Υπόθεση C-348/15

Stadt Wiener Neustadt

κατά

Niederösterreichische Landesregierung

(αίτηση του Verwaltungsgerichtshof
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή – Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον – Οδηγία 85/337/ΕΟΚ – Οδηγία 2011/92/ΕΕ – Πεδίο εφαρμογής – Έννοια της “ειδικής εθνικής νομοθετικής πράξεως” – Μη υποβολή σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων – Απρόσβλητη άδεια – Εκ των υστέρων θεραπεία, διά νομοθετικής ρυθμίσεως, της μη υποβολής σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων – Αρχή της συνεργασίας – Άρθρο 4 ΣΕΕ»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα)
της 17ης Νοεμβρίου 2016

1. Περιβάλλον–Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον–Οδηγία 85/337–Πεδίο εφαρμογής–Σχέδιο το οποίο εγκρίθηκε με εθνική νομοθετική πράξη–Δεν εμπίπτει–Προϋποθέσεις–Εκτίμηση από το εθνικό δικαστήριο

   (Οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, άρθρο 1 §§ 2 και 5)

2. Περιβάλλον–Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον–Οδηγία 85/337–Εθνική ρύθμιση βάσει της οποίας εξομοιώνονται τα αποτελέσματα μιας εκδοθείσας εκ των υστέρων άδειας νομιμοποιήσεως με αυτά της πολεοδομικής άδειας της οποίας η έκδοση προηγείται της εκτελέσεως των εργασιών–Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, άρθρο 2 § 1)

3. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης–Άμεσο αποτέλεσμα–Εθνικοί δικονομικοί κανόνες–Όροι εφαρμογής–Τήρηση των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας–Ανυπαρξία, στο δίκαιο της Ένωσης, κανόνων σχετικά με τις προθεσμίες για την άσκηση ενδίκου βοηθήματος κατά των αποφάσεων χορηγήσεως αδειών που ελήφθησαν κατά παράβαση της υποχρεώσεως διενέργειας εκ των προτέρων εκτιμήσεως περιβαλλοντικών επιπτώσεων–Καθορισμός, εκ μέρους του οικείου κράτους μέλους, εύλογης προθεσμίας ασκήσεως ενδίκου βοηθήματος–Επιτρέπεται

   (Οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, άρθρο 2 § 1)

4. Περιβάλλον–Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον–Οδηγία 85/337–Πεδίο εφαρμογής–Σχέδιο το οποίο εγκρίθηκε βάσει αποφάσεως ληφθείσας κατά παράβαση της υποχρεώσεως διενέργειας εκτιμήσεως των επιπτώσεών του στο περιβάλλον, πλην όμως το οποίο θεωρείται ότι συνάδει με το εθνικό δίκαιο–Εμπίπτει–Εθνική ρύθμιση που προβλέπει τη νομιμοποίηση, εκ των υστέρων, της αποφάσεως χορηγήσεως άδειας–Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, άρθρο 1 § 5)

5. Περιβάλλον–Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων στο περιβάλλον–Οδηγία 85/337–Υποχρέωση των αρμοδίων αρχών να διενεργήσουν την εκτίμηση πριν από τη χορήγηση άδειας–Παράλειψη διενέργειας εκτιμήσεως–Υποχρέωση των αρχών να θεραπεύσουν την εν λόγω παράλειψη–Περιεχόμενο–Εθνική ρύθμιση που παρεμποδίζει την άσκηση αγωγής αποζημιώσεως παρότι δεν έχει παρέλθει η προβλεπόμενη από το εθνικό δίκαιο προθεσμία–Δεν επιτρέπεται

   (Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· οδηγία 85/337 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, άρθρο 2 § 1)

1.  Το άρθρο 1, παράγραφος 5, της οδηγίας 85/337, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, εξαρτά από δύο προϋποθέσεις την εξαίρεση ενός σχεδίου από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας αυτής. Πρώτον, το σχέδιο πρέπει να εγκρίνεται καταλεπτώς με ειδική νομοθετική πράξη. Δεύτερον, οι σκοποί της οδηγίας, συμπεριλαμβανομένου αυτού της παροχής πληροφοριών, πρέπει να επιτυγχάνονται μέσω της νομοθετικής διαδικασίας.

   Η πρώτη προϋπόθεση συνεπάγεται ότι η νομοθετική πράξη πρέπει να παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που προσιδιάζουν σε μια άδεια κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 85/337. Η εν λόγω νομοθετική πράξη πρέπει, μεταξύ άλλων, να δίνει το δικαίωμα στον κύριο του έργου να πραγματοποιήσει το σχέδιο και πρέπει να περιέχει, όπως μια άδεια, όλα τα στοιχεία του σχεδίου που κρίνονται λυσιτελή για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, αφού προηγουμένως τα στοιχεία αυτά ληφθούν υπόψη από τον νομοθέτη. Επομένως, η νομοθετική πράξη πρέπει να πιστοποιεί ότι οι σκοποί της οδηγίας 85/337 επιτεύχθηκαν όσον αφορά το οικείο σχέδιο. Τούτο δεν ισχύει όταν η πράξη δεν περιέχει τα αναγκαία στοιχεία για την εκτίμηση των επιπτώσεων που έχει στο περιβάλλον η χορήγηση άδειας για το σχέδιο αυτό.

