Υπόθεση C-380/17

K και B

κατά

Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie

[αίτηση του Raad van State (Κάτω Χώρες)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή – Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου – Οδηγία 2003/86/ΕΚ – Δικαίωμα οικογενειακής επανενώσεως – Άρθρο 12 – Μη τήρηση της τρίμηνης προθεσμίας από την παροχή διεθνούς προστασίας – Δικαιούχος επικουρικής προστασίας – Απόρριψη αιτήσεως για προξενική θεώρηση (visa)»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα)
της 7ης Νοεμβρίου 2018

1. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανενώσεως – Οδηγία 2003/86 – Πεδίο εφαρμογής – Υπήκοοι τρίτης χώρας μέλη της οικογένειας δικαιούχου επικουρικής προστασίας – Δεν εμπίπτουν

   (Οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρο 3 § 2, στοιχείο γʹ)

2. Προδικαστικά ερωτήματα – Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου – Διατάξεις του δικαίου της Ένωσης οι οποίες καθίστανται ευθέως και ανεπιφυλάκτως εφαρμοστέες από το εθνικό δίκαιο σε περιπτώσεις μη εμπίπτουσες στο πεδίο εφαρμογής τους –Περιλαμβάνονται – Διατάξεις του δικαίου της Ένωσης οι οποίες αποκλείουν ρητώς ορισμένες καταστάσεις από το πεδίο εφαρμογής τους – Δεν ασκούν επιρροή

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ· οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρα 3 § 2, στοιχείο γʹ, και 12 § 1)

3. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Δικαίωμα οικογενειακής επανενώσεως – Οδηγία 2003/86 – Οικογενειακή επανένωση προσφύγων – Αίτηση οικογενειακής επανενώσεως υποβαλλόμενη βάσει των ευνοϊκότερων διατάξεων του κεφαλαίου V της οδηγίας αυτής – Εθνική ρύθμιση παρέχουσα τη δυνατότητα απορρίψεως μιας τέτοιας αιτήσεως για τον λόγο και μόνον ότι δεν υποβλήθηκε εντός τριμήνου από τη χορήγηση της επικουρικής προστασίας στον συντηρούντα – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις

   (Οδηγία 2003/86 του Συμβουλίου, άρθρα 5 § 5, 7 § 1, 10, 11, 12 §§ 1 και 2 και 17)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 26-33)

2.  Το Δικαστήριο είναι αρμόδιο, δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, να ερμηνεύσει το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 2003/86/ΕΚ του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2003, σχετικά με το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης, σε περίπτωση όπως αυτή της κύριας δίκης, στην οποία το εθνικό δικαστήριο καλείται να αποφανθεί επί του δικαιώματος οικογενειακής επανενώσεως ατόμου στο οποίο έχει αναγνωριστεί το καθεστώς της επικουρικής προστασίας, όταν η διάταξη αυτή έχει καταστεί εφαρμοστέα σε μια τέτοια περίπτωση, ευθέως και ανεπιφύλακτα, βάσει του εθνικού δικαίου.

   Πράγματι, σε τέτοιες περιπτώσεις, προς αποφυγή ερμηνευτικών αποκλίσεων στο μέλλον, υφίσταται οπωσδήποτε συμφέρον της Ένωσης για ομοιόμορφη ερμηνεία των διατάξεων που προέρχονται από το δίκαιο της Ένωσης (πρβλ. αποφάσεις της 18ης Οκτωβρίου 2012, Nolan, C-583/10, EU:C:2012:638, σκέψη 46, και της 22ας Μαρτίου 2018, Jacob και Lassus, C-327/16 και C‑421/16, EU:C:2018:210, σκέψη 34).

   Το ως άνω συμπέρασμα δεν κλονίζεται από το γεγονός ότι το άρθρο 3, παράγραφος 2, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2003/86 αποκλείει ρητώς καταστάσεις όπως αυτή της κύριας δίκης από το πεδίο εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας.

   (βλ. σκέψεις 35, 39, 41, διατακτ. 1)

3.  Το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 2003/86 δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση που παρέχει τη δυνατότητα απορρίψεως αιτήσεως οικογενειακής επανενώσεως την οποία υποβάλλει μέλος της οικογένειας ενός πρόσφυγα, βάσει των ευνοϊκότερων διατάξεων για τους πρόσφυγες οι οποίες περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο V της οδηγίας αυτής, με την αιτιολογία ότι η ως άνω αίτηση υποβλήθηκε σε χρόνο πέραν των τριών μηνών μετά την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα στον συντηρούντα, παρέχοντας παράλληλα τη δυνατότητα υποβολής νέας αιτήσεως στο πλαίσιο άλλου καθεστώτος, υπό την προϋπόθεση ωστόσο ότι η εν λόγω ρύθμιση:

