Υπόθεση C‑350/12 P

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

κατά

Sophie in ’t Veld

«Αίτηση αναιρέσεως — Πρόσβαση στα έγγραφα των οργάνων — Κανονισμός (ΕΚ) 1049/2001 — Άρθρο 4, παράγραφοι 1, στοιχείο αʹ, τρίτη περίπτωση, 2, δεύτερη περίπτωση, και 6 — Γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του Συμβουλίου σχετικά με την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη διεθνούς συμφωνίας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις — Προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων — Εν μέρει απορριπτική απόφαση επί της αιτήσεως για πρόσβαση»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα) της 3ης Ιουλίου 2014

1. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα – Κανονισμός 1049/2001 – Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Αυστηρή ερμηνεία και εφαρμογή – Άρνηση στηριζόμενη σε περισσότερες εξαιρέσεις – Επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 4 και 11 και άρθρα 1 και 4)

2. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα – Κανονισμός 1049/2001 – Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Περιεχόμενο

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 1 και άρθρο 4 § 1, στοιχείο αʹ)

3. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα – Κανονισμός 1049/2001 – Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Προστασία της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων – Υποχρέωση σταθμίσεως των συμφερόντων που διακυβεύονται – Περιεχόμενό της όσον αφορά τα έγγραφα τα οποία αποτελούν τη βάση της νομοθετικής διαδικασίας

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 2 και άρθρα 2 § 3, και 4 §§ 2 και 3)

4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα – Κανονισμός 1049/2001 – Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Προστασία του δημοσίου συμφέροντος – Δικαστικός έλεγχος – Περιεχόμενο – Όρια

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1, στοιχείο αʹ)

5. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα – Κανονισμός 1049/2001 – Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα – Προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων – Υποχρέωση του θεσμικού οργάνου να εξετάσει αν η σχετική πράξη συνιστά όντως νομική γνωμοδότηση και πόσο πιθανό είναι να θιγεί στη συγκεκριμένη περίπτωση η προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων, καθώς και να ελέγξει αν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί τη δημοσιοποίηση

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, δεύτερη περίπτωση)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 46-48, 100)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 51, 52, 64)

3.  Το θεσμικό όργανο οφείλει, όταν εφαρμόζει κάποια από τις εξαιρέσεις του άρθρου 4, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, να σταθμίζει το ειδικό συμφέρον που πρέπει να προστατευθεί μέσω της μη γνωστοποιήσεως του περιεχομένου του οικείου εγγράφου με το γενικό συμφέρον να επιτραπεί η πρόσβαση στο συγκεκριμένο έγγραφο, ιδίως υπό το πρίσμα των πλεονεκτημάτων τα οποία απορρέουν, όπως επισημαίνεται και στην αιτιολογική σκέψη 2 του κανονισμού 1049/2001, από την αυξημένη διαφάνεια και συνίστανται στην καλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων, καθώς και στη μεγαλύτερη νομιμότητα, αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητα της διοικήσεως έναντι των πολιτών σε ένα δημοκρατικό σύστημα, δεδομένου ότι τα ζητήματα αυτά έχουν όλως ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις όπου το θεσμικό όργανο ενεργεί υπό την ιδιότητα του νομοθέτη.

   Η μη νομοθετική δραστηριότητα των θεσμικών οργάνων εμπίπτει κανονικά στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001, καθόσον στο άρθρο 2, παράγραφος 3, του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζεται ότι αυτός έχει εφαρμογή ως προς όλα τα έγγραφα εις χείρας των θεσμικών οργάνων, ήτοι στα έγγραφα που είτε καταρτίζονται από αυτά είτε περιέρχονται σε αυτά και βρίσκονται στην κατοχή τους, ανεξαρτήτως του τομέα δραστηριότητας της Ένωσης τον οποίο αφορούν.

