Υπόθεση C‑601/15 PPU

J. N.

κατά

Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie

[αίτηση του Raad van State (Κάτω Χώρες) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή — Επείγουσα προδικαστική διαδικασία — Απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία — Οδηγία 2008/115/ΕΚ — Νόμιμη παραμονή — Οδηγία 2013/32/ΕΕ — Άρθρο 9 — Δικαίωμα παραμονής σε κράτος μέλος — Οδηγία 2013/33/ΕΕ — Άρθρο 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ — Κράτηση — Προστασία της εθνικής ασφάλειας ή της δημόσιας τάξεως — Κύρος — Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Άρθρα 6 και 52 — Περιορισμός — Αναλογικότητα»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 15ης Φεβρουαρίου 2016

1. Θεμελιώδη δικαιώματα — Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών — Νομική πράξη η οποία δεν έχει ενταχθεί τυπικώς στην έννομη τάξη της Ένωσης

   (Άρθρο 6 § 3 ΣΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 52 § 3)

2. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση — Πολιτικό άσυλο — Απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία — Οδηγία 2013/33 — Άρθρο 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ — Κράτηση για λόγους δημόσιας τάξεως ή δημόσιας ασφάλειας — Εκτίμηση του κύρους της εν λόγω διατάξεως υπό το πρίσμα των άρθρων 6 και 52, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Κύρος

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 6 και 52 §§ 1 και 3· οδηγία 2013/33 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 8 § 3, εδ. 1, στοιχείο εʹ, και 9 § 1)

3. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση — Μεταναστευτική πολιτική — Επιστροφή παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών — Υπήκοος για τον οποίο έχει κινηθεί διαδικασία επιστροφής κατά την έννοια της οδηγίας 2008/115 — Υποβολή αιτήσεως ασύλου η οποία συνεπάγεται κατά την εθνική νομολογία ακυρότητα προγενέστερης αποφάσεως επιστροφής — Δεν επιτρέπεται — Υποχρέωση διασφαλίσεως της πρακτικής αποτελεσματικότητας της οδηγίας 2008/115 — Υποχρέωση καλόπιστης συνεργασίας

   (Άρθρο 4 § 3, ΣΕΕ· οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2008/115, αιτιολογική σκέψη 4 και άρθρο 8, και 2013/33, άρθρο 8)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 45, 46)

2.  Υπό το πρίσμα των άρθρων 6 και 52, παράγραφοι 1 και 3, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν προέκυψε κανένα στοιχείο ικανό να θίξει το κύρος, του άρθρου 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2013/33, σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα κρατήσεως αιτούντος για λόγους που αφορούν την προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξεως.

   Ειδικότερα, δεδομένου ότι η προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξεως αποτελεί σκοπό της ως άνω διατάξεως, μέτρο κρατήσεως βάσει αυτής ανταποκρίνεται πράγματι σε σκοπό γενικού συμφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση. Επιπλέον, η προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξεως συμβάλλει επίσης στην προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των τρίτων. Ως προς το σημείο αυτό, το άρθρο 6 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακηρύσσει το δικαίωμα κάθε προσώπου όχι μόνο στην ελευθερία, αλλά επίσης και στην ασφάλεια.

   Όσον αφορά την αναλογικότητα της επεμβάσεως στο δικαίωμα στην ελευθερία την οποία συνιστά μέτρο κρατήσεως, η κράτηση αιτούντος όταν αυτό απαιτείται για την προστασία της εθνικής ασφάλειας ή της δημόσιας τάξεως είναι, ως εκ της φύσεώς της, μέτρο πρόσφορο για την προστασία του κοινού από τον κίνδυνο που ενδέχεται να αντιπροσωπεύει η συμπεριφορά του προσώπου αυτού και μπορεί να συντείνει συνεπώς στην υλοποίηση του σκοπού που επιδιώκεται με το άρθρο 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2013/33. Επιπλέον, τόσο από το γράμμα και τη συστηματική θέση του άρθρου 8 της οδηγίας 2013/33 όσο και από το ιστορικό της θεσπίσεώς του προκύπτει ότι η προβλεπόμενη στην παράγραφο 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ, του άρθρου αυτού δυνατότητα κρατήσεως αιτούντος για λόγους που αφορούν την προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξεως υπόκειται στην τήρηση ενός συνόλου προϋποθέσεων, οι οποίες σκοπό έχουν την αυστηρή οριοθέτηση της χρήσεως του μέτρου αυτού. Συναφώς, το άρθρο 9, παράγραφος 1, της οδηγίας 2013/33 ορίζει ότι η κράτηση αιτούντος έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και εφαρμόζεται μόνο για όσο διάστημα ισχύουν οι λόγοι που καθορίζονται στο άρθρο 8, παράγραφος 3, της ίδιας οδηγίας.

