Υπόθεση C-249/11

Hristo Byankov

κατά

Glaven sekretar na Ministerstvo na vatreshnite raboti

(αίτηση του Administrativen sad Sofia-grad για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38/ΕΚ — Άρθρο 27 — Διοικητικό μέτρο απαγόρευσης εξόδου από την εθνική επικράτεια λόγω της μη εξόφλησης οφειλής έναντι νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου — Αρχή της ασφάλειας δικαίου σε σχέση με διοικητικές πράξεις οι οποίες έχουν καταστεί οριστικές ή απρόσβλητες — Αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 4ης Οκτωβρίου 2012

1. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Δικαίωμα εισόδου στην επικράτεια και εξόδου από αυτή – Πεδίο εφαρμογής

   (Άρθρα 20 ΣΛΕΕ και 21 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1)

2. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης ή δημόσιας ασφάλειας – Εθνική ρύθμιση που επιτρέπει τον περιορισμό του δικαιώματος υπηκόου κράτους μέλους να κυκλοφορεί ελεύθερα εντός της Ένωσης λόγω των ιδιωτικών χρεών του – Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 27)

3. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας – Δικονομικές εγγυήσεις – Πεδίο εφαρμογής

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 31)

4. Προδικαστικά ερωτήματα – Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου – Προσδιορισμός των κρίσιμων στοιχείων του δικαίου της Ένωσης – Αναδιατύπωση των ερωτημάτων

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

5. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας – Διαχρονικά αποτελέσματα της απαγόρευσης εισόδου ή εξόδου από την επικράτεια – Δικαίωμα για επανεξέταση του μέτρου – Πεδίο εφαρμογής

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 32)

6. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Υποχρέωση ειλικρινούς συνεργασίας – Αρχή της αποτελεσματικότητας – Μέτρο απαγόρευσης εξόδου από την επικράτεια που δεν έχει προσβληθεί με ένδικη προσφυγή και έχει καταστεί οριστικό – Εθνική ρύθμιση που επιβάλλει αυστηρές προϋποθέσεις για την επανάληψη της διοικητικής διαδικασίας που κατέληξε στην έκδοση τέτοιας απόφασης που είναι προδήλως αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης – Δεν επιτρέπεται

   (Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρο 21 ΣΛΕΕ)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 30-32)

2.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι απαγορεύει την εφαρμογή διάταξης του εθνικού δικαίου που προβλέπει την επιβολή περιορισμού στο δικαίωμα υπηκόου κράτους μέλους να κυκλοφορεί ελεύθερα εντός της Ένωσης για τον λόγο και μόνο ότι ο υπήκοος αυτός έχει έναντι ενός νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου οφειλή της οποίας το ύψος υπερβαίνει ορισμένο όριο, προβλεπόμενο από τον νόμο, και για την οποία δεν έχει συσταθεί καμία ασφάλεια.

   Ακόμη και αν υποτεθεί ότι μπορεί όντως να γίνει δεκτό ότι ο σκοπός προστασίας των δανειστών, τον οποίο επιδιώκει η ρύθμιση αυτή, στηρίζεται κατά κάποιο τρόπο σε μια αντίληψη περί προστασίας της δημόσιας τάξης, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να επιδιώκει η απαγόρευση εξόδου από την επικράτεια που επιβάλλεται κατ’ εφαρμογή της ρύθμισης αυτής σκοπό οικονομικής μόνο φύσης. Όμως, το άρθρο 27, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, αποκλείει ρητά τη δυνατότητα των κρατών μελών να επικαλούνται λόγους δημόσιας τάξης για την εξυπηρέτηση οικονομικών σκοπών.

   Όσον αφορά άλλωστε την αναλογικότητα της ρύθμισης αυτής, στο δίκαιο της Ένωσης υπάρχουν νομικοί κανόνες που προστατεύουν τα δικαιώματα των δανειστών, χωρίς όμως να περιορίζεται κατ’ ανάγκη η ελεύθερη κυκλοφορία του οφειλέτη. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι, αφού με το άρθρο 27, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38 απαγορεύεται η επίκληση εξαιρέσεων για την εξυπηρέτηση οικονομικών σκοπών, η έννομη τάξη της Ένωσης δεν προβλέπει επίπεδο προστασίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας των τρίτων, εν προκειμένω των δανειστών, που να είναι τουλάχιστον ισοδύναμο με το επίπεδο που προβλέπει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών.

   (βλ. σκέψεις 39, 45, 46, 48, διατακτ. 1)

3.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 53-56)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 57, 58)

5.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 67, 68)

6.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι αντιβαίνει στο δίκαιο αυτό η νομοθεσία κράτους μέλους κατά την οποία η επανάληψη της διοικητικής διαδικασίας που κατέληξε στην επιβολή απαγόρευσης εξόδου από την επικράτεια, η οποία έχει καταστεί οριστική χωρίς να έχει προσβληθεί με ένδικη προσφυγή, είναι δυνατή, σε περίπτωση που η απαγόρευση αυτή είναι προδήλως αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης, μόνο αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που απαριθμεί περιοριστικά η νομοθεσία αυτή, και μάλιστα παρά το γεγονός ότι η απαγόρευση αυτή εξακολουθεί να παράγει έννομα αποτελέσματα έναντι του αποδέκτη της.

   Η εθνική αυτή νομοθεσία, η οποία δεν προβλέπει περιοδική επανεξέταση, διατηρεί σε ισχύ την απαγόρευση εξόδου από την επικράτεια για απεριόριστη διάρκεια και, ως εκ τούτου, συνεπάγεται τη συνεχή προσβολή του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών, το οποίο διακηρύσσεται στο άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Υπό τις συνθήκες αυτές, η απαγόρευση αυτή αναιρεί την ίδια την ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών, η οποία απορρέει από την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης.

   Εξάλλου, με το άρθρο 32, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, ο νομοθέτης της Ένωσης υποχρέωσε τα κράτη μέλη να προβλέψουν τη δυνατότητα επανεξέτασης των μέτρων απαγόρευσης της εισόδου στο έδαφός τους ή εξόδου από αυτό, ακόμη και όταν τα μέτρα αυτά έχουν ληφθεί νομότυπα σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και ακόμη και όταν έχουν καταστεί απρόσβλητα. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει, κατά μείζονα λόγο, όταν πρόκειται για απαγορεύσεις εισόδου ή εξόδου που δεν έχουν αποφασιστεί νομότυπα σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και αναιρούν την ίδια την ελευθερία που διακηρύσσεται στο άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Στις περιπτώσεις αυτές η ασφάλεια δικαίου δεν απαιτεί οπωσδήποτε να εξακολουθήσει η πράξη που έχει επιβάλει την απαγόρευση αυτή να παράγει έννομα αποτελέσματα για απεριόριστη χρονική διάρκεια.

   Με δεδομένη επίσης τη σημασία που προσδίδει το πρωτογενές δίκαιο στην ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης, η εθνική ρύθμιση που εμποδίζει τους μεν πολίτες της Ένωσης να επικαλούνται το δικαίωμά τους για ελεύθερη κυκλοφορία και ελεύθερη διαμονή, το οποίο τους απονέμει το άρθρο 21 ΣΛΕΕ, κατά των απόλυτων απαγορεύσεων εισόδου στην επικράτεια ή εξόδου από αυτή, οι οποίες έχουν επιβληθεί για απεριόριστη χρονική διάρκεια, τα δε διοικητικά όργανα να συνάγουν τις αναγκαίες συνέπειες από τη νομολογία του Δικαστηρίου που επιβεβαιώνει ότι οι απαγορεύσεις αυτές είναι παράνομες από την άποψη του δικαίου της Ένωσης, δεν είναι εύλογο να θεωρείται δικαιολογημένη με βάση την αρχή της ασφάλειας δικαίου και, επομένως, πρέπει να θεωρείται συναφώς αντίθετη προς την αρχή της αποτελεσματικότητας και προς το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ.