   (βλ. σκέψεις 53, 106, 107)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 63)

5.  Όσον αφορά την προβλεπόμενη στο άρθρο 4, παράγραφος 2, δεύτερη περίπτωση, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, εξαίρεση σχετικά με τις νομικές γνωμοδοτήσεις, η εξέταση την οποία οφείλει να πραγματοποιεί το οικείο θεσμικό όργανο όταν του ζητείται να δημοσιοποιήσει έγγραφο πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται σε τρία στάδια, που αντιστοιχούν στα τρία κριτήρια της διατάξεως αυτής.

   Έτσι, το θεσμικό όργανο πρέπει σε πρώτο στάδιο να βεβαιωθεί ότι το έγγραφο του οποίου ζητείται η δημοσιοποίηση περιέχει όντως νομική γνωμοδότηση. Σε δεύτερο στάδιο, οφείλει να εξετάσει αν η δημοσιοποίηση εκείνων των τμημάτων του επίμαχου εγγράφου που έχει διαπιστωθεί ότι αφορούν νομικές γνωμοδοτήσεις θα έθιγε την προστασία της οποίας πρέπει να απολαύουν οι τελευταίες, υπό την έννοια ότι θα έβλαπτε το δικό του συμφέρον να ζητεί και να λαμβάνει ειλικρινείς, αντικειμενικές και πλήρεις νομικές γνωμοδοτήσεις. Ο κίνδυνος προσβολής του συμφέροντος αυτού πρέπει, προκειμένου να μπορεί να γίνει επίκλησή του, να είναι ευλόγως προβλέψιμος και όχι αμιγώς υποθετικός. Σε τρίτο και τελευταίο στάδιο, το θεσμικό όργανο, εφόσον εκτιμά ότι η δημοσιοποίηση του εγγράφου θα έθιγε την προστασία της οποίας πρέπει να τυγχάνουν οι νομικές γνωμοδοτήσεις, όπως αυτή οριοθετήθηκε αμέσως παραπάνω, οφείλει να ελέγξει ότι δεν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί τη δημοσιοποίηση, ανεξαρτήτως του ότι θίγεται η δική του ικανότητα να ζητεί και να λαμβάνει ειλικρινείς, αντικειμενικές και πλήρεις νομικές γνωμοδοτήσεις.

   (βλ. σκέψεις 95, 96)

Υπόθεση C‑350/12 P

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

κατά

Sophie in ’t Veld

«Αίτηση αναιρέσεως — Πρόσβαση στα έγγραφα των οργάνων — Κανονισμός (ΕΚ) 1049/2001 — Άρθρο 4, παράγραφοι 1, στοιχείο αʹ, τρίτη περίπτωση, 2, δεύτερη περίπτωση, και 6 — Γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του Συμβουλίου σχετικά με την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη διεθνούς συμφωνίας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις — Προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων — Εν μέρει απορριπτική απόφαση επί της αιτήσεως για πρόσβαση»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα) της 3ης Ιουλίου 2014

1. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Αυστηρή ερμηνεία και εφαρμογή — Άρνηση στηριζόμενη σε περισσότερες εξαιρέσεις — Επιτρέπεται

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογικές σκέψεις 4 και 11 και άρθρα 1 και 4)

2. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 1 και άρθρο 4 § 1, στοιχείο αʹ)

3. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων — Υποχρέωση σταθμίσεως των συμφερόντων που διακυβεύονται — Περιεχόμενό της όσον αφορά τα έγγραφα τα οποία αποτελούν τη βάση της νομοθετικής διαδικασίας

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 2 και άρθρα 2 § 3, και 4 §§ 2 και 3)

4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος — Δικαστικός έλεγχος — Περιεχόμενο — Όρια

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1, στοιχείο αʹ)

5. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Κανονισμός 1049/2001 — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων — Υποχρέωση του θεσμικού οργάνου να εξετάσει αν η σχετική πράξη συνιστά όντως νομική γνωμοδότηση και πόσο πιθανό είναι να θιγεί στη συγκεκριμένη περίπτωση η προστασία των νομικών γνωμοδοτήσεων, καθώς και να ελέγξει αν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί τη δημοσιοποίηση

   (Κανονισμός 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 2, δεύτερη περίπτωση)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 46-48, 100)