   –	προβλέπει ότι ένας τέτοιος λόγος απορρίψεως δεν μπορεί να προβάλλεται σε περιπτώσεις στις οποίες ειδικές περιστάσεις καθιστούν αντικειμενικά συγγνωστή την εκπρόθεσμη υποβολή της πρώτης αιτήσεως·

   –	προβλέπει ότι οι ενδιαφερόμενοι έχουν πλήρως ενημερωθεί για τις συνέπειες της αποφάσεως περί απορρίψεως της πρώτης αιτήσεώς τους και για τα μέτρα που θα πρέπει να λάβουν για να προβάλουν αποτελεσματικά το δικαίωμά τους οικογενειακής επανενώσεως, και

   –

   εγγυάται ότι οι αναγνωρισμένοι ως πρόσφυγες συντηρούντες εξακολουθούν να απολαύουν των ευνοϊκότερων προϋποθέσεων για την άσκηση του δικαιώματος οικογενειακής επανενώσεως που έχουν εφαρμογή στους πρόσφυγες, οι οποίες εκτίθενται στα άρθρα 10 και 11 ή στο άρθρο 12, παράγραφος 2, της εν λόγω οδηγίας. Το άρθρο 12, παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 2003/86 δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως επιβάλλον στα κράτη μέλη την υποχρέωση να θεωρούν ότι η χωρίς σοβαρό λόγο υπέρβαση της προθεσμίας υποβολής αιτήσεως οικογενειακής επανενώσεως στο πλαίσιο του ευνοϊκού καθεστώτος το οποίο προβλέπει το άρθρο 12, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας αυτής συνιστά απλώς ένα στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη μεταξύ άλλων κατά τη συνολική εκτίμηση του βασίμου της αιτήσεως αυτής και που μπορεί να αντισταθμιστεί από άλλα στοιχεία. Πράγματι, αφενός, η αποδοχή της ερμηνείας αυτής, η οποία δεν βρίσκει έρεισμα στο γράμμα του άρθρου 12 της εν λόγω οδηγίας, θα καθιστούσε αναποτελεσματικό και ασαφή τον κανόνα οριοθετήσεως των πεδίων εφαρμογής των καθεστώτων που ισχύουν στις υποβαλλόμενες από πρόσφυγες αιτήσεις οικογενειακής επανενώσεως, καθεστώτων τα οποία τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να θεσπίζουν βάσει της προθεσμίας την οποία προβλέπει το άρθρο 12, παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο, της ίδιας οδηγίας. Αφετέρου, η υπέρβαση της προθεσμίας υποβολής αιτήσεως οικογενειακής επανενώσεως περί της οποίας γίνεται λόγος στο άρθρο 12, παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 2003/86 δεν επηρεάζει άμεσα την άδεια εισόδου ή διαμονής των μελών της οικογένειας του συντηρούντος, αλλά παρέχει μόνον τη δυνατότητα προσδιορισμού του πλαισίου εντός του οποίου πρέπει να εξεταστεί η αίτηση αυτή. Το άρθρο 5, παράγραφος 5, και το άρθρο 17 της οδηγίας 2003/86 δεν δικαιολογούν διαφορετική λύση. Συναφώς, ο νομοθέτης της Ένωσης επέτρεψε μεν στα κράτη μέλη να απαιτούν την τήρηση των προβλεπόμενων στο άρθρο 7, παράγραφος 1, της ως άνω οδηγίας προϋποθέσεων στην περίπτωση περί της οποίας γίνεται λόγος στο άρθρο 12, παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας αυτής, δεν προσδιόρισε όμως τον τρόπο εξετάσεως, από διαδικαστικής απόψεως, μιας εκπροθέσμως υποβαλλόμενης αιτήσεως στο πλαίσιο του ευνοϊκού καθεστώτος που προβλέπεται στο άρθρο 12, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της εν λόγω οδηγίας. Κατά πάγια νομολογία, ελλείψει συναφών κανόνων της Ένωσης, εναπόκειται στην εσωτερική έννομη τάξη κάθε κράτους μέλους να θεσπίσει δικονομικούς κανόνες περί ενδίκων διαδικασιών που σκοπούν στη διαφύλαξη δικαιωμάτων ιδιωτών, υπό τον όρον, ωστόσο, ότι οι κανόνες αυτοί δεν είναι λιγότερο ευνοϊκοί από τους διέποντες παρόμοιες καταστάσεις που υπόκεινται στο εσωτερικό δίκαιο (αρχή της ισοδυναμίας) και δεν καθιστούν πρακτικώς αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή την άσκηση των δικαιωμάτων που απονέμει το δίκαιο της Ένωσης (αρχή της αποτελεσματικότητας) (πρβλ. απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2018, INEOS Köln, C-572/16, EU:C:2018:100, σκέψη 42 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

   (βλ. σκέψεις 48-51, 55, 56, 66, διατακτ. 2)