Υπόθεση C‑191/15

Verein für Konsumenteninformation

κατά

Amazon EU Sàrl

(αίτηση του Oberster Gerichtshof

για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Προδικαστική παραπομπή — Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Κανονισμοί (ΕΚ) 864/2007 και (EK) 593/2008 — Προστασία των καταναλωτών — Οδηγία 93/13/ΕΟΚ — Προστασία δεδομένων — Οδηγία 95/46/ΕΚ — Συμβάσεις διαδικτυακής πωλήσεως που συνάπτονται με καταναλωτές οι οποίοι κατοικούν σε άλλα κράτη μέλη — Καταχρηστικές ρήτρες — Γενικοί όροι που περιλαμβάνουν ρήτρα επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου η οποία ορίζει ως εφαρμοστέο το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο εδρεύει η εταιρία — Καθορισμός του εφαρμοστέου δικαίου για την αξιολόγηση της καταχρηστικότητας των ρητρών των εν λόγω γενικών όρων στο πλαίσιο αγωγής παραλείψεως — Καθορισμός του δικαίου που διέπει την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των καταναλωτών»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 28ης Ιουλίου 2016

1. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές – Κανονισμός 593/2008 – Εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές – Κανονισμός 864/2007 – Αγωγή παραλείψεως για χρήση καταχρηστικών ρητρών σε συμβάσεις πωλήσεως που συνάπτονται στο πλαίσιο ηλεκτρονικού εμπορίου με καταναλωτές που κατοικούν σε άλλα κράτη μέλη από αυτό του επαγγελματία – Εφαρμοστέο δίκαιο

   (Κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 864/2007, άρθρα 1 § 3 και 6 § 1, και 593/2008, άρθρα 1 § 3 και 6 § 2· οδηγία 2009/22 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· οδηγία 93/13 του Συμβουλίου, άρθρο 8)

2. Προστασία των καταναλωτών – Καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές – Οδηγία 93/13 – Καταχρηστική ρήτρα κατά την έννοια του άρθρου 3 – Έννοια – Ρήτρα συμβάσεως πωλήσεως που συνάπτεται στο πλαίσιο ηλεκτρονικού εμπορίου η οποία έχει συνταχθεί κατά τρόπον ώστε να δημιουργεί στον καταναλωτή εσφαλμένη εντύπωση ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο στη σύμβαση – Εμπίπτει – Εκτίμηση περί του καταχρηστικού χαρακτήρα εκ μέρους του εθνικού δικαστηρίου – Κριτήρια

   (Κανονισμός 593/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 2· οδηγία 93/13 του Συμβουλίου, άρθρο 3 § 1)

3. Προσέγγιση των νομοθεσιών – Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα – Οδηγία 95/46 – Εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο – Επεξεργασία που πραγματοποιείται από επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου που κατευθύνει τις δραστηριότητές της προς άλλο κράτος μέλος – Εφαρμογή του δικαίου του εν λόγω κράτους μέλους – Προϋπόθεση

   (Οδηγία 95/46 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1, στοιχείο αʹ)

1.  Ο κανονισμός 593/2008, για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές (Ρώμη Ι) και ο κανονισμός 864/2007, για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές (Ρώμη ΙΙ), έχουν την έννοια, με την επιφύλαξη του άρθρου 1, παράγραφος 3, καθενός από τους κανονισμούς αυτούς, ότι το εφαρμοστέο δίκαιο σε αγωγή παραλείψεως, κατά την έννοια της οδηγίας 2009/22, περί των αγωγών παραλείψεως στον τομέα της προστασίας των συμφερόντων των καταναλωτών, κατά της χρήσεως φερόμενων ως παράνομων συμβατικών ρητρών από επιχείρηση εγκατεστημένη σε κράτος μέλος η οποία στο πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου συνάπτει συμβάσεις με καταναλωτές εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη, και ιδίως στο κράτος του δικάζοντος δικαστή, πρέπει να καθορίζεται βάσει του άρθρου 6, παράγραφος 1, του κανονισμού Ρώμη ΙΙ, ενώ το εφαρμοστέο δίκαιο για την αξιολόγηση συγκεκριμένης συμβατικής ρήτρας πρέπει πάντα να καθορίζεται κατ’ εφαρμογήν του κανονισμού Ρώμη Ι, είτε πρόκειται για ατομική αγωγή είτε για συλλογική αγωγή.

   Κατά την αξιολόγηση, πάντως, της καταχρηστικότητας συγκεκριμένης συμβατικής ρήτρας στο πλαίσιο αγωγής παραλείψεως, από το άρθρο 6, παράγραφος 2, του κανονισμού Ρώμη Ι προκύπτει ότι η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου δεν μπορεί να θίξει την εφαρμογή των διατάξεων αμέσου εφαρμογής του δικαίου της χώρας στη οποία κατοικούν οι καταναλωτές τα συμφέροντα των οποίων προστατεύονται με τη συγκεκριμένη αγωγή. Οι διατάξεις αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν τις διατάξεις που μεταφέρουν στο εθνικό δίκαιο την οδηγία 93/13, σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές, στον βαθμό που διασφαλίζουν, σύμφωνα με το άρθρο 8 της οδηγίας αυτής, υψηλότερο επίπεδο προστασίας του καταναλωτή.

   (βλ. σκέψεις 59, 60, διατακτ. 1)

2.  Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 93/13, σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές, έχει την έννοια ότι ρήτρα που περιλαμβάνεται στους γενικούς όρους πωλήσεως επαγγελματία η οποία δεν αποτέλεσε αντικείμενο ατομικής διαπραγματεύσεως και κατά την οποία η σύμβαση που συνάπτεται με καταναλωτή στο πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους της έδρας του εν λόγω επαγγελματία είναι καταχρηστική, εφόσον δημιουργεί στον καταναλωτή την εσφαλμένη εντύπωση ότι στη σύμβαση έχει εφαρμογή μόνο το δίκαιο του συγκεκριμένου κράτους μέλους, χωρίς να τον πληροφορεί για το γεγονός ότι, με βάση το άρθρο 6, παράγραφος 2, του κανονισμού 593/2008, για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές (Ρώμη Ι), ο καταναλωτής έχει επίσης το δικαίωμα να επικαλεστεί την προστασία την οποία του διασφαλίζουν οι αναγκαστικού χαρακτήρα διατάξεις του δικαίου που θα είχε εφαρμογή ελλείψει της εν λόγω ρήτρας, πράγμα που εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει, βάσει του συνόλου των κρίσιμων περιστάσεων.

   (βλ. σκέψη 71, διατακτ. 2)

3.  Το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 95/46, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, έχει την έννοια ότι η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους προς το οποίο η επιχείρηση αυτή κατευθύνει τις δραστηριότητές της, εφόσον αποδεικνύεται ότι η εν λόγω επιχείρηση προβαίνει στην επεξεργασία των επίμαχων δεδομένων στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων εγκαταστάσεως ευρισκόμενης στο συγκεκριμένο κράτος μέλος. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να εκτιμήσει αν συντρέχει τέτοια περίπτωση.

   Συναφώς, μολονότι το γεγονός ότι η επιχείρηση που είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία των δεδομένων δεν διαθέτει ούτε θυγατρική ούτε υποκατάστημα σε κράτος μέλος δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να έχει εγκατάσταση στο κράτος αυτό υπό την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 95/46, εντούτοις δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υφίσταται μια τέτοια εγκατάσταση απλώς και μόνο λόγω του ότι στο κράτος αυτό είναι προσβάσιμος ο ιστότοπος της επίμαχης επιχειρήσεως. Αυτό που πρέπει να αξιολογηθεί είναι τόσο ο βαθμός μονιμότητας της εγκαταστάσεως όσο και ο πραγματικός χαρακτήρας της ασκήσεως των δραστηριοτήτων εντός του εν λόγω κράτους μέλους.

   (βλ. σκέψεις 76, 77, 81, διατακτ. 3)