   (βλ. σκέψεις 79-82, διατακτ. 2)

Υπόθεση C-249/11

Hristo Byankov

κατά

Glaven sekretar na Ministerstvo na vatreshnite raboti

(αίτηση του Administrativen sad Sofia-grad για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38/ΕΚ — Άρθρο 27 — Διοικητικό μέτρο απαγόρευσης εξόδου από την εθνική επικράτεια λόγω της μη εξόφλησης οφειλής έναντι νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου — Αρχή της ασφάλειας δικαίου σε σχέση με διοικητικές πράξεις οι οποίες έχουν καταστεί οριστικές ή απρόσβλητες — Αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 4ης Οκτωβρίου 2012

1. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38 — Δικαίωμα εισόδου στην επικράτεια και εξόδου από αυτή — Πεδίο εφαρμογής

   (Άρθρα 20 ΣΛΕΕ και 21 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 4 § 1)

2. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38 — Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης ή δημόσιας ασφάλειας — Εθνική ρύθμιση που επιτρέπει τον περιορισμό του δικαιώματος υπηκόου κράτους μέλους να κυκλοφορεί ελεύθερα εντός της Ένωσης λόγω των ιδιωτικών χρεών του — Δεν επιτρέπεται

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 27)

3. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38 — Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας — Δικονομικές εγγυήσεις — Πεδίο εφαρμογής

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 31)

4. Προδικαστικά ερωτήματα — Αρμοδιότητα του Δικαστηρίου — Προσδιορισμός των κρίσιμων στοιχείων του δικαίου της Ένωσης — Αναδιατύπωση των ερωτημάτων

   (Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

5. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Οδηγία 2004/38 — Περιορισμός του δικαιώματος εισόδου και διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας — Διαχρονικά αποτελέσματα της απαγόρευσης εισόδου ή εξόδου από την επικράτεια — Δικαίωμα για επανεξέταση του μέτρου — Πεδίο εφαρμογής

   (Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 32)

6. Ιθαγένεια της Ένωσης — Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών — Υποχρέωση ειλικρινούς συνεργασίας — Αρχή της αποτελεσματικότητας — Μέτρο απαγόρευσης εξόδου από την επικράτεια που δεν έχει προσβληθεί με ένδικη προσφυγή και έχει καταστεί οριστικό — Εθνική ρύθμιση που επιβάλλει αυστηρές προϋποθέσεις για την επανάληψη της διοικητικής διαδικασίας που κατέληξε στην έκδοση τέτοιας απόφασης που είναι προδήλως αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης — Δεν επιτρέπεται

   (Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρο 21 ΣΛΕΕ)

1.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 30-32)

2.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι απαγορεύει την εφαρμογή διάταξης του εθνικού δικαίου που προβλέπει την επιβολή περιορισμού στο δικαίωμα υπηκόου κράτους μέλους να κυκλοφορεί ελεύθερα εντός της Ένωσης για τον λόγο και μόνο ότι ο υπήκοος αυτός έχει έναντι ενός νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου οφειλή της οποίας το ύψος υπερβαίνει ορισμένο όριο, προβλεπόμενο από τον νόμο, και για την οποία δεν έχει συσταθεί καμία ασφάλεια.

   Ακόμη και αν υποτεθεί ότι μπορεί όντως να γίνει δεκτό ότι ο σκοπός προστασίας των δανειστών, τον οποίο επιδιώκει η ρύθμιση αυτή, στηρίζεται κατά κάποιο τρόπο σε μια αντίληψη περί προστασίας της δημόσιας τάξης, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να επιδιώκει η απαγόρευση εξόδου από την επικράτεια που επιβάλλεται κατ’ εφαρμογή της ρύθμισης αυτής σκοπό οικονομικής μόνο φύσης. Όμως, το άρθρο 27, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, αποκλείει ρητά τη δυνατότητα των κρατών μελών να επικαλούνται λόγους δημόσιας τάξης για την εξυπηρέτηση οικονομικών σκοπών.

   Όσον αφορά άλλωστε την αναλογικότητα της ρύθμισης αυτής, στο δίκαιο της Ένωσης υπάρχουν νομικοί κανόνες που προστατεύουν τα δικαιώματα των δανειστών, χωρίς όμως να περιορίζεται κατ’ ανάγκη η ελεύθερη κυκλοφορία του οφειλέτη. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι, αφού με το άρθρο 27, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38 απαγορεύεται η επίκληση εξαιρέσεων για την εξυπηρέτηση οικονομικών σκοπών, η έννομη τάξη της Ένωσης δεν προβλέπει επίπεδο προστασίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας των τρίτων, εν προκειμένω των δανειστών, που να είναι τουλάχιστον ισοδύναμο με το επίπεδο που προβλέπει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών.

   (βλ. σκέψεις 39, 45, 46, 48, διατακτ. 1)

3.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 53-56)

4.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 57, 58)

5.  Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

   (βλ. σκέψεις 67, 68)

6.  Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι αντιβαίνει στο δίκαιο αυτό η νομοθεσία κράτους μέλους κατά την οποία η επανάληψη της διοικητικής διαδικασίας που κατέληξε στην επιβολή απαγόρευσης εξόδου από την επικράτεια, η οποία έχει καταστεί οριστική χωρίς να έχει προσβληθεί με ένδικη προσφυγή, είναι δυνατή, σε περίπτωση που η απαγόρευση αυτή είναι προδήλως αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης, μόνο αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που απαριθμεί περιοριστικά η νομοθεσία αυτή, και μάλιστα παρά το γεγονός ότι η απαγόρευση αυτή εξακολουθεί να παράγει έννομα αποτελέσματα έναντι του αποδέκτη της.

   Η εθνική αυτή νομοθεσία, η οποία δεν προβλέπει περιοδική επανεξέταση, διατηρεί σε ισχύ την απαγόρευση εξόδου από την επικράτεια για απεριόριστη διάρκεια και, ως εκ τούτου, συνεπάγεται τη συνεχή προσβολή του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών, το οποίο διακηρύσσεται στο άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Υπό τις συνθήκες αυτές, η απαγόρευση αυτή αναιρεί την ίδια την ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών, η οποία απορρέει από την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης.

   Εξάλλου, με το άρθρο 32, παράγραφος 1, της οδηγίας 2004/38, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, ο νομοθέτης της Ένωσης υποχρέωσε τα κράτη μέλη να προβλέψουν τη δυνατότητα επανεξέτασης των μέτρων απαγόρευσης της εισόδου στο έδαφός τους ή εξόδου από αυτό, ακόμη και όταν τα μέτρα αυτά έχουν ληφθεί νομότυπα σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και ακόμη και όταν έχουν καταστεί απρόσβλητα. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει, κατά μείζονα λόγο, όταν πρόκειται για απαγορεύσεις εισόδου ή εξόδου που δεν έχουν αποφασιστεί νομότυπα σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και αναιρούν την ίδια την ελευθερία που διακηρύσσεται στο άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Στις περιπτώσεις αυτές η ασφάλεια δικαίου δεν απαιτεί οπωσδήποτε να εξακολουθήσει η πράξη που έχει επιβάλει την απαγόρευση αυτή να παράγει έννομα αποτελέσματα για απεριόριστη χρονική διάρκεια.

   Με δεδομένη επίσης τη σημασία που προσδίδει το πρωτογενές δίκαιο στην ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης, η εθνική ρύθμιση που εμποδίζει τους μεν πολίτες της Ένωσης να επικαλούνται το δικαίωμά τους για ελεύθερη κυκλοφορία και ελεύθερη διαμονή, το οποίο τους απονέμει το άρθρο 21 ΣΛΕΕ, κατά των απόλυτων απαγορεύσεων εισόδου στην επικράτεια ή εξόδου από αυτή, οι οποίες έχουν επιβληθεί για απεριόριστη χρονική διάρκεια, τα δε διοικητικά όργανα να συνάγουν τις αναγκαίες συνέπειες από τη νομολογία του Δικαστηρίου που επιβεβαιώνει ότι οι απαγορεύσεις αυτές είναι παράνομες από την άποψη του δικαίου της Ένωσης, δεν είναι εύλογο να θεωρείται δικαιολογημένη με βάση την αρχή της ασφάλειας δικαίου και, επομένως, πρέπει να θεωρείται συναφώς αντίθετη προς την αρχή της αποτελεσματικότητας και προς το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ.

   (βλ. σκέψεις 79-82, διατακτ. 2)