Λέξεις κλειδιά
Περίληψη

Λέξεις κλειδιά

1. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003

(Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 10, στοιχείο β΄, περίπτωση iv)

2. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003

(Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρα 11 § 8, 40 και 42)

3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003

(Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, εικοστή τέταρτη αιτιολογική σκέψη και άρθρα 11 § 8, 42 § 1, 43 § 2, 47 § 2, εδ. 2, και 60)

4. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003

(Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 42 § 1)

Περίληψη

1. Το άρθρο 10, στοιχείο β΄, περίπτωση iv, του κανονισμού 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, έχει την έννοια ότι προσωρινό μέτρο δεν αποτελεί «απόφαση για επιμέλεια που δεν συνεπάγεται την επιστροφή του τέκνου», κατά τη διάταξη αυτή, και δεν μεταβιβάζει βασίμως την αρμοδιότητα στα δικαστήρια του κράτους μέλους στο οποίο μετακινήθηκε παρανόμως το τέκνο. Συγκεκριμένα, με γνώμονα τον κεντρικό ρόλο που αναθέτει ο κανονισμός στο αρμόδιο δικαστήριο και την αρχή της διατηρήσεως της αρμοδιότητάς του, θεωρείται ότι «απόφαση για ανάθεση της επιμέλειας τέκνου που δεν συνεπάγεται την επιστροφή του τέκνου» είναι οριστική απόφαση, εκδοθείσα βάσει πλήρους εξετάσεως όλων των σχετικών στοιχείων, με την οποία το αρμόδιο δικαστήριο αποφαίνεται επί της διευθετήσεως του ζητήματος της επιμέλειας του τέκνου που δεν υπόκειται στο εξής σε λοιπές διοικητικές ή δικαστικές αποφάσεις. Το γεγονός ότι η εν λόγω διευθέτηση της επιμέλειας του τέκνου προβλέπει περιοδική αναθεώρηση ή επανεξέταση, εντός καθορισμένης προθεσμίας ή σε σχέση με ορισμένες περιστάσεις, του ζητήματος αυτού δεν στερεί από την απόφαση τον οριστικό της χαρακτήρα. Το συμπέρασμα αυτό απορρέει από την οικονομία του κανονισμού 2201/2003 και εξυπηρετεί και τα συμφέροντα του τέκνου. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση όπου προσωρινή απόφαση καταλήξει στην απώλεια αρμοδιότητας επί του ζητήματος της επιμέλειας του τέκνου, υπάρχει ο κίνδυνος να αποτραπεί από την έκδοση τέτοιας προσωρινής αποφάσεως το αρμόδιο δικαστήριο του κράτους μέλους της προηγούμενης συνήθους κατοικίας του τέκνου, τούτο δε παρά το γεγονός ότι η απόφαση αυτή επιβάλλεται από τα συμφέροντα του τέκνου.

(βλ. σκέψεις 46-47, διατακτ. 1)

2. Το άρθρο 11, παράγραφος 8, του κανονισμού 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, έχει την έννοια ότι απόφαση του αρμόδιου δικαστηρίου η οποία διατάσσει την επιστροφή του τέκνου εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της διατάξεως αυτής, ακόμα και αν δεν έχει προηγηθεί οριστική απόφαση του ιδίου δικαστηρίου σχετικά με δικαίωμα επιμέλειας του τέκνου.

Συναφώς, ερμηνεία η οποία εξαρτά την εκτέλεση αποφάσεως του αρμόδιου δικαστηρίου, διατάσσουσας την επιστροφή του τέκνου, από την ύπαρξη οριστικής αποφάσεως περί του δικαιώματος επιμέλειας εκδοθείσας από το ίδιο δικαστήριο, στερείται παντελώς ερείσματος στο γράμμα του άρθρου 11 του κανονισμού και, συγκεκριμένα, στην παράγραφο 8, η οποία, αντιθέτως, καλύπτει «οιαδήποτε μεταγενέστερη απόφαση η οποία διατάσσει την επιστροφή του τέκνου». Ομοίως, τα άρθρα 40 και 42 έως 47 του κανονισμού ουδόλως συνδέουν την εκτέλεση αποφάσεως, εκδοθείσας βάσει του άρθρου 11, παράγραφος 8, στην οποία επισυνάπτεται το πιστοποιητικό για το οποίο γίνεται λόγος στο άρθρο 42, παράγραφος 1, του κανονισμού, με την προηγούμενη έκδοση αποφάσεως περί αναθέσεως της επιμέλειας. Εξάλλου, ο σκοπός της ταχείας εκτελέσεως που επιδιώκουν οι διατάξεις των άρθρων 11, παράγραφος 8, 40 και 42, του κανονισμού και η προτεραιότητα που δίδεται στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου προελεύσεως δυσκόλως συνάδουν με ερμηνεία κατά την οποία οριστική απόφαση περί του δικαιώματος επιμέλειας πρέπει να προηγείται της αποφάσεως περί επιστροφής του τέκνου. Η ερμηνεία αυτή αποτελεί δέσμευση η οποία θα υποχρέωνε ενδεχομένως το αρμόδιο δικαστήριο να λάβει απόφαση περί του δικαιώματος επιμέλειας, χωρίς να διαθέτει όλες τις πληροφορίες και όλα τα κρίσιμα συναφώς στοιχεία, καθώς και τον απαραίτητο χρόνο για αντικειμενική και ψύχραιμη εκτίμησή τους. Τέλος, το συμφέρον εκδόσεως δίκαιης και βάσιμης δικαστικής αποφάσεως περί της οριστικής επιμέλειας του τέκνου, η απαίτηση αποτροπής των απαγωγών τέκνων καθώς και το δικαίωμα του τέκνου να διατηρεί τακτικές προσωπικές σχέσεις και άμεσες επαφές με τους δύο γονείς του, υπερισχύουν των ενδεχομένων μειονεκτημάτων που μπορεί να προκαλέσουν οι μετακινήσεις αυτές, οι οποίες οφείλονται στην εκτέλεση αποφάσεως εκδοθείσας βάσει του άρθρου 11, παράγραφος 8, και, στη συνέχεια, οριστικής αποφάσεως περί του δικαιώματος επιμέλειας.

