Υπόθεση C‑546/11

Dansk Jurist- og Økonomforbund

κατά

Indenrigs- og Sundhedsministeriet

(αίτηση του Højesteret για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία — Απαγόρευση των δυσμενών διακρίσεων λόγω ηλικίας — Οδηγία 2000/78/ΕΚ — Άρθρο 6, παράγραφοι 1 και 2 — Μη καταβολή μισθού εφεδρείας στους δημοσίους υπαλλήλους που συμπλήρωσαν την ηλικία των 65 ετών και πληρούν τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση συντάξεως γήρατος»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 26ης Σεπτεμβρίου 2013

1. Κοινωνική πολιτική – Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία – Οδηγία 2000/78 – Πεδίο εφαρμογής – Μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους – Τρέχον όφελος σε χρήμα, το οποίο καταβάλλεται από τον εργοδότη στους δημόσιους υπαλλήλους λόγω της απασχόλησής τους – Εμπίπτει

   (Άρθρο 157 § 2 ΣΛΕΕ· Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 13 και άρθρα 3 §§ 1,στοιχείο γʹ, και 3)

2. Κοινωνική πολιτική – Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία – Οδηγία 2000/78 – Απαγόρευση διακρίσεως λόγω ηλικίας – Εξαίρεση – Επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης που καθορίζουν την ηλικία για την ένταξη ή την αποδοχή σε παροχές συνταξιοδοτήσεως ή αναπηρίας – Περιεχόμενο – Μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους – Δεν περιλαμβάνεται

   (Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 2)

3. Κοινωνική πολιτική – Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία – Οδηγία 2000/78 – Απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ηλικίας – Εθνική ρύθμιση που αποκλείει τους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα από τον μισθό εφεδρείας που προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεώς τους εργασίας – Δικαιολόγηση αντλούμενη από την επιδίωξη θεμιτών σκοπών – Επιτρέπεται – Αναλογικότητα – Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, άρθρα 2 § 1 και 6 § 1)

1.  Η οδηγία 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχει την έννοια ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της, λαμβανομένου υπόψη του άρθρου 3, παράγραφοι 1, στοιχείο γʹ, και 3, της οδηγίας αυτής, σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη της 13, οι αμοιβές κατά την έννοια του άρθρου 157, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ. Ο μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους, αποτελούμενος από ένα τρέχον όφελος σε χρήμα το οποίο καταβάλλεται από τον εργοδότη στον δημόσιο υπάλληλο λόγω της απασχόλησής του, συνιστά, επομένως, αμοιβή κατά την έννοια του άρθρου 157, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ και εμπίπτει, ως εκ τούτου, στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2000/78.

   (βλ. σκέψεις 25, 27, 29, 30, 44)

2.  Το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχει την έννοια ότι έχει εφαρμογή μόνο σε σχέση με επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφαλίσεως τα οποία αφορούν παροχές συνταξιοδοτήσεως ή αναπηρίας.

   Συγκεκριμένα, εφόσον η διάταξη αυτή επιτρέπει στα κράτη μέλη να προβλέπουν εξαίρεση από την αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας, η διάταξη αυτή πρέπει να ερμηνευθεί συσταλτικά. Από το γράμμα του άρθρου 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, καθώς και από τη γενική οικονομία της και τον σκοπό της, συνάγεται ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις που απαριθμούνται στην οδηγία περιοριστικά.

   Εφόσον ο μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους δεν συνιστά ούτε παροχή συνταξιοδοτήσεως ούτε παροχή αναπηρίας κατά την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, η εν λόγω διάταξη δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μια τέτοια παροχή.

   (βλ. σκέψεις 39-41, 43-45, διατακτ. 1)

3.  Τα άρθρα 2 και 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχουν την έννοια ότι αντίκεινται σε εθνική ρύθμιση δυνάμει της οποίας οι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν συμπληρώσει το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση δεν μπορούν, εξαιτίας αυτού και μόνο του γεγονότος, να λάβουν τον μισθό εφεδρείας που προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεώς τους εργασίας.

   Βεβαίως, ο σκοπός που συνίσταται στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και στη διασφάλιση της προστασίας τους σε περίπτωση καταργήσεως της θέσεώς τους, περιορίζοντας ταυτόχρονα τον μισθό εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που πρέπει να προστατευθούν και τηρούν την υποχρέωσή τους να παραμείνουν διαθέσιμοι, εμπίπτει στην κατηγορία των θεμιτών σκοπών της πολιτικής στον τομέα της απασχόλησης και της αγοράς εργασίας, κατά την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78. Εξάλλου, η χορήγηση του μισθού εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδοτήσεως δεν συνιστά ανακολουθία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο από τον νομοθέτη σκοπό ούτε είναι προδήλως απρόσφορη για την επίτευξη των αναφερόμενων θεμιτών σκοπών. Ωστόσο, εθνική ρύθμιση που αποκλείει αυτομάτως από τον μισθό εφεδρείας τους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, και οι οποίοι, επομένως, θα λάβουν πράγματι σύνταξη, καθώς και εκείνους που επιθυμούν να συνεχίσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στη δημόσια διοίκηση και μετά τη συμπλήρωση των 65 ετών, απλώς και μόνον επειδή οι εν λόγω δημόσιοι υπάλληλοι θα μπορούσαν, λόγω ιδίως της ηλικίας τους, να λάβουν μία τέτοια σύνταξη, υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών. Συγκεκριμένα, το μέτρο αυτό μπορεί να υποχρεώσει αυτούς που επιθυμούν να παραμείνουν στην αγορά εργασίας να αποδεχθούν σύνταξη γήρατος χαμηλότερη από εκείνη την οποία θα μπορούσαν να αξιώσουν εάν παρέμεναν επαγγελματικώς ενεργοί μέχρι μια πιο προχωρημένη ηλικία.

   Επιπλέον, οι θεμιτοί σκοποί που επιδιώκει η ρύθμιση αυτή μπορούν ενδεχομένως να επιτευχθούν και με λιγότερο επαχθή, αλλά εξίσου πρόσφορα, μέσα. Έτσι, διατάξεις που θα περιόριζαν τον μισθό εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που παραιτούνται προσωρινά από τη σύνταξη γήρατος προκειμένου να συνεχίσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, προβλέποντας, στις περιπτώσεις που οι εν λόγω υπάλληλοι αρνηθούν να αναλάβουν κατάλληλη εναλλακτική θέση εργασίας, κυρώσεις αν υπάρξουν καταχρήσεις, θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την καταβολή του μισθού αυτού μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που είναι πράγματι πρόθυμοι να εργαστούν σε εναλλακτική θέση εργασίας.

   (Βλ. σκέψεις 51, 58, 66, 67, 69, 72, 74, διατακτ. 2)

Υπόθεση C‑546/11

Dansk Jurist- og Økonomforbund

κατά

Indenrigs- og Sundhedsministeriet

(αίτηση του Højesteret για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία — Απαγόρευση των δυσμενών διακρίσεων λόγω ηλικίας — Οδηγία 2000/78/ΕΚ — Άρθρο 6, παράγραφοι 1 και 2 — Μη καταβολή μισθού εφεδρείας στους δημοσίους υπαλλήλους που συμπλήρωσαν την ηλικία των 65 ετών και πληρούν τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση συντάξεως γήρατος»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 26ης Σεπτεμβρίου 2013

1. Κοινωνική πολιτική — Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία — Οδηγία 2000/78 — Πεδίο εφαρμογής — Μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους — Τρέχον όφελος σε χρήμα, το οποίο καταβάλλεται από τον εργοδότη στους δημόσιους υπαλλήλους λόγω της απασχόλησής τους — Εμπίπτει

   (Άρθρο 157 § 2 ΣΛΕΕ· Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 13 και άρθρα 3 §§ 1,στοιχείο γʹ, και 3)

2. Κοινωνική πολιτική — Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία — Οδηγία 2000/78 — Απαγόρευση διακρίσεως λόγω ηλικίας — Εξαίρεση — Επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης που καθορίζουν την ηλικία για την ένταξη ή την αποδοχή σε παροχές συνταξιοδοτήσεως ή αναπηρίας — Περιεχόμενο — Μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους — Δεν περιλαμβάνεται

   (Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, άρθρο 6 § 2)

3. Κοινωνική πολιτική — Ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία — Οδηγία 2000/78 — Απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ηλικίας — Εθνική ρύθμιση που αποκλείει τους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα από τον μισθό εφεδρείας που προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεώς τους εργασίας — Δικαιολόγηση αντλούμενη από την επιδίωξη θεμιτών σκοπών — Επιτρέπεται — Αναλογικότητα — Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 2000/78 του Συμβουλίου, άρθρα 2 § 1 και 6 § 1)

1.  Η οδηγία 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχει την έννοια ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της, λαμβανομένου υπόψη του άρθρου 3, παράγραφοι 1, στοιχείο γʹ, και 3, της οδηγίας αυτής, σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη της 13, οι αμοιβές κατά την έννοια του άρθρου 157, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ. Ο μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους, αποτελούμενος από ένα τρέχον όφελος σε χρήμα το οποίο καταβάλλεται από τον εργοδότη στον δημόσιο υπάλληλο λόγω της απασχόλησής του, συνιστά, επομένως, αμοιβή κατά την έννοια του άρθρου 157, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ και εμπίπτει, ως εκ τούτου, στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2000/78.

