Υπόθεση C-514/16

Isabel Maria Pinheiro Vieira Rodrigues de Andrade
και
Fausto da Silva Rodrigues de Andrade

κατά

José Manuel Proença Salvador κ.λπ.

(αίτηση του Tribunal da Relação de Guimarães
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Υποχρεωτική ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων – Οδηγία 72/166/ΕΟΚ – Άρθρο 3, παράγραφος 1 – Έννοια της “κυκλοφορίας οχημάτων” – Ατύχημα που συνέβη σε γεωργική εκμετάλλευση – Ατύχημα στο οποίο εμπλέκεται γεωργικός ελκυστήρας σε στάση, αλλά με τον κινητήρα σε λειτουργία για την ενεργοποίηση της αντλίας ψεκασμού του ζιζανιοκτόνου»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 28ης Νοεμβρίου 2017

1. Προσέγγιση των νομοθεσιών–Ασφάλιση αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων–Οδηγία 72/166–Έννοια του «οχήματος»–Γεωργικός ελκυστήρας–Εμπίπτει–Συνέπειες από τη χρήση του για γεωργικές εργασίες–Δεν υφίσταται

   (Οδηγία 72/166 του Συμβουλίου, άρθρο 1, σημείο 1)

2. Προσέγγιση των νομοθεσιών–Ασφάλιση αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων–Οδηγία 72/166–Έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων»–Αυτοτελής ερμηνεία

   (Οδηγίες 72/166 του Συμβουλίου, άρθρο 3 § 1, και 84/5)

3. Προσέγγιση των νομοθεσιών–Ασφάλιση αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων–Οδηγία 72/166–Έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων»–Χρήση οχήματος η οποία ανταποκρίνεται στη συνήθη λειτουργία του–Όχημα εν στάσει κατά τον χρόνο επελεύσεως του ατυχήματος–Περίσταση που δεν μπορεί να αποκλείσει αφ’ εαυτής την ύπαρξη χρήσεως ως μέσου μεταφοράς

   (Οδηγία 72/166 του Συμβουλίου, άρθρα 1, σημείο 5, και 8 § 1)

4. Προσέγγιση των νομοθεσιών–Ασφάλιση αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων–Οδηγία 72/166–Έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων»–Ατύχημα στο οποίο εμπλέκεται γεωργικός ελκυστήρας εν στάσει με τον κινητήρα του σε λειτουργία για την ενεργοποίηση της αντλίας ψεκασμού ζιζανιοκτόνου–Δεν εμπίπτει–Επαλήθευση από το εθνικό δικαστήριο

   (Οδηγία 72/166 του Συμβουλίου, άρθρο 3 § 1)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 28, 29)

2.  Ως προς την έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, υπενθυμίζεται ότι ο προσδιορισμός του περιεχομένου της δεν μπορεί να αφεθεί στη διακριτική ευχέρεια κάθε κράτους μέλους, αλλά συνιστά αυτοτελή έννοια του δικαίου της Ένωσης, που πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα, ιδίως, του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται η διάταξη αυτή και των σκοπών που επιδιώκονται με το νομοθέτημα του οποίου αποτελεί μέρος (βλ., υπό την έννοια αυτή, απόφαση της 4ης Σεπτεμβρίου 2014, Vnuk, C-162/13, EU:C:2014:2146, σκέψεις 41 και 42). Από το προοίμιο της οδηγίας αυτής και της δεύτερης οδηγίας 84/5/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 30ής Δεκεμβρίου 1983, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων (ΕΕ 1984, L 8, σ. 17), συνάγεται ότι, με τις οδηγίες αυτές, επιδιώκεται, αφενός, να διασφαλισθεί η ελεύθερη κυκλοφορία τόσο των οχημάτων που σταθμεύουν συνήθως στο έδαφος της Ένωσης όσο και των προσώπων που επιβαίνουν σε αυτά και, αφετέρου, να διασφαλισθεί ότι τα θύματα των ατυχημάτων που προκαλούνται από τα οχήματα αυτά θα έχουν παρόμοια μεταχείριση, ανεξάρτητα από τον τόπο στον οποίο συνέβη το ατύχημα εντός της Ένωσης (βλ., υπό την έννοια αυτή, αποφάσεις της 9ης Ιουνίου 2011, Ambrósio Lavrador και Olival Ferreira Bonifácio, C-409/09, EU:C:2011:371, σημείο 23, της 23ης Οκτωβρίου 2012, Marques Almeida, C‑300/10, EU:C:2012:656, σκέψη 26, καθώς και της 4ης Σεπτεμβρίου 2014, Vnuk, C-162/13, EU:C:2014:2146, σκέψη 50).