   Τέλος, η αυστηρή οριοθέτηση της αναγνωριζόμενης στις εθνικές αρχές εξουσίας να θέτουν αιτούντα υπό κράτηση βάσει του άρθρου 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2013/33 διασφαλίζεται επίσης από την ερμηνεία στη νομολογία του Δικαστηρίου των εννοιών «δημόσια ασφάλεια» και «δημόσια τάξη» σε άλλες οδηγίες, η οποία ισχύει επίσης και για την οδηγία 2013/33.

   Ειδικότερα, η έννοια «δημόσια τάξη» προϋποθέτει, σε κάθε περίπτωση, εκτός της διασαλεύσεως της κοινωνικής τάξεως την οποία συνιστά κάθε παράβαση του νόμου, την ύπαρξη πραγματικής, ενεστώσας και αρκούντως σοβαρής απειλής κατά θεμελιώδους συμφέροντος της κοινωνίας.

   Η έννοια «δημόσια ασφάλεια», καλύπτει τόσο την εσωτερική ασφάλεια του κράτους μέλους όσο και την εξωτερική ασφάλειά του. Κατά συνέπεια, μπορεί να επηρεάζεται από την παρακώλυση της λειτουργίας των κρατικών θεσμών και των βασικών δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και από τον κίνδυνο για την επιβίωση του πληθυσμού ή σοβαρής διαταραχής των εξωτερικών σχέσεων ή της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών ή από την προσβολή των στρατιωτικών συμφερόντων.

   (βλ. σκέψεις 53-55, 57, 62, 64-66, 82 και διατακτ.)

3.  Στο πλαίσιο πάγιας εθνικής νομολογίας κατά την οποία η υποβολή αιτήσεως ασύλου από πρόσωπο για το οποίο έχει κινηθεί διαδικασία επιστροφής καθιστά αυτοδικαίως άκυρη τυχόν προγενέστερη απόφαση περί επιστροφής, η πρακτική αποτελεσματικότητα της οδηγίας 2008/115, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, επιβάλλει η διαδικασία που έχει κινηθεί βάσει της ίδιας οδηγίας και στο πλαίσιο της οποίας έχει εκδοθεί απόφαση περί επιστροφής, ενδεχομένως συνοδευόμενη από απαγόρευση εισόδου, να μπορεί να επαναληφθεί από το σημείο κατά το οποίο διακόπηκε λόγω της υποβολής αιτήσεως διεθνούς προστασίας, εάν η αίτηση απορριφθεί κατά την πρωτοβάθμια διαδικασία. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να μην παρακωλύουν την επίτευξη του σκοπού που επιδιώκει η εν λόγω οδηγία, ήτοι την καθιέρωση αποτελεσματικής πολιτικής απομακρύνσεως και επαναπατρισμού των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών.

   Ως προς το σημείο αυτό, τόσο από την υποχρέωση καλόπιστης συνεργασίας που υπέχουν τα κράτη μέλη από το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ, όσο και από τις απαιτήσεις αποτελεσματικότητας για τις οποίες γίνεται λόγος, μεταξύ άλλων, στην αιτιολογική σκέψη 4 της οδηγίας 2008/115 προκύπτει ότι η υποχρέωση την οποία επιβάλλει το άρθρο 8 της οδηγίας αυτής στα κράτη μέλη να προβαίνουν στην απομάκρυνση, στις προβλεπόμενες στην παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου περιπτώσεις, πρέπει να εκπληρώνεται εντός του συντομότερου δυνατού χρόνου. Η υποχρέωση αυτή δεν θα τηρούνταν στην περίπτωση που η εκτέλεση αποφάσεως επιστροφής καθυστερεί για τον λόγο ότι, μετά την απόρριψη της αιτήσεως διεθνούς προστασίας κατά την πρωτοβάθμια διαδικασία, η επανάληψη της διαδικασίας που περιγράφηκε ανωτέρω δεν είναι δυνατή από το σημείο στο οποίο διακόπηκε, αλλά μόνον από την αρχή.

   Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι, θεσπίζοντας το άρθρο 8, παράγραφος 3, πρώτο εδάφιο, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2013/33, σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα κρατήσεως αιτούντος για λόγους που αφορούν την προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξεως, ο νομοθέτης της Ένωσης, δεν παραβίασε το επίπεδο της προστασίας που προβλέπει το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, δεύτερη περίοδος, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, αυτή επιτρέπει τη νόμιμη κράτηση προσώπου εναντίον του οποίου εκκρεμεί διαδικασία απελάσεως ή εκδόσεως.

   (βλ. σκέψεις 75-78)