2.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 51, 52, 64)

3.  Το θεσμικό όργανο οφείλει, όταν εφαρμόζει κάποια από τις εξαιρέσεις του άρθρου 4, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, να σταθμίζει το ειδικό συμφέρον που πρέπει να προστατευθεί μέσω της μη γνωστοποιήσεως του περιεχομένου του οικείου εγγράφου με το γενικό συμφέρον να επιτραπεί η πρόσβαση στο συγκεκριμένο έγγραφο, ιδίως υπό το πρίσμα των πλεονεκτημάτων τα οποία απορρέουν, όπως επισημαίνεται και στην αιτιολογική σκέψη 2 του κανονισμού 1049/2001, από την αυξημένη διαφάνεια και συνίστανται στην καλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων, καθώς και στη μεγαλύτερη νομιμότητα, αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητα της διοικήσεως έναντι των πολιτών σε ένα δημοκρατικό σύστημα, δεδομένου ότι τα ζητήματα αυτά έχουν όλως ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις όπου το θεσμικό όργανο ενεργεί υπό την ιδιότητα του νομοθέτη.

   Η μη νομοθετική δραστηριότητα των θεσμικών οργάνων εμπίπτει κανονικά στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001, καθόσον στο άρθρο 2, παράγραφος 3, του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζεται ότι αυτός έχει εφαρμογή ως προς όλα τα έγγραφα εις χείρας των θεσμικών οργάνων, ήτοι στα έγγραφα που είτε καταρτίζονται από αυτά είτε περιέρχονται σε αυτά και βρίσκονται στην κατοχή τους, ανεξαρτήτως του τομέα δραστηριότητας της Ένωσης τον οποίο αφορούν.

   (βλ. σκέψεις 53, 106, 107)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψη 63)

5.  Όσον αφορά την προβλεπόμενη στο άρθρο 4, παράγραφος 2, δεύτερη περίπτωση, του κανονισμού 1049/2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, εξαίρεση σχετικά με τις νομικές γνωμοδοτήσεις, η εξέταση την οποία οφείλει να πραγματοποιεί το οικείο θεσμικό όργανο όταν του ζητείται να δημοσιοποιήσει έγγραφο πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται σε τρία στάδια, που αντιστοιχούν στα τρία κριτήρια της διατάξεως αυτής.

   Έτσι, το θεσμικό όργανο πρέπει σε πρώτο στάδιο να βεβαιωθεί ότι το έγγραφο του οποίου ζητείται η δημοσιοποίηση περιέχει όντως νομική γνωμοδότηση. Σε δεύτερο στάδιο, οφείλει να εξετάσει αν η δημοσιοποίηση εκείνων των τμημάτων του επίμαχου εγγράφου που έχει διαπιστωθεί ότι αφορούν νομικές γνωμοδοτήσεις θα έθιγε την προστασία της οποίας πρέπει να απολαύουν οι τελευταίες, υπό την έννοια ότι θα έβλαπτε το δικό του συμφέρον να ζητεί και να λαμβάνει ειλικρινείς, αντικειμενικές και πλήρεις νομικές γνωμοδοτήσεις. Ο κίνδυνος προσβολής του συμφέροντος αυτού πρέπει, προκειμένου να μπορεί να γίνει επίκλησή του, να είναι ευλόγως προβλέψιμος και όχι αμιγώς υποθετικός. Σε τρίτο και τελευταίο στάδιο, το θεσμικό όργανο, εφόσον εκτιμά ότι η δημοσιοποίηση του εγγράφου θα έθιγε την προστασία της οποίας πρέπει να τυγχάνουν οι νομικές γνωμοδοτήσεις, όπως αυτή οριοθετήθηκε αμέσως παραπάνω, οφείλει να ελέγξει ότι δεν υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί τη δημοσιοποίηση, ανεξαρτήτως του ότι θίγεται η δική του ικανότητα να ζητεί και να λαμβάνει ειλικρινείς, αντικειμενικές και πλήρεις νομικές γνωμοδοτήσεις.

   (βλ. σκέψεις 95, 96)