Υπόθεση T‑380/17

HeidelbergCement AG και Schwenk Zement KG

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 5ης Οκτωβρίου 2020

«Ανταγωνισμός – Συγκεντρώσεις – Αγορά του φαιού τσιμέντου στην Κροατία – Απόφαση με την οποία η συγκέντρωση κρίνεται μη συμβατή με την κοινή αγορά και τη Συμφωνία ΕΟΧ – Συμμετέχουσες επιχειρήσεις – Οικεία αγορά – Σημαντικό τμήμα της εσωτερικής αγοράς – Εκτίμηση των αποτελεσμάτων της συγκέντρωσης επί του ανταγωνισμού – Δεσμεύσεις – Δικαιώματα άμυνας – Μερική παραπομπή στις εθνικές αρχές»

1. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Συγκέντρωση με κοινοτική διάσταση – Κριτήρια εκτιμήσεως – Κύκλος εργασιών των συμμετεχουσών επιχειρήσεων – Συμμετέχουσα επιχείρηση – Έννοια – Απόκτηση του ελέγχου εταιρίας από κοινή επιχείρηση – Λήψη υπόψη των μητρικών εταιριών ως συμμετεχουσών επιχειρήσεων – Προϋποθέσεις – Μητρικές εταιρίες οι οποίες αποτελούν τους πραγματικούς δράστες της πράξης συγκέντρωσης – Παραβίαση της αρχής της ασφάλειας δικαίου – Δεν υφίσταται

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 2· ανακοίνωση 2008/C 95/01 της Επιτροπής, σημεία 145 έως 147)

   (βλ. σκέψεις 98, 99, 105-126, 130-136, 149-151)

2. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αρχές – Ασφάλεια δικαίου – Νομοθεσία της Ένωσης – Απαίτηση σαφήνειας και προβλεψιμότητας – Χρήση αόριστων νομικών εννοιών που πρέπει να ερμηνευθούν και να εφαρμοσθούν από τη Διοίκηση – Επιτρέπεται

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 2· ανακοίνωση 2008/C 95/01 της Επιτροπής, σημεία 145 έως 147)

   (βλ. σκέψεις 130-136)

3. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Συγκέντρωση με κοινοτική διάσταση – Κριτήρια εκτιμήσεως – Κύκλος εργασιών των συμμετεχουσών επιχειρήσεων – Συμμετέχουσα επιχείρηση – Έννοια – Απόκτηση του ελέγχου εταιρίας από κοινή επιχείρηση – Λήψη υπόψη των μητρικών εταιριών ως συμμετεχουσών επιχειρήσεων – Προϋποθέσεις – Μητρικές εταιρίες οι οποίες αποτελούν τους πραγματικούς δράστες της πράξης συγκέντρωσης – Αποδεικτικά στοιχεία – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Όρια – Λήψη υπόψη της κωδικοποιημένης ανακοίνωσης για θέματα δικαιοδοσίας

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 2· ανακοίνωση 2008/C 95/01 της Επιτροπής, σημεία 145 έως 147)

   (βλ. σκέψεις 153-160, 167-174, 180, 198, 202-206, 234, 253, 255-258, 260-270, 279-281)

4. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Καθορισμός της οικείας αγοράς – Γεωγραφική οριοθέτηση

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου· ανακοίνωση 97/C 372/03 της Επιτροπής)

   (βλ. σκέψεις 293-343)

5. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Εκτίμηση της συμβατότητάς τους με την εσωτερική αγορά – Δημιουργία ή ενίσχυση δεσπόζουσας θέσης με αποτέλεσμα να παρακωλύεται σε μεγάλο βαθμό ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά – Παρεμπόδιση του ανταγωνισμού σε σημαντικό τμήμα της εσωτερικής αγοράς – Κριτήρια

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 2 § 3)

   (βλ. σκέψεις 347-358)

6. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Εκτίμηση της συμβατότητάς τους με την εσωτερική αγορά – Δημιουργία ή ενίσχυση δεσπόζουσας θέσης με αποτέλεσμα να παρακωλύεται σε μεγάλο βαθμό ο αποτελεσματικός ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά – Εκτίμηση των αντίθετων προς τον ανταγωνισμό αποτελεσμάτων της πράξης συγκέντρωσης – Κριτήρια

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 2 § 3)

   (βλ. σκέψεις 366, 405, 431, 450, 499, 524, 528, 568, 569)

7. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Ανάληψη δεσμεύσεων από τις οικείες επιχειρήσεις προκειμένου η κοινοποιηθείσα πράξη συγκέντρωσης να καταστεί συμβατή με την εσωτερική αγορά – Δεσμεύσεις βάσει των οποίων επιτρέπεται η πρόσβαση στις υποδομές και στα δίκτυα

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου· ανακοίνωση της Επιτροπής 2008/C 267/01, σημείο 63)

   (βλ. σκέψεις 580-586)

8. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Διοικητική διαδικασία – Σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας – Δικαίωμα ακρόασης των επιχειρήσεων – Περιεχόμενο

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου)

   (βλ. σκέψεις 633-635, 665-668, 693)

9. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Διοικητική διαδικασία – Ανακοίνωση των αιτιάσεων – Έγγραφα τα οποία ήταν διαθέσιμα κατά τον χρόνο έκδοσης της ανακοίνωσης αιτιάσεων αλλά δεν περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση αυτή – Παραδεκτό της χρήσης αυτών ως αποδεικτικών μέσων – Προϋποθέσεις

   (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 18 § 1)

   (βλ. σκέψη 636)

10. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Διοικητική διαδικασία – Σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας – Πρόσβαση στον φάκελο – Γλωσσικό καθεστώς – Απομαγνητοφωνημένο κείμενο τηλεφωνικών κλήσεων της Επιτροπής με πελάτες και ανταγωνιστές των συμμετεχουσών επιχειρήσεων – Πρόσβαση στο απομαγνητοφωνημένο κείμενο στη γλώσσα του πρωτοτύπου – Επιτρέπεται

    (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου)

    (βλ. σκέψεις 650-664)

11. Συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων – Εξέτασή τους από την Επιτροπή – Απόφαση περί παραπομπής της εξέτασης πράξης συγκέντρωσης στις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους – Μερική παραπομπή περιοριζόμενη στην εκτίμηση των αποτελεσμάτων της πράξης συγκέντρωσης στις οικείες αγορές ενός κράτους μέλους – Συνέπειες

    (Κανονισμός 139/2004 του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 4)

    (βλ. σκέψεις 684-689)

Σύνοψη

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2016, η HeidelbergCement AG και η Schwenk Zement KG (στο εξής, από κοινού: προσφεύγουσες) κοινοποίησαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχέδιο συγκέντρωσης συνιστάμενο στην απόκτηση, μέσω της κοινής επιχείρησής τους Duna-Dráva Cement Kft. (στο εξής: DDC), του ελέγχου των εταιριών Cemex Hungária Építőanyagok Kft. και Cemex Hrvatska d.d. (στο εξής, από κοινού: εταιρίες-στόχοι). Το σύνολο των εταιριών αυτών δραστηριοποιείται στον τομέα των οικοδομικών υλικών.

Κατόπιν κίνησης διαδικασίας εμπεριστατωμένης έρευνας, η Επιτροπή έκρινε ότι η πράξη συγκέντρωσης δεν ήταν συμβατή με την εσωτερική αγορά ( 1 ). Με την απόφασή της, η Επιτροπή εξέθεσε εκτιμήσεις που αφορούν ιδίως την κοινοτική διάσταση της πράξης συγκέντρωσης, την οικεία αγορά, τα αποτελέσματα της συγκέντρωσης στον τομέα του ανταγωνισμού και τις δεσμεύσεις των συμμετεχόντων στη συγκέντρωση. Για να υποστηρίξει, ειδικότερα, την κοινοτική διάσταση της πράξης συγκέντρωσης, η Επιτροπή έλαβε υπόψη τους κύκλους εργασιών των προσφευγουσών, οι οποίοι υπερβαίνουν τα 250 εκατομμύρια ευρώ εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την αιτιολογία ότι οι προσφεύγουσες αποτελούσαν τους πραγματικούς δράστες της πράξης συγκέντρωσης.

Προς στήριξη της προσφυγής ακυρώσεως που άσκησαν κατά της απόφασης αυτής, οι προσφεύγουσες αμφισβήτησαν, μεταξύ άλλων, την εκτίμηση της κοινοτικής διάστασης της κοινοποιηθείσας συγκέντρωσης. Συναφώς, το άρθρο 1, παράγραφος 2, του κοινοτικού κανονισμού συγκεντρώσεων ( 2 ) απαιτεί δύο τουλάχιστον από τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις να πραγματοποιούν, καθεμία χωριστά, εντός της Ένωσης, κύκλο εργασιών άνω των 250 εκατομμυρίων ευρώ. Πλην όμως, η Επιτροπή, αναφερόμενη στους κύκλους εργασιών των προσφευγουσών για να υποστηρίξει την κοινοτική διάσταση της πράξης συγκέντρωσης την οποία πραγματοποίησε η κοινή τους επιχείρηση DDC, ερμήνευσε εσφαλμένα το περιεχόμενο της διάταξης αυτής.

Η προσφυγή αυτή απορρίπτεται από το Γενικό Δικαστήριο, το οποίο παρέχει, στο πλαίσιο αυτό, διευκρινίσεις ως προς την έννοια της «συμμετέχουσας επιχείρησης», ο κύκλος εργασιών της οποίας μπορεί να ληφθεί υπόψη προκειμένου να διαπιστωθεί η κοινοτική διάσταση μιας πράξης συγκέντρωσης.

Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου

Το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, μολονότι ο κοινοτικός κανονισμός συγκεντρώσεων δεν περιέχει ορισμό της έννοιας της «συμμετέχουσας επιχείρησης» κατά το άρθρο 1, παράγραφος 2, αυτού, η ερμηνεία της έννοιας αυτής αποτελεί το αντικείμενο των παραγράφων 145 έως 147 της κωδικοποιημένης ανακοίνωσης της Επιτροπής για θέματα δικαιοδοσίας ( 3 ). Αντίθετα προς όσα υποστηρίζουν οι προσφεύγουσες, ούτε οι παράγραφοι αυτές, ούτε η αρχή της ασφάλειας δικαίου, ούτε ο κοινοτικός κανονισμός συγκεντρώσεων δεν αντιτίθενται, εντούτοις, στο να θεωρήσει η Επιτροπή, για την εκτίμηση της κοινοτικής διάστασης μιας συγκέντρωσης που πραγματοποιεί μια κοινή επιχείρηση, ότι οι μητρικές εταιρίες είναι οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις, όταν αυτές αποτελούν τους πραγματικούς δράστες μιας πράξης συγκέντρωσης.

Συναφώς, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει, πρώτον, ότι για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του ελέγχου των συγκεντρώσεων είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψη τα οικονομικά δεδομένα των πραγματικών δραστών της συγκέντρωσης, σε συνάρτηση με τις νομικές και πραγματικές συνθήκες κάθε περίπτωσης. Επομένως, ο προσδιορισμός των συμμετεχουσών επιχειρήσεων συνδέεται κατ’ ανάγκην με τον τρόπο με τον οποίο κινήθηκε, οργανώθηκε και χρηματοδοτήθηκε σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση η διαδικασία απόκτησης.

Όσον αφορά την ερμηνεία της παραγράφου 147 της κωδικοποιημένης ανακοίνωσης για θέματα δικαιοδοσίας, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει, επιπλέον, ότι η ανακοίνωση αυτή προβλέπει δύο περιπτώσεις στις οποίες μητρικές εταιρίες μπορούν να θεωρηθούν συμμετέχουσες επιχειρήσεις για την εκτίμηση της κοινοτικής διάστασης μιας συγκέντρωσης την οποία πραγματοποίησε η κοινή επιχείρησή τους. Στην πρώτη περίπτωση, η κοινή επιχείρηση χρησιμοποιείται ως απλό όχημα. Στη δεύτερη περίπτωση, οι μητρικές εταιρίες είναι οι πραγματικοί δράστες της πράξης. Εν προκειμένω, η Επιτροπή θεώρησε ότι η πράξη συγκέντρωσης ενέπιπτε στη δεύτερη περίπτωση.

Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι ούτε η ίδια η κωδικοποιημένη ανακοίνωση για θέματα δικαιοδοσίας ούτε η εφαρμογή της από την Επιτροπή εν προκειμένω δημιούργησαν ασάφεια αντίθετη προς την αρχή της ασφάλειας δικαίου. Κατά το Γενικό Δικαστήριο, οι παράγραφοι 145 έως 147 της κωδικοποιημένης ανακοίνωσης για θέματα δικαιοδοσίας δεν φαίνονται αντιφατικές σε σχέση με την προσέγγιση που ακολούθησε η Επιτροπή για να προσδιορίσει τις συμμετέχουσες σε πράξη συγκέντρωσης επιχειρήσεις. Επιπλέον, τα μέρη της συγκέντρωσης, ως επιμελείς επιχειρηματίες, μπορούν επίσης, εφόσον απαιτείται, να ζητήσουν συμβουλές ειδημόνων ή να επικοινωνήσουν με τις υπηρεσίες της Επιτροπής ώστε να λάβουν ανεπίσημη καθοδήγηση σχετικά με τις συμμετέχουσες στην πράξη συγκέντρωσης επιχειρήσεις.

Τρίτον, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι, για την εκτίμηση της κοινοτικής διάστασης μιας πράξης συγκέντρωσης, δεν απαιτείται οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις των οποίων ο κύκλος εργασιών υπερβαίνει τα προβλεπόμενα όρια να βρίσκονται σε θέση αντισυμβαλλομένων στο πλαίσιο της πράξης. Πράγματι, το άρθρο 1, παράγραφος 2, του κοινοτικού κανονισμού συγκεντρώσεων απαιτεί δύο τουλάχιστον από τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις να πραγματοποιούν, καθεμία χωριστά, εντός της Ένωσης, κύκλο εργασιών άνω των 250 εκατομμυρίων ευρώ και όχι να πρόκειται για τον αποκτώντα και την επιχείρηση-στόχο.

( 1 ) Απόφαση C(2017) 1650 τελικό, της 5ης Απριλίου 2017 (υπόθεση M.7878 – HeidelbergCement/Schwenk/Cemex Hungary/Cemex Croatia).

( 2 ) Κανονισμός (ΕΚ) 139/2004 του Συμβουλίου, της 20ής Ιανουαρίου 2004, για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (ΕΕ 2004, L 24, σ. 1) (στο εξής: κοινοτικός κανονισμός συγκεντρώσεων).

( 3 ) Κωδικοποιημένη ανακοίνωση της Επιτροπής για θέματα δικαιοδοσίας βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων μεταξύ επιχειρήσεων (ΕΕ 2008, C 95, σ. 1) (στο εξής: κωδικοποιημένη ανακοίνωση για θέματα δικαιοδοσίας).