(Υπόθεση T‑457/20)

VeriGraft AB

κατά

Εκτελεστικού Οργανισμού για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας και τις ΜΜΕ (Eismea)

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (ένατο τμήμα) της 13ης Ιουλίου 2022

«Ρήτρα διαιτησίας – Πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία “Ορίζων 2020” (2014-2020) – Συμφωνία επιχορήγησης του έργου “Εξατομικευμένες φλέβες που παρασκευάζονται διά της μηχανικής ιστών ως πρώτη θεραπεία για ασθενείς με χρόνια φλεβική ανεπάρκεια – P-TEV” – Μη προβλεπόμενες δαπάνες υπεργολαβίας – Απλοποιημένη διαδικασία έγκρισης – Υπεργολαβία που μνημονεύεται στις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις – Εγκριθείσες περιοδικές τεχνικές εκθέσεις – Επιλέξιμες δαπάνες»

1. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Θεμελιώδη δικαιώματα – Γενικές αρχές του δικαίου της Ένωσης – Σεβασμός από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης όσον αφορά πράξεις που εντάσσονται σε συμβατικό πλαίσιο – Αρμοδιότητα του δικαστή της Ένωσης – Ανάγκη υπάρξεως ρήτρας διαιτησίας που παρέχει την αρμοδιότητα αυτή

   (Άρθρα 299 και 317 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 51 § 1· κανονισμός 966/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 79 § 2 και 121 § 1, εδ. 2 · κανονισμός 1605/2002 του Συμβουλίου, άρθρο 108 § 1, εδ. 2)

   (βλ. σκέψεις 52-55)

2. Πράξεις των θεσμικών οργάνων – Αιτιολόγηση – Υποχρέωση – Περιεχόμενο – Εκτίμηση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως με γνώμονα τις περιστάσεις της συγκεκριμένης υποθέσεως

   (Άρθρο 296 ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψη 56)

3. Βιομηχανία – Δράσεις αναγκαίες για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας – Έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη – Πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζων 2020» – Συμφωνία επιχορήγησης – Δαπάνες που αντιστοιχούν σε υπεργολαβία η οποία δεν προβλέπεται στη συμφωνία επιχορήγησης – Απόρριψη, από τον Εκτελεστικό Οργανισμό για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (EASME), των δαπανών υπεργολαβίας δικαιολογηθείσας στις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις που ενέκρινε ο εν λόγω Οργανισμός – Δεν επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

   (βλ. σκέψεις 87, 88, 105, 109, 112)

Σύνοψη

Η προσφεύγουσα VeriGraft AB είναι σουηδική εταιρία βιοτεχνολογίας που ειδικεύεται στην ανάπτυξη εξατομικευμένων μοσχευμάτων τα οποία παρασκευάζονται διά της μηχανικής ανθρώπινων ιστών και προορίζονται για χρήση στην αναγεννητική ιατρική.

Το 2017 η VeriGraft και η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκπροσωπούμενη από τον Εκτελεστικό Οργανισμό για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (EASME), συνήψαν συμφωνία επιχορήγησης ( 1 ) με την οποία η VeriGraft έλαβε επιχορήγηση για το έργο «Εξατομικευμένες φλέβες που παρασκευάζονται διά της μηχανικής ανθρώπινων ιστών ως πρώτη θεραπεία για ασθενείς με χρόνια φλεβική ανεπάρκεια – P-TEV». Η συμφωνία αυτή προέβλεπε την επιστροφή, στο πλαίσιο της επιχορήγησης, του 100 % των επιλέξιμων δαπανών.

Δυνάμει της συμφωνίας αυτής, η VeriGraft όφειλε να υποβάλλει περιοδικώς στον EASME τεχνικές και οικονομικές εκθέσεις. Η δράση διαιρούνταν σε μια πρώτη περίοδο υποβολής εκθέσεων (στο εξής: ΠΥΕ1) και σε μια δεύτερη περίοδο (στο εξής: ΠΥΕ2).

Η VeriGraft υπέβαλε στον EASME τις τεχνικές και οικονομικές εκθέσεις του έργου P-TEV για την ΠΥΕ1 και την ΠΥΕ2. Ο EASME ενημέρωσε τη VeriGraft ότι, βάσει των εκθέσεων που είχαν συντάξει εξωτερικοί εμπειρογνώμονες για τις ίδιες περιόδους, θεωρούσε ότι η υλοποίηση του εν λόγω έργου ήταν ικανοποιητική. Εντούτοις, εκτιμώντας στη συνέχεια ότι ορισμένες δαπάνες υπεργολαβίας δεν προβλέπονταν στη συμφωνία επιχορήγησης και ότι ήταν, ως εκ τούτου, μη επιλέξιμες, ο EASME ενημέρωσε τη VeriGraft ότι θα τις ανακτούσε. Σκόπευε δε να ανακτήσει τις δαπάνες αυτές κάνοντας χρήση, αφενός, της εισφοράς της VeriGraft στο Ταμείο Εγγυήσεων και, αφετέρου, χρεωστικού σημειώματος.

Με την προσφυγή της, η VeriGraft ζητεί να διαπιστωθεί ότι οι δαπάνες υπεργολαβίας που απέρριψε ο EASME είναι επιλέξιμες δυνάμει της συμφωνίας επιχορήγησης και ότι το χρεωστικό σημείωμα και η ανάκτηση ποσού από το Ταμείο Εγγυήσεων στερούνται έννομης βάσης.

