Υπόθεση C‑27/15

Pippo Pizzo

κατά

CRGT srl

(αίτηση του Consiglio di giustizia amministrativa per la Regione siciliana

για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή — Δημόσιες συμβάσεις — Οδηγία 2004/18/EK — Συμμετοχή σε διαγωνισμό — Δυνατότητα επικλήσεως των δυνατοτήτων άλλων επιχειρήσεων προς εκπλήρωση των απαραίτητων κριτηρίων — Παράλειψη καταβολής μη ρητώς προβλεπόμενης εισφοράς — Αποκλεισμός από τον διαγωνισμό χωρίς δυνατότητα θεραπείας της εν λόγω παραλείψεως»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (έκτο τμήμα) της 2ας Ιουνίου 2016

1. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών – Οδηγία 2004/18 – Κριτήρια ποιοτικής επιλογής – Οικονομική, χρηματοπιστωτική, τεχνική και/ή επαγγελματική επάρκεια – Εθνική κανονιστική ρύθμιση που επιτρέπει σε οικονομικό φορέα να επικαλεσθεί τις ικανότητες πλειόνων επιχειρήσεων – Επιτρέπεται

   (Οδηγία 2004/18 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 47 § 2 και 48 § 3)

2. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών – Οδηγία 2004/18 – Διαχρονική εφαρμογή

   (Οδηγία 2014/24 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 63 §§ 1, εδ. 3, και 2, και 90)

3. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών – Οδηγία 2004/18 – Αρχή της ίσης μεταχειρίσεως των διαγωνιζόμενων – Υποχρέωση διαφάνειας – Αποκλεισμός από τη διαγωνισμό οικονομικού φορέα ο οποίος δεν έχει τηρήσει υποχρέωση μη ρητώς προβλεπόμενη από τα έγγραφα του διαγωνισμού ή από την εθνική νομοθεσία – Μη πρόβλεψη δυνατότητας διορθώσεως της παραλείψεως αυτής – Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 2004/18 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 2 § 27 και παράρτημα II A)

1.  Τα άρθρα 47 και 48 της οδηγίας 2004/18, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, δεν αντίκεινται σε διάταξη της εθνικής νομοθεσίας η οποία επιτρέπει σε οικονομικό φορέα να επικαλείται τις δυνατότητες ενός ή πλειόνων τρίτων φορέων προς εκπλήρωση των ελάχιστων απαιτήσεων συμμετοχής σε διαγωνισμό, τις οποίες ο εν λόγω φορέας δύναται εν μέρει μόνο να εκπληρώσει.

   Συναφώς, η οδηγία 2004/18 επιτρέπει τη σώρευση των δυνατοτήτων περισσοτέρων οικονομικών φορέων για την πλήρωση των ελαχίστων απαιτήσεων ικανότητας που θέτει η αναθέτουσα αρχή στο μέτρο που αποδεικνύεται στην αρχή αυτή ότι ο υποψήφιος ή διαγωνιζόμενος ο οποίος επικαλείται τις δυνατότητες ενός ή περισσοτέρων άλλων φορέων θα έχει πράγματι στη διάθεσή του τα μέσα αυτών τα οποία είναι αναγκαία για την εκτέλεση της συμβάσεως. Μολονότι δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να υπάρχουν εργασίες με ιδιαιτερότητες που απαιτούν ικανότητα μη δυνάμενη να προκύψει ως άθροισμα της ελάσσονος ικανότητας περισσότερων οικονομικών φορέων, εντούτοις η αναθέτουσα αρχή μπορεί ευλόγως να απαιτήσει το ελάχιστο επίπεδο της οικείας ικανότητας να καλύπτεται από έναν μόνον οικονομικό φορέα ή, ενδεχομένως, από περιορισμένο αριθμό οικονομικών φορέων, στον βαθμό που η απαίτηση αυτή σχετίζεται και είναι ανάλογη προς το αντικείμενο της οικείας συμβάσεως. Απόκειται, ωστόσο, στο αιτούν δικαστήριο να εξετάσει εάν στην προκήρυξη του διαγωνισμού και στη συγγραφή υποχρεώσεων για τη συγκεκριμένη σύμβαση προβλέπεται ρητώς ότι, δεδομένης της ιδιαιτερότητας των προς παροχή υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενο της συμβάσεως, απαιτείται ένα ελάχιστο επίπεδο ικανότητας να καλύπτεται από έναν μόνον οικονομικό φορέα.

   (βλ. σκέψεις 26, 28-30, 34, διατακτ. 1)

2.  Κατά το άρθρο 90 της οδηγίας 2004/18, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, τα κράτη μέλη οφείλουν να συμμορφωθούν προς τις διατάξεις της το αργότερο έως τις 18 Απριλίου 2016. Συναφώς, η νομολογία του Δικαστηρίου υποχρεώνει τα κράτη μέλη να μη θεσπίζουν, κατά τη διάρκεια της προθεσμίας μεταφοράς οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, διατάξεις δυνάμενες να θέσουν σε σοβαρό κίνδυνο το επιδιωκόμενο από την οδηγία αποτέλεσμα, αλλά δεν επιτρέπει να επιβάλλονται σε διαγωνιζόμενο, πριν την παρέλευση της προαναφερθείσας προθεσμίας, υποχρεώσεις που δεν απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης.

   (βλ. σκέψεις 31, 32)

3.  Η απάντηση ότι η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως και η υποχρέωση διαφάνειας δεν επιτρέπουν τον αποκλεισμό οικονομικού φορέα από διαδικασία συνάψεως δημοσίας συμβάσεως, λόγω μη τηρήσεως από τον φορέα αυτόν υποχρεώσεως η οποία δεν προκύπτει ρητώς από τα σχετικά με τη διαδικασία αυτή έγγραφα ή από την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, αλλά από ερμηνεία της εν λόγω νομοθεσίας και των εν λόγω εγγράφων, καθώς και από την εκ μέρους των εθνικών διοικητικών αρχών και των εθνικών δικαστηρίων συμπλήρωση των κενών των εγγράφων και της νομοθεσίας. Υπό τις περιστάσεις αυτές, οι αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της αναλογικότητας δεν αντίκεινται στην παροχή, από την αναθέτουσα αρχή στον οικονομικό φορέα, της δυνατότητας θεραπείας της παραλείψεώς του και εκπληρώσεως της επίμαχης υποχρεώσεως εντός προθεσμίας οριζόμενης από την αναθέτουσα αρχή.

   Συγκεκριμένα, αφενός, κατά το άρθρο 2 της οδηγίας 2004/18, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, η αναθέτουσα αρχή οφείλει να τηρεί αυστηρά τα κριτήρια που η ίδια έχει καθορίσει. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο σε περίπτωση ενδεχόμενου αποκλεισμού από τη διαδικασία, καθώς το άρθρο 27 της οδηγίας αυτής δεν μπορεί να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές να μην συμμορφώνονται προς την υποχρέωση αυτή.

   Αφετέρου, εάν το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασία συνάψεως δημοσίας συμβάσεως εξαρτιόταν από προϋπόθεση απορρέουσα από την ερμηνεία της εθνικής νομοθεσίας και από την πρακτική που ακολουθεί μια κρατική αρχή, η προϋπόθεση αυτή θα απέβαινε ιδιαίτερα επιζήμια για τους εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη διαγωνιζόμενους, οι οποίοι μπορεί να μην γνωρίζουν στον ίδιο βαθμό με τους ημεδαπούς διαγωνιζόμενους το εθνικό δίκαιο και την ερμηνεία του.

   (βλ. σκέψεις 39, 42, 44, 46, 47, 51, διατακτ. 2)