Υπόθεση T-158/21

Citizens’ Committee of the European Citizens’ Initiative «Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe»

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 9ης Νοεμβρίου 2022

«Θεσμικό δίκαιο – Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών – “Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe” – Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τους λόγους μη υποβολής προτάσεων για τη θέσπιση των νομικών πράξεων που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Ίση μεταχείριση – Αρχή της χρηστής διοικήσεως – Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως»

1. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση – Περιεχόμενο – Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με πρόταση ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών – Παράβαση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως και παραβίαση της αρχής της χρηστής διοικήσεως – Δεν υφίσταται

   (Άρθρο 296, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ· κανονισμός 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 15, παράγραφος 2· απόφαση 2017/652 της Επιτροπής)

   (βλ. σκέψεις 17-19, 23-28, 31)

2. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/788 – Εξέταση από την Επιτροπή – Ανακοίνωση σχετικά με πρόταση ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών – Δικαστικός έλεγχος – Όρια

   (Άρθρο 17, παράγραφος 1, ΣΕΕ· κανονισμός 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

   (βλ. σκέψεις 21, 52)

3. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Ίση μεταχείριση – Υποχρέωση της Επιτροπής να οργανώνει ίδιο αριθμό συναντήσεων με τους διοργανωτές κάθε ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών – Δεν υφίσταται

   (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41· κανονισμός 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 28 και άρθρα 14 και 15)

   (βλ. σκέψεις 39, 40)

4. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού – Αρμοδιότητα της Ένωσης – Περιεχόμενο

   (Άρθρα 2, παράγραφοι 5 και 6, στοιχεία γʹ και εʹ, 165, παράγραφοι 1 και 4, δεύτερη περίπτωση, και 167, παράγραφοι 2 και 5, δεύτερη περίπτωση, ΣΛΕΕ· απόφαση 2017/652 της Επιτροπής, αιτιολογική σκέψη 4, στοιχείο αʹ)

   (βλ. σκέψεις 42-45)

5. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/778 – Εξέταση από την Επιτροπή – Ανακοίνωση που περιέχει την απόφασή της να μην υποβάλει στον νομοθέτη της Ένωσης πρόταση για την έκδοση νομικής πράξεως – Πρόταση για την έκδοση συστάσεως του Συμβουλίου με σκοπό την προστασία και την προώθηση της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας εντός της Ένωσης – Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως – Δεν υφίσταται

   (Άρθρα 2 και 3, παράγραφος 3, τέταρτο εδάφιο, ΣΕΕ· άρθρο 165, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ· κανονισμός 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

   (βλ. σκέψεις 56-58, 72, 73, 75, 76, 82, 83, 86, 87)

6. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/788 – Υποχρέωση της Επιτροπής να αναλάβει συγκεκριμένη δράση στην οποία στοχεύει μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών – Δεν υφίσταται

   (Άρθρο 11, παράγραφος 4, ΣΕΕ· κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2019/788)

   (βλ. σκέψεις 59, 60)

7. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/788 – Εξέταση από την Επιτροπή – Ανακοίνωση που περιέχει την απόφασή της να μην υποβάλει στον νομοθέτη της Ένωσης πρόταση για την έκδοση νομικής πράξεως – Πρόταση για τη δημιουργία κέντρου γλωσσικής πολυμορφίας με αντικείμενο τις περιφερειακές και μειονοτικές γλώσσες – Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως – Δεν υφίσταται

   (Άρθρα 165, παράγραφος 3, και 167, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ· κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2019/788)

   (βλ. σκέψεις 100, 104, 105, 109, 110)

8. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/788 – Εξέταση από την Επιτροπή – Ανακοίνωση που περιέχει την απόφασή της να μην υποβάλει στον νομοθέτη της Ένωσης πρόταση για την έκδοση νομικής πράξεως – Πρόταση για τη διασφάλιση οιονεί ίσης μεταχειρίσεως των ανιθαγενών που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και των πολιτών της Ένωσης – Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως – Δεν υφίσταται

   (Άρθρο 167, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ· κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2019/788· οδηγίες του Συμβουλίου 2003/86, 2003/109, 2004/114, 2005/71 και 2009/50)

   (βλ. σκέψεις 112, 114, 118-125)

9. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαιώματα του πολίτη – Υποβολή πρωτοβουλίας πολιτών – Κανονισμός 2019/788 – Εξέταση από την Επιτροπή – Ανακοίνωση που περιέχει την απόφασή της να μην υποβάλει στον νομοθέτη της Ένωσης πρόταση για την έκδοση νομικής πράξεως – Πρόταση για τη βελτίωση της διασυνοριακής πρόσβασης των εθνικών μειονοτήτων σε οπτικοακουστικό περιεχόμενο προερχόμενο από άλλα κράτη μέλη – Πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως – Δεν υφίσταται

   (Άρθρο 56 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· οδηγία 2010/13 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 104 και άρθρα 2, παράγραφος 1, 3, παράγραφος 1, 13, 14 και 33)

   (βλ. σκέψεις 129, 133-145)

Σύνοψη

Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαιώνει το κύρος της ανακοίνωσης με την οποία η Επιτροπή αρνήθηκε να προβεί στις ενέργειες που ζητήθηκαν με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe». Οι δράσεις τις οποίες έχει ήδη αναλάβει η Ένωση για να αναδείξει τη σημασία των περιφερειακών ή μειονοτικών γλωσσών και να προωθήσει την πολιτιστική και γλωσσική πολυμορφία αρκούν για την επίτευξη των σκοπών της πρωτοβουλίας αυτής.

Η προσφεύγουσα, Citizens’ Committee of the European Citizens’ Initiative «Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe», ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταχωρίσει την προτεινόμενη Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΠΠ) με τίτλο «Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe» ( 1 ).

Σκοπός ήταν να απευθυνθεί έκκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να εκδώσει σειρά νομικών πράξεων για τη βελτίωση της προστασίας των προσώπων που ανήκουν σε εθνικές και γλωσσικές μειονότητες και για την ενίσχυση της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας εντός της Ένωσης.

Μετά την καταχώριση της προτεινόμενης ΕΠΠ από την Επιτροπή ( 2 ) και τη συλλογή επαρκούς αριθμού υπογραφών προς υποστήριξή της, η προσφεύγουσα υπέβαλε την επίμαχη ΕΠΠ στην Επιτροπή. Κατόπιν της τοποθετήσεως του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί της ΕΠΠ αυτής ( 3 ), η Επιτροπή εξέδωσε, στις 14 Ιανουαρίου 2021, την ανακοίνωση ( 4 ) με την οποία αρνήθηκε να προβεί στις ενέργειες που ζητούνταν με την ΕΠΠ, οι οποίες διαρθρώνονταν σε εννέα προτάσεις και αφορούσαν μεταξύ άλλων τα εξής:

– σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία και την προώθηση της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας εντός της Ένωσης (πρόταση 1)·

– απόφαση ή κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με αντικείμενο τη δημιουργία κέντρου γλωσσικής πολυμορφίας στον τομέα των περιφερειακών και μειονοτικών γλωσσών που θα χρηματοδοτηθεί κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα προωθήσει την πολυμορφία σε όλα τα επίπεδα, (πρόταση 3)·

– τροποποίηση της νομοθεσίας της Ένωσης προκειμένου να διασφαλισθεί η οιονεί ίση μεταχείριση μεταξύ των ανιθαγενών και των πολιτών της Ένωσης (πρόταση 6)· και

– τροποποίηση της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων ( 5 ), προκειμένου να διασφαλιστεί η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών και η λήψη οπτικοακουστικού περιεχομένου στις περιφέρειες όπου κατοικούν εθνικές μειονότητες (πρόταση 8).

Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει την προσφυγή με αίτημα την ακύρωση της ανακοινώσεως της Επιτροπής. Η υπόθεση αυτή παρέχει στο Γενικό Δικαστήριο την ευκαιρία, αφενός, να διευκρινίσει ότι, υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως των απαιτήσεων που απορρέουν από τον κανονισμό 2019/788, η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως δεν επιβάλλει στην Επιτροπή την υποχρέωση να οργανώνει τον ίδιο αριθμό συναντήσεων με τους διοργανωτές κάθε ΕΠΠ και, αφετέρου, να εφαρμόσει τη λύση την οποία δέχθηκε το Δικαστήριο στην απόφαση Préfet du Gers και Institut national de la statistique et des études économiques ( 6 ), όσον αφορά τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται αποκλειστικά υπέρ των πολιτών της Ένωσης.

Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου

Πρώτον, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η Επιτροπή τήρησε, ως προς την προσβαλλόμενη ανακοίνωση, την υποχρέωση αιτιολογήσεως. Λαμβανομένων υπόψη των δράσεων που είχαν ήδη αναλάβει τα θεσμικά όργανα της Ένωσης στους τομείς που καλύπτονται από την επίδικη ΕΠΠ και δεδομένου ότι η ίδια παρακολουθεί την υλοποίηση των εν λόγω δράσεων, η Επιτροπή έκρινε ότι, στο στάδιο αυτό, ουδεμία περαιτέρω νομική πράξη ήταν αναγκαία για την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει η ΕΠΠ.

Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με την αρχή της ίσης μεταχειρίσεως, ο αριθμός των συναντήσεων που πραγματοποιεί η Επιτροπή με τους διοργανωτές μιας ΕΠΠ ενδέχεται να ποικίλλει, ιδίως ανάλογα με τη φύση ή την πολυπλοκότητα της ΕΠΠ, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να μην υποχρεούται να οργανώνει τον ίδιο αριθμό συναντήσεων με τους διοργανωτές κάθε ΕΠΠ.

Τρίτον, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι η Επιτροπή δεν υπέπεσε σε κανένα πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως την εξέταση των προτάσεων 1, 3, 6 και 8 της επίδικης ΕΠΠ.

Επομένως, όσον αφορά την πρόταση 1, ορθώς η Επιτροπή επικαλείται, στην προσβαλλόμενη ανακοίνωση, τον Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης ( 7 ) για να αιτιολογήσει την άρνησή της να αναλάβει μια από τις δράσεις στις οποίες αναφέρεται η πρόταση αυτή. Το γεγονός ότι η Ένωση δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στον Χάρτη αυτόν δεν αποδεικνύει ότι η Επιτροπή υπέπεσε σε πρόδηλο σφάλμα εκτιμήσεως, καθόσον η προσφεύγουσα δεν αμφισβητεί ότι η Ένωση παραπέμπει τακτικά στο συγκεκριμένο κείμενο ως νομική πράξη που χαράσσει τις κατευθυντήριες γραμμές για την προώθηση και την προστασία των περιφερειακών και μειονοτικών γλωσσών. Επιπλέον, το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη δεν τον έχουν υπογράψει ή επικυρώσει ακόμη είναι άνευ σημασίας για την αξιολόγηση της δράσης της Ένωσης στον τομέα αυτόν. Ομοίως, δεν μπορεί να απαιτείται από την Επιτροπή, κατά την εξέταση μιας ΕΠΠ, να λαμβάνει υπόψη μόνον τις πράξεις της Ένωσης οι οποίες καλύπτουν το σύνολο των κρατών μελών και των προσώπων που αφορά η συγκεκριμένη ΕΠΠ. Εξάλλου, μικρή σημασία έχει το γεγονός ότι μια πράξη, εξεταζόμενη μεμονωμένα, δεν καθιστά δυνατή την πλήρη επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει μια ΕΠΠ, εφόσον οι πράξεις και τα μέτρα που μνημονεύει η Επιτροπή στην ανακοίνωση μπορούν, συνολικά και από κοινού, να συμβάλουν στην επίτευξη των σκοπών αυτών.

Όσον αφορά την πρόταση 3, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει επίσης ότι η Επιτροπή ορθώς εκτίμησε ότι τα καθήκοντα που ασκεί, οι σκοποί που επιδιώκει και οι δραστηριότητες που αναλαμβάνει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών του Συμβουλίου της Ευρώπης (στο εξής: ΕΚΣΓ) μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των σκοπών τους οποίους επιδιώκει η πρόταση αυτή, ήτοι στο να ενισχυθεί η συνειδητοποίηση της σημασίας, ειδικότερα, των περιφερειακών ή μειονοτικών γλωσσών και να προωθηθεί η πολυμορφία σε διάφορα επίπεδα.

Συναφώς, η Επιτροπή ορθώς έκρινε με την προσβαλλόμενη ανακοίνωση ότι η διατήρηση και η ανάπτυξη, σε τομείς αντίστοιχους με εκείνους που η προσφεύγουσα επιθυμούσε να ανατεθούν στο κέντρο γλωσσικής πολυμορφίας, μιας συνεργασίας με άλλον οργανισμό, και πιο συγκεκριμένα το στενά συνδεδεμένο με το Συμβούλιο της Ευρώπης ΕΚΣΓ, στο οποίο έχει προσχωρήσει η πλειονότητα των κρατών μελών της Ένωσης, μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει η πρόταση 3 και στην αποφυγή της αλληλεπικάλυψης προσπαθειών και πόρων.

