Υπόθεση C-403/09 PPU

Jasna Detiček

κατά

Maurizio Sgueglia

(αίτηση του Višje sodišče v Mariboru για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις — Γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας — Κανονισμός (ΕΚ) 2201/2003 — Προσωρινά μέτρα γονικής επιμέλειας — Απόφαση εκτελεστή εντός κράτους μέλους — