τις τρεις αυτές παραμέτρους.

3.1 Αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης

Στον πίνακα αποτελεσμάτων εξετάζεται η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών στους ευρείς τομείς των αστικών, εμπορικών και διοικητικών υποθέσεων και σε συγκεκριμένους τομείς στους οποίους τα δικαστήρια εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ 31 .

3.1.1 Γενικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα

Οι δείκτες που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών στους ευρείς τομείς των αστικών, εμπορικών και διοικητικών υποθέσεων είναι οι ακόλουθοι: διάρκεια των διαδικασιών (χρόνος εκδίκασης)· ποσοστό διεκπεραίωσης· αριθμός εκκρεμών υποθέσεων.

3.1.1.1 Διάρκεια των διαδικασιών

Η διάρκεια των διαδικασιών δηλώνει τον εκτιμώμενο χρόνο (σε ημέρες) που απαιτείται για την εκδίκαση μιας υπόθεσης, δηλαδή τον χρόνο που χρειάζεται το δικαστήριο για να εκδώσει απόφαση σε πρώτο βαθμό. Ο δείκτης του «χρόνου εκδίκασης» προκύπτει από τη διαίρεση του αριθμού των μη εκδικασθεισών υποθέσεων δια του αριθμού των εκδικασθεισών υποθέσεων στη λήξη ενός έτους και τον πολλαπλασιασμό του πηλίκου επί 365 (ημέρες) 32 . Όλα τα διαγράμματα 33 αφορούν πρωτοβάθμιες διαδικασίες και συγκρίνουν τα στοιχεία για τα έτη 2010, 2013, 2014 και 2015 34 , εφόσον είναι διαθέσιμα.

* Βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ, η συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνει όλες τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις αμφισβητούμενης και εκούσιας δικαιοδοσίας, τις υποθέσεις κτηματολογίου και εμπορικού μητρώου εκούσιας δικαιοδοσίας, άλλες υποθέσεις μητρώων, άλλες υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας, υποθέσεις διοικητικού δικαίου και άλλες μη ποινικές υποθέσεις. Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK.

Διάγραμμα 5: Αναγκαίος χρόνος για την εκδίκαση αστικών και εμπορικών υποθέσεων αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ, οι αστικές/εμπορικές υποθέσεις αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας αφορούν διαφορές μεταξύ συμβαλλομένων, π.χ. διαφορές σχετικές με συμβάσεις. Οι αστικές/εμπορικές υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας αφορούν μη αμφισβητούμενες διαδικασίες, π.χ. μη αμφισβητούμενες διαταγές πληρωμής. Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK. Τα στοιχεία για τις NL περιλαμβάνουν υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

Διάγραμμα 6:Αναγκαίος χρόνος για την εκδίκαση διοικητικών υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Οι υποθέσεις διοικητικού δικαίου αφορούν διαφορές μεταξύ πολιτών και τοπικών, περιφερειακών ή εθνικών αρχών, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της CEPEJ. Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες HR, HU και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK. Στις χώρες DK, IE και AT, οι διοικητικές υποθέσεις δεν καταγράφονται χωριστά. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

3.1.1.2 Ποσοστό διεκπεραίωσης

Το ποσοστό διεκπεραίωσης είναι ο λόγος του αριθμού εκδικασθεισών υποθέσεων προς τον αριθμό εισαχθεισών υποθέσεων. Μετρά κατά πόσον ένα δικαστήριο ανταποκρίνεται στον φόρτο των εισαχθεισών υποθέσεων. Ποσοστό διεκπεραίωσης περίπου 100 % ή υψηλότερο σημαίνει ότι το δικαστικό σύστημα είναι σε θέση να επιλύει τουλάχιστον τόσες υποθέσεις όσες εισάγονται σε αυτό. Ποσοστό διεκπεραίωσης κατώτερο του 100 % σημαίνει ότι τα δικαστήρια επιλύουν λιγότερες υποθέσεις από όσες εισάγονται στο σύστημα.

Διάγραμμα 7: Ποσοστό εκδίκασης αστικών, εμπορικών, διοικητικών και άλλων υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/σε % – τιμές υψηλότερες του 100 % σημαίνουν ότι εκδικάζονται περισσότερες υποθέσεις από τις εισαχθείσες, ενώ τιμές κατώτερες του 100 % σημαίνουν ότι εκδικάζονται λιγότερες υποθέσεις από τις εισαχθείσες) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. Τα στοιχεία για την Εσθονία (ΕΕ) αντικατοπτρίζουν αύξηση 50 % των εκδικασθεισών υποθέσεων κτηματολογίου. IE: αναμένεται ελλιπής καταγραφή του αριθμού των εκδικασθεισών υποθέσεων λόγω της μεθοδολογίας.

Διάγραμμα 8: Ποσοστό εκδίκασης αστικών και εμπορικών υποθέσεων αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας* (σε πρώτο βαθμό/σε %) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. IE: αναμένεται ελλιπής καταγραφή του αριθμού των εκδικασθεισών υποθέσεων λόγω της μεθοδολογίας. Τα στοιχεία για τις NL περιλαμβάνουν υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

Διάγραμμα 9: Ποσοστό εκδίκασης διοικητικών υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/σε %) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες HU και FI. Αναδιοργάνωση του συστήματος διοικητικών δικαστηρίων στην HR. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK. Στις χώρες DK, IE και AT, οι διοικητικές υποθέσεις δεν καταγράφονται χωριστά. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

3.1.1.3 Εκκρεμείς υποθέσεις

Ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων αναφέρεται στον αριθμό των υποθέσεων οι οποίες δεν έχουν ακόμη εξεταστεί στο τέλος κάθε έτους. Επηρεάζει επίσης τον χρόνο εκδίκασης.

Διάγραμμα 10: Αριθμός άλλων εκκρεμών αστικών, εμπορικών και διοικητικών υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/ανά 100 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK.

Διάγραμμα 11: Αριθμός εκκρεμών αστικών και εμπορικών υποθέσεων αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας* (σε πρώτο βαθμό/ανά 100 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες CZ, HR, IT, HU, MT, PT και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK. Τα στοιχεία για τις NL περιλαμβάνουν υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

Διάγραμμα 12: Αριθμός εκκρεμών διοικητικών υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/ανά 100 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Αλλαγές μεθοδολογίας στις χώρες HR, HU και FI. Στις εκκρεμείς υποθέσεις περιλαμβάνονται όλοι οι βαθμοί δικαιοδοσίας στις χώρες CZ και SK. Στις χώρες DK, IE και AT, οι διοικητικές υποθέσεις δεν καταγράφονται χωριστά. DE: δεδομένα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απονομή της δικαιοσύνης που δημοσιεύονται από την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία της Γερμανίας.

3.1.2 Αποτελεσματικότητα σε συγκεκριμένους τομείς του δικαίου της ΕΕ

Η παρούσα ενότητα συμπληρώνει τα γενικά δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και παρουσιάζει τη μέση διάρκεια των διαδικασιών 35 σε συγκεκριμένους τομείς όταν εφαρμόζεται το δίκαιο της ΕΕ. Για τον πίνακα αποτελεσμάτων του 2017 αξιοποιήθηκαν προηγούμενα δεδομένα από τους τομείς του ανταγωνισμού, των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, του σήματος της ΕΕ και της προστασίας των καταναλωτών, ενώ παρέχονται επίσης δεδομένα σχετικά με την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Οι τομείς επιλέγονται με κριτήριο τη σημασία τους για την ενιαία αγορά και το επιχειρηματικό περιβάλλον. Γενικά, οι μεγάλες καθυστερήσεις στις δικαστικές διαδικασίες ενδέχεται να έχουν αρνητικές συνέπειες στα δικαιώματα που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ, π.χ. όταν δεν υφίστανται πλέον κατάλληλες διαδικασίες προσφυγής ή όταν δεν είναι εφικτή η αποκατάσταση σοβαρών οικονομικών ζημιών.

– Ανταγωνισμός –

Η αποτελεσματική επιβολή του δικαίου του ανταγωνισμού διασφαλίζει ίσους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις και είναι, επομένως, καθοριστικής σημασίας για ένα ελκυστικό επιχειρηματικό περιβάλλον. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η μέση διάρκεια των υποθέσεων που αφορούν προσφυγές κατά αποφάσεων των εθνικών αρχών ανταγωνισμού που εφαρμόζουν τα άρθρα 101 και 102 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) 36 .

Διάγραμμα 13 Ανταγωνισμός: Μέση διάρκεια δικαστικού ελέγχου* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού)

* IE και AT: το σενάριο δεν εφαρμόζεται, καθώς οι αρχές δεν έχουν αρμοδιότητες λήψης αντίστοιχων αποφάσεων. AT: τα στοιχεία δεν βασίζονται σε προσφυγές κατά αποφάσεων της εθνικής αρχής ανταγωνισμού. Ο αριθμός των υποθέσεων ήταν περιορισμένος (κάτω των 5 ετησίως) σε ορισμένα έτη στην πλειονότητα των κρατών μελών, με αποτέλεσμα τα ετήσια δεδομένα να επηρεάζονται από μία υπόθεση με εξαιρετικά μεγάλη ή μικρή διάρκεια και να εμφανίζονται μεγάλες διαφοροποιήσεις από έτος σε έτος. DE: τα δεδομένα αφορούν υποθέσεις προστίμων, στις οποίες το «πρωτοβάθμιο» δικαστήριο εκδίδει την απόφαση, ενώ η απόφαση της αρχής ανταγωνισμού λειτουργεί ως απαγγελία κατηγορίας. FR: τα δεδομένα περιλαμβάνουν 2 υποθέσεις που αφορούν την επανεξέταση αποφάσεων λήψης ασφαλιστικών μέτρων οι οποίες, κατά συνέπεια, εξετάστηκαν με μεγάλη ταχύτητα. Κενή στήλη στο αντίστοιχο έτος σημαίνει ότι οι χώρες BE, CZ, HR, LV, LT, LU, NL, PL, SK, FI, SE και UK δεν ανέφεραν υποθέσεις, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για την AT. Στα κράτη μέλη στα οποία δεν υπήρξαν υποθέσεις, αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι καμία απόφαση της αρχής ανταγωνισμού δεν προσβλήθηκε δικαστικώς (π.χ. στο LU). DE: ο μέσος όρος είναι 1 246 ημέρες· CZ: ο μέσος όρος είναι 2 091 ημέρες.

– Ηλεκτρονικές επικοινωνίες –

Σκοπός της νομοθεσίας της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες είναι να καταστήσει τις σχετικές αγορές περισσότερο ανταγωνιστικές, να συμβάλει στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς και να παραγάγει επενδύσεις, καινοτομία και ανάπτυξη. Η αποτελεσματική επιβολή της εν λόγω νομοθεσίας είναι επίσης ουσιώδης για την επίτευξη χαμηλότερων τιμών για τους καταναλωτές και υπηρεσιών καλύτερης ποιότητας. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η μέση διάρκεια των υποθέσεων δικαστικού ελέγχου αποφάσεων των εθνικών ρυθμιστικών αρχών που εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες 37 . Το διάγραμμα καλύπτει ευρύ φάσμα υποθέσεων, από πολυπλοκότερους ελέγχους «ανάλυσης αγοράς» έως ζητήματα επικεντρωμένα στους καταναλωτές.

Διάγραμμα 14 Ηλεκτρονικές επικοινωνίες: Μέση διάρκεια υποθέσεων δικαστικού ελέγχου* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την επιτροπή επικοινωνιών)

* Ο αριθμός των υποθέσεων διαφέρει ανά κράτος μέλος. Η κενή στήλη υποδηλώνει ότι το κράτος μέλος δεν ανέφερε καμία υπόθεση για το συγκεκριμένο έτος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο περιορισμένος αριθμός σχετικών υποθέσεων (BE, EE, IE, CY, LT και UK) έχει ως αποτέλεσμα τα ετήσια δεδομένα να επηρεάζονται από μία υπόθεση με εξαιρετικά μεγάλη ή μικρή διάρκεια και να εμφανίζονται μεγάλες διαφοροποιήσεις από έτος σε έτος. DK: για τις προσφυγές σε πρώτο βαθμό, αρμόδιο είναι ένα οιονεί δικαστικό όργανο. ES, AT και PL: ανάλογα με το αντικείμενο, τα αρμόδια δικαστήρια διαφέρουν. PT: ο μέσος όρος είναι 1 706 ημέρες.

– Σήμα της ΕΕ –

Η αποτελεσματική επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας είναι σημαντική για την τόνωση των επενδύσεων στην καινοτομία. Το σήμα της ΕΕ είναι ο συνηθέστερος τίτλος διανοητικής ιδιοκτησίας της ΕΕ. Η νομοθεσία της ΕΕ για το σήμα της ΕΕ 38 αποδίδει σημαντικό ρόλο στα εθνικά δικαστήρια, τα οποία ενεργούν ως δικαστήρια της ΕΕ και εκδίδουν αποφάσεις που επηρεάζουν την ενιαία αγορά. Στο διάγραμμα 15 κατωτέρω απεικονίζεται η μέση διάρκεια υποθέσεων που αφορούν προσβολή σήματος της ΕΕ σε διαδικασίες αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας μεταξύ ιδιωτών.

Διάγραμμα 15 Σήμα της ΕΕ: Μέση διάρκεια υποθέσεων προσβολής σήματος της ΕΕ* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Παραβίαση των Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας)

* FR, IT και LT: χρησιμοποιήθηκε δείγμα υποθέσεων. PL: για το 2015 χρησιμοποιήθηκαν εκτιμήσεις δικαστηρίων. Ο αριθμός των σχετικών υποθέσεων ήταν περιορισμένος (κάτω των 5 ετησίως) σε ορισμένα έτη στις χώρες EE, IE, HR, HU, LU και FI, με αποτέλεσμα τα ετήσια δεδομένα να επηρεάζονται από μία υπόθεση με εξαιρετικά μεγάλη ή μικρή διάρκεια και να εμφανίζονται μεγάλες διαφοροποιήσεις από έτος σε έτος. IE: μία ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση διάρκειας 2 326 ημερών επηρέασε σημαντικά τη μέση διάρκεια. MT: τα δεδομένα αφορούν διασυνοριακές υποθέσεις στον τομέα της τελωνειακής επιβολής. DK: τα δεδομένα καλύπτουν τόσο υποθέσεις σήματος της ΕΕ όσο και υποθέσεις εθνικού σήματος στο ναυτοδικείο και εμποροδικείο. AT: η μεθοδολογία άλλαξε σε σύγκριση με το 2013. Κενή στήλη στο αντίστοιχο έτος σημαίνει ότι οι χώρες EE, HR και FI δεν ανέφεραν υποθέσεις και δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για τις χώρες CZ, DE, EL, IT, AT, PL και SK.

– Προστασία των καταναλωτών –

Η αποτελεσματική επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών διασφαλίζει ότι οι καταναλωτές ωφελούνται από τα δικαιώματά τους και ότι οι εταιρείες που παραβαίνουν τους κανόνες προστασίας των καταναλωτών δεν αποκομίζουν αθέμιτο πλεονέκτημα. Οι αρχές προστασίας των καταναλωτών και τα δικαστήρια διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών 39 στο πλαίσιο των διαφόρων εθνικών συστημάτων επιβολής. Στο διάγραμμα 16 απεικονίζεται η μέση διάρκεια των υποθέσεων δικαστικού ελέγχου αποφάσεων των αρχών προστασίας των καταναλωτών που εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ.

Για τους καταναλωτές ή τις εταιρείες, στην αποτελεσματική επιβολή μπορεί να συμμετέχει μια αλυσίδα παραγόντων, η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο δικαστήρια αλλά και διοικητικές αρχές. Για την καλύτερη εξέταση της αλυσίδας επιβολής του νόμου στον συγκεκριμένο τομέα, στην παρούσα έκδοση εξετάζεται η διάρκεια των διαδικασιών ενώπιον των αρχών προστασίας των καταναλωτών επιπλέον της διάρκειας του δικαστικού ελέγχου των σχετικών αποφάσεων. Στο διάγραμμα 17 απεικονίζεται η μέση διάρκεια των διοικητικών διαδικασιών έως την έκδοση απόφασης από τις εθνικές αρχές προστασίας των καταναλωτών το 2014 και το 2015 από τη στιγμή κίνησης της διαδικασίας. Οι σχετικές αποφάσεις περιλαμβάνουν την αναγνώριση παραβάσεων ουσιαστικών κανόνων, τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων, την έκδοση διαταγών παύσης και αποχής, την κίνηση δικαστικής διαδικασίας ή την περάτωση της υπόθεσης.

Διάγραμμα 16 Προστασία των καταναλωτών: Μέση διάρκεια δικαστικού ελέγχου* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών)

* BE, LU, AT, FI, SE και UK: το σενάριο δεν εφαρμόζεται, καθώς οι αρχές προστασίας των καταναλωτών δεν εξουσιοδοτούνται να αποφασίζουν σχετικά με παραβάσεις σχετικών κανόνων προστασίας των καταναλωτών. Σε ορισμένα από τα εν λόγω κράτη μέλη (π.χ. FI και SE) οι αρχές προστασίας των καταναλωτών μπορούν να ασκούν αγωγές ενώπιον των δικαστηρίων ή να προσφεύγουν στον εισαγγελέα (BE). DE: οι διοικητικές αρχές μπορούν να εκδίδουν αποφάσεις μόνο σε διασυνοριακές υποθέσεις, αλλά δεν υπήρξαν σχετικές υποθέσεις, καθώς το ομοσπονδιακό Υπουργείο Δικαιοσύνης και Προστασίας των Καταναλωτών ανέθεσε σε άλλες ειδικευμένες οντότητες τη λήψη μέτρων επιβολής. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν μεικτά συστήματα (BG, DK, EE, IE, ES και LT), στο πλαίσιο των οποίων οι αρχές προστασίας των καταναλωτών οφείλουν να ασκούν αγωγές ενώπιον των δικαστηρίων σχετικά με ορισμένους κανόνες (π.χ. αθέμιτοι συμβατικοί όροι στις χώρες BG και CY). DE, AT: Κυρίως αστική επιβολή σε θέματα νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών μέσω καταναλωτών ή ιδιωτικών/ημι-ιδιωτικών φορέων. ES: Τα δεδομένα αφορούν 4 αυτόνομες κοινότητες. Για ορισμένα έτη ο αριθμός των σχετικών υποθέσεων ήταν περιορισμένος (κάτω των 5 ετησίως) στις χώρες DK, EE, EL, FR, HR και NL, με αποτέλεσμα τα ετήσια δεδομένα να επηρεάζονται από μία υπόθεση με εξαιρετικά μεγάλη ή μικρή διάρκεια και να εμφανίζονται μεγάλες διαφοροποιήσεις από έτος σε έτος. Οι χώρες IT, PL και RO υπέβαλαν στοιχεία κατ’ εκτίμηση. Κενή στήλη στο αντίστοιχο έτος σημαίνει ότι οι χώρες DK και NL δεν ανέφεραν υποθέσεις και ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για τις χώρες EL, FR, PT και SK. Οι εξουσίες ορισμένων αρχών περιλαμβάνουν μόνον ορισμένα τμήματα του σχετικού δικαίου της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών.

Διάγραμμα 17 Προστασία των καταναλωτών: Μέση διάρκεια έκδοσης διοικητικών αποφάσεων από τις αρχές προστασίας των καταναλωτών* (σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών)

* BE, DE, LU, AT και SE: το σενάριο δεν εφαρμόζεται. Στο διάγραμμα παρουσιάζεται σταθμισμένος μέσος όρος των διοικητικών διαδικασιών που κίνησαν οι αρχές προστασίας των καταναλωτών το 2014 και το 2015. DK, EL, CY και LT: υπέβαλαν εκτιμήσεις. IE, FI: τα δεδομένα δείχνουν τον μέσο όρο του αντίστοιχου εύρους, η δε διάρκεια μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την πολυπλοκότητα της παράβασης. NL: τα δεδομένα καλύπτουν αποφάσεις επιβολής διοικητικών προστίμων για παράβαση ουσιαστικών κανόνων. PT: η διάρκεια μπορεί να οφείλεται στην πολυπλοκότητα των διαδικασιών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην έλλειψη εργαλείων ΤΠΕ για την ψηφιοποίηση ορισμένων διαδικασιών. Ορισμένα κράτη μέλη ανέφεραν επίσης τη χρήση άτυπων μέσων επιβολής, γενικά με επιτυχία (LU και NL). Ορισμένες αρχές είναι αρμόδιες μόνο για τμήματα του σχετικού δικαίου της ΕΕ.

– Ασφαλιστικά μέτρα –

Τα ασφαλιστικά μέτρα που διατάσσουν τα δικαστήρια είναι ταχείες διαδικασίες οι οποίες περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, προσωρινά απαγορευτικά μέτρα και συντηρητική κατάσχεση αγαθών με στόχο την αποτροπή ή την πρόληψη επικείμενης παράβασης πριν από την τελική κρίση της υπόθεσης. Η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας ασφαλιστικών μέτρων είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αυτά χρησιμοποιούνται συχνά σε επείγουσες περιπτώσεις, στις οποίες οι καθυστερήσεις θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα ανήκεστο βλάβη για τον αιτούντα. Στο διάγραμμα 18 απεικονίζεται ο μέσος χρόνος που απαιτείται για την έκδοση απόφασης από εθνικό δικαστήριο επί αίτησης προσωρινών ή ασφαλιστικών μέτρων για την παύση της προσβολής σημάτων της ΕΕ 40 και των παραβάσεων κανόνων των ηλεκτρονικών επικοινωνιών 41 .

Διάγραμμα 18 Ασφαλιστικά μέτρα — Μέση διάρκεια διαδικασιών ασφαλιστικών μέτρων το 2015* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Παραβίαση των Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας και την επιτροπή επικοινωνιών)

* Σήμα της ΕΕ: οι χώρες LU, HU και RO δεν ανέφεραν καμία υπόθεση· οι χώρες BE, BG, DK, DE, EE, ES, FR, HR, NL, AT και UK δεν παρείχαν στοιχεία σχετικά με ασφαλιστικά μέτρα στον συγκεκριμένο τομέα. Ηλεκτρονικές επικοινωνίες: οι χώρες BE, DK, EE, IE, LV, NL, AT και UK δεν ανέφεραν καμία υπόθεση· οι χώρες LU και RO δεν παρείχαν στοιχεία σχετικά με ασφαλιστικά μέτρα στον συγκεκριμένο τομέα. Ο αριθμός των υποθέσεων είναι χαμηλός (κάτω των 5 ετησίως) για την πλειονότητα των κρατών μελών σε κάθε τομέα, με αποτέλεσμα τα ετήσια δεδομένα να επηρεάζονται από μία υπόθεση με εξαιρετικά μεγάλη ή μικρή διάρκεια.

– Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες –

Πέραν της συμβολής στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας, η αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι, επιπλέον, καθοριστικής σημασίας για τη φερεγγυότητα, την ακεραιότητα και τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα, την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και τον θεμιτό ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά 42 . Όπως υπογράμμισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα αδικήματα που σχετίζονται με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μπορούν να αποθαρρύνουν τις ξένες επενδύσεις, να στρεβλώσουν τις διεθνείς ροές κεφαλαίων και να έχουν αρνητικές συνέπειες στις μακροοικονομικές επιδόσεις μιας χώρας, με αποτέλεσμα απώλεια ευημερίας και στέρηση πόρων από περισσότερο παραγωγικές οικονομικές δραστηριότητες, ακόμη και να έχουν αποσταθεροποιητικές δευτερογενείς επιπτώσεις στις οικονομίες άλλων χωρών 43 . Η οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες υποχρεώνει τα κράτη μέλη να τηρούν στατιστικά στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας 44 . Σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, καταρτίστηκε ένα πιλοτικό ερωτηματολόγιο, με το οποίο συλλέχθηκαν δεδομένα σχετικά με τη λειτουργία διαφόρων εθνικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων ποινικών δικαστηρίων που επιλαμβάνονται αδικημάτων νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Στο διάγραμμα 19 απεικονίζεται η μέση διάρκεια υποθέσεων με αντικείμενο ποινικά αδικήματα σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, εκδικαζόμενων σε δικαστήρια πρώτου βαθμού.

Διάγραμμα 19: Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες: Μέση διάρκεια δικαστικών υποθέσεων* (σε πρώτο βαθμό/σε ημέρες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας)

* EL, ES και FR: στοιχεία μόνο για τον αριθμό υποθέσεων, όχι για τη διάρκεια των υποθέσεων. IT: υπολογισμός που βασίζεται σε δείγμα δικαστικών αποφάσεων που εκδόθηκαν το 2015 και το 2016. SE: το αποτέλεσμα είναι η θεωρητική μέγιστη διάρκεια υπόθεσης, όχι ο μέσος όρος. CY, RO και SE: στοιχεία μόνο για καταδικαστικές αποφάσεις.

3.2 Ποιότητα των συστημάτων δικαιοσύνης

Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης προϋποθέτει αποφάσεις που να είναι όχι μόνον έγκαιρες αλλά και υψηλής ποιότητας. Η ποιότητα ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων στο σύστημα δικαιοσύνης. Παρότι δεν έχει συμφωνηθεί ενιαίος τρόπος μέτρησης της ποιότητας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης επικεντρώνεται σε ορισμένους παράγοντες οι οποίοι είναι γενικά αποδεκτοί ως σημαντικοί για τη βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης. Οι παράγοντες αυτοί ομαδοποιούνται σε τέσσερις κατηγορίες:

1) προσβασιμότητα πολιτών και επιχειρήσεων στη δικαιοσύνη·

2) επάρκεια υλικών και ανθρώπινων πόρων·

3) θέσπιση εργαλείων αξιολόγησης· και

4) χρήση προτύπων ποιότητας.

3.2.1. Προσβασιμότητα

Προσβασιμότητα απαιτείται σε ολόκληρη την αλυσίδα απονομής δικαιοσύνης για τη διευκόλυνση της εξασφάλισης σχετικών πληροφοριών –όσον αφορά το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, τον τρόπο υποβολής αξίωσης και τις σχετικές οικονομικές πτυχές, την εξέλιξη της διαδικασίας έως το τέλος της– ώστε να είναι δυνατή η ταχεία πρόσβαση στη δικαστική απόφαση μέσω διαδικτύου 48 .

– Παροχή πληροφοριών σχετικά με το σύστημα απονομής δικαιοσύνης –

Προαπαιτούμενο της πρόσβασης στη δικαιοσύνη είναι να ενημερώνονται οι πολίτες και οι επιχειρήσεις επαρκώς και με φιλικό προς τον χρήστη τρόπο σχετικά με τις διάφορες πτυχές του συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Στο διάγραμμα 20 απεικονίζεται η διαθεσιμότητα πληροφοριών στο διαδίκτυο σχετικά με το δικαστικό σύστημα για το ευρύ κοινό.

Διάγραμμα 20: Διαθεσιμότητα πληροφοριών στο διαδίκτυο σχετικά με το δικαστικό σύστημα για το ευρύ κοινό* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 49 )

* DE: Κάθε ομόσπονδο κράτος και το ομοσπονδιακό επίπεδο αποφασίζουν ποιες πληροφορίες θα παράσχουν μέσω διαδικτύου.

– Νομική συνδρομή και δικαστικά τέλη –

Η πρόσβαση σε νομική συνδρομή συνιστά θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο κατοχυρώνεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων («ο Χάρτης») 50 . Για τη συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων σχετικά με τα διαφορετικά συστήματα νομικής συνδρομής και δικαστικών τελών, προσδιορίστηκαν δύο συγκεκριμένα σενάρια καταναλωτικής διαφοράς στο πλαίσιο των συνθηκών εισοδήματος και διαβίωσης που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος. Τα δεδομένα στο διάγραμμα 21 δείχνουν τη διαθεσιμότητα νομικής συνδρομής στα δύο αυτά σενάρια. Τα σενάρια βασίζονται σε δύο διαφορετικές αξίες της αξίωσης: αξίωση υψηλής αξίας (ήτοι 6 000 EUR) και αξίωση χαμηλής αξίας (ήτοι το αντίστοιχο κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat για κάθε κράτος μέλος με μετατροπή του σε μηνιαίο εισόδημα 51 ).

Τα περισσότερα κράτη μέλη παρέχουν νομική συνδρομή με βάση το εισόδημα του αιτούντος 52 . Στο διάγραμμα 21 συγκρίνονται σε ποσοστιαία βάση τα κατώτατα όρια εισοδήματος για τη χορήγηση νομικής συνδρομής σε συγκεκριμένη υπόθεση προστασίας των καταναλωτών με βάση το κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat σε κάθε κράτος μέλος. Για παράδειγμα, εάν η επιλεξιμότητα για νομική συνδρομή εμφανίζεται στο 20 %, αυτό σημαίνει ότι αιτών με εισόδημα κατά 20 % υψηλότερο από το αντίστοιχο κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat μπορεί να λάβει νομική συνδρομή. Εάν, αντιθέτως, η επιλεξιμότητα για νομική συνδρομή εμφανίζεται στο -20 %, αυτό σημαίνει ότι το κατώτατο όριο εισοδήματος για τη νομική συνδρομή είναι κατά 20 % χαμηλότερο από το κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat. Ορισμένα κράτη μέλη εφαρμόζουν σύστημα νομικής συνδρομής το οποίο προβλέπει την κάλυψη του 100 % των εξόδων που σχετίζονται με την ένδικη διαδικασία (πλήρης νομική συνδρομή), το οποίο συμπληρώνεται με σύστημα το οποίο καλύπτει μέρος των εξόδων (μερική νομική συνδρομή). Άλλα κράτη μέλη εφαρμόζουν είτε μόνο σύστημα πλήρους νομικής συνδρομής είτε μόνο σύστημα μερικής νομικής συνδρομής.

Διάγραμμα 21: Κατώτατο όριο εισοδήματος για τη νομική συνδρομή σε συγκεκριμένη υπόθεση προστασίας δικαιωμάτων καταναλωτών* (διαφορές ως ποσοστό επί τοις % από το κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το CCBE 53 )

* Το διάγραμμα παρουσιάζει κατώτατα όρια για τη χορήγηση νομικής συνδρομής τα οποία κυμαίνονται από 40 % έως -30 %. Οι χώρες DK, DE, IE, FR, HR, LT, NL, PT, FI και SE χορηγούν νομική συνδρομή βάσει κατώτατου ορίου εισοδήματος που κυμαίνεται μεταξύ 40 % και 154 %. Οι HU, RO και UK (SC) χορηγούν νομική συνδρομή βάσει κατώτατου ορίου εισοδήματος που κυμαίνεται μεταξύ -30 % και 68 %. «Αξίωση χαμηλής αξίας»: αξίωση η οποία αντιστοιχεί στο κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat για ένα μεμονωμένο άτομο σε κάθε κράτος μέλος, κατόπιν μετατροπής του σε μηνιαίο εισόδημα (π.χ. το 2014, η αξία αυτή κυμαινόταν από 110 EUR στη RO έως 1 716 EUR στο LU). Τα περισσότερα κράτη μέλη χρησιμοποιούν το διαθέσιμο εισόδημα για τον υπολογισμό της επιλεξιμότητας για νομική συνδρομή, εκτός των DK, LU και NL που χρησιμοποιούν το ακαθάριστο εισόδημα. Στις χώρες IE, SK και UK (SC) δεν προβλέπεται νομική συνδρομή για αξία της αξίωσης που ανέρχεται στα αντίστοιχα κατώτατα όρια κινδύνου φτώχειας, καθώς το ποσό θα ήταν υπερβολικά χαμηλό. DE: το κατώτατο όριο εισοδήματος βασίζεται στο Prozesskostenhilfebekanntmachung 2016 και στο μέσο ετήσιο κόστος στέγασης (SILC). LV: εύρος εισοδήματος από 128,06 EUR έως 320 EUR, ανάλογα με τον τόπο κατοικίας του αιτούντος. Η τιμή βασίζεται στον αριθμητικό μέσο.

Τα περισσότερα κράτη μέλη υποχρεώνουν τους διαδίκους να καταβάλλουν δικαστικό τέλος για την κίνηση δικαστικής διαδικασίας. Στο διάγραμμα 22 συγκρίνεται, για τα δύο σενάρια, το ύψος του δικαστικού τέλους το οποίο παρουσιάζεται ως ποσοστό της αξίας της αξίωσης. Εάν, για παράδειγμα, το δικαστικό τέλος εμφανίζεται στο 10 % αξίωσης ύψους 6 000 EUR στο διάγραμμα που ακολουθεί, ο καταναλωτής θα πρέπει να καταβάλει δικαστικό τέλος ύψους 600 EUR για να κινήσει δικαστική διαδικασία. Η αξίωση χαμηλής αξίας βασίζεται στο κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat για κάθε κράτος μέλος.

Διάγραμμα 22: Δικαστικό τέλος για την κίνηση δικαστικής διαδικασίας σε συγκεκριμένη υπόθεση προστασίας των καταναλωτών (ύψος του δικαστικού τέλους ως ποσοστό της αξίας της αξίωσης) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το CCBE 54 )

* «Αξίωση χαμηλής αξίας», βλ. επεξηγήσεις κάτω από το διάγραμμα 21.

– Υποβολή και παρακολούθηση αξίωσης μέσω διαδικτύου –

Η ηλεκτρονική υποβολή αξιώσεων, η δυνατότητα παρακολούθησης και προαγωγής μιας διαδικασίας μέσω διαδικτύου, καθώς και η ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ δικαστηρίων και δικηγόρων διευκολύνουν επίσης την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και μειώνουν τις καθυστερήσεις και τα έξοδα. Τα συστήματα ΤΠΕ στα δικαστήρια διαδραματίζουν επίσης ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ δικαστικών αρχών και, επιπλέον, διευκολύνουν την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ.

Διάγραμμα 23: Διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών μέσων* (0 = διαθέσιμα σε 0 % των δικαστηρίων, 4 = διαθέσιμα στο 100 % των δικαστηρίων 55 ) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* DK: υπάρχουν διαθέσιμα ηλεκτρονικά έντυπα σε δικτυακό τόπο, αλλά επί του παρόντος μπορούν να υποβάλλονται μόνο μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. LT: ορισμένα έγγραφα μπορούν να υποβάλλονται μέσω της δικτυακής πύλης ηλεκτρονικών υπηρεσιών των δικαστηρίων. PL: η δυνατότητα προσφυγής στο δικαστήριο με ηλεκτρονικά μέσα υφίσταται μόνο σε περιπτώσεις διαταγής πληρωμής. RO: μια υπόθεση μπορεί να υποβληθεί στα δικαστήρια μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. SK: η ηλεκτρονική υποβολή είναι δυνατή σε ορισμένες αστικές διαδικασίες. Οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις δικαστικές διαδικασίες μέσω των δικτυακών τόπων των δικαστηρίων. SI: σε συγκεκριμένα είδη υποθέσεων, είναι δυνατή η παρακολούθηση των διαδικαστικών πράξεων.

– Ανταλλαγές μεταξύ δικαστηρίων και δικηγόρων –

Η συχνότητα της χρήσης διαφόρων τεχνικών ΤΠΕ στις ανταλλαγές μεταξύ δικαστηρίων και δικηγόρων, καθώς και οι υποκείμενοι λόγοι για τη χρήση ή τη μη χρήση τους διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών 56 . Για τη σαφέστερη απεικόνιση της πραγματικής χρήσης ΤΠΕ, στο διάγραμμα 24 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα έρευνας σε δικηγόρους σχετικά με τον τρόπο επικοινωνίας τους με τα δικαστήρια και τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιούν ΤΠΕ.

Διάγραμμα 24: Χρήση ΤΠΕ μεταξύ δικαστηρίων και δικηγόρων* (πηγή: έρευνα του CCBE)

* Η υποβολή εγγράφων στο δικαστήριο περιλαμβάνει τις ακόλουθες επιλογές απαντήσεων: «ηλεκτρονική υποβολή αξίωσης», «ηλεκτρονική υποβολή κλήτευσης», «ηλεκτρονική υποβολή αποδείξεων/δικαιολογητικών εγγράφων».

Διάγραμμα 25: Λόγοι χρήσης (ή μη χρήσης) ΤΠΕ μεταξύ δικαστηρίων και δικηγόρων* (πηγή: έρευνα του CCBE)

* Η θετική εμπειρία περιλαμβάνει τις ακόλουθες επιλογές απαντήσεων: «πολύ πρακτικό», «φιλικό προς τον χρήστη» και «άλλα πλεονεκτήματα». Η αρνητική εμπειρία περιλαμβάνει τις ακόλουθες επιλογές απαντήσεων: «όχι αρκετά φιλικό προς τον χρήστη», «τεχνικά προβλήματα» και «άλλα εμπόδια». Οι ερωτηθέντες μπορούσαν να δώσουν κατά μέγιστο δύο λόγους για τη χρήση (ή τη μη χρήση) ΤΠΕ.

– Επικοινωνία με τα μέσα ενημέρωσης – 

Για το ευρύ κοινό, τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν ως δίαυλος που συμβάλλει στην προσβασιμότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και του δικαστικού έργου.

Διάγραμμα 26: Σχέσεις μεταξύ δικαστηρίων και του Τύπου/ των μέσων ενημέρωσης* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 57 )

* Σε καθέναν από τους τρεις βαθμούς δικαιοδοσίας μπορούν να δοθούν δύο μονάδες εάν καλύπτονται αστικές/εμπορικές υποθέσεις και διοικητικές υποθέσεις. Εάν καλύπτεται μόνο μία από τις δύο κατηγορίες υποθέσεων, δίνεται μόνο μία μονάδα. Μέγιστο δυνατό: 7 μονάδες. DE: κάθε ομόσπονδο κράτος διαθέτει δικές του κατευθυντήριες γραμμές για τους δικαστές όσον αφορά την επικοινωνία με τον Τύπο και τα μέσα ενημέρωσης. FI: σε όλα τα δικαστήρια υπάρχει ένα πρόσωπο το οποίο μπορεί να είναι σε επικοινωνία με τον Τύπο, όταν απαιτείται, χωρίς αυτό να αποτελεί το κύριο καθήκον του.

– Πρόσβαση σε δικαστικές αποφάσεις –

Η παροχή πρόσβασης σε δικαστικές αποφάσεις μέσω διαδικτύου προάγει τη διαφάνεια και την κατανόηση του συστήματος δικαιοσύνης. Βοηθά τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις όταν έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Μπορεί να συμβάλει επίσης στην αύξηση της συνεκτικότητας της νομολογίας.

Διάγραμμα 27: Πρόσβαση για το ευρύ κοινό σε δημοσιευμένες αποφάσεις στο διαδίκτυο* (αστικές/εμπορικές και διοικητικές υποθέσεις, σε όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 58 )

* Για κάθε βαθμό δικαιοδοσίας, δόθηκε μία μονάδα εάν είναι διαθέσιμες όλες οι δικαστικές αποφάσεις σε αστικές/εμπορικές και διοικητικές υποθέσεις αντίστοιχα (0,5 μονάδες όταν είναι διαθέσιμες ορισμένες δικαστικές αποφάσεις). Για τα κράτη μέλη που έχουν μόνο δύο βαθμούς δικαιοδοσίας, δόθηκαν μονάδες για τρεις βαθμούς δικαιοδοσίας αποδίδοντας στον ανύπαρκτο βαθμό δικαιοδοσίας τις ίδιες μονάδες με εκείνες που δόθηκαν στον ανώτερο βαθμό δικαιοδοσίας. Για τα κράτη μέλη που δεν διακρίνουν μεταξύ των δύο τομέων του δικαίου, δόθηκε ο ίδιος αριθμός μονάδων για αμφότερους τους τομείς. Μέγιστο δυνατό: 6 μονάδες. DK: οι περισσότερες διοικητικές υποθέσεις κρίνονται από ανεξάρτητα συλλογικά οιονεί δικαστικά διοικητικά όργανα εκτός των δικαστηρίων. SE: τα δικαστήρια δεν δημοσιεύουν τακτικά δικαστικές αποφάσεις στο διαδίκτυο (μόνο υποθέσεις-ορόσημα). Σύμφωνα με την αρχή της πρόσβασης του κοινού σε πληροφορίες, οι πολίτες δικαιούνται να διαβάζουν όλες τις δικαστικές ή άλλες αποφάσεις. DE: κάθε ομόσπονδο κράτος αποφασίζει σχετικά με τη διαθεσιμότητα των δικαστικών αποφάσεων του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας στο διαδίκτυο.

 Διάγραμμα 28: Ρυθμίσεις για τη δημοσίευση αποφάσεων στο διαδίκτυο σε όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας* (αστικές/εμπορικές και διοικητικές υποθέσεις, σε όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 59 )

* Σε καθέναν από τους τρεις βαθμούς δικαιοδοσίας μπορούν να δοθούν δύο μονάδες εάν καλύπτονται αστικές/εμπορικές υποθέσεις και διοικητικές υποθέσεις. Εάν καλύπτεται μόνο μία από τις δύο κατηγορίες υποθέσεων, δίνεται μόνο μία μονάδα ανά βαθμό δικαιοδοσίας. Μέγιστο δυνατό: 30 μονάδες. DK: οι περισσότερες διοικητικές υποθέσεις κρίνονται από ανεξάρτητα συλλογικά οιονεί δικαστικά διοικητικά όργανα εκτός των δανικών δικαστηρίων. NL: κάθε δημοσιευμένη δικαστική απόφαση συνοδεύεται από πίνακα περιεχομένων, αλλά όχι από λέξεις-κλειδιά.

– Υποβολή καταγγελιών σε εταιρείες –

Η πρόσβαση στη δικαιοσύνη περιλαμβάνει και εξωδικαστικές οδούς. Το διάγραμμα 29 βασίζεται σε έρευνα σχετικά με τη στάση των εμπόρων λιανικής απέναντι στο διασυνοριακό εμπόριο και στην προστασία των καταναλωτών. Ζητήθηκε από τις εταιρείες να δηλώσουν αν λαμβάνουν καταγγελίες από καταναλωτές που βρίσκονται στη χώρα τους και μέσω ποιου διαύλου.

Διάγραμμα 29: Δίαυλοι υποβολής καταγγελιών καταναλωτών εκτός των εταιρειών* (πηγή: Έρευνα σχετικά με τη στάση των εμπόρων λιανικής πώλησης απέναντι στο διασυνοριακό εμπόριο και στην προστασία των καταναλωτών 2016 60 )

* Ποσοστό επιχειρήσεων που έλαβαν καταγγελίες καταναλωτών μέσω των αντίστοιχων διαύλων. Η αρχική ερώτηση περιείχε επίσης τις επιλογές απαντήσεων «Εσωτερικοί δίαυλοι υποβολής καταγγελιών» και «Άλλοι δίαυλοι», οι οποίοι στα περισσότερα κράτη μέλη είναι οι δύο κυριότεροι χρησιμοποιούμενοι δίαυλοι. Στο πλαίσιο αυτό, οι δημόσιες αρχές είναι εκείνες οι οποίες χειρίζονται τα ζητήματα που αφορούν τους καταναλωτές.

– Πρόσβαση σε μεθόδους εναλλακτικής επίλυσης διαφορών –

Στο διάγραμμα 30 απεικονίζονται οι προσπάθειες των κρατών μελών να προωθήσουν και να παρέχουν κίνητρα για την οικειοθελή χρήση μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών 61 . Στο διάγραμμα 31 απεικονίζεται ο αριθμός των καταγγελιών που υποβλήθηκαν μέσω της ευρωπαϊκής πλατφόρμας ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ΗΕΔ). Αυτό το πολύγλωσσο διαδικτυακό εργαλείο είναι διαθέσιμο στο κοινό από τις 15 Φεβρουαρίου 2016. Καταναλωτές και έμποροι μεταξύ των οποίων ανακύπτει συμβατική διαφορά σχετικά με προϊόν ή υπηρεσία που αγοράστηκε μέσω διαδικτύου και οι οποίοι επιθυμούν να επιλύσουν τη διαφορά τους εξωδικαστικά μπορούν να υποβάλουν μέσω διαδικτύου τη συμβατική διαφορά τους στην πλατφόρμα.

Διάγραμμα 30: Προώθηση μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ) και παροχή κινήτρων για τη χρήση τους* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 62 )

* Συγκεντρωτικά δεδομένα που βασίζονται στους ακόλουθους δείκτες: δικτυακός τόπος που παρέχει πληροφορίες για την ΕΕΔ· εκστρατείες δημοσιότητας στα μέσα ενημέρωσης· φυλλάδια απευθυνόμενα στο ευρύ κοινό· ειδικές συναντήσεις ενημέρωσης για την ΕΕΔ που πραγματοποιούνται από το δικαστήριο κατόπιν αιτήματος· συντονιστής ΕΕΔ/διαμεσολάβησης στα δικαστήρια· δημοσίευση αξιολογήσεων για τη χρήση μεθόδων ΕΕΔ· δημοσίευση στατιστικών για τη χρήση μεθόδων ΕΕΔ· η νομική συνδρομή καλύπτει (πλήρως ή εν μέρει) τα έξοδα της ΕΕΔ· πλήρης ή μερική επιστροφή των δικαστικών τελών· συμπεριλαμβανομένων των τελών χαρτοσήμου· εάν η ΕΕΔ στεφθεί από επιτυχία· δεν απαιτείται δικηγόρος στη διαδικασία ΕΕΔ· ο δικαστής μπορεί να ενεργεί ως διαμεσολαβητής· άλλα. Για καθέναν από τους εν λόγω 12 δείκτες, δόθηκε μία μονάδα για κάθε τομέα δικαίου. IE: η προώθηση και τα κίνητρα στις αστικές και εμπορικές διαφορές αφορούν μόνο τις διαδικασίες οικογενειακών διαφορών. PT: στις αστικές/εμπορικές διαφορές, τα δικαστικά τέλη επιστρέφονται μόνο στα ειρηνοδικεία. LV: δεν καταβάλλονται δικαστικά τέλη σε εργατικές διαφορές.