Όσον αφορά την πρόταση 6, στο μέτρο που ο σκοπός τον οποίο επιδιώκει η πρόταση αυτή συνίσταται στην επέκταση των δικαιωμάτων που συνδέονται με την ιθαγένεια, ώστε να καλύπτουν τους ανιθαγενείς και τις οικογένειές τους, που έχουν ζήσει όλη τη ζωή τους στη χώρα καταγωγής τους, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η κατοχή της ιθαγένειας ενός κράτους μέλους αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου ένα πρόσωπο να αποκτήσει και να διατηρήσει την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης και να απολαύει όλων των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτήν. Κατ’ εφαρμογήν, λοιπόν, της προαναφερθείσας αποφάσεως Préfet du Gers και Institut national de la statistique et des études économiques, τα δικαιώματα τα οποία συναρτώνται με την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης δεν μπορούν να επεκταθούν σε πρόσωπα που δεν έχουν την ιθαγένεια κράτους μέλους. Επιπλέον, η Επιτροπή ορθώς έκρινε ότι το σχέδιο δράσης της για την ενσωμάτωση και την κοινωνική συνοχή ( 8 ) είναι πιθανόν να εξυπηρετήσει την ανάγκη των ανιθαγενών να ενταχθούν καλύτερα στην κοινωνία μέσω βελτιωμένων ευκαιριών απασχόλησης και εκπαίδευσης καθώς και ευρύτερων κοινωνικών ευκαιριών.

Όσον αφορά την πρόταση 8, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων διευκολύνει ήδη τη λήψη και την αναμετάδοση υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων σε ολόκληρη την Ένωση, μεταξύ άλλων και οπτικοακουστικού περιεχομένου από γειτονικά κράτη συγκεκριμένου κράτους μέλους, σε γλώσσες που ενδέχεται να ενδιαφέρουν πρόσωπα τα οποία ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και διαβιούν στο τελευταίο αυτό κράτος μέλος. Περαιτέρω, η Επιτροπή ορθώς εκτίμησε ότι η παρακολούθηση της εφαρμογής της ως άνω οδηγίας μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη ενός σκοπού τον οποίο επιδιώκει η εν λόγω πρόταση, ήτοι στη βελτίωση της πρόσβασης σε οπτικοακουστικό περιεχόμενο διαφορετικής προελεύσεως και γλώσσας. Επομένως, η Επιτροπή ορθώς συνήγαγε το συμπέρασμα ότι δεν απαιτούνταν καμία τροποποίηση της προαναφερθείσας οδηγίας για την επίτευξη του σκοπού τον οποίο επιδιώκει η πρόταση 8.

( 1 ) Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 211/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Φεβρουαρίου 2011, σχετικά με την πρωτοβουλία πολιτών (EE 2011, L 65, σ. 1), ο οποίος καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε, από 1ης Ιανουαρίου 2020, από τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Απριλίου 2019, σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ΕΕ 2019, L 130, σ. 55).

( 2 ) Απόφαση (ΕΕ) 2017/652 της Επιτροπής, της 29ης Μαρτίου 2017, σχετικά με την προτεινόμενη πρωτοβουλία πολιτών με τίτλο «Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe» (ΕΕ 2017, L 92, σ. 100).

( 3 ) Ψήφισμα του Κοινοβουλίου (2020)2846(RSP), P9_TA-PROV (2020)0370 της 17ης Δεκεμβρίου 2020.

( 4 ) Ανακοίνωση C(2021) 171 τελικό της Επιτροπής της 14ης Ιανουαρίου 2021.

( 5 ) Οδηγία 2010/13/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Μαρτίου 2010, για τον συντονισμό ορισμένων νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την παροχή υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων (οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων) (ΕΕ L 2010, L 95, σ. 1).

( 6 ) Απόφαση της 9ης Ιουνίου 2022, Préfet du Gers και Institut national de la statistique et des études économiques (C 673/20, EU:C:2022:449).

( 7 ) Ευρωπαϊκός Χάρτης των περιφερειακών ή μειονοτικών γλωσσών του Συμβουλίου της Ευρώπης, της 5ης Νοεμβρίου 1992 (σειρά ευρωπαϊκών συνθηκών – αριθ. 148).

( 8 ) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2027» [COM(2020) 758 final].