Υπόθεση C‑19/21

I
και
S

κατά

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid

(αίτηση έκδοσης προδικαστικής απόφασης
που υπέβαλε το rechtbank Den Haag zittingsplaats Haarlem)

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 1ης Αυγούστου 2022

«Προδικαστική παραπομπή – Κανονισμός (ΕΕ) 604/2013 – Κριτήρια και μηχανισμοί προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αιτήσεως διεθνούς προστασίας – Άρθρο 8, παράγραφος 2 και άρθρο 27, παράγραφος 1 – Ασυνόδευτος ανήλικος του οποίου συγγενής ευρίσκεται νομίμως σε άλλο κράτος μέλος – Απόρριψη από το εν λόγω κράτος μέλος του αιτήματος αναδοχής του ανηλίκου – Δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής του ανηλίκου ή του συγγενή του κατά της απορριπτικής αποφάσεως – Άρθρα 7, 24 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μείζον συμφέρον του παιδιού»

Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Πολιτική ασύλου – Κριτήρια και μηχανισμοί προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αιτήσεως διεθνούς προστασίας – Κανονισμός (ΕΚ) 604/2013 – Ασυνόδευτος ανήλικος – Συγγενής που ευρίσκεται νομίμως σε άλλο κράτος μέλος – Απόρριψη από το εν λόγω κράτος μέλος του αιτήματος αναδοχής του ανηλίκου – Υποχρέωση του κράτους μέλους αυτού να παρέχει στον ασυνόδευτο ανήλικο δικαίωμα αποτελεσματικής ένδικης προσφυγής κατά της ως άνω αποφάσεως – Υποχρέωση παροχής τέτοιου δικαιώματος στον συγγενή του ανηλίκου – Δεν υφίσταται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7, 24 και 47· κανονισμός 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 2, στοιχεία ηʹ και ιʹ, άρθρο 8 § 2 και άρθρο 27 § 1)

(βλ. σκέψεις 35, 38-46, 49, 50, 55 και διατακτ.)

Σύνοψη

Ενώ ήταν ακόμη ανήλικος, ο I, Αιγύπτιος υπήκοος, υπέβαλε αίτηση διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα, εκφράζοντας την επιθυμία να επανενωθεί με τον θείο του S, επίσης Αιγύπτιο υπήκοο, ο οποίος διέμενε νομίμως στις Κάτω Χώρες. Λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων αυτών, οι ελληνικές αρχές υπέβαλαν στις ολλανδικές αρχές αίτημα αναδοχής του I, στηριζόμενες στη διάταξη του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ ( 1 ) που προβλέπει ότι, όταν τούτο είναι προς το συμφέρον του ασυνόδευτου ανηλίκου, υπεύθυνο για την εξέταση της αιτήσεως του τελευταίου για παροχή διεθνούς προστασίας είναι το κράτος μέλος όπου διαμένει νομίμως συγγενής του ενδιαφερομένου ο οποίος μπορεί να αναλάβει τη φροντίδα του. Εντούτοις, η Υφυπουργός ( 2 ) απέρριψε το αίτημα αναδοχής και, στη συνέχεια, τη σχετική αίτηση επανεξέτασης.

Οι I και S άσκησαν επίσης διοικητική προσφυγή, την οποία η Υφυπουργός απέρριψε ως προδήλως απαράδεκτη, με την αιτιολογία ότι ο κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ δεν προβλέπει δυνατότητα των αιτούντων διεθνή προστασία να προσβάλουν την απορριπτική απόφαση επί αιτήματος αναδοχής. Κατόπιν τούτου, οι I και S προσέβαλαν την απόφαση αυτή ενώπιον του rechtbank Den Haag (πρωτοδικείου Χάγης, Κάτω Χώρες), υποστηρίζοντας ότι είχαν αμφότεροι δικαίωμα άσκησης τέτοιας ένδικης προσφυγής δυνάμει του άρθρου 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ ( 3 ).

Στο πλαίσιο αυτό, το πρωτοδικείο Χάγης υπέβαλε στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα αναφορικά με τα ένδικα βοηθήματα που παρέχονται σε αιτούντα διεθνή προστασία ασυνόδευτο ανήλικο και σε συγγενή του κατά αποφάσεως με την οποία απορρίπτεται αίτημα αναδοχής.