   (βλ. σκέψεις 25, 27, 29, 30, 44)

2.  Το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχει την έννοια ότι έχει εφαρμογή μόνο σε σχέση με επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφαλίσεως τα οποία αφορούν παροχές συνταξιοδοτήσεως ή αναπηρίας.

   Συγκεκριμένα, εφόσον η διάταξη αυτή επιτρέπει στα κράτη μέλη να προβλέπουν εξαίρεση από την αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ηλικίας, η διάταξη αυτή πρέπει να ερμηνευθεί συσταλτικά. Από το γράμμα του άρθρου 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, καθώς και από τη γενική οικονομία της και τον σκοπό της, συνάγεται ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις που απαριθμούνται στην οδηγία περιοριστικά.

   Εφόσον ο μισθός εφεδρείας που παρέχεται στους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεως εργασίας τους δεν συνιστά ούτε παροχή συνταξιοδοτήσεως ούτε παροχή αναπηρίας κατά την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/78, η εν λόγω διάταξη δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μια τέτοια παροχή.

   (βλ. σκέψεις 39-41, 43-45, διατακτ. 1)

3.  Τα άρθρα 2 και 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, έχουν την έννοια ότι αντίκεινται σε εθνική ρύθμιση δυνάμει της οποίας οι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν συμπληρώσει το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση δεν μπορούν, εξαιτίας αυτού και μόνο του γεγονότος, να λάβουν τον μισθό εφεδρείας που προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους που απολύθηκαν λόγω καταργήσεως της θέσεώς τους εργασίας.

   Βεβαίως, ο σκοπός που συνίσταται στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και στη διασφάλιση της προστασίας τους σε περίπτωση καταργήσεως της θέσεώς τους, περιορίζοντας ταυτόχρονα τον μισθό εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που πρέπει να προστατευθούν και τηρούν την υποχρέωσή τους να παραμείνουν διαθέσιμοι, εμπίπτει στην κατηγορία των θεμιτών σκοπών της πολιτικής στον τομέα της απασχόλησης και της αγοράς εργασίας, κατά την έννοια του άρθρου 6, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/78. Εξάλλου, η χορήγηση του μισθού εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδοτήσεως δεν συνιστά ανακολουθία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο από τον νομοθέτη σκοπό ούτε είναι προδήλως απρόσφορη για την επίτευξη των αναφερόμενων θεμιτών σκοπών. Ωστόσο, εθνική ρύθμιση που αποκλείει αυτομάτως από τον μισθό εφεδρείας τους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, και οι οποίοι, επομένως, θα λάβουν πράγματι σύνταξη, καθώς και εκείνους που επιθυμούν να συνεχίσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στη δημόσια διοίκηση και μετά τη συμπλήρωση των 65 ετών, απλώς και μόνον επειδή οι εν λόγω δημόσιοι υπάλληλοι θα μπορούσαν, λόγω ιδίως της ηλικίας τους, να λάβουν μία τέτοια σύνταξη, υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών. Συγκεκριμένα, το μέτρο αυτό μπορεί να υποχρεώσει αυτούς που επιθυμούν να παραμείνουν στην αγορά εργασίας να αποδεχθούν σύνταξη γήρατος χαμηλότερη από εκείνη την οποία θα μπορούσαν να αξιώσουν εάν παρέμεναν επαγγελματικώς ενεργοί μέχρι μια πιο προχωρημένη ηλικία.

   Επιπλέον, οι θεμιτοί σκοποί που επιδιώκει η ρύθμιση αυτή μπορούν ενδεχομένως να επιτευχθούν και με λιγότερο επαχθή, αλλά εξίσου πρόσφορα, μέσα. Έτσι, διατάξεις που θα περιόριζαν τον μισθό εφεδρείας μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που παραιτούνται προσωρινά από τη σύνταξη γήρατος προκειμένου να συνεχίσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, προβλέποντας, στις περιπτώσεις που οι εν λόγω υπάλληλοι αρνηθούν να αναλάβουν κατάλληλη εναλλακτική θέση εργασίας, κυρώσεις αν υπάρξουν καταχρήσεις, θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την καταβολή του μισθού αυτού μόνο στους δημοσίους υπαλλήλους που είναι πράγματι πρόθυμοι να εργαστούν σε εναλλακτική θέση εργασίας.

   (Βλ. σκέψεις 51, 58, 66, 67, 69, 72, 74, διατακτ. 2)