(βλ. σκέψεις 52, 54, 62-63, διατακτ. 2)

3. Το άρθρο 47, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, έχει την έννοια ότι μεταγενέστερη απόφαση δικαστηρίου του κράτους μέλους εκτελέσεως η οποία αναθέτει προσωρινώς το δικαίωμα επιμέλειας και είναι εκτελεστή κατά το δίκαιο του κράτους αυτού δεν μπορεί να αντιτίθεται στην εκτέλεση προγενέστερης αποφάσεως του αρμόδιου δικαστηρίου του κράτους μέλους προελεύσεως για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό, και η οποία διατάσσει την επιστροφή του τέκνου. Αντίθετη λύση αποτελεί καταστρατήγηση του θεσπισθέντος στο τμήμα 4 του κεφαλαίου III του κανονισμού μηχανισμού. Μια τέτοια εξαίρεση από την αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους προελεύσεως στερεί πρακτικής αποτελεσματικότητας το άρθρο 11, παράγραφος 8, του κανονισμού, το οποίο χορηγεί στο αρμόδιο δικαστήριο το δικαίωμα να αποφασίζει σε τελευταίο βαθμό, και υπερισχύει, δυνάμει του άρθρου 60 του κανονισμού, της Συμβάσεως της Χάγης του 1980, για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, και αναγνωρίζει την επί της ουσίας αρμοδιότητα των δικαστηρίων του κράτους μέλους εκτελέσεως. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από την εικοστή τετάρτη αιτιολογική σκέψη και από τα άρθρα 42, παράγραφος 1, και 43, παράγραφος 2, του κανονισμού, η χορήγηση πιστοποιητικού δεν είναι δεκτική καμίας προσφυγής, και απόφαση για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό καθίσταται αυτομάτως εκτελεστή και δεν είναι δυνατόν να μην αναγνωρίζεται σε άλλο κράτος μέλος. Ο ασύμβατος χαρακτήρας, κατά το άρθρο 47, παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, του κανονισμού, αποφάσεως για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό με μεταγενέστερη εκτελεστή απόφαση πρέπει να εξετάζεται μόνο σε σχέση με μεταγενέστερες ενδεχομένως αποφάσεις των αρμοδίων δικαστηρίων του κράτους μέλους προελεύσεως. Ο ασύμβατος αυτός χαρακτήρας δεν προκύπτει μόνο στις περιπτώσεις ακυρώσεως ή αναθεωρήσεως της αποφάσεως κατόπιν ένδικης προσφυγής στο κράτος μέλος προελεύσεως, αλλά και στην περίπτωση κατά την οποία το αρμόδιο δικαστήριο αναθεωρήσει την κρίση του, όταν το απαιτεί το συμφέρον του τέκνου, και εκδώσει νέα εκτελεστή απόφαση, χωρίς να ανακαλέσει ρητώς την πρώτη απόφαση, η οποία καθίσταται κατ’ αυτόν τον τρόπο άκυρη.

(βλ. σκέψεις 70, 76-78, διατακτ. 3)

4. Το κράτος μέλος εκτελέσεως δεν μπορεί να αρνηθεί να προβεί σε εκτέλεση αποφάσεως για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό, για τον λόγο ότι, κατόπιν μεταβολής των συνθηκών επελθούσας μετά την έκδοσή της, η εκτέλεση της αποφάσεως αυτής δύναται να θίξει σοβαρώς το ύψιστο συμφέρον του τέκνου. Συγκεκριμένα, η εν λόγω μεταβολή αποτελεί ουσιαστικό ζήτημα, το οποίο δύναται, ενδεχομένως, να οδηγήσει σε τροποποίηση της αποφάσεως του αρμοδίου δικαστηρίου περί της επιστροφής του τέκνου. Ωστόσο, σύμφωνα με την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των δικαστηρίων του κράτους μέλους προελεύσεως και του κράτους μέλους εκτελέσεως, το ζήτημα αυτό εμπίπτει στη δικαιοδοσία του αρμόδιου δικαστηρίου του κράτους μέλους προελεύσεως, το οποίο είναι αυτό που πρέπει να επιληφθεί αιτήσεως περί ενδεχομένης αναστολής εκτελέσεως της αποφάσεώς του.

(βλ. σκέψεις 81, 83, διατακτ. 4)