Το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου κρίνει ότι το άρθρο 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 7, 24 και 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( 4 ), επιβάλλει στο κράτος μέλος στο οποίο έχει υποβληθεί αίτημα αναδοχής ( 5 ) την υποχρέωση να παρέχει δικαίωμα άσκησης ένδικης προσφυγής κατά της δικής του απορριπτικής αποφάσεως επί του αιτήματος αναδοχής στον αιτούντα διεθνή προστασία ασυνόδευτο ανήλικο, αλλά όχι στον συγγενή του.

Εκτίμηση του Δικαστηρίου

Το Δικαστήριο επισημαίνει κατ’ αρχάς ότι, μολονότι, βάσει γραμματικής ερμηνείας, το άρθρο 27, παράγραφος 1 του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ φαίνεται να παρέχει δικαίωμα προσφυγής στον αιτούντα διεθνή προστασία μόνο με σκοπό την προσβολή αποφάσεως μεταφοράς, εντούτοις η διατύπωση της διατάξεως αυτής δεν αποκλείει την παροχή δικαιώματος προσφυγής και σε ασυνόδευτο ανήλικο με σκοπό την προσβολή απορριπτικής αποφάσεως επί αιτήματος αναδοχής βασιζόμενου στο άρθρο 8, παράγραφος 2, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ.

Προκειμένου να κριθεί αν το άρθρο 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 7, 24 και 47 του Χάρτη, απαιτεί την ύπαρξη προσφυγής κατά τέτοιας απορριπτικής αποφάσεως επί αιτήματος αναδοχής, η συγκεκριμένη διάταξη πρέπει να ερμηνευθεί λαμβανομένων υπόψη, πέραν του γράμματός της, και των σκοπών της, της γενικής οικονομίας της και του όλου πλαισίου της, ιδίως δε της εξέλιξής της εντός του συστήματος στο οποίο εντάσσεται.

Συναφώς, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, κατά το άρθρο 47, πρώτο εδάφιο, του Χάρτη, κάθε πρόσωπο του οποίου παραβιάστηκαν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που κατοχυρώνονται στο δίκαιο της Ένωσης, έχει δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, τηρουμένων των προϋποθέσεων που προβλέπονται στο ίδιο άρθρο. Στο δικαίωμα αυτό αντιστοιχεί η υποχρέωση την οποία επιβάλλει στα κράτη μέλη το άρθρο 19, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, ΣΕΕ να προβλέπουν τα αναγκαία ένδικα βοηθήματα και μέσα προς διασφάλιση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας στους τομείς που διέπονται από το δίκαιο της Ένωσης.

Όσον αφορά τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αιτήσεως διεθνούς προστασίας και την τήρηση του υποχρεωτικού κριτηρίου ευθύνης, το οποίο προβλέπεται στο άρθρο 8, παράγραφος 2, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, το Δικαστήριο παρατηρεί ότι η δικαστική προστασία ασυνόδευτου ανηλίκου αιτούντος δεν είναι δυνατόν να διαφοροποιείται ανάλογα με το αν, στην περίπτωσή του, εκδίδεται απόφαση μεταφοράς, την οποία λαμβάνει το αιτούν κράτος μέλος, ή απορριπτική απόφαση επί αιτήματος αναδοχής, την οποία λαμβάνει το κράτος μέλος που ήταν αποδέκτης του αιτήματος. Πράγματι, αμφότερες οι αποφάσεις αυτές είναι ικανές να θίξουν το δικαίωμα που ο ασυνόδευτος ανήλικος αντλεί από το άρθρο αυτό, να επανενωθεί με συγγενή του ο οποίος μπορεί να αναλάβει τη φροντίδα του ενόσω εξετάζεται η αίτησή του για διεθνή προστασία. Επομένως, σε αμφότερες τις περιπτώσεις πρέπει να παρέχεται στον ενδιαφερόμενο ανήλικο, όπως επιβάλλει το άρθρο 47, πρώτο εδάφιο, του Χάρτη, η δυνατότητα να ασκήσει προσφυγή για να προβάλει προσβολή του ως άνω δικαιώματος.

