Υπόθεση C-393/18 PPU

UD

κατά

XB

[αίτηση του High Court of Justice (England and Wales),
Family Division, για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή – Επείγουσα προδικαστική διαδικασία – Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Κανονισμός (ΕΚ) 2201/2003 – Άρθρο 8, παράγραφος 1 – Διεθνής δικαιοδοσία σε θέματα γονικής μέριμνας – Έννοια της “συνήθους διαμονής του παιδιού” – Απαίτηση φυσικής παρουσίας – Κατακράτηση της μητέρας και του παιδιού σε τρίτη χώρα ενάντια στη βούληση της μητέρας – Προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων της μητέρας και του παιδιού»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα)
της 17ης Οκτωβρίου 2018

1. Προδικαστικά ερωτήματα – Επείγουσα προδικαστική διαδικασία – Προϋποθέσεις – Παιδί πολύ μικρής ηλικίας – Κίνδυνος να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη η ανάπτυξη του παιδιού – Κίνδυνος να διακυβευθεί η ένταξη του παιδιού στο ενδεχόμενο νέο μελλοντικό του οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον

   (Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 107)

2. Προδικαστικά ερωτήματα – Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου – Ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία κανόνα αρμοδιότητας προβλεπόμενου στο άρθρο 8 του κανονισμού 2201/2003 – Ερώτημα που εγείρεται στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς αφορώσας τις σχέσεις μεταξύ των δικαστηρίων κράτους μέλους και εκείνων τρίτης χώρας – Εμπίπτει

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 8 § 1)

3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003 – Έννοια της συνήθους διαμονής του παιδιού – Παιδί που ουδέποτε είχε φυσική παρουσία εντός κράτους μέλους – Έλλειψη συνήθους διαμονής στο κράτος μέλος αυτό – Γέννηση που έλαβε χώρα σε τρίτη χώρα λόγω του καταναγκασμού που άσκησε ο πατέρας στη μητέρα – Κατακράτηση της μητέρας και του παιδιού σε τρίτη χώρα ενάντια στη βούληση της μητέρας – Προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων της μητέρας και του παιδιού – Δεν ασκεί επιρροή

   (Κανονισμός 2201/2003, άρθρο 8 § 1)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 26, 27)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 31-42)

3.  Το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 2201/2003 του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας ο οποίος καταργεί τον κανονισμό (ΕΚ) 1347/2000, έχει την έννοια ότι ένα παιδί πρέπει να είχε φυσική παρουσία σε κράτος μέλος προκειμένου να μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει τη συνήθη διαμονή του στο κράτος μέλος αυτό, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως. Περιστάσεις όπως οι επίμαχες στην κύρια δίκη, εφόσον αποδειχθούν, ήτοι, αφενός, ο καταναγκασμός που άσκησε ο πατέρας στη μητέρα με συνέπεια να γεννήσει η μητέρα το παιδί τους σε τρίτο κράτος και να διαμένει έκτοτε εκεί με το παιδί αυτό και, αφετέρου, η προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων της μητέρας ή του παιδιού, δεν ασκούν επιρροή συναφώς.

   Συναφώς, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 12 του κανονισμού 2201/2003, ο κανονισμός αυτός θεσπίστηκε με σκοπό να ανταποκρίνεται στο υπέρτερο συμφέρον του παιδιού και, προς τούτο, προκρίνει το κριτήριο της εγγύτητας. Ο νομοθέτης έκρινε, συγκεκριμένα, ότι καταλληλότερο δικαστήριο για να κρίνει ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν προς το συμφέρον του παιδιού είναι το πλησιέστερο στον τόπο της συνήθους διαμονής του.

   Το άρθρο 8 του κανονισμού 2201/2003 εκφράζει τον σκοπό αυτόν καθιερώνοντας γενική διεθνή δικαιοδοσία σε θέματα γονικής μέριμνας των δικαστηρίων του κράτους μέλους στο οποίο το παιδί έχει τη συνήθη διαμονή του (απόφαση της 15ης Φεβρουαρίου 2017, W και V, C 499/15, EU:C:2017:118, σκέψη 52).

   Η σημασία που αποδίδει ο νομοθέτης της Ένωσης στη γεωγραφική εγγύτητα για τον προσδιορισμό του δικαστηρίου που έχει διεθνή δικαιοδοσία για θέματα γονικής μέριμνας προκύπτει, επίσης, από το άρθρο 13, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, κατά το οποίο η διεθνής δικαιοδοσία δικαστηρίου κράτους μέλους θεμελιώνεται βάσει της παρουσίας και μόνον του παιδιού, όταν ακριβώς η διαμονή του δεν κατέστη δυνατόν να χαρακτηρισθεί ως «συνήθης», κατά την έννοια του άρθρου 8, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, σε κανένα κράτος μέλος, η δε διεθνής δικαιοδοσία δεν μπορεί να καθορισθεί βάσει του άρθρου 12 του ίδιου κανονισμού.

   Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι ο προσδιορισμός της συνήθους διαμονής ενός παιδιού σε συγκεκριμένο κράτος μέλος προϋποθέτει, τουλάχιστον, τη φυσική παρουσία του παιδιού στο κράτος μέλος αυτό (απόφαση της 15ης Φεβρουαρίου 2017, W και V, C 499/15, EU:C:2017:118, σκέψη 61).

   Από τα εκτεθέντα στις σκέψεις 45 έως 52 της παρούσας αποφάσεως προκύπτει ότι η φυσική παρουσία στο κράτος μέλος στο οποίο το παιδί φέρεται ότι έχει ενταχθεί αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση που πρέπει να πληρούται προτού εξετασθεί η σταθερότητα της παρουσίας αυτής και ότι δεν είναι επομένως δυνατόν να στοιχειοθετείται «συνήθης διαμονή», κατά την έννοια του κανονισμού 2201/2003, σε κράτος μέλος στο οποίο το παιδί ουδέποτε έχει μεταβεί. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται από τη θέση που καταλαμβάνει το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003 στο πλαίσιο των κανόνων διεθνούς δικαιοδοσίας τους οποίους ο κανονισμός αυτός προβλέπει σε θέματα γονικής μέριμνας.

   (βλ. σκέψεις 48, 49, 51-54, 70 και διατακτ.)