   Η δεύτερη προϋπόθεση συνεπάγεται ότι οι σκοποί της οδηγίας 85/337 πρέπει να επιτυγχάνονται μέσω της νομοθετικής διαδικασίας. Εξ αυτού προκύπτει ότι ο νομοθέτης πρέπει να διαθέτει, κατά τον χρόνο εγκρίσεως του σχεδίου, επαρκή πληροφοριακά στοιχεία. Συναφώς, οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχει ο κύριος του έργου περιλαμβάνουν τουλάχιστον περιγραφή του σχεδίου, περιέχουσα στοιχεία σχετικά με τον τόπο πραγματοποιήσεώς του, τη σύλληψή του και το μέγεθός του, περιγραφή των μέτρων που μελετώνται προκειμένου να αποφευχθούν και να μειωθούν και, αν είναι δυνατό, να αντιμετωπισθούν οι σημαντικότερες επιπτώσεις, καθώς και τα απαραίτητα στοιχεία για την εξακρίβωση και την εκτίμηση των σημαντικών επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει το σχέδιο στο περιβάλλον.

   Στο εθνικό δικαστήριο απόκειται να κρίνει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, λαμβάνοντας υπόψη τόσο το περιεχόμενο της εκδοθείσας νομοθετικής πράξεως όσο και το σύνολο της νομοθετικής διαδικασίας που κατέληξε στην έκδοσή της καθώς και, μεταξύ άλλων, τις προπαρασκευαστικές πράξεις και τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις.

   (βλ. σκέψεις 26-31)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 36, 37)

3.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 40-42)

4.  Το άρθρο 1, παράγραφος 5, της οδηγίας 85/337, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, έχει την έννοια ότι δεν εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας αυτής σχέδια επί των οποίων εφαρμόζεται νομοθετική διάταξη δυνάμει της οποίας ένα σχέδιο που αποτέλεσε αντικείμενο αποφάσεως ληφθείσας κατά παράβαση της υποχρεώσεως διενέργειας εκτιμήσεως των επιπτώσεών του στο περιβάλλον, αποφάσεως ως προς την οποία έχει παρέλθει η προθεσμία ασκήσεως προσφυγής ακυρώσεως, πρέπει να λογίζεται ότι έχει λάβει νομίμως άδεια. Μια τέτοια νομοθετική διάταξη αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης, κατά το μέρος που προβλέπει ότι τα σχέδια αυτά πρέπει να λογίζονται ως υποβληθέντα σε προηγούμενη εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

   Πράγματι, δεν θα ήταν συμβατή με την ως άνω οδηγία μια εθνική διάταξη από την οποία θα προέκυπτε ότι οι άδειες για έργα οι οποίες δεν είναι πλέον δυνατό να αποτελέσουν αντικείμενο ευθείας ένδικης προσφυγής, λόγω παρελεύσεως της προθεσμίας ασκήσεως προσφυγής που προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία, θεωρούνται άνευ ετέρου ως νομίμως χορηγηθείσες από την άποψη της υποχρεώσεως διενέργειας εκτιμήσεως των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον. Συναφώς, η οδηγία 85/337 αντιτίθεται ήδη, αυτή καθαυτή, σε μια διάταξη τέτοιας φύσεως, και τούτο διότι η έννομη συνέπεια μιας τέτοιας διατάξεως είναι να απαλλάσσονται οι αρμόδιες αρχές από την υποχρέωση να λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι ένα σχέδιο, κατά την έννοια της οδηγίας αυτής, υλοποιήθηκε χωρίς οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του να έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκτιμήσεως, καθώς και από την υποχρέωση να μεριμνούν ώστε να διενεργηθεί μια τέτοια εκτίμηση, όταν εργασίες ή επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον που σχετίζονται με το σχέδιο αυτό χρήζουν μεταγενέστερης άδειας.

   (βλ. σκέψεις 43, 44, 49 και διατακτ.)

5.  Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να αποκαταστήσουν κάθε ζημία προκληθείσα από την παράλειψη εκτιμήσεως των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Προς τούτο, οι αρμόδιες εθνικές αρχές οφείλουν να λάβουν όλα τα γενικά ή ειδικά μέτρα προκειμένου να θεραπεύσουν μια τέτοια παράλειψη.

   Συναφώς, μολονότι οι προϋποθέσεις ασκήσεως μιας τέτοιας αγωγής αποζημιώσεως, ιδίως δε αυτές που αφορούν το ζήτημα αν κάθε παράνομη ενέργεια πρέπει να θεωρηθεί ως τελεσθείσα υπαιτίως καθώς και αυτές που αφορούν τη στοιχειοθέτηση της αιτιώδους συνάφειας, εμπίπτουν, ελλείψει διατάξεως του δικαίου της Ένωσης, στο εθνικό δίκαιο, και μολονότι μια τέτοια αγωγή μπορεί να ασκείται μόνον εντός προκαθορισμένης προθεσμίας, υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας, γεγονός παραμένει ότι η αγωγή αυτή πρέπει να μπορεί, δυνάμει της αρχής της αποτελεσματικότητας, να ασκείται υπό εύλογες προϋποθέσεις. Εξ αυτών προκύπτει ότι, αν εθνική διάταξη παρεμποδίζει, μετά την παρέλευση ορισμένης προθεσμίας, την άσκηση κάθε αγωγής αποζημιώσεως λόγω παραβάσεως της υποχρεώσεως διενέργειας εκτιμήσεως περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία προβλέπεται από το άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας 85/337, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11, ακόμη και όταν δεν έχει παρέλθει η προθεσμία που το εθνικό δίκαιο τάσσει για την αγωγή αποζημιώσεως, η εν λόγω εθνική διάταξη θα ήταν, για τον λόγο αυτόν, ασύμβατη με το δίκαιο της Ένωσης.

   (βλ. σκέψεις 45-48)