Εν προκειμένω, βάσει του άρθρου 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, σε περίπτωση που ο μεν Ι είχε, μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, μεταβεί στις Κάτω Χώρες και υποβάλει εκεί την αίτησή του για διεθνή προστασία, οι δε ελληνικές αρχές είχαν αποδεχθεί την αναδοχή του Ι ως κράτος μέλος πρώτης άφιξης, ο ενδιαφερόμενος θα είχε δικαίωμα άσκησης ένδικης προσφυγής κατά τυχόν αποφάσεως των ολλανδικών αρχών περί μεταφοράς του, επικαλούμενος ότι ένας από τους συγγενείς του ήταν κάτοικος Κάτω Χωρών. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα μπορούσε επομένως να προβάλει λυσιτελώς προσβολή του δικαιώματος που αντλεί, ως ασυνόδευτος ανήλικος, από το άρθρο 8, παράγραφος 2, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ. Αντιθέτως, αν γίνει δεκτή η γραμματική ερμηνεία του άρθρου 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, ο αιτών ο οποίος παραμένει στο κράτος μέλος πρώτης άφιξης και υποβάλλει εκεί την αίτησή του για διεθνή προστασία θα στερούνταν της δυνατότητας αυτής, δεδομένου ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, δεν εκδίδεται καμία απόφαση μεταφοράς.

Το Δικαστήριο καταλήγει ότι επιβάλλεται να μπορεί ο ασυνόδευτος ανήλικος να ασκήσει ένδικη προσφυγή δυνάμει του άρθρου 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, προκειμένου να μπορεί να επικαλεστεί προσβολή του δικαιώματος που του παρέχεται από το άρθρο 8, παράγραφος 2, του ίδιου κανονισμού, όχι μόνον όταν το αιτούν κράτος μέλος λαμβάνει απόφαση μεταφοράς, αλλά και σε περίπτωση που το κράτος μέλος προς το οποίο απευθύνεται αίτημα αναδοχής αρνείται την αναδοχή του ενδιαφερομένου, κατά μείζονα δε λόγο επειδή ο εν λόγω κανονισμός αποσκοπεί στη διασφάλιση του πλήρους σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ασυνόδευτων ανηλίκων τα οποία κατοχυρώνονται στα άρθρα 7 και 24 του Χάρτη.

Αντιθέτως, το άρθρο 27, παράγραφος 1, του κανονισμού δεν παρέχει σε συγγενή του αιτούντος, κάτοικο του κράτους μέλους στο οποίο απευθύνεται το αίτημα αναδοχής, δικαίωμα προσφυγής κατά μιας τέτοιας απορριπτικής αποφάσεως. Εξάλλου, δεδομένου ότι ούτε το άρθρο 7 και το άρθρο 24, παράγραφος 2, του Χάρτη ούτε το άρθρο 8, παράγραφος 2, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ του παρέχουν δικαιώματα τα οποία θα μπορούσε να επικαλεστεί ενώπιον δικαστηρίου, ο συγγενής αυτός δεν δύναται να αντλήσει δικαίωμα άσκησης προσφυγής κατά μιας τέτοιας αποφάσεως αποκλειστικώς και μόνον βάσει του άρθρου 47 του Χάρτη.

( 1 ) Άρθρο 8, παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (ΕΕ 2013, L 180, σ. 108).

( 2 ) Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (Υφυπουργός Δικαιοσύνης και Ασφάλειας, Κάτω Χώρες).

( 3 ) Η εν λόγω διάταξη παρέχει στον αιτούντα διεθνή προστασία δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, με τη μορφή ένδικου βοηθήματος κατά της αποφάσεως μεταφοράς ή αιτήσεως επανεξέτασής της, τόσο επί πραγματικών όσο και επί νομικών ζητημάτων, ενώπιον δικαστηρίου.

( 4 ) Στο εξής: Χάρτης.

( 5 ) Βάσει του άρθρου 8, παράγραφος 2, του κανονισμού Δουβλίνο III.