Υπόθεση C-683/16

Deutscher Naturschutzring – Dachverband der deutschen Natur- und Umweltschutzverbände eV

κατά

Bundesrepublik Deutschland

[αίτηση του Verwaltungsgericht Köln
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή – Κοινή αλιευτική πολιτική – Κανονισμός (ΕΕ) 1380/2013 – Άρθρο 11 – Διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων – Προστασία του περιβάλλοντος – Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας – Αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα)
της 13ης Ιουνίου 2018

1. Προδικαστικά ερωτήματα–Παραδεκτό–Ανάγκη έκδοσης προδικαστικής απόφασης και λυσιτέλεια των υποβληθέντων ερωτημάτων–Εκτίμηση του εθνικού δικαστηρίου–Τεκμήριο λυσιτέλειας των υποβληθέντων ερωτημάτων

2. Αλιεία–Διατήρηση των θαλασσίων πόρων–Μέτρα διατήρησης απαραίτητα για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που ορίζει η ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία–Θέσπιση, από κράτος μέλος, για τα ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του, των μέτρων που είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43–Πλήρης απαγόρευση, στις ζώνες Natura 2000, της κατ’ επάγγελμα θαλάσσιας αλιείας με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα–Μέτρα που θίγουν τα αλιευτικά σκάφη που φέρουν σημαία των άλλων κρατών μελών–Δεν επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 11 § 1· οδηγία 92/43 του Συμβουλίου, άρθρο 6)

3. Αλιεία–Διατήρηση των θαλασσίων πόρων–Μέτρα διατήρησης απαραίτητα για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που ορίζει η ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία–Θέσπιση, από κράτος μέλος, για τα ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του, των μέτρων που είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 2004/35–Δεν επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 11 § 1· οδηγία 2004/35 του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 29)

2.  Το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, την τροποποίηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1954/2003 και (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 και την κατάργηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 και (ΕΚ) αριθ. 639/2004 και της απόφασης 2004/585/ΕΚ του Συμβουλίου, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα που αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαρτίου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, με τα οποία απαγορεύεται πλήρως η κατ’ επάγγελμα θαλάσσια αλιεία με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, όταν τα μέτρα αυτά θίγουν τα αλιευτικά σκάφη που φέρουν σημαία των άλλων κρατών μελών.

   Κατά πρώτον, όσον αφορά την έννοια των «μέτρων διατήρησης», διαπιστώνεται ότι το περιεχόμενο της έννοιας αυτής δεν μπορεί να προκύψει από το γράμμα του άρθρου 11 του κανονισμού. Ωστόσο, για την ερμηνεία της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού πρέπει να ληφθεί υπόψη, πέρα από το γράμμα της εν λόγω διατάξεως, το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και ο σκοπός τον οποίο υπηρετεί (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, απόφαση της 5ης Απριλίου 2011, Société fiduciaire nationale d’expertise comptable, C‑119/09, EU:C:2011:208, σκέψη 25). Το πλαίσιο εντός του οποίου εντάσσεται το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι στα μέτρα διατήρησης του άρθρου 7, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού περιλαμβάνονται τα τεχνικά μέτρα που αναφέρονται στο άρθρο 7, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, μεταξύ των οποίων, υπό το στοιχείο γʹ, τα μέτρα που αφορούν «τους περιορισμούς ή την απαγόρευση της χρήσης ορισμένων αλιευτικών εργαλείων, καθώς και των αλιευτικών δραστηριοτήτων, σε ορισμένες περιοχές ή περιόδους». Βάσει του ανωτέρω ορισμού, μέτρα όπως αυτά που αναφέρει το αιτούν δικαστήριο, τα οποία συνίστανται στην απαγόρευση, εντός των υδάτων της Ένωσης, της αλιείας με την χρήση αλιευτικών εργαλείων που αγγίζουν τον πυθμένα και στατικών διχτυών που αγγίζουν τον πυθμένα, είναι δυνατόν να αποτελούν μέτρα διατήρησης υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 1380/2013 και να εμπίπτουν, ως εκ τούτου, στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.

   Κατά δεύτερον, όσον αφορά την έννοια των «μέτρων που [επιτρέπουν να επιτευχθούν οι στόχοι] της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης», πράγματι, εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η χρήση του ρήματος «επιτευχθούν» εκφράζει την υποχρέωση τα επίμαχα μέτρα να μπορούν να υλοποιήσουν αφεαυτών τον σκοπό της οικείας νομοθεσίας. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 92/43, το προβλεπόμενο με την οδηγία αυτή συνεκτικό ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών, στο οποίο παραπέμπει ο όρος «Natura 2000» που χρησιμοποιείται από το αιτούν δικαστήριο, έχει ως σκοπό να διασφαλίζει τη διατήρηση ή, ενδεχομένως, την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών στην περιοχή της φυσικής κατανομής των ειδών αυτών. Λαμβανομένης υπόψη της φύσης του σκοπού αυτού και της ένταξης των οικοτόπων αυτών σε σύνθετα οικοσυστήματα, ένα μεμονωμένο μέτρο διατήρησης κατά κανόνα μπορεί απλώς να συμβάλει, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, στην επίτευξη των σκοπών αυτών, χωρίς να είναι από μόνο του ικανό να τους επιτύχει. Ως εκ τούτου, αν το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 ερμηνευόταν υπό την έννοια ότι επιτρέπει αποκλειστικά και μόνο τη θέσπιση μέτρων τα οποία επαρκούν αφεαυτών για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού, η διάταξη αυτή θα έχανε την πρακτική της αποτελεσματικότητα.

   Όσον αφορά, κατά τρίτον, την έννοια των «αλιευτικών σκαφών [των] άλλων κρατών μελών», το γράμμα του άρθρου 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013/ΕΚ δεν περιέχει καμία ένδειξη ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν την εν λόγω έννοια. Ωστόσο, από το άρθρο 91, παράγραφος 1, και το άρθρο 94 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, που η Ένωση οφείλει να τηρεί, προκύπτει ότι τα πλοία έχουν την εθνικότητα του κράτους του οποίου τη σημαία δικαιούνται να φέρουν και ότι κάθε κράτος ασκεί αποτελεσματικά τη δικαιοδοσία και τον έλεγχό του πάνω στα πλοία που φέρουν τη σημαία του. Επομένως, η έννοια των «αλιευτικών σκαφών [των] άλλων κρατών μελών», που χρησιμοποιείται στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013, πρέπει να θεωρηθεί ότι αναφέρεται αποκλειστικά στα πλοία που φέρουν τη σημαία κράτους μέλους άλλου από αυτό που ασκεί τη δικαιοδοσία ή τον έλεγχό του στην οικεία ζώνη και τα οποία υπόκεινται, στο πλαίσιο αυτό, αποτελεσματικά στη δικαιοδοσία και τον έλεγχο του κράτους μέλους του οποίου φέρουν τη σημαία.

   (βλ. σκέψεις 37-39, 46-48, 52, -54, 56, διατακτ. 1)

3.  Το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα, όπως τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα οποία αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωσή του προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας.

   (βλ. σκέψη 62, διατακτ. 2)