Διάγραμμα 31: Αριθμός καταγγελιών καταναλωτών στην πλατφόρμα ΗΕΔ (ανά 100 000 κατοίκους) (πηγή: πλατφόρμα ΗΕΔ — δεδομένα εξαχθέντα στις 24 Μαρτίου 2017)

* Στο διάγραμμα εμφανίζεται ο αριθμός των καταγγελιών που υποβλήθηκαν στην πλατφόρμα ΗΕΔ και όχι ο αριθμός των διαφορών που έλαβαν οι φορείς εναλλακτικής επίλυσης διαφορών μέσω της πλατφόρμας ΗΕΔ. Ορισμένες υποθέσεις οι οποίες υποβάλλονται στην πλατφόρμα ΗΕΔ επιλύονται στη συνέχεια σε διμερή βάση μεταξύ των μερών εκτός της πλατφόρμας, χωρίς καμία περαιτέρω ανάμειξη του φορέα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών.

3.2.2 Πόροι

Για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος απονομής δικαιοσύνης απαιτούνται επαρκείς πόροι, κατάλληλες συνθήκες στα δικαστήρια και δεόντως καταρτισμένο προσωπικό. Η ποιότητα των διαδικασιών και των αποφάσεων διακυβεύεται, εάν δεν υπάρχει επαρκές σε αριθμό προσωπικό που να διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα, δεξιότητες καθώς και πρόσβαση σε συνεχή κατάρτιση.

– Οικονομικοί πόροι –

Στα διαγράμματα που ακολουθούν απεικονίζεται ο προϋπολογισμός που δαπανάται πραγματικά στα δικαστήρια, πρώτα ανά κάτοικο (διάγραμμα 32) και έπειτα ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) (διάγραμμα 33) 63 . 

Διάγραμμα 32: Συνολικές δαπάνες γενικής κυβέρνησης για δικαστήρια* (σε ευρώ ανά κάτοικο) (πηγή: Eurostat)

* Τα στοιχεία για τις χώρες NL, SK είναι προσωρινά.

Διάγραμμα 33: Συνολικές δαπάνες γενικής κυβέρνησης για δικαστήρια* (ως ποσοστό του ΑΕΠ) (πηγή: Eurostat)

* Τα στοιχεία για τις χώρες NL, SK είναι προσωρινά.

Στο διάγραμμα 34 παρουσιάζεται η κρατική εξουσία (δικαστική, νομοθετική ή εκτελεστική) που θεσπίζει τα κριτήρια καθορισμού των δημοσιονομικών πόρων για τα δικαστήρια, καθώς και τα χρησιμοποιούμενα κριτήρια.

Διάγραμμα 34: Κριτήρια καθορισμού δημοσιονομικών πόρων για το δικαστικό σώμα* 64

* DK: λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εισαχθεισών και των εκδικασθεισών υποθέσεων σε πρωτοβάθμιο δικαστήριο· DE: μόνο για τον προϋπολογισμό του Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου – όσον αφορά δικαστήρια πρώτου και δεύτερου βαθμού δικαιοδοσίας· τα δικαστικά συστήματα διαφέρουν μεταξύ ομόσπονδων κρατών· EE: αριθμός των εισαχθεισών και των εκδικασθεισών υποθέσεων σε δικαστήρια πρώτου και δεύτερου βαθμού δικαιοδοσίας· FR: αριθμός των εισαχθεισών και των εκδικασθεισών υποθέσεων σε δικαστήρια όλων των βαθμών δικαιοδοσίας· IT: το Υπουργείο Δικαιοσύνης καθορίζει τα κριτήρια για τα πολιτικά και τα ποινικά δικαστήρια, ενώ το δικαστικό συμβούλιο (CPGA) καθορίζει τα κριτήρια για τα διοικητικά δικαστήρια· HU: ο νόμος ορίζει ότι οι μισθοί των δικαστών πρέπει να καθορίζονται βάσει της πράξης για τον κεντρικό προϋπολογισμό κατά τρόπο ώστε το ποσό να μην είναι χαμηλότερο από το ποσό του προηγούμενου έτους· NL: λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εκδικασθεισών υποθέσεων βάσει αξιολόγησης του κόστους για τα δικαστήρια.

– Ανθρώπινοι πόροι – 

Η επάρκεια ανθρώπινων πόρων είναι καθοριστικής σημασίας για την ποιότητα του συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Η πολυμορφία στο δικαστικό σώμα, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπίας των φύλων, προσδίδει συμπληρωματικές γνώσεις, δεξιότητες και πείρα και αντικατοπτρίζει την κοινωνική πραγματικότητα.

Διάγραμμα 35: Αριθμός δικαστών* (ανά 100 000 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τους δικαστές που εργάζονται με καθεστώς πλήρους απασχόλησης, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της CEPEJ. Δεν περιλαμβάνονται οι λεγόμενοι Rechtspfleger/γραμματείς δικαστηρίου που υπάρχουν σε ορισμένα κράτη μέλη. EL: ο συνολικός αριθμός επαγγελματιών δικαστών περιλαμβάνει διαφορετικές κατηγορίες κατά τα έτη που παρουσιάζονται ανωτέρω, γεγονός που εξηγεί εν μέρει τη μεταβολή του. UK: σταθμισμένος μέσος όρος των τριών βαθμών δικαιοδοσίας· τα στοιχεία για το 2010 περιέχουν στοιχεία του 2012 για το UK (NI).

Διάγραμμα 36: Αναλογία γυναικών επαγγελματιών δικαστών σε δικαστήρια πρώτου, δεύτερου και ανώτατου βαθμού δικαιοδοσίας [πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ανώτατα δικαστήρια 65 ) και μελέτη CEPEJ (πρώτος και δεύτερος βαθμός)]

* PL και UK: στοιχεία του 2014 για δικαστήρια πρώτου και δεύτερου βαθμού δικαιοδοσίας.

Διάγραμμα 37: Εξελίξεις όσον αφορά την αναλογία γυναικών επαγγελματιών δικαστών σε δικαστήρια πρώτου και δεύτερου βαθμού δικαιοδοσίας την περίοδο 2010-2015 και σε ανώτατα δικαστήρια την περίοδο 2010-2016* (διαφορά σε εκατοστιαίες μονάδες) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ανώτατα δικαστήρια 66 ) και μελέτη CEPEJ (πρώτος και δεύτερος βαθμός)]

* LU: το ποσοστό των γυναικών επαγγελματιών δικαστών στο ανώτατο δικαστήριο μειώθηκε από 100 % το 2010 σε 0 % το 2016. UK: για την Αγγλία και την Ουαλία χρησιμοποιείται ο μέσος όρος των δικαστηρίων πρώτου και δεύτερου βαθμού δικαιοδοσίας. PL και UK: τα στοιχεία συγκρίνουν το 2010 με το 2014.

Διάγραμμα 38: Αριθμός δικηγόρων* (ανά 100 000 κατοίκους) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

* Βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ, δικηγόρος είναι πρόσωπο το οποίο διαθέτει τα προσόντα και την εξουσιοδότηση σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο για να αγορεύει και να ενεργεί για λογαριασμό των πελατών του, να ασκεί το δικηγορικό επάγγελμα, να παρίσταται ενώπιον των δικαστηρίων ή να συμβουλεύει και να εκπροσωπεί τους πελάτες του σε νομικές υποθέσεις [σύσταση Rec(2000)21 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την ελευθερία άσκησης του δικηγορικού επαγγέλματος].

– Κατάρτιση –

Η κατάρτιση των δικαστών είναι σημαντική διότι συμβάλλει στην ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων και των δικαστικών υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες. Τα στοιχεία που παρατίθενται κατωτέρω καλύπτουν την κατάρτιση των δικαστών σε ευρύ φάσμα τομέων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η επικοινωνία με τους διαδίκους και τον Τύπο και οι δικαστικές δεξιότητες.

Διάγραμμα 39: Υποχρεωτική κατάρτιση δικαστών* (πηγή: μελέτη CEPEJ 67 )

* Μερικά κράτη μέλη δεν παρέχουν υποχρεωτική κατάρτιση σε ορισμένες κατηγορίες, αλλά ενδέχεται να παρέχουν προαιρετική κατάρτιση.

Διάγραμμα 40: Δικαστές που συμμετέχουν σε δραστηριότητες συνεχούς κατάρτισης σχετικά με το δίκαιο της ΕΕ ή το δίκαιο άλλου κράτους μέλους* (ως ποσοστό του συνολικού αριθμού δικαστών) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έκθεση του 2016 για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 68 )

* Σε ορισμένα κράτη μέλη, το ποσοστό των συμμετεχόντων υπερβαίνει το 100 % και αυτό σημαίνει ότι κάποιοι συμμετέχοντες έλαβαν μέρος σε περισσότερες από μία δραστηριότητες κατάρτισης. Στα στοιχεία της AT περιλαμβάνονται οι εισαγγελείς, σε εκείνα της DK περιλαμβάνεται το προσωπικό των δικαστηρίων.

Διάγραμμα 41: Ποσοστό συνεχούς κατάρτισης δικαστών σε διάφορα είδη δεξιοτήτων* (ως ποσοστό του συνολικού αριθμού των δικαστών που λαμβάνουν κατάρτιση) (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 69 )

* Στον πίνακα απεικονίζεται η κατανομή των δικαστών που συμμετέχουν σε δραστηριότητες συνεχούς κατάρτισης (δηλαδή αυτές που διεξάγονται μετά την αρχική περίοδο κατάρτισης στο επάγγελμα του δικαστή) σε καθέναν από τους τέσσερις προσδιορισθέντες τομείς ως ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των υποβαλλόμενων σε κατάρτιση δικαστών. Δεν λαμβάνονται υπόψη δραστηριότητες νομικής κατάρτισης. Οι αρχές δικαστικής κατάρτισης στο UK(NI) δεν παρείχαν συγκεκριμένες δραστηριότητες κατάρτισης ως προς τις επιλεγμένες δεξιότητες.

Διάγραμμα 42: Διαθέσιμη κατάρτιση για δικαστές σχετικά με την επικοινωνία με τους διαδίκους και τον Τύπο (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 70 )

3.2.3 Εργαλεία αξιολόγησης

Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των δραστηριοτήτων των δικαστηρίων συμβάλλει στον εντοπισμό των ελλείψεων και των αναγκών και, με τον τρόπο αυτό, βελτιώνει την απόκριση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης στις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις. Τα κατάλληλα εργαλεία ΤΠΕ μπορούν να παρέχουν συστήματα διαχείρισης των υποθέσεων σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να συμβάλλουν στην παροχή τυποποιημένων στατιστικών στοιχείων για τα δικαστήρια σε ολόκληρη τη χώρα. Επιπλέον, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση καθυστερημένων υποθέσεων και για αυτοματοποιημένα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Η διεξαγωγή ερευνών είναι ουσιώδης για την αξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης από την οπτική των επαγγελματιών νομικών και των χρηστών των δικαστηρίων. Οι κατάλληλες ενέργειες με τις οποίες δίνεται συνέχεια στις έρευνες αποτελούν προαπαιτούμενο για τη βελτίωση της ποιότητας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης.

Διάγραμμα 43: Διαθέσιμα συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης των δραστηριοτήτων των δικαστηρίων* (πηγή: μελέτη CEPEJ 71 )

* Το σύστημα αξιολόγησης αφορά τις επιδόσεις των συστημάτων δικαστηρίων, με τη χρήση δεικτών και στόχων. Το 2015, όλα τα κράτη μέλη, εκτός της LV, ανέφεραν ότι διέθεταν σύστημα το οποίο τους επιτρέπει να παρακολουθούν τον αριθμό των εισερχόμενων υποθέσεων, τη διάρκεια των διαδικασιών και τον αριθμό των εκδοθεισών αποφάσεων, με αποτέλεσμα οι συγκεκριμένες κατηγορίες να καταστούν άνευ αντικειμένου. Ομοίως, οι διεξοδικότερες εργασίες σχετικά με τα πρότυπα ποιότητας αντικατέστησαν τη χρήση τους ως κατηγορίας αξιολόγησης. Τα δεδομένα για τα «άλλα στοιχεία» περιλαμβάνουν π.χ. υποθέσεις στις οποίες έχει ασκηθεί έφεση (EE, ES και LV), ακροαματικές διαδικασίες (SE), ή τον αριθμό υποθέσεων που εκδικάστηκαν εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος (DK).

Διάγραμμα 44: Διαθεσιμότητα ΤΠΕ για τη διαχείριση υποθέσεων και στατιστικά στοιχεία για τη δραστηριότητα των δικαστηρίων*
(0 = διαθέσιμες σε 0 % των δικαστηρίων, 4 = διαθέσιμες στο 100 % των δικαστηρίων 72 ) (πηγή: μελέτη CEPEJ)

Διάγραμμα 45: Θέματα ερευνών που διεξήχθησαν σε χρήστες των δικαστηρίων ή σε επαγγελματίες νομικούς* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 73 )

* Δόθηκε μία μονάδα στα κράτη μέλη ανά αναφερόμενο θέμα έρευνας ανεξάρτητα από το επίπεδο διεξαγωγής της έρευνας.    

Διάγραμμα 46: Συνέχεια που δόθηκε σε έρευνες που διεξήχθησαν σε χρήστες των δικαστηρίων ή σε επαγγελματίες νομικούς (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 74 )

3.2.4 Πρότυπα

Τα πρότυπα μπορούν να αναβαθμίσουν την ποιότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Μετά τη χαρτογράφηση των προτύπων ποιότητας στον πίνακα αποτελεσμάτων για το 2016, η παρούσα έκδοση εξετάζει αναλυτικότερα ορισμένα πρότυπα σχετικά με τον χρόνο και την ενημέρωση των διαδίκων 75 . Στα διαγράμματα 47-49 παρουσιάζεται η χρήση προτύπων σχετικά με τις προθεσμίες, τα χρονοδιαγράμματα και τις καθυστερημένες υποθέσεις και παρέχεται επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τα εν λόγω πρότυπα. Οι προθεσμίες είναι ποσοτικά χρονικά όρια, π.χ. για τον χρόνο από την κατάθεση της υπόθεσης έως την πρώτη επ’ ακροατηρίου συζήτηση. Τα χρονοδιαγράμματα είναι μετρήσιμοι στόχοι/πρακτικές, π.χ. ο προσδιορισμός προκαθορισμένου ποσοστού υποθέσεων που πρέπει να περατωθούν εντός ορισμένου χρόνου. Οι καθυστερημένες υποθέσεις είναι υποθέσεις οι οποίες εκκρεμούν ύστερα από προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, π.χ. τρεις μήνες ή ακόμη και δέκα έτη. Στο διάγραμμα 48 παρουσιάζονται οι τομείς του δικαίου στους οποίους υπάρχουν πρότυπα σχετικά με τον χρόνο.

Διάγραμμα 47: Πρότυπα σχετικά με τον χρόνο* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 76 )

* Δόθηκε 1 μονάδα στα κράτη μέλη ανά τομέα δικαίου (αστικό/εμπορικό, διοικητικό ή άλλο) στον οποίο έχουν καθοριστεί πρότυπα.

Στο διάγραμμα 48 απεικονίζονται οι αρμοδιότητες των διαφόρων εξουσιών του κράτους ως προς τον καθορισμό και την παρακολούθηση των προτύπων σχετικά με τον χρόνο.

Διάγραμμα 48: Καθορισμός και παρακολούθηση προτύπων* (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 77 )

* Τα κράτη μέλη κατατάσσονται βάσει της σειράς που εμφανίζεται στο διάγραμμα 47. Επισημαίνεται ότι, εν προκειμένω, ο ορισμός «από το κοινοβούλιο (πρότυπα που καθορίζονται από τον νόμο)» υποδεικνύει ότι ένα συγκεκριμένο πρότυπο καθορίζεται μόνο από τον νόμο. Ακόμη και όταν αναφέρονται περισσότερες της μίας εξουσίες για τον καθορισμό / την παρακολούθηση προτύπων σχετικών με τον χρόνο, κάθε εξουσία μπορεί να είναι πλήρως υπεύθυνη για ένα είδος προτύπου. Η «εκτελεστική εξουσία» περιλαμβάνει όργανα που τελούν υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο της κυβέρνησης. Η «δικαστική εξουσία» περιλαμβάνει όργανα όπως οι πρόεδροι δικαστηρίων, δικαστικά συμβούλια, όργανα δικαστών κ.λπ. CY και PT: δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με την παρακολούθηση.

Στο διάγραμμα 49 παρουσιάζονται τα μέτρα που χρησιμοποιούνται όταν δεν τηρούνται τα πρότυπα σχετικά με τον χρόνο (διάγραμμα 48). Για παράδειγμα, σε ορισμένα κράτη μέλη, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προβλέπεται η διεξαγωγή ειδικής συνάντησης μεταξύ του ενδιαφερόμενου δικαστή και του προέδρου του δικαστηρίου για να συζητηθεί η κατάσταση. Εάν η μη συμμόρφωση αφορά ένα ολόκληρο δικαστήριο, η συνάντηση μπορεί να πραγματοποιηθεί μεταξύ του προέδρου του οικείου δικαστηρίου και του προέδρου ανώτερου δικαστηρίου.

Διάγραμμα 49: Παρακολούθηση της μη συμμόρφωσης με τα πρότυπα (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 78 )

– Ενημέρωση των διαδίκων –

Στο διάγραμμα 50 παρουσιάζονται πρότυπα σχετικά με τον τρόπο ενημέρωσης των διαδίκων και το είδος των πληροφοριών που λαμβάνουν σχετικά με την πρόοδο της υπόθεσής τους. Ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν σύστημα αυτόματης κοινοποίησης, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή SMS, για την παροχή πληροφοριών σχετικά με καθυστερήσεις, χρονοδιαγράμματα ή τη γενική πρόοδο της υπόθεσης. Άλλα κράτη μέλη απλώς παρέχουν πρόσβαση στις πληροφορίες μέσω διαδικτύου κατά τη διάρκεια της υπόθεσης, ενώ σε ορισμένα κράτη μέλη αυτό επαφίεται επίσης στη διακριτική ευχέρεια των δικαστηρίων.

Διάγραμμα 50: Πρότυπα σχετικά με την ενημέρωση για την πρόοδο της υπόθεσης * (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 79 ) 

* Δόθηκαν μονάδες στα κράτη μέλη ανάλογα με τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο για την παροχή κάθε είδους πληροφορίας. 1,5 μονάδα για αυτόματη κοινοποίηση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή SMS, 1 μονάδα για πρόσβαση μέσω διαδικτύου καθ'’ όλη τη διάρκεια της υπόθεσης, 0,5 μονάδες για την ενημέρωση κατόπιν αιτήματος των διαδίκων, την ενημέρωση βάσει διακριτικής ευχέρειας του δικαστηρίου ή οποιαδήποτε άλλη χρησιμοποιούμενη μέθοδο.

3.3 Ανεξαρτησία

Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης αποτελεί απαίτηση που απορρέει από το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής σε δικαστήριο, το οποίο κατοχυρώνεται στον Χάρτη (άρθρο 47) 80 . Διασφαλίζει την αμεροληψία, την προβλεψιμότητα και την ασφάλεια του νομικού συστήματος, στοιχεία τα οποία είναι σημαντικά για ένα ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον. Πέραν των πληροφοριών από διάφορες πηγές όσον αφορά την αντίληψη περί της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης, ο πίνακας αποτελεσμάτων παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένα τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης ώστε να προστατεύεται η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε ορισμένες καταστάσεις στις οποίες ενδέχεται να διακυβεύεται η ανεξαρτησία. Συνεχίζοντας τη συνεργασία με τα ευρωπαϊκά δικαστικά δίκτυα, και ειδικότερα με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων (ENCJ), ο πίνακας αποτελεσμάτων του 2017 παρουσιάζει επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με τη διαρθρωτική ανεξαρτησία της δικαιοσύνης καθώς και νέα στοιχεία σχετικά με τον διορισμό και την αξιολόγηση των δικαστών 81 .

3.3.1 Αντίληψη περί της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης

Διάγραμμα 51: Αντίληψη του κοινού περί της ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών (πηγή: Ευρωβαρόμετρο 82 – ανοιχτά χρώματα: 2016, σκούρα χρώματα: 2017)

Το διάγραμμα 52 δείχνει τους βασικούς λόγους για την εκλαμβανόμενη έλλειψη ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών. Τα ερωτηθέντα μέλη του κοινού που βαθμολόγησαν την ανεξαρτησία του συστήματος δικαιοσύνης ως «αρκετά κακή» ή ως «πολύ κακή» μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ τριών λόγων για να εξηγήσουν τη βαθμολογία τους. Τα κράτη μέλη αναφέρονται στην ίδια σειρά με αυτή του διαγράμματος 51.

Διάγραμμα 52: Κύριοι λόγοι που επικαλείται το κοινό για την εκλαμβανόμενη έλλειψη ανεξαρτησίας (ποσοστό επί του συνόλου των ερωτηθέντων – υψηλότερη τιμή σημαίνει υψηλότερη επιρροή) (πηγή: Ευρωβαρόμετρο 83 )

Διάγραμμα 53: Αντίληψη των εταιρειών περί της ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών (πηγή: Ευρωβαρόμετρο 84 – ανοιχτά χρώματα: 2016, σκούρα χρώματα: 2017)

Το διάγραμμα 54 δείχνει τους βασικούς λόγους για την εκλαμβανόμενη έλλειψη ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών. Οι ερωτηθείσες εταιρείες που βαθμολόγησαν την ανεξαρτησία του συστήματος δικαιοσύνης ως «αρκετά κακή» ή ως «πολύ κακή» μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ τριών λόγων για να εξηγήσουν τη βαθμολογία τους. Τα κράτη μέλη αναφέρονται στην ίδια σειρά με αυτή του διαγράμματος 53.

Διάγραμμα 54: Κύριοι λόγοι που επικαλούνται οι εταιρείες για την εκλαμβανόμενη έλλειψη ανεξαρτησίας (ποσοστό επί του συνόλου των ερωτηθέντων – υψηλότερη τιμή σημαίνει υψηλότερη επιρροή) (πηγή: Ευρωβαρόμετρο 85 )

Διάγραμμα 55: Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ: Αντίληψη των επιχειρήσεων περί της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης (αντίληψη – υψηλότερη τιμή σημαίνει καλύτερη αντίληψη) (πηγή: Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ 86 )

3.3.2 Διαρθρωτική ανεξαρτησία

Στον πίνακα αποτελεσμάτων παρουσιάζεται επισκόπηση του τρόπου οργάνωσης των συστημάτων δικαιοσύνης για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας τους σε ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες αυτή ενδέχεται να διακυβεύεται. Η παρούσα έκδοση επικεντρώνεται σε ορισμένες από τις κύριες πτυχές του καθεστώτος των δικαστών: τον διορισμό των δικαστών (διαγράμματα 56 και 57), την αξιολόγηση των δικαστών (διάγραμμα 58), τη μετάθεση των δικαστών χωρίς τη συγκατάθεσή τους (διάγραμμα 59) και την απόλυση των δικαστών (διάγραμμα 60).

Η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2010 σχετικά με τους δικαστές: ανεξαρτησία, αποτελεσματικότητα και αρμοδιότητες (εφεξής «η σύσταση») ορίζει πρότυπα που έχουν καταρτιστεί για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας σε τέτοιες περιπτώσεις 87 . Τα διαγράμματα που παρουσιάζονται στον πίνακα αποτελεσμάτων δεν παρέχουν αξιολόγηση ούτε παρουσιάζουν ποσοτικά δεδομένα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των εγγυήσεων. Δεν προορίζονται να αποτυπώσουν την πολυπλοκότητα και τις λεπτομέρειες των εγγυήσεων. Η ύπαρξη περισσότερων εγγυήσεων δεν διασφαλίζει, αυτή καθαυτή, την αποτελεσματικότητα του συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Εξάλλου, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών για την προώθηση της ακεραιότητας και την καταπολέμηση της διαφθοράς εντός του δικαστικού σώματος είναι επίσης ουσιώδης για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των συστημάτων δικαιοσύνης.

– Εγγυήσεις που αφορούν τους δικαστές –

Οι εγγυήσεις διαρθρωτικής ανεξαρτησίας απαιτούν κανόνες, συμπεριλαμβανομένων κανόνων σχετικά με τον διορισμό των δικαστών 88 . Στο διάγραμμα 56 παρουσιάζονται τα όργανα και οι αρχές που προτείνουν δικαστές για τον πρώτο διορισμό τους σε πρωτοβάθμια δικαστήρια, καθώς και οι αρχές που τους διορίζουν. Απεικονίζεται επίσης αν η πρόσληψη των δικαστών πραγματοποιείται μέσω ειδικών εξετάσεων ή διαγωνισμού για δικαστές ή μέσω δημοσίευσης κενής θέσης χωρίς ειδικές εξετάσεις.

Διάγραμμα 56: Διορισμός δικαστών: αρχές πρότασης και διορισμού* 89

* Σε αρκετές χώρες, άλλες αρχές ή όργανα (π.χ. πρόεδροι δικαστηρίων, δικαστές) μπορούν ή θα πρέπει να διαβουλεύονται ή να δίνουν τη γνώμη τους σχετικά με τους υποψήφιους δικαστές [π.χ. στις χώρες BE, CZ, DE, EE, LT, HU, NL, AT, UK (EN+WL) και UK (SC)]. Σε ορισμένες χώρες (π.χ. LT και PL), ορισμένοι υποψήφιοι απαλλάσσονται από τις ειδικές εξετάσεις για τους δικαστές λόγω των προσόντων ή της προηγούμενης πείρας τους. CZ: ο πρόεδρος διορίζει επίσημα τους δικαστές, ο υπουργός Δικαιοσύνης αποφασίζει για τον διορισμό του δικαστή σε συγκεκριμένο δικαστήριο. Στην πράξη, οι υποψήφιοι για διορισμό δικαστές ορίζονται από τους προέδρους των περιφερειακών δικαστηρίων. Στη συνέχεια, ο κατάλογος των υποψηφίων διαβιβάζεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο διαβιβάζει τον κατάλογο των υποψηφίων (αφού εξετάσει όλες τις περιστάσεις) στον αρχηγό του κράτους. DE: οι διαδικασίες στο επίπεδο των ομόσπονδων κρατών διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό. Στα μισά από τα 16 ομόσπονδα κράτη, στη διαδικασία πρόσληψης συμμετέχουν δικαστικές εκλογικές επιτροπές. Σε ορισμένα ομόσπονδα κράτη, το ζήτημα αυτό εξετάζεται αποκλειστικά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης του εκάστοτε κράτους, ενώ σε άλλα ομόσπονδα κράτη η εξουσία λήψης απόφασης σχετικά με την πρόσληψη και τον (πρώτο) διορισμό έχει ανατεθεί στους προέδρους των ανώτερων περιφερειακών δικαστηρίων. Ορισμένα ομόσπονδα κράτη προβλέπουν την υποχρεωτική συμμετοχή συμβουλίου δικαστών. Άλλα απαιτούν τον από κοινού διορισμό από τον αρμόδιο υπουργό και επιτροπή συμβιβασμού, εάν το συμβούλιο δικαστών διαφωνεί. Σε ορισμένα ομόσπονδα κράτη, οι δικαστές εκλέγονται από το κοινοβούλιο του κράτους και διορίζονται από την εκτελεστική εξουσία του κράτους. IE: η συμβουλευτική επιτροπή διορισμού δικαστών συνιστά στην κυβέρνηση τουλάχιστον επτά υποψηφίους για διορισμό. Μετά την απόφαση της κυβέρνησης, ο πρόεδρος διορίζει επίσημα τον δικαστή και δεν μπορεί να αρνηθεί να διορίσει τον προτεινόμενο υποψήφιο. FR: οι υποψήφιοι δικαστές επιλέγονται μέσω ειδικών εξετάσεων και κατατάσσονται σύμφωνα με τα αποτελέσματά τους. Κατόπιν συζήτησης μεταξύ του υποψηφίου και του Υπουργείου Δικαιοσύνης σχετικά με τον διορισμό σε συγκεκριμένο δικαστήριο, το Conseil Supérieur de la Magistrature υποχρεούται να εκδώσει γνώμη σχετικά με τον πρώτο διορισμό των εν λόγω υποψηφίων και στη συνέχεια ο υπουργός Δικαιοσύνης προωθεί τον κατάλογο των υποψηφίων στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος υποχρεούται να διορίσει επισήμως τους υποψήφιους δικαστές μέσω διατάγματος χωρίς να έχει διακριτική ευχέρεια επί του θέματος. LV: έπειτα από τρία έτη, το συμβούλιο αξιολόγησης δικαστών, το οποίο αποτελείται και εκλέγεται από δικαστές, γνωμοδοτεί σχετικά με την αξιολόγηση του επαγγελματικού έργου ενός δικαστή. NL: η απόφαση για την πρόταση διορισμού ενός δικαστή λαμβάνεται επίσημα από πρόεδρο δικαστηρίου, με βάση τη σύσταση της ανεξάρτητης επιτροπής επιλογής. RO: το διάγραμμα αφορά τον διορισμό ανώτερων δικαστών. UK (EN+WL): εφαρμόζονται διαφορετικές διαδικασίες για τον πρώτο διορισμό των ανώτερων δικαστικών (δικαστές High Court και άνω), οι οποίες παρουσιάζονται ανωτέρω, και για τον διορισμό των κατώτερων δικαστικών (δικαστές Circuit και κάτω).

Στο διάγραμμα 57 παρουσιάζεται η ενδεχόμενη διακριτική ευχέρεια της εκτελεστικής εξουσίας (π.χ. πρόεδρος της Δημοκρατίας, κυβέρνηση) ή του κοινοβουλίου κατά τον πρώτο διορισμό δικαστών σε πρωτοβάθμιο δικαστήριο έπειτα από πρόταση των αρμόδιων αρχών (π.χ. δικαστικό συμβούλιο, δικαστήριο) 90 . Το ύψος της στήλης εξαρτάται από το αν η εκτελεστική εξουσία μπορεί καν να απορρίψει έναν υποψήφιο δικαστή, αν μπορεί να επιλέξει μόνο μεταξύ των προτεινόμενων υποψηφίων ή αν μπορεί να επιλέξει και να διορίσει οποιονδήποτε άλλον υποψήφιο, ακόμη και κάποιον τον οποίο δεν έχει προτείνει η αρμόδια αρχή. Σημαντική εγγύηση σε περίπτωση μη διορισμού είναι η υποχρέωση παροχής αιτιολογίας και η δυνατότητα δικαστικού ελέγχου. Το διάγραμμα αποτελεί αναπαράσταση πραγματικών στοιχείων του νομικού συστήματος και δεν παρέχει ποιοτική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εγγυήσεων. Για παράδειγμα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, σε αρκετές χώρες στις οποίες η εκτελεστική εξουσία ή το κοινοβούλιο έχουν την εξουσία να απορρίψουν υποψήφιο δικαστή, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί ποτέ [π.χ. στις χώρες NL, AT, SK, SE, UK (EN+WL) και UK (SC)] ή έχει συμβεί μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις (π.χ. στις χώρες LV, SI και FI).

Διάγραμμα 57: Διορισμός δικαστών: αρμοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας και του κοινοβουλίου* 91  (υψηλότερη τιμή σημαίνει μεγαλύτερη δυνατότητα διακριτικής ευχέρειας)

* Σε κάθε κράτος μέλος, δόθηκε μία μονάδα εάν η εκτελεστική εξουσία / το κοινοβούλιο μπορεί να απορρίψει τον προτεινόμενο υποψήφιο και να επιλέξει άλλον υποψήφιο από τους προτεινόμενους· δόθηκε μία μονάδα εάν η εκτελεστική εξουσία / το κοινοβούλιο δεν υποχρεούται να αιτιολογήσει τον μη διορισμό υποψήφιου δικαστή· δόθηκαν δύο μονάδες εάν η εκτελεστική εξουσία μπορεί να απορρίψει έναν υποψήφιο και να επιλέξει οποιονδήποτε άλλον υποψήφιο· και δόθηκαν δύο μονάδες εάν δεν προβλέπεται δικαστικός έλεγχος σε περίπτωση μη διορισμού. DE: Δεν υπάρχουν στοιχεία. IE: η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να διορίζει πρόσωπο το οποίο δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο που διαβίβασε η συμβουλευτική επιτροπή διορισμού δικαστών, αλλά στην πράξη δεν την ασκεί. Ο τελικός διορισμός γίνεται από τον πρόεδρο, ο οποίος δεν μπορεί να αρνηθεί. EL (διοικητικά δικαστήρια): ο τελικός διορισμός γίνεται από τον πρόεδρο, ο οποίος δεν μπορεί να αρνηθεί. LT: χωρίς γνωμοδότηση από το δικαστικό συμβούλιο, ο πρόεδρος δεν μπορεί να διορίσει δικαστή· εάν το δικαστικό συμβούλιο εκδώσει θετική γνωμοδότηση στον πρόεδρο, ο πρόεδρος είναι ελεύθερος να λάβει την τελική απόφαση· εάν το δικαστικό συμβούλιο εκδώσει αρνητική γνωμοδότηση στον πρόεδρο, τότε ο πρόεδρος οφείλει να λάβει υπόψη την εν λόγω γνωμοδότηση κατά τη λήψη της τελικής απόφασης. LU: δεν υπάρχει δεσμευτικό κείμενο επί του θέματος αυτού, όμως μέχρι τώρα, η αρμόδια για τους διορισμούς αρχή δεν έχει απορρίψει ποτέ υποψήφιο δικαστή που έχει προταθεί από την Commission du recrutement et de la formation des attaches de justice. PL: το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο εξετάζει επί του παρόντος αν ο Πρόεδρος οφείλει να αιτιολογεί τον μη διορισμό δικαστών και αν διενεργείται δικαστικός έλεγχος σε περίπτωση μη διορισμού δικαστών. RO: ο πρόεδρος μπορεί να αρνηθεί τον διορισμό ανώτερου δικαστή ή εισαγγελέα μόνον άπαξ. Η αιτιολογημένη άρνηση διαβιβάζεται στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο. SK: ο πρόεδρος μπορεί δυνητικά να αρνηθεί να διορίσει υποψήφιο δικαστή, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. FI: εάν ο πρόεδρος δεν διορίσει τον προτεινόμενο υποψήφιο, δεν μπορεί να επιλέξει άλλον υποψήφιο, αλλά μπορεί μόνο να αναβάλει τον διορισμό για περαιτέρω προετοιμασία. SE: εάν η κυβέρνηση επιθυμεί να διορίσει υποψήφιο ο οποίος δεν έχει προταθεί από το συμβούλιο πρότασης δικαστών, υποχρεούται εκ του νόμου να ζητήσει νέα γνωμοδότηση για τον εν λόγω υποψήφιο από το συμβούλιο. UK(EN+WL) και UK(NI): η αναφερόμενη αρμόδια για τους διορισμούς αρχή είναι ο Lord Chancellor (υπουργός Δικαιοσύνης του Ηνωμένου Βασιλείου), ο οποίος υποβάλλει σύσταση υποψήφιου δικαστή για επίσημο διορισμό από τη Βασίλισσα. UK(SC): η αναφερόμενη αρμόδια για τους διορισμούς αρχή είναι ο πρωθυπουργός της Σκωτίας, ο οποίος υποβάλλει σύσταση υποψήφιου δικαστή για επίσημο διορισμό από τη Βασίλισσα. Εάν ο πρωθυπουργός απορρίψει υποψήφιο δικαστή, η προτείνουσα αρχή (συμβούλιο δικαστικών διορισμών Σκωτίας) μπορεί να προτείνει εκ νέου τον απορριφθέντα υποψήφιο στον πρωθυπουργό της Σκωτίας.

Στο διάγραμμα 58 παρουσιάζονται τα πρόσωπα που αποφασίζουν σχετικά με την αξιολόγηση των δικαστών και τα χρησιμοποιούμενα κριτήρια (π.χ. ποσοτικά, ποιοτικά). Σύμφωνα με τη σύσταση, όταν οι δικαστικές αρχές θεσπίζουν συστήματα για την αξιολόγηση των δικαστών, τα εν λόγω συστήματα θα πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια 92 .

Διάγραμμα 58: Ατομική αξιολόγηση δικαστών* 93

* Σε κάθε κράτος μέλος, δόθηκαν δύο μονάδες εάν η αξιολόγηση διενεργείται από μία αρχή ή ένα όργανο και δόθηκε μία μονάδα εάν την αρμοδιότητα αυτή μοιράζονται δύο αρχές/όργανα. Δόθηκε μία μονάδα εάν η χώρα χρησιμοποιεί ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δόθηκαν δύο μονάδες εάν η χώρα χρησιμοποιεί μόνο ποσοτικά κριτήρια. UK (EN+WL): δεν υπάρχουν στοιχεία. EL: η αξιολόγηση των δικαστών ποινικών και πολιτικών δικαστηρίων διενεργείται από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο και η αξιολόγηση των δικαστών διοικητικών δικαστηρίων διενεργείται από το Συμβούλιο Επιθεώρησης. IT: οι δικαστές ποινικών και πολιτικών δικαστηρίων αξιολογούνται βάσει ποιοτικών και ποσοτικών κριτηρίων· οι δικαστές διοικητικών δικαστηρίων αξιολογούνται βάσει ποσοτικών κριτηρίων.

Το διάγραμμα 59 παρουσιάζει κατά πόσον επιτρέπεται η μετάθεση δικαστών χωρίς τη συγκατάθεσή τους και, εάν ναι, ποιες αρχές λαμβάνουν την απόφαση, τους λόγους των εν λόγω μεταθέσεων και κατά πόσον επιτρέπεται η άσκηση προσφυγής κατά της σχετικής απόφασης. Οι αριθμοί δείχνουν πόσοι δικαστές μετατέθηκαν χωρίς τη συγκατάθεσή τους το 2015 για οργανωτικούς, πειθαρχικούς ή άλλους λόγους και πόσοι προσέφυγαν κατά της σχετικής απόφασης (εάν δεν αναφέρεται κανένας αριθμός, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) 94 .

Διάγραμμα 59: Μετάθεση δικαστών χωρίς τη συγκατάθεσή τους* 95  (μονιμότητα δικαστών)

* BE: μετάθεση για οργανωτικούς λόγους, μόνο εντός δικαστηρίου. CZ: ένας δικαστής μπορεί να μετατεθεί μόνο στο δικαστήριο του ίδιου βαθμού ή στο δικαστήριο του αμέσως ανώτερου ή κατώτερου βαθμού (όλα εντός της ίδιας δικαστικής περιφέρειας). DE: μετάθεση για τρεις μήνες κατ’ ανώτατο όριο και μόνο σε περίπτωση εκπροσώπησης. FR: ο υπουργός Δικαιοσύνης μπορεί να μεταθέσει ένα δικαστή για οργανωτικούς λόγους σε σπάνιες περιπτώσεις, όπως κλείσιμο δικαστηρίου, ή για νομικούς λόγους, όπως διορισμοί ορισμένου χρόνου (για πρόεδρο δικαστηρίου ή για εξειδικευμένα καθήκοντα). HR: δικαστές μετατέθηκαν λόγω εφαρμογής της μεταρρύθμισης του δικαστικού χάρτη. IT: το CSM (συμβούλιο πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων) μετέθεσε για πειθαρχικούς λόγους τρεις δικαστές και δύο ειρηνοδίκες, οι οποίοι προσέφυγαν όλοι κατά της μετάθεσης· το CPGA (συμβούλιο διοικητικών δικαστηρίων) μπορεί να πραγματοποιήσει μεταθέσεις μόνο για πειθαρχικούς λόγους και δεν μετέθεσε κανένα δικαστή. LT: προσωρινή μετάθεση σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του δικαστηρίου· RO: μόνο προσωρινή μετάθεση μέχρι ένα έτος, για πειθαρχικές κυρώσεις· FI: μετάθεση σε περίπτωση αναδιοργάνωσης λειτουργιών δημόσιας διοίκησης.

Στο διάγραμμα 60 παρουσιάζονται οι αρχές οι οποίες έχουν την εξουσία να προτείνουν και να αποφασίζουν την απόλυση δικαστών σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δικαστήρια 96 . Το άνω μέρος κάθε στήλης υποδεικνύει την αρχή που λαμβάνει την τελική απόφαση 97 και το κάτω μέρος –κατά περίπτωση– υποδεικνύει την αρχή που προτείνει την απόλυση ή η οποία πρέπει να γνωμοδοτήσει πριν ληφθεί απόφαση. Οι αριθμοί δείχνουν πόσοι δικαστές (από όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας) απολύθηκαν το 2015 από ένα δεδομένο όργανο και πόσοι προσέφυγαν κατά της απόλυσής τους (εάν δεν αναφέρεται κανένας αριθμός, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία).

Διάγραμμα 60: Απόλυση δικαστών σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δικαστήρια* 98

* Οι αριθμοί δείχνουν πόσοι δικαστές απολύθηκαν το 2015 από συγκεκριμένο όργανο και πόσοι προσέφυγαν κατά της απόλυσής τους (εάν δεν αναφέρεται κανένας αριθμός, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία). UK (EN+WL): δεν απολύθηκαν μισθωτοί δικαστές πλήρους απασχόλησης. Απολύθηκαν μόνο ένας δικαστής μερικής απασχόλησης (με κατ’ αποκοπή αμοιβή) και δεκαπέντε μη μισθωτοί μη επαγγελματίες ειρηνοδίκες. Σε ορισμένες χώρες, η εκτελεστική εξουσία υποχρεούται, είτε βάσει νόμου είτε βάσει πρακτικής, να κάνει δεκτή την πρόταση του δικαστικού συμβουλίου όσον αφορά την απόλυση δικαστή (π.χ. ES και LT).

– Έργο των δικαστικών δικτύων –

Τα ευρωπαϊκά δικαστικά δίκτυα 99 συνέχισαν να εξετάζουν τις νομικές εγγυήσεις για την προστασία της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης. Τον Σεπτέμβριο του 2016, διοργανώθηκε κοινή συνεδρίαση καταιγισμού ιδεών σχετικά με την ποιότητα και την ανεξαρτησία των συστημάτων δικαιοσύνης με μέλη των ENCJ, NPSJC και ACA-Europe, στη διάρκεια της οποίας η Επιτροπή παρότρυνε τα εν λόγω δίκτυα να αναπτύξουν την εξέταση της αποτελεσματικότητας των εγγυήσεων της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης. Το ENCJ ανέπτυξε περαιτέρω την εξέταση αυτή (π.χ. σχετικά με τη μονιμότητα των δικαστών, τη χρηματοδότηση του δικαστικού συστήματος) και διενήργησε νέα έρευνα στους δικαστές (π.χ. για την αντίληψη της ανεξαρτησίας του συστήματος δικαιοσύνης από τους δικαστές, για την αντίληψη των δικαστών όσον αφορά το αν οι διορισμοί και οι προαγωγές βασίζονται στην ικανότητα και στην πείρα των δικαστών). Τα αποτελέσματα των εργασιών αυτών θα παρουσιαστούν αργότερα το 2017 και είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές εκδόσεις του πίνακα αποτελεσμάτων.

4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ύστερα από πέντε εκδόσεις, ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2017 δείχνει ότι σημειώνεται πρόοδος: η αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί γενικά, αρκετά κράτη μέλη έχουν επιδείξει αποφασιστικότητα όσον αφορά την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στον τομέα της δικαιοσύνης, το Συμβούλιο απηύθυνε κάθε έτος συστάσεις σε ορισμένα κράτη μέλη, η δικαστική εξουσία συνεργάστηκε ενεργά με την Επιτροπή, ενώ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε εξαρχής τις δράσεις της ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις και πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθούν διαρκή θετικά αποτελέσματα για τους πολίτες. Το κράτος δικαίου και το μέλλον της Ευρώπης αξίζουν τις προσπάθειες αυτές. 

(1) Ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης το 2016, η οποία εκφωνήθηκε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 14 Σεπτεμβρίου 2016: https://ec.europa.eu/priorities/state-union-2016_el

(2)   http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-16-2023_en.htm

(3) Βλέπε επίσης ανακοίνωση της Επιτροπής – Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα, 13 Δεκεμβρίου 2016, 2017/C 18/02.

(4)  Για την προετοιμασία του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και για την προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να ορίσουν δύο υπευθύνους επικοινωνίας, έναν από το δικαστικό σώμα και έναν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Η άτυπη αυτή ομάδα συνεδριάζει τακτικά.

(5) http://ec.europa.eu/justice/effective-justice/scoreboard/index_en.htm

(6)  Για την προετοιμασία του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και για την προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να ορίσουν δύο υπευθύνους επικοινωνίας, έναν από το δικαστικό σώμα και έναν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Η άτυπη αυτή ομάδα συνεδριάζει τακτικά.

(7) Το ENCJ συγκεντρώνει τα εθνικά όργανα των κρατών μελών της ΕΕ που είναι ανεξάρτητα από την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία και τα οποία είναι υπεύθυνα για τη στήριξη των δικαστηρίων στην ανεξάρτητη απονομή δικαιοσύνης: https://www.encj.eu/

(8)  Το NPSJC παρέχει ένα φόρουμ μέσω του οποίου τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν τη γνώμη ανώτατων δικαστηρίων και επιδιώκεται μεγαλύτερη προσέγγιση μεταξύ τους μέσω της ενθάρρυνσης της συζήτησης και της ανταλλαγής ιδεών: http://network-presidents.eu/  

(9) Η ACA-Europe απαρτίζεται από το Δικαστήριο της ΕΕ και τα Συμβούλια της Επικρατείας ή τα ανώτατα διοικητικά δικαστήρια κάθε κράτους μέλους της ΕΕ. http://www.juradmin.eu/index.php/en/  

(10) Το ECN συστάθηκε ως φόρουμ συζητήσεων και συνεργασίας των ευρωπαϊκών αρχών ανταγωνισμού στις περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζονται τα άρθρα 101 και 102 της ΣΛΕΕ. Το ECN αποτελεί το πλαίσιο για τους μηχανισμούς στενής συνεργασίας που προβλέπονται στον κανονισμό 1/2003 του Συμβουλίου. Μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού συνεργάζονται μεταξύ τους η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού όλων των κρατών μελών της ΕΕ: http://ec.europa.eu/competition/ecn/index_en.html  

(11) Η COCOM απαρτίζεται από εκπροσώπους των κρατών μελών της ΕΕ. Κύριος ρόλος της είναι η παροχή γνωμοδότησης επί των σχεδίων μέτρων που προτίθεται να θεσπίσει η Επιτροπή: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/communications-committee  

(12) Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Παραβίαση των Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας είναι ένα δίκτυο εμπειρογνωμόνων και ειδικών ενδιαφερόμενων φορέων. Απαρτίζεται από εκπροσώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι συνεργάζονται στο πλαίσιο δραστήριων ομάδων εργασίας: https://euipo.europa.eu/ohimportal/en/web/observatory/home  

(13) Το CPC είναι ένα δίκτυο εθνικών αρχών αρμόδιων για την επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών στις χώρες της ΕΕ και του ΕΟΧ: http://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/performance_by_governance_tool/consumer_protection_cooperation_network/index_en.htm  

(14)  Η EGMLTF συνεδριάζει τακτικά με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και την παροχή βοήθειας στην Επιτροπή για τη χάραξη πολιτικής και την κατάρτιση νέας νομοθεσίας: http://ec.europa.eu/justice/civil/financial-crime/index_en.htm  

(15) Η Eurostat είναι η στατιστική υπηρεσία της ΕΕ: http://ec.europa.eu/eurostat/about/overview  

(16) Το ΕΔΚΔ είναι η κύρια πλατφόρμα και ο βασικός φορέας προώθησης της κατάρτισης και της ανταλλαγής γνώσεων των Ευρωπαίων δικαστικών. Αναπτύσσει πρότυπα κατάρτισης και εκπονεί προγράμματα σπουδών, συντονίζει ανταλλαγές και προγράμματα κατάρτισης δικαστικών, διαδίδει εμπειρογνωσία στον τομέα της κατάρτισης και προάγει τη συνεργασία μεταξύ φορέων κατάρτισης δικαστικών στην ΕΕ. Το ΕΔΚΔ έχει 34 μέλη, τα οποία εκπροσωπούν κράτη της ΕΕ καθώς και διακρατικούς φορείς της ΕΕ: http://www.ejtn.eu/ .

(17) Το CCBE είναι διεθνής μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία εκπροσωπεί τους ευρωπαϊκούς δικηγορικούς συλλόγους. Στα μέλη του CCBE συγκαταλέγονται οι δικηγορικοί σύλλογοι 45 χωρών της ΕΕ, του ΕΟΧ και της ευρύτερης Ευρώπης: http://www.ccbe.eu/  

(18) Το WEF είναι μια διεθνής οργάνωση για τη συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, της οποίας τα μέλη είναι εταιρείες: https://www.weforum.org/  

(19) Η αιτιολογία των συστάσεων ανά χώρα και η πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των εν λόγω συστάσεων παρουσιάζονται σε ετήσια βάση από την Επιτροπή σε επιμέρους εκθέσεις ανά χώρα, με τη μορφή εγγράφων εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: https://ec.europa.eu/info/publications/2017-european-semester-country-reports_el  

(20) Οι πληροφορίες έχουν συγκεντρωθεί σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης 25 κρατών μελών. Οι χώρες PL και UK δεν υπέβαλαν πληροφορίες. Η DE εξήγησε ότι βρίσκονται σε εξέλιξη διάφορες μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη δικαστική εξουσία, στις οποίες το πεδίο και η κλίμακα της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ των 16 ομόσπονδων κρατών.

(21)  BG, HR, IT, CY, PT, SK· βλέπε σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της Βουλγαρίας για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το Πρόγραμμα Σύγκλισης της Βουλγαρίας για το 2016 (2016/C 299/08)· σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της Κροατίας για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το Πρόγραμμα Σύγκλισης της Κροατίας για το 2016 (2016/C 299/23)· σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της Ιταλίας για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το Πρόγραμμα Σταθερότητας της Ιταλίας για το 2016 (2016/C 299/01)· σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της Κύπρου για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το Πρόγραμμα Σταθερότητας της Κύπρου για το 2016 (2016/C 299/07)· σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Πορτογαλίας για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας της Πορτογαλίας για το 2016 (2016/C 299/26)· σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Σλοβακίας για το 2016 και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας της Σλοβακίας για το 2016 (2016/C 299/15).

(22)  LV και SI.

(23)  BE, ES, LV, MT, PL, RO, SI. Οι εν λόγω προκλήσεις αποτυπώνονται στις αιτιολογικές σκέψεις των ειδικών συστάσεων ανά χώρα και στις εκθέσεις ανά χώρα που αφορούν τα συγκεκριμένα κράτη μέλη. Οι εκθέσεις ανά χώρα διατίθενται στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/info/publications/2017-european-semester-country-reports_el . Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης στην EL παρακολουθούνται στενά στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα.

(24)  Έκθεση σχετικά με την πρόοδο της Βουλγαρίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου, COM(2017) 43 final· έκθεση σχετικά με την πρόοδο της Ρουμανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου, COM(2017) 44 final.

(25)  COM(2014) 158 final/2.

(26)  Σύσταση (ΕΕ) 2016/1374 της Επιτροπής, της 27ης Ιουλίου 2016, σχετικά με το κράτος δικαίου στην Πολωνία, ΕΕ L 217 της 12.8.2016, σ. 53· σύσταση (ΕΕ) 2017/146 της Επιτροπής, της 21ης Δεκεμβρίου 2016, σχετικά με το κράτος δικαίου στην Πολωνία, ΕΕ L 22 της 27.1.2017, σ. 65. Βλέπε επίσης IP/16/2643 και IP/16/4476.

(27)  BG, EL, HR, CY, SI.

(28)  «The judicial system and economic development across EU Member States», JRC (υπό έκδοση).

(29)  Βλέπε παραπομπές στον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2016.

(30)  Μελέτη του 2016 για τη λειτουργία των δικαστικών συστημάτων στα κράτη μέλη της ΕΕ, η οποία εκπονήθηκε από τη γραμματεία της CEPEJ για την Επιτροπή: http://ec.europa.eu/justice/effective-justice/scoreboard/index_en.htm

(31) Ο έλεγχος της εφαρμογής των δικαστικών διαδικασιών είναι επίσης σημαντικός για την αποδοτικότητα του συστήματος δικαιοσύνης. Ωστόσο, στα περισσότερα κράτη μέλη δεν υπάρχουν διαθέσιμα συγκρίσιμα δεδομένα.

(32) Η διάρκεια των διαδικασιών, το ποσοστό διεκπεραίωσης και ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων αποτελούν βασικούς δείκτες που καθορίζονται από την CEPEJ: http://www.coe.int/t/dghl/cooperation/cepej/evaluation/default_en.asp

(33)  Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τις δευτεροβάθμιες διαδικασίες και τις διαδικασίες ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου και σε συγκεκριμένες κατηγορίες υποθέσεων (π.χ. αφερεγγυότητα) για επαρκή αριθμό κρατών μελών.

(34) Τα έτη επιλέχθηκαν κατά τρόπο ώστε να διατηρηθεί η πενταετής προοπτική, με το 2010 ως έτος βάσης, και να αποφευχθεί ταυτόχρονα ο συνωστισμός των διαγραμμάτων. Το έτος 2012 είναι διαθέσιμο στην έκθεση της CEPEJ.

(35)  Η διάρκεια των διαδικασιών σε συγκεκριμένους τομείς υπολογίζεται σε ημερολογιακές ημέρες, αρχής γενομένης από την ημέρα κατά την οποία κατατίθεται αγωγή ή προσφυγή ενώπιον του δικαστηρίου (ή την ημέρα κατά την οποία η απαγγελία κατηγορίας καθίσταται οριστική) έως την ημέρα έκδοσης της απόφασης του δικαστηρίου (διαγράμματα 13-16, 18 και 20). Οι τιμές κατατάσσονται βάσει σταθμισμένου μέσου όρου των δεδομένων για τα έτη 2013, 2014 και 2015 στα διαγράμματα 13-16 και για τα έτη 2014 και 2015 στα διαγράμματα 17-18. Στις περιπτώσεις στις οποίες δεν υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα για όλα τα έτη, ο μέσος όρος αντικατοπτρίζει τα διαθέσιμα δεδομένα, υπολογισμένα βάσει του συνόλου των υποθέσεων, δείγματος υποθέσεων ή εκτιμήσεων.

(36)  Βλέπε http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EL

(37)  Ο υπολογισμός βασίστηκε στη διάρκεια των υποθέσεων προσφυγών κατά αποφάσεων εθνικών κανονιστικών αρχών που εφαρμόζουν εθνικούς νόμους εφαρμογής του κανονιστικού πλαισίου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (οδηγία 2002/19/ΕΚ (οδηγία για την πρόσβαση), οδηγία 2002/20/ΕΚ (οδηγία για την αδειοδότηση), οδηγία 2002/21/ΕΚ (οδηγία πλαίσιο), οδηγία 2002/22/ΕΚ (οδηγία καθολικής υπηρεσίας) και άλλη σχετική νομοθεσία της ΕΕ, όπως το πρόγραμμα πολιτικής για το ραδιοφάσμα, οι αποφάσεις της Επιτροπής για το φάσμα, μη συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας 2002/58/ΕΚ για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες).

(38)  Κανονισμός για το κοινοτικό σήμα (207/2009/ΕΚ).

(39)  Τα διαγράμματα 16 και 17 αφορούν την επιβολή της οδηγίας για τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων (93/13/ΕΟΚ), της οδηγίας για την πώληση και εγγύηση καταναλωτικών αγαθών (1999/44/ΕΚ), της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (2005/29/ΕΚ), της οδηγίας σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών (2011/83/ΕΚ) και των εθνικών διατάξεων εφαρμογής τους.

(40)  Βάσει του άρθρου 9 της οδηγίας 2004/48/ΕΚ (οδηγία σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας).

(41)  Το νομικό πλαίσιο είναι το ίδιο με το αναφερόμενο στην υποσημείωση 38.

(42) Αιτιολογική σκέψη 2 της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2015, σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

(43)  Ενημερωτικό δελτίο ΔΝΤ, 6 Οκτωβρίου 2016, http://www.imf.org/en/About/Factsheets/Sheets/2016/08/01/16/31/Fight-Against-Money-Laundering-the-Financing-of-Terrorism  

(44)  Άρθρο 44 παράγραφος 1 της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 (η προθεσμία θέσπισης των διατάξεων για την εφαρμογή της οδηγίας λήγει τον Ιούνιο του 2017).

(45)  Οι εξελίξεις θα πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά, καθώς οι αλλαγές μπορεί να οφείλονται σε μεθοδολογικούς λόγους (όπως εξηγείται κάτω από τα διαγράμματα).

(46)  Βλέπε ενότητα 2. Η διακύμανση στα αποτελέσματα της πενταετούς περιόδου που αναλύθηκε μπορεί να οφείλεται σε συγκυριακούς παράγοντες (δεν είναι ασυνήθιστες διαφοροποιήσεις άνω του 10 % των εισερχόμενων υποθέσεων) ή συστημικές ελλείψεις (έλλειψη ευελιξίας και ανταπόκρισης ή ασυνέπειες στη μεταρρυθμιστική διαδικασία).

(47)  Όλες οι αστικές και εμπορικές υποθέσεις αμφισβητούμενης και εκούσιας δικαιοδοσίας, οι υποθέσεις κτηματολογίου και εμπορικού μητρώου εκούσιας δικαιοδοσίας, άλλες υποθέσεις μητρώων, άλλες υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας, υποθέσεις διοικητικού δικαίου και άλλες μη ποινικές υποθέσεις, βάσει της μεθοδολογίας της CEPEJ.

(48)

     Επισημαίνεται ότι η Ένωση των Συμβουλίων Επικρατείας και των Ανωτάτων Διοικητικών Δικαστηρίων (ACA) δημοσίευσε οριζόντια μελέτη με τίτλο « Access to administrative supreme courts and to their decisions »: http://www.juradmin.eu/images/media_kit/aca_surveys/Transversal-Analysis---Annex-1.pdf  

(49) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(50)  Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, άρθρο 47 παράγραφος 3.

(51)  Το κατώτατο όριο κινδύνου φτώχειας έχει οριστεί στο 60 % του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. European Survey on Income and Living Conditions, πίνακας Eurostat ilc_li01, http://ec.europa.eu/eurostat/web/income-and-living-conditions/data/database

(52)  Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους για τον καθορισμό του κατώτατου ορίου επιλεξιμότητας, π.χ. διαφορετικές περιόδους αναφοράς (μηνιαίο/ετήσιο εισόδημα). Περίπου το ήμισυ των κρατών μελών προβλέπουν επίσης κατώτατο όριο το οποίο σχετίζεται με την προσωπική περιουσία του αιτούντος. Το στοιχείο αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη στο συγκεκριμένο διάγραμμα. Στις χώρες BG, ES, FR, HU, HR, LV, LU, NL, PT, UK (SC), ορισμένες κατηγορίες προσώπων (π.χ. φυσικά πρόσωπα που λαμβάνουν ορισμένα επιδόματα) δικαιούνται αυτομάτως να τύχουν νομικής συνδρομής σε αστικές/εμπορικές διαφορές. Τα φυσικά πρόσωπα που λαμβάνουν κάποιου είδους κοινωνικές παροχές δικαιούνται αυτομάτως νομική συνδρομή σε αστικές/εμπορικές διαφορές. Πρόσθετα κριτήρια τα οποία ενδέχεται να χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη, όπως το βάσιμο της προσφυγής, δεν λαμβάνονται υπόψη στο συγκεκριμένο διάγραμμα.

(53)  Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν από τις απαντήσεις μελών του CCBE σε ερωτηματολόγιο βασισμένο στο ακόλουθο συγκεκριμένο σενάριο: διαφορά καταναλωτή με εταιρεία (υποδείχθηκαν δύο διαφορετικές αξίες της αξίωσης: 6 000 EUR και το κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat σε κάθε κράτος μέλος). Δεδομένου ότι οι προϋποθέσεις για την παροχή νομικής συνδρομής εξαρτώνται από την κατάσταση του αιτούντος, χρησιμοποιήθηκε το ακόλουθο σενάριο: άγαμος 35χρονος εργαζόμενος αιτών, χωρίς κανένα εξαρτώμενο άτομο και ασφάλιση νομικής προστασίας, με τακτικό εισόδημα και μισθωμένο διαμέρισμα.

(54)  Τα στοιχεία παραπέμπουν σε κατώτατα όρια εισοδήματος τα οποία ίσχυαν το 2016 και συλλέχθηκαν από τις απαντήσεις μελών του CCBE σε ερωτηματολόγιο βασισμένο στο ακόλουθο συγκεκριμένο σενάριο: διαφορά καταναλωτή με εταιρεία (υποδείχθηκαν δύο διαφορετικές αξίες της αξίωσης: 6 000 EUR και το κατώτατο όριο φτώχειας της Eurostat σε κάθε κράτος μέλος).

(55)

     Τα στοιχεία αφορούν το 2015. Το ποσοστό εξοπλισμού, το οποίο κυμαίνεται από 100 % (πλήρως ανεπτυγμένο σύστημα) έως 0 % (ανύπαρκτο σύστημα), υποδεικνύει τη λειτουργική παρουσία του συστήματος στο οποίο αναφέρεται το γράφημα στα δικαστήρια, σύμφωνα με την ακόλουθη κλίμακα: 100 % = 4 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 1,33 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 50-99 % = 3 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 1 μονάδα ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 10-49 % = 2 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 0,66 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 1-9 % = 1 μονάδα, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 0,33 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· Η υπόθεση αναφέρεται στο είδος της υπό εξέταση ένδικης διαφοράς (αστική/εμπορική, ποινική, διοικητική ή άλλη).

(56)  Τα διαγράμματα 24 και 25 βασίζονται σε έρευνα που πραγματοποίησε το CCBE σε δικηγόρους.

(57) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(58) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(59) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(60)  Υπό έκδοση στο πλαίσιο του πίνακα αποτελεσμάτων του 2017 για τις καταναλωτικές συνθήκες (τρίτο τρίμηνο του 2017).

(61)  Οι μέθοδοι για την προώθηση της ΕΕΔ και για την παροχή κινήτρων για τη χρήση της δεν περιλαμβάνουν υποχρεωτικές απαιτήσεις χρήσης ΕΕΔ πριν από την προσφυγή στα δικαστήρια, καθώς τέτοιου είδους απαιτήσεις εγείρουν προβληματισμό όσον αφορά τη συμβατότητά τους με το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου, το οποίο κατοχυρώνεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

(62) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(63)  Συνολικές (πραγματικές) δαπάνες γενικής κυβέρνησης για τη διοίκηση, λειτουργία ή στήριξη διοικητικών, πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων και του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής προστίμων και νόμιμων συμβιβασμών από τα δικαστήρια και της λειτουργίας συστημάτων επιτήρησης κατόπιν απόλυσης, καθώς και της νομικής συνδρομής – νομικής εκπροσώπησης και παροχής νομικών συμβουλών για λογαριασμό του κράτους ή για λογαριασμό τρίτων από το κράτος σε χρήμα ή σε υπηρεσίες, εξαιρουμένων των διοικήσεων σωφρονιστικών ιδρυμάτων (δεδομένα εθνικών λογαριασμών, ταξινόμηση των κρατικών λειτουργιών (COFOG), ομάδα 03.3), πίνακας Eurostat gov_10a_exp, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database

(64) Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ.

(65)  Βάση δεδομένων σχετικά με τη συμμετοχή γυναικών και ανδρών στη λήψη αποφάσεων: http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/gender-decision-making/database/index_en.htm  

(66)  Βάση δεδομένων σχετικά με τη συμμετοχή γυναικών και ανδρών στη λήψη αποφάσεων: http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/gender-decision-making/database/index_en.htm

(67)  Στοιχεία του 2015 (2014 για την PL).

(68) Στοιχεία του 2015. Το 2011, η Επιτροπή έθεσε ως στόχο έως το 2020 το ήμισυ των επαγγελματιών του νομικού κλάδου στην ΕΕ να έχουν παρακολουθήσει κατάρτιση στο ευρωπαϊκό δίκαιο ή στο δίκαιο άλλου κράτους μέλους. Η έκθεση του 2016 για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/justice/criminal/files/final_report_2015_en.pdf  

(69) Στοιχεία του 2015 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με το ΕΔΚΔ. Η «άσκηση δικαστικών καθηκόντων» περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως η διεξαγωγή δικαστικών συνεδριάσεων, η συγγραφή αποφάσεων και η ρητορική.

(70) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(71)  Στοιχεία του 2015 (2014 για την PL).

(72)  Στοιχεία του 2015 (2014 για την PL). Το ποσοστό εξοπλισμού, το οποίο κυμαίνεται από 100 % (πλήρως ανεπτυγμένο σύστημα) έως 0 % (ανύπαρκτο σύστημα), υποδεικνύει τη λειτουργική παρουσία του συστήματος στο οποίο αναφέρεται το γράφημα στα δικαστήρια, σύμφωνα με την ακόλουθη κλίμακα: 100 % = 4 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 1,33 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 50-99 % = 3 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 1 μονάδα ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 10-49 % = 2 μονάδες, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 0,66 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· 1-9 % = 1 μονάδα, εάν εφαρμόζεται σε όλες τις υποθέσεις / 0,33 μονάδες ανά συγκεκριμένη υπόθεση· Η υπόθεση αναφέρεται στο είδος της υπό εξέταση ένδικης διαφοράς (αστική/εμπορική, ποινική, διοικητική ή άλλη).

(73) Στοιχεία του 2015 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(74) Στοιχεία του 2015 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(75)  Στον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, τα πρότυπα σχετικά με τις προθεσμίες και τα χρονοδιαγράμματα υπερβαίνουν τις απαιτήσεις που απορρέουν από το δικαίωμα ακρόασης εντός εύλογης προθεσμίας, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

(76) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(77) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(78) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(79) Στοιχεία του 2016 τα οποία συλλέχθηκαν σε συνεργασία με την ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης.

(80)   http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012P/TXT&from=EL

(81) Τα στοιχεία αυτά βασίζονται στις απαντήσεις που δόθηκαν σε επικαιροποιημένο ερωτηματολόγιο το οποίο συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ENCJ. Οι απαντήσεις στο επικαιροποιημένο ερωτηματολόγιο από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ευρωπαϊκού δικτύου δικαστικών συμβουλίων (CZ, DE, EE, CY, LU, AT και FI) εξασφαλίστηκαν μέσω της συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(82) http://ec.europa.eu/justice/effective-justice/scoreboard/index_en.htm Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου FL447, η οποία διενεργήθηκε μεταξύ 25 και 26 Ιανουαρίου 2017, απαντά στο ερώτημα: «Εξ όσων γνωρίζετε, πώς θα βαθμολογούσατε το σύστημα δικαιοσύνης στη (χώρα μας) όσον αφορά την ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών; Θα λέγατε ότι η ανεξαρτησία του είναι πολύ καλή, αρκετά καλή, αρκετά κακή ή πολύ κακή;»:

(83)  Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου FL447 απαντά στο ερώτημα: «Θα μπορούσατε να μου πείτε σε ποιον βαθμό εξηγεί ο καθένας από τους παρακάτω λόγους τη βαθμολόγησή σας για την ανεξαρτησία του συστήματος δικαιοσύνης στη (χώρα μας): σε μεγάλο βαθμό, αρκετά, όχι σε ιδιαίτερο βαθμό, καθόλου;».

(84)  Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου FL448, η οποία διενεργήθηκε στο διάστημα από τις 25 Ιανουαρίου έως τις 3 Φεβρουαρίου 2017, απαντά στο ερώτημα: «Εξ όσων γνωρίζετε, πώς θα βαθμολογούσατε το σύστημα δικαιοσύνης στη (χώρα μας) όσον αφορά την ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών; Θα λέγατε ότι η ανεξαρτησία του είναι πολύ καλή, αρκετά καλή, αρκετά κακή ή πολύ κακή;»: http://ec.europa.eu/justice/effective-justice/scoreboard/index_en.htm

(85)  Η έρευνα Ευρωβαρόμετρου FL448 απαντά στο ερώτημα: «Θα μπορούσατε να μου πείτε σε ποιον βαθμό εξηγεί ο καθένας από τους παρακάτω λόγους τη βαθμολόγησή σας για την ανεξαρτησία του συστήματος δικαιοσύνης στη (χώρα μας): σε μεγάλο βαθμό, αρκετά, όχι σε ιδιαίτερο βαθμό, καθόλου;».

(86) Ο δείκτης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) βασίζεται στις απαντήσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο έρευνας στην ερώτηση: «Στη χώρα σας, πόσο ανεξάρτητο είναι το σύστημα απονομής δικαιοσύνης από επιρροές της κυβέρνησης, φυσικών προσώπων ή εταιρειών; [1 = καθόλου ανεξάρτητο· 7 = εντελώς ανεξάρτητο]». Οι απαντήσεις στην έρευνα προήλθαν από αντιπροσωπευτικό δείγμα επιχειρήσεων από τους κύριους τομείς της οικονομίας (γεωργία, μεταποιητική βιομηχανία, μη μεταποιητική βιομηχανία και υπηρεσίες) σε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες. Η έρευνα διεξάγεται σε διάφορες μορφές, μεταξύ άλλων με προσωπικές ή τηλεφωνικές συνεντεύξεις με διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, με αποστολή εντύπων μέσω ταχυδρομείου και με έρευνες μέσω διαδικτύου: https://www.weforum.org/reports/the-global-competitiveness-report-2016-2017-1

(87) Recommendation CM/Rec(2010)12 of the Committee of Ministers to member states on judges: independence, efficiency and responsibilities.

(88)  Στις παραγράφους 46 και 47 της σύστασης προβλέπεται ότι η αρχή η οποία αποφασίζει για την επιλογή και τη σταδιοδρομία των δικαστών πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία. Προκειμένου να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία της, τουλάχιστον το ήμισυ των μελών της αρχής θα πρέπει να είναι δικαστές επιλεγμένοι από τους ομοτίμους τους. Ωστόσο, όταν το Σύνταγμα ή άλλες νομικές διατάξεις ορίζουν ότι ο αρχηγός του κράτους, η κυβέρνηση ή η νομοθετική εξουσία αποφασίζουν σχετικά με την επιλογή και τη σταδιοδρομία των δικαστών, μια ανεξάρτητη και αρμόδια αρχή, η οποία απαρτίζεται σε σημαντικό βαθμό από δικαστικούς (με την επιφύλαξη των κανόνων που εφαρμόζονται στα δικαστικά συμβούλια, οι οποίοι περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο IV), θα πρέπει να δικαιούται να διατυπώνει συστάσεις ή γνώμες, τις οποίες εφαρμόζει στην πράξη η οικεία αρμόδια για τους διορισμούς αρχή.

(89) Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ENCJ εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ.

(90)  Στην παράγραφο 44 της σύστασης προβλέπεται ότι οι αποφάσεις που αφορούν την επιλογή και τη σταδιοδρομία των δικαστών πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια τα οποία καθορίζονται εκ των προτέρων από τον νόμο ή τις αρμόδιες αρχές. Οι εν λόγω αποφάσεις θα πρέπει να είναι αξιοκρατικές, λαμβανομένων υπόψη των προσόντων, των δεξιοτήτων και της ικανότητας που απαιτείται να διαθέτει κανείς για να κρίνει υποθέσεις εφαρμόζοντας τον νόμο με παράλληλο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στην παράγραφο 48 προβλέπεται ότι ο απορριφθείς υποψήφιος θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να αμφισβητήσει την απόφαση ή τουλάχιστον τη διαδικασία βάσει της οποίας λήφθηκε η απόφαση.

(91) Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ENCJ εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ.

(92)  Στην παράγραφο 58 της σύστασης προβλέπεται ότι, όταν οι δικαστικές αρχές θεσπίζουν συστήματα για την αξιολόγηση των δικαστών, τα εν λόγω συστήματα θα πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια. Η αρμόδια δικαστική αρχή θα πρέπει να δημοσιεύει τα εν λόγω κριτήρια. Η διαδικασία θα πρέπει να παρέχει στους δικαστές τη δυνατότητα να διατυπώνουν την άποψή τους σχετικά με τις δραστηριότητές τους και σχετικά με την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων τους, καθώς και να προσβάλλουν τις αξιολογήσεις ενώπιον ανεξάρτητης αρχής ή δικαστηρίου.

(93) Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ENCJ εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ.

(94) Η παράγραφος 52 της σύστασης περιλαμβάνει εγγυήσεις σχετικά με τη μονιμότητα των δικαστών. Οι δικαστές δεν θα πρέπει να μετακινούνται σε άλλο δικαστικό αξίωμα χωρίς τη συγκατάθεσή τους, εκτός των περιπτώσεων πειθαρχικών κυρώσεων ή της περίπτωσης μεταρρύθμισης της οργάνωσης του δικαστικού συστήματος.

(95)  Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ENCJ εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ. Τα κράτη μέλη αναφέρονται με αλφαβητική σειρά βάσει της γεωγραφικής ονομασίας τους στην πρωτότυπη γλώσσα. Το ύψος των στηλών δεν αποδίδει αναγκαστικά την αποτελεσματικότητα των εγγυήσεων.

(96) Σύμφωνα με τις παραγράφους 46 και 47 της σύστασης, τα εθνικά συστήματα οφείλουν να παρέχουν διασφαλίσεις σχετικά με την απόλυση των δικαστών.

(97) Μπορεί να πρόκειται για έναν ή δύο διαφορετικούς φορείς ανάλογα με την αιτιολογία της απόλυσης ή το είδος του δικαστή (π.χ. πρόεδρος).

(98) Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν μέσω επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συνέταξε η Επιτροπή σε στενή συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων. Οι απαντήσεις από τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δικαστικά συμβούλια ή δεν είναι μέλη του ENCJ εξασφαλίστηκαν μέσω συνεργασίας με το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ. Τα κράτη μέλη αναφέρονται με αλφαβητική σειρά βάσει της γεωγραφικής ονομασίας τους στην πρωτότυπη γλώσσα. Το ύψος των στηλών δεν αποδίδει αναγκαστικά την αποτελεσματικότητα των εγγυήσεων.

(99) Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών συμβουλίων (ENCJ), το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ (NPSJC) και η Ένωση των Συμβουλίων Επικρατείας και των Ανωτάτων Διοικητικών Δικαστηρίων της ΕΕ (ACA-Europe).