Υπόθεση C-502/19

Ποινική διαδικασία

κατά

Oriol Junqueras Vies

(αίτηση του Tribunal Supremo
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

Απόφαση (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 19ης Δεκεμβρίου 2019

«Προδικαστική παραπομπή – Ταχεία διαδικασία – Θεσμικό δίκαιο – Πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο οποίος εκλέγεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενώ τελεί υπό προσωρινή κράτηση στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας – Άρθρο 14 ΣΕΕ – Έννοια του “μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου” – Άρθρο 343 ΣΛΕΕ – Ασυλίες οι οποίες είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση της αποστολής της Ένωσης – Πρωτόκολλο (αριθ. 7) περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρο 9 – Ασυλίες των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Ασυλία για τη μετάβαση – Ασυλίες κατά τη διάρκεια των συνόδων – Προσωπικό, χρονικό και υλικό πεδίο εφαρμογής των διαφόρων αυτών ασυλιών – Άρση ασυλίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – Αίτηση άρσης ασυλίας εκ μέρους εθνικού δικαστηρίου – Πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία – Άρθρο 5 – Θητεία – Άρθρο 8 – Εκλογική διαδικασία – Άρθρο 12 – Έλεγχος της εντολής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατόπιν της επίσημης ανακοίνωσης των εκλογικών αποτελεσμάτων – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρο 39, παράγραφος 2 – Εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία – Δικαίωμα του εκλέγεσθαι»

1. Προδικαστικά ερωτήματα – Ταχεία προδικαστική διαδικασία – Προϋποθέσεις – Περιστάσεις που δικαιολογούν ταχεία εξέταση – Αίτημα ερμηνείας το οποίο υποβάλλεται στο πλαίσιο προσφυγής με την οποία αμφισβητείται το βάσιμο αποφάσεως περί απορρίψεως αιτήσεως για την άρση μέτρου προσωρινής κράτησης – Παραδεκτό της χρήσεως της διαδικασίας αυτής

   (Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 23α· Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 105 § 1)

   (βλ. σκέψεις 43-45)

2. Προδικαστικά ερωτήματα – Παραδεκτό – Όρια – Ερωτήματα προδήλως άσχετα με την υπόθεση και υποθετικά ερωτήματα υποβαλλόμενα εντός πλαισίου που αποκλείει τη δυνατότητα να δοθεί χρήσιμη απάντηση – Διαφορά της κύριας δίκης έχουσα ως αντικείμενο μέτρο προσωρινής κράτησης – Καταδικαστική απόφαση που εκδίδεται σε χρόνο μεταγενέστερο της προδικαστικής παραπομπής– Δεν ασκεί επιρροή

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

   (βλ. σκέψεις 51-59)

3. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Έννοια – Ιδιότητα που αποκτάται λόγω της επίσημης ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων και κατά τη στιγμή της ανακοίνωσης αυτής

   (Άρθρο 343 ΣΛΕΕ· πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, άρθρο 6· πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9)

   (βλ. σκέψεις 62, 71, 75-77)

4. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – Εκλογές – Αρμοδιότητα των κρατών μελών – Εκλογική διαδικασία και επίσημη ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων – Όρια

   (Άρθρα 2, 10 § 1 και 14 § 3 ΣΕΕ· άρθρο 223 § 1 ΣΛΕΕ· πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, άρθρα 8 και 12)

   (βλ. σκέψεις 63-69)

5. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Ασυλία κατά τη διάρκεια των συνόδων – Ασυλία συνδεόμενη με την ιδιότητα του μέλους – Χρονική ισχύς – Ασυλία που ισχύει κατά τη διάρκεια των συνόδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της θητείας των μελών σε συγκεκριμένη κοινοβουλευτική σύνθεση

   (Πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, άρθρο 6· πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9, εδάφιο 1)

   (βλ. σκέψεις 74,77,78)

6. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Ασυλία για τη μετάβαση – Ασυλία συνδεόμενη με την ιδιότητα του μέλους – Χρονική ισχύς – Ασυλία που ισχύει από τη στιγμή της ανακοίνωσης των εκλογικών αποτελεσμάτων

   (Πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, άρθρο 6· πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9, εδάφιο 2)

   (βλ. σκέψεις 79-81, 85-87)

7. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Ασυλία για τη μετάβαση – Ουσιαστικό περιεχόμενο – Συμμετοχή στην εναρκτήρια σύνοδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Περιλαμβάνεται – Μέτρο προσωρινής κράτησης που ελήφθη μετά την επίσημη ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων – Διατήρηση σε ισχύ προϋποθέτουσα αίτηση άρσης ασυλίας

   (Πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, άρθρο 6· πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9, εδάφια 2 και 3)

   (βλ. σκέψεις 87-92)

Σύνοψη

Πρόσωπο που εκλέγεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποκτά την ιδιότητα του μέλους του ως άνω θεσμικού οργάνου από την επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και απολαύει των ασυλιών που συνδέονται με την ιδιότητα αυτή από αυτό το χρονικό σημείο

Στην προδικαστική απόφαση Junqueras Vies (C-502/19), που εκδόθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2019, το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου προσδιόρισε το προσωπικό, χρονικό και υλικό πεδίο εφαρμογής των ασυλιών που απονέμονται στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ( 1 ).

Στην υπόθεση αυτή, το Tribunal Supremo (Ανώτατο Δικαστήριο, Ισπανία) υπέβαλε στο Δικαστήριο διάφορα προδικαστικά ερωτήματα σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 9 του πρωτοκόλλου. Τα ερωτήματα αυτά διατυπώθηκαν στο πλαίσιο προσφυγής, ασκηθείσας από πολιτικό ο οποίος εξελέγη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά τις εκλογές της 26ης Μαΐου 2019, κατά διατάξεως περί απορρίψεως αιτήσεώς του για την χορήγηση έκτακτης άδειας εξόδου από τη φυλακή. Ο ενδιαφερόμενος είχε τεθεί υπό προσωρινή κράτηση πριν από τις εκλογές αυτές, στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας κινηθείσας εις βάρος της λόγω της συμμετοχής του στη διοργάνωση του δημοψηφίσματος περί αυτοδιαθέσεως που πραγματοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου 2017 στην Αυτόνομη Κοινότητα της Καταλονίας. Ζήτησε να του χορηγηθεί η ως άνω άδεια για να είναι σε θέση να εκπληρώσει ορισμένες διατυπώσεις που απαιτούνταν από το ισπανικό δίκαιο κατόπιν της δημοσιεύσεως των αποτελεσμάτων, συνιστάμενες στην παροχή όρκου ή υπόσχεσης υπακοής στο ισπανικό Σύνταγμα ενώπιον κεντρικής εκλογικής επιτροπής, και να μεταβεί κατόπιν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προκειμένου να συμμετάσχει στη σύνοδο για τη συγκρότηση της νέας κοινοβουλευτικής σύνθεσης σε σώμα. Μετά την εκ μέρους του υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο, το Tribunal Supremo καταδίκασε τον ενδιαφερόμενο, στις 14 Οκτωβρίου 2019, σε κάθειρξη δεκατριών ετών καθώς και σε ολική αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για το ίδιο χρονικό διάστημα συνεπαγόμενη ανικανότητα κατοχής δημόσιων θέσεων και αξιωμάτων.

Το Δικαστήριο έκρινε, πρώτον, ότι πρόσωπο το οποίο εκλέγεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποκτά την ιδιότητα του μέλους του Κοινοβουλίου λόγω της ανακοίνωσης των εκλογικών αποτελεσμάτων και κατά τη στιγμή της ανακοίνωσης αυτής, με συνέπεια να απολαύει των ασυλιών που κατοχυρώνονται στο άρθρο 9 του πρωτοκόλλου.

Συναφώς, το Δικαστήριο επισήμανε ότι, μολονότι η εκλογική διαδικασία και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων καταρχήν διέπονται από τη νομοθεσία των κρατών μελών, σύμφωνα με τα άρθρα 8 και 12 της εκλογικής πράξης του 1976 ( 2 ), η εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία ( 3 ) αποτελεί έκφραση της συνταγματικής αρχής της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, το περιεχόμενο της οποίας καθορίζεται από αυτό καθαυτό το δίκαιο της Ένωσης. Από τις Συνθήκες και από την εκλογική πράξη του 1976 προκύπτει ότι η ιδιότητα του μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απορρέει από αυτή και μόνη την εκλογή του ενδιαφερομένου και αποκτάται από τον ενδιαφερόμενο λόγω της επίσημης ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων από τα κράτη μέλη. Εξάλλου, από το άρθρο 343 ΣΛΕΕ προκύπτει ότι η Ένωση και κατά συνέπεια τα θεσμικά όργανά της και τα μέλη της πρέπει να απολαύουν των ασυλιών οι οποίες είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση της αποστολής τους.

Δεύτερον, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα πρόσωπα τα οποία, όπως ο O. Junqueras Vies, εκλέγονται μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απολαύουν, από της ανακοινώσεως των αποτελεσμάτων, της ασυλίας για τη μετάβαση, η οποία συνδέεται με την ιδιότητά τους ως μέλους και προβλέπεται από το άρθρο 9, δεύτερο εδάφιο, του πρωτοκόλλου. Σκοπός της ασυλίας αυτής είναι να παράσχει στα πρόσωπα αυτά τη δυνατότητα, μεταξύ άλλων, να μεταβούν στην εναρκτήρια σύνοδο της νέας σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να συμμετάσχουν στη σύνοδο αυτή. Ειδικότερα, σε αντίθεση με την ασυλία κατά τη διάρκεια των συνόδων, που προβλέπεται στο πρώτο εδάφιο και της οποίας απολαύουν τα πρόσωπα αυτά μόνον από την αρχή της εν λόγω εναρκτήριας συνόδου και καθ’ όλη τη διάρκεια των συνόδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η ασυλία για τη μετάβαση καλύπτει τις μετακινήσεις των μελών προς τον τόπο συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, περιλαμβανομένης της πρώτης συνεδρίασής του.

Το Δικαστήριο υπενθύμισε, συναφώς, ότι οι σκοποί που επιδιώκονται από τις προβλεπόμενες από το πρωτόκολλο ασυλίες συνίστανται στην προστασία της προσήκουσας λειτουργίας και της ανεξαρτησίας των θεσμικών οργάνων. Στο πλαίσιο αυτό, η προβλεπόμενη στο άρθρο 9, δεύτερο εδάφιο, του πρωτοκόλλου αυτού ασυλία για τη μετάβαση προσδίδει αποτελεσματικότητα στο κατοχυρούμενο από το άρθρο 39, παράγραφος 2, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαίωμα του εκλέγεσθαι, παρέχοντας τη δυνατότητα σε οποιοδήποτε μέλος, αφ’ ης στιγμής ανακηρύχθηκε η εκλογή του και ανεξαρτήτως του αν εκπλήρωσε τυχόν διατυπώσεις που προβλέπονται από το εσωτερικό δίκαιο, να συμμετάσχει στην εναρκτήρια σύνοδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χωρίς να επιτρέπεται να παρακωλυθεί η μετακίνησή του.

Τέλος, το Δικαστήριο έκρινε, τρίτον, ότι το κατοχυρούμενο υπέρ οποιουδήποτε μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ευεργέτημα της ασυλίας για τη μετάβαση συνεπάγεται την άρση οποιουδήποτε μέτρου προσωρινής κράτησης που είχε επιβληθεί πριν από την ανακοίνωση της εκλογής του, προκειμένου να του παρασχεθεί η δυνατότητα να μεταβεί και να συμμετάσχει στην εναρκτήρια σύνοδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επομένως, εάν το αρμόδιο εθνικό δικαστήριο κρίνει αναγκαία τη διατήρηση ενός τέτοιου μέτρου, οφείλει να ζητήσει το συντομότερο δυνατό από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την άρση της ασυλίας αυτής επί τη βάσει του άρθρου 9, τρίτο εδάφιο, του πρωτοκόλλου.

( 1 ) Ασυλίες που προβλέπονται στο άρθρο 343 ΣΛΕΕ και στο άρθρο 9 του πρωτοκόλλου (αριθ. 7) περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ 2012, C 326, σ. 266) (στο εξής: πρωτόκολλο).

( 2 ) Πράξη περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, που προσαρτάται στην απόφαση 76/787/ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 20ής Σεπτεμβρίου 1976 (JO 1976, L 278, σ. 1), και τροποποιήθηκε για τελευταία φορά με την απόφαση 2002/772/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου και της 23ης Σεπτεμβρίου 2002 (ΕΕ 2002, L 283, σ. 1).

( 3 ) Άρθρο 14, παράγραφος 3, ΣΕΕ.