Το Γενικό Δικαστήριο δέχεται την προσφυγή της VeriGraft στο σύνολό της. Με την απόφασή του, εξετάζει το καινοφανές ζήτημα αν η Ένωση, εκπροσωπούμενη από τον EASME, νυν Eismea ( 2 ), μπορεί να απορρίψει ως μη επιλέξιμες, καθότι δεν προβλέφθηκαν, δαπάνες που συνδέονται με συμβάσεις υπεργολαβίας, σε περίπτωση που η χρήση των συμβάσεων αυτών δεν είχε μνημονευθεί στην περιγραφή της δράσης που είχε επισυναφθεί στη συμφωνία επιχορήγησης, αλλά δικαιολογήθηκε στις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις που εγκρίθηκαν από τον EASME, σύμφωνα με την ταχεία διαδικασία εγκρίσεως που προβλέπει η συμφωνία αυτή.

Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου

Πρώτον, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι η συνοπτική αιτιολογία που παρέθεσε ο EASME ήταν επαρκής για να παράσχει στη VeriGraft τη δυνατότητα να αντιληφθεί ποιες ήταν οι απορριφθείσες δαπάνες και τον λόγο απορρίψεώς τους, δηλαδή ότι οι δαπάνες αυτές συνδέονταν με δραστηριότητες υπεργολαβίας που δεν μνημονεύονταν στα παραρτήματα της συμφωνίας επιχορήγησης.

Εντούτοις, δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι οι δηλωθείσες από τη VeriGraft δαπάνες, οι οποίες αντιστοιχούν σε υπεργολαβία που μνημονεύθηκε για πρώτη φορά στις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις για την ΠΥΕ1 και την ΠΥΕ2 τις οποίες ενέκρινε ο EASME, συνιστούν επιλέξιμες δαπάνες κατά την έννοια της συμφωνίας επιχορήγησης.

Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρεί ότι η συμφωνία επιχορήγησης προβλέπει τη δυνατότητα χρήσης της απλοποιημένης διαδικασίας εγκρίσεως των συμβάσεων υπεργολαβίας που δεν περιλαμβάνονταν στα παραρτήματα της συμφωνίας αυτής. Συγκεκριμένα, από τη συμφωνία επιχορήγησης και από τις επεξηγήσεις που περιλαμβάνονται στο σχολιασμένο υπόδειγμα συμφωνίας επιχορήγησης για το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι συμβαλλόμενοι, προκύπτει ότι η έγκριση περιοδικής τεχνικής εκθέσεως, στην οποία δικαιολογήθηκε από τον δικαιούχο η χρήση συμβάσεων υπεργολαβίας που δεν προβλέπονταν στην περιγραφή της δράσης της εν λόγω συμφωνίας, έχει ως συνέπεια ότι οι αντίστοιχες δαπάνες υπεργολαβίας καθίστανται επιλέξιμες κατά την έννοια της εν λόγω συμφωνίας.

Το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει, επίσης, ότι ο ίδιος ο EASME, στηριζόμενος στις εκθέσεις της ομάδας εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, δήλωσε ότι η εκτέλεση του έργου P‑TEV, όπως περιγράφεται στις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις για την ΠΥΕ1 και την ΠΥΕ2, ήταν ικανοποιητική και ότι δεν θεωρούσε, συνεπώς, ότι η χρήση των υπεργολαβιών που διαλαμβάνονται στις εν λόγω εκθέσεις ήγειρε αμφιβολίες σχετικά με το γεγονός ότι το έργο εξακολουθούσε να είναι, κατ’ ουσίαν, το ίδιο με εκείνο που είχε επιλεγεί ή σχετικά με το γεγονός ότι η VeriGraft εξακολουθούσε να διαθέτει την επιχειρησιακή ικανότητα για την εκτέλεση του εν λόγω έργου.

Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο εκτιμά ότι ο EASME δεν μπορούσε να απορρίψει τις δαπάνες υπεργολαβίας που αφορούσαν καθήκοντα των οποίων η ανάθεση σε υπεργολάβο δικαιολογήθηκε με τις περιοδικές τεχνικές εκθέσεις τις οποίες ενέκρινε, προβάλλοντας ως λόγο απόρριψης ότι οι δαπάνες αυτές αντιστοιχούσαν σε μη προβλεπόμενη υπεργολαβία κατά την έννοια της συμφωνίας επιχορήγησης.

Εξάλλου, δεδομένου ότι το χρεωστικό σημείωμα που εξέδωσε ο EASME και η ανάκτηση του ποσού που είχε κατατεθεί στο Ταμείο Εγγυήσεων το οποίο δημιουργήθηκε με την εν λόγω συμφωνία στηρίζονταν στην απόρριψη των δαπανών υπεργολαβίας που αντιστοιχούσαν σε μη προβλεπόμενη υπεργολαβία, το Γενικό Δικαστήριο, στηριζόμενο στη διαπίστωση ότι οι εν λόγω δαπάνες υπεργολαβίας είναι επιλέξιμες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το σημείωμα και η ανάκτηση στερούνται έννομης βάσης.

( 1 ) Στο πλαίσιο του μέσου στήριξης της καινοτομίας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) που προβλέπεται στο άρθρο 22, παράγραφος 2, του κανονισμού (ΕΕ) 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη θέσπιση του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020) και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 1982/2006/ΕΚ (ΕΕ 2013, L 347, σ. 104), και εξειδικεύεται με την απόφαση 2013/743/ΕΕ του Συμβουλίου, της 3ης Δεκεμβρίου 2013, για τον καθορισμό του ειδικού προγράμματος υλοποίησης του προγράμματος Ορίζων 2020 – Πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020) και για την κατάργηση των αποφάσεων 2006/971/ΕΚ, 2006/972/ΕΚ, 2006/973/ΕΚ, 2006/974/ΕΚ και 2006/975/ΕΚ (ΕΕ 2013, L 347, σ. 965).

( 2 ) Από 1ης Απριλίου 2021.