Υπόθεση Τ-778/17

(δημοσίευση αποσπασμάτων)

Autostrada Wielkopolska S.A.

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (ένατο τμήμα)
της 24ης Οκτωβρίου 2019

«Κρατικές ενισχύσεις – Παραχώρηση αυτοκινητοδρόμου με διόδια – Νόμος που προβλέπει απαλλαγή από την καταβολή διοδίων για ορισμένα οχήματα – Αντιστάθμιση χορηγούμενη από το κράτος μέλος στον παραχωρησιούχο για την απώλεια εσόδων – Σκιώδη διόδια – Απόφαση που κηρύσσει την ενίσχυση ασύμβατη με την εσωτερική αγορά και διατάσσει την ανάκτησή της – Διαδικαστικά δικαιώματα των ενδιαφερομένων – Υποχρέωση ιδιαίτερης επαγρύπνησης της Επιτροπής – Έννοια της κρατικής ενισχύσεως – Πλεονέκτημα – Βελτίωση της αναμενόμενης οικονομικής καταστάσεως του παραχωρησιούχου – Κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή σε οικονομία της αγοράς – Άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, ΣΛΕΕ – Κρατική ενίσχυση περιφερειακού χαρακτήρα »

1. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Διοικητική διαδικασία – Υποχρέωση της Επιτροπής να οχλήσει τους ενδιαφερομένους για να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους – Δικαίωμα του δικαιούχου της ενισχύσεως να μετάσχει σε προσήκοντα βαθμό στη διαδικασία – Περιεχόμενο – Κράτος μέλος που υποστηρίζει ότι η ενίσχυση είναι ασύμβατη με την εσωτερική αγορά – Υποχρέωση ιδιαίτερης επαγρυπνήσεως της Επιτροπής ώστε να διασφαλιστεί ο σεβασμός των διαδικαστικών δικαιωμάτων του δικαιούχου της ενισχύσεως

   (Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 1)

   (βλ. σκέψεις 51-60)

2. Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Διοικητική διαδικασία – Υποχρέωση της Επιτροπής να οχλήσει τους ενδιαφερομένους για να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους – Δικαίωμα του δικαιούχου της ενισχύσεως να μετάσχει σε προσήκοντα βαθμό στη διαδικασία – Προσβολή – Ακύρωση της αποφάσεως που κηρύσσει την ενίσχυση ασύμβατη με την εσωτερική αγορά και διατάσσει την ανάκτησή της – Προϋπόθεση – Ενδεχόμενο, σε περίπτωση που δεν υφίσταται η εν λόγω προσβολή, να καταλήξει η διοικητική διαδικασία σε διαφορετικό αποτέλεσμα

   (Άρθρα 108 § 2 και 263 ΣΛΕΕ· κανονισμός 659/1999 του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 1)

   (βλ. σκέψεις 61-65, 69)

Σύνοψη

Με την απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2019, Autostrada Wielkopolska κατά Επιτροπής (T‑778/17), το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή ακυρώσεως που άσκησε η εταιρία Autostrada Wielkopolska S.A. κατά της αποφάσεως της Επιτροπής με την οποία διαπιστώθηκε ότι η Πολωνία είχε χορηγήσει στην εν λόγω εταιρία κρατική ενίσχυση μη συμβατή με την εσωτερική αγορά ( 1 ).

Η υπόθεση ανάγεται σε σύμβαση παραχωρήσεως που υπογράφηκε το 1997, σε εκτέλεση της οποίας η Autostrada Wielkopolska κατασκεύασε ένα τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Α2 στην Πολωνία. Σε αντάλλαγμα εδικαιούτο να εισπράττει τα καταβαλλόμενα από τους χρήστες του αυτοκινητοδρόμου διόδια.