   Επιπλέον, η εξέλιξη της νομοθεσίας της Ένωσης στον τομέα της υποχρεωτικής ασφαλίσεως καθιστά προφανές ότι ο νομοθέτης της Ένωσης εξακολούθησε να επιδιώκει, και μάλιστα σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό, την επίτευξη του σκοπού αυτού της προστασίας των θυμάτων των ατυχημάτων που προκαλούνται από οχήματα (βλ., υπό την έννοια αυτή, απόφαση της 4ης Σεπτεμβρίου 2014, Vnuk, C-162/13, EU:C:2014:2146, σκέψεις 52 έως 55).

   (βλ. σκέψεις 31-33)

3.  Το Δικαστήριο έχει κρίνει, στο πλαίσιο αυτό, κατ’ ουσίαν, ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας πρέπει να ερμηνεύεται υπό την έννοια ότι ο χρησιμοποιούμενος στην εν λόγω διάταξη όρος «κυκλοφορία οχημάτων» δεν περιορίζεται στις περιπτώσεις οδικής κυκλοφορίας, ήτοι στην κυκλοφορία σε δημόσια οδό, αλλά καλύπτει κάθε χρήση οχήματος η οποία ανταποκρίνεται στη συνήθη λειτουργία του οχήματος αυτού (βλ., υπό την έννοια αυτή, απόφαση της 4ης Σεπτεμβρίου 2014, Vnuk, C-162/13, EU:C:2014:2146, σκέψη 59).

   Από τις ανωτέρω σκέψεις προκύπτει, αφενός, ότι το περιεχόμενο της εννοίας του όρου «κυκλοφορία οχημάτων» δεν εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του εδάφους επί του οποίου χρησιμοποιείται το αυτοκίνητο όχημα.

   Αφετέρου, πρέπει να τονιστεί ότι τα αυτοκίνητα οχήματα στα οποία αναφέρεται το άρθρο 1, σημείο 1, της πρώτης οδηγίας, ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών τους, μπορούν συνήθως να χρησιμεύουν ως μέσα μεταφοράς. Επομένως, εμπίπτει στην έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής οποιαδήποτε χρήση ενός οχήματος ως μέσου μεταφοράς.

   Συναφώς, το γεγονός ότι το εμπλεκόμενο στο ατύχημα όχημα ήταν εν στάσει κατά τον χρόνο επελεύσεως του ατυχήματος δεν αποκλείει, αυτό καθαυτό, ότι η χρήση του οχήματος αυτού κατά τον χρόνο αυτόν μπορεί να εμπίπτει στη λειτουργία του ως μέσου μεταφοράς και, κατά συνέπεια, στην έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» του άρθρου 3, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας. Εξάλλου, το κατά πόσον ο κινητήρας ήταν ή όχι σε λειτουργία κατά τον χρόνο της επελεύσεως του ατυχήματος δεν αποτελεί καθοριστικό συναφώς στοιχείο.

   Κατόπιν αυτής της διευκρινίσεως, όσον αφορά τα οχήματα τα οποία, όπως ο επίμαχος ελκυστήρας, μπορούν, πέραν της συνήθους χρήσεώς τους ως μέσων μεταφοράς, να χρησιμοποιηθούν, υπό ορισμένες περιστάσεις, ως μηχανήματα εργασίας, επιβάλλεται να διαπιστώνεται εάν, κατά την επέλευση του ατυχήματος στο οποίο ενεπλάκη ένα τέτοιο όχημα, το όχημα αυτό χρησιμοποιείτο πρωτίστως ως μέσο μεταφοράς, οπότε η χρήση αυτή δύναται να εμπίπτει στην έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» του άρθρου 3, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας, ή ως μηχάνημα εργασίας, οπότε η εν λόγω χρήση δεν δύναται να εμπίπτει στην έννοια αυτή.

   (βλ. σκέψεις 34, 35, 37-40)

4.  Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 72/166/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Απριλίου 1972, περί εναρμονίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων και με τον έλεγχο της υποχρεώσεως προς ασφάλιση της ευθύνης αυτής, έχει την έννοια ότι δεν εμπίπτει στην έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» της διατάξεως αυτής η περίπτωση γεωργικού ελκυστήρα ο οποίος ενεπλάκη σε ατύχημα, όταν η κύρια λειτουργία του, κατά τον χρόνο της επελεύσεως του ατυχήματος αυτού, συνίστατο όχι στη χρήση του ως μέσου μεταφοράς, αλλά στην παραγωγή, ως μηχανήματος εργασίας, της αναγκαίας κινητήριας ισχύος για την ενεργοποίηση της αντλίας ψεκασμού ζιζανιοκτόνου.

   Συνεπώς, υπό την επιφύλαξη των διαπιστώσεων που εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να προβεί, είναι πρόδηλον ότι μια τέτοια χρήση συνδέεται πρωτίστως με τη λειτουργία του ελκυστήρα αυτού ως μηχανήματος εργασίας, και όχι ως μέσου μεταφοράς, και, ως εκ τούτου, δεν εμπίπτει στην έννοια της «κυκλοφορίας οχημάτων» του άρθρου 3, παράγραφος 1, της πρώτης οδηγίας.

   (βλ. σκέψεις 41, 42 και διατακτ.)