Μετά την προσχώρησή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, η Πολωνία μετέφερε στο πολωνικό δίκαιο την οδηγία περί επιβολής τελών στα βαρέα φορτηγά οχήματα που χρησιμοποιούν ορισμένα έργα υποδομής ( 2 ), σύμφωνα με την οποία δεν επιβάλλονται ταυτόχρονα διόδια και τέλη χρήσεως για τη χρήση του ίδιου τμήματος οδού. Συνακόλουθα, το πολωνικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο ο οποίος προέβλεπε ότι τα βαρέα φορτηγά οχήματα που διέθεταν βινιέτα για χρήση των εθνικών οδών θα απαλλάσσονταν από την καταβολή διοδίων στους αυτοκινητοδρόμους που αποτελούσαν αντικείμενο συμβάσεων παραχωρήσεως. Δυνάμει του νόμου αυτού, οι παραχωρησιούχοι όπως η Autostrada Wielkopolska έπρεπε όμως να λάβουν αποζημίωση για την απώλεια των εσόδων που προκάλεσε η απαλλαγή.

Αφού άρχισαν να καταβάλουν αποζημίωση στην Autostrada Wielkopolska, οι πολωνικές αρχές, εκτιμώντας ότι η εν λόγω αντιστάθμιση ήταν υπερβολική, την κοινοποίησαν στην Επιτροπή. Με την προσβαλλόμενη απόφαση, η Επιτροπή εκτίμησε ότι, καίτοι η Autostrada Wielkopolska εδικαιούτο, κατ’ αρχήν, να αποζημιωθεί σε αντιστάθμιση της απώλειας εσόδων που προκλήθηκε από την τροποποίηση της πολωνικής νομοθεσίας, είχε λάβει υπερβολική αντιστάθμιση, η οποία συνιστούσε ενίσχυση μη συμβατή με την εσωτερική αγορά.

Με την προσφυγή ακυρώσεως που άσκησε κατά της αποφάσεως αυτής, η Autostrada Wielkopolska προέβαλε, μεταξύ άλλων, προσβολή του δικαιώματος συμμετοχής της στη διοικητική διαδικασία που διεξήγαγε η Επιτροπή.

Το Γενικό Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η Autostrada Wielkopolska, ως δικαιούχος της επίμαχης ενισχύσεως, δεν μπορούσε να επικαλεστεί την κατοχύρωση των δικαιωμάτων άμυνας που αναγνωρίζονται στα πρόσωπα κατά των οποίων έχει κινηθεί η διαδικασία, αλλά είχε απλώς και μόνον το δικαίωμα να συμμετάσχει στη διοικητική διαδικασία, στον προσήκοντα, λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων της συγκεκριμένης περιπτώσεως, βαθμό. Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η Επιτροπή όφειλε, προκειμένου να μην καταστεί γράμμα κενό περιεχομένου το δικαίωμα της Autostrada Wielkopolska να υποβάλει παρατηρήσεις, να προσδιορίσει επαρκώς, με την απόφαση περί κινήσεως επίσημης διαδικασίας σχετικά με την επίμαχη οικονομική αντιστάθμιση, το πλαίσιο της έρευνάς της. Σε περίπτωση που η Επιτροπή, μετά την έκδοση αποφάσεως περί κινήσεως διαδικασίας έρευνας, τροποποιούσε τη συλλογιστική της ως προς πραγματικά περιστατικά ή νομικό χαρακτηρισμό των περιστατικών αυτών που αποδεικνύονταν καθοριστικά για την εκτίμησή της, όφειλε να διορθώσει την απόφαση περί κινήσεως της διαδικασίας, προκειμένου να παράσχει τη δυνατότητα στα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν λυσιτελώς τις παρατηρήσεις τους.

Ακολούθως, το Γενικό Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η υπό κρίση υπόθεση διέφερε από την πλειονότητα των σχετικών με κρατικές ενισχύσεις υποθέσεων, στο μέτρο που η Πολωνία, ήτοι το κράτος μέλος που παρέσχε την ενίσχυση, είχε συμφέροντα αντίθετα προς αυτά της Autostrada Wielkopolska και είχε η ίδια υποστηρίξει ότι το κοινοποιηθέν μέτρο συνιστούσε κρατική ενίσχυση ασύμβατη με την εσωτερική αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, ήταν ιδιαιτέρως σημαντικό η Επιτροπή να παράσχει στην Autostrada Wielkopolska τη δυνατότητα να υποβάλει λυσιτελώς τις παρατηρήσεις της. Η διαδικαστική αυτή υποχρέωση ήταν κατά μείζονα λόγο επιβεβλημένη καθόσον η Autostrada Wielkopolska είχε δικαίωμα να αποζημιωθεί λόγω της απαλλαγής από την καταβολή διοδίων και εκκρεμούσε ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων διαφορά μεταξύ αυτής και της Πολωνίας ως προς την έκταση της αποζημιώσεως. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, η Επιτροπή υπείχε υποχρέωση ιδιαίτερης επαγρυπνήσεως όσον αφορά τον σεβασμό του δικαιώματος συμμετοχής της Autostrada Wielkopolska στη διοικητική διαδικασία.

Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε ότι, μολονότι η Επιτροπή δημοσίευσε την απόφαση περί κινήσεως επίσημης διαδικασίας έρευνας στην Επίσημη Εφημερίδα και κάλεσε την Autostrada Wielkopolska να υποβάλει στο πλαίσιο αυτό παρατηρήσεις, δεν της παρέσχε εντούτοις στη συνέχεια τη δυνατότητα να υποβάλει παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια των τριών περίπου ετών που προηγήθηκαν της εκδόσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως, ενώ, αντιθέτως, είχε επανειλημμένως επικοινωνία με την Πολωνία. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι, λαμβανομένης υπόψη της διάρκειας και της εντάσεως της επικοινωνίας που είχε με την Πολωνία μετά την έκδοση της αποφάσεως περί κινήσεως της διαδικασίας, η Επιτροπή όφειλε να παράσχει εκ νέου στην Autostrada Wielkopolska τη δυνατότητα να υποβάλει παρατηρήσεις. Εξ αυτού συνήγαγε ότι η Επιτροπή παρέβη την υποχρέωση ιδιαίτερης επαγρυπνήσεως την οποία υπείχε εν προκειμένω.

Ωστόσο, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών της συγκεκριμένης περιπτώσεως, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η παράλειψη αυτή της Επιτροπής να διασφαλίσει τη συμμετοχή της Autostrada Wielkopolska στις επικοινωνίες που έλαβαν χώρα με την Πολωνία μετά την έκδοση της αποφάσεως περί κινήσεως επίσημης διαδικασίας δεν ήταν ικανή να επιφέρει την ακύρωση της προσβαλλομένης αποφάσεως. Το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε, συναφώς, ότι η Επιτροπή προσδιόρισε επαρκώς το πλαίσιο της έρευνάς της με την απόφαση περί κινήσεως της διαδικασίας και παρέσχε, με τον τρόπο αυτό, στην Autostrada Wielkopolska τη δυνατότητα να της διαβιβάσει όλες τις χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα πραγματικά περιστατικά και να προβεί στον νομικό χαρακτηρισμό των πραγματικών περιστατικών, στον βαθμό που τα στοιχεία αυτά ήταν, κατά την άποψή της, καθοριστικά στο πλαίσιο της προσβαλλομένης αποφάσεως. Έκρινε επίσης ότι δεν αποδείχθηκε ότι, αν η Autostrada Wielkopolska είχε συμμετάσχει στις προαναφερθείσες επικοινωνίες μεταξύ της Επιτροπής και της Πολωνίας, η νομική ανάλυση την οποία υιοθέτησε η Επιτροπή στην προσβαλλόμενη απόφαση θα μπορούσε να είναι διαφορετική.

( 1 ) Απόφαση (ΕΕ) 2018/556 της Επιτροπής, της 25ης Αυγούστου 2017, σχετικά με την κρατική ενίσχυση αριθ. SA.35356 (2013/C) (πρώην 2013/NN, πρώην 2012/Ν) που χορήγησε η Πολωνία υπέρ της εταιρίας Autostrada Wielkopolska S.A. (ΕΕ 2018, L 92, σ. 19).

( 2 ) Οδηγία 1999/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 1999, περί επιβολής τελών στα βαρέα φορτηγά οχήματα που χρησιμοποιούν ορισμένα έργα υποδομής (ΕΕ 1999, L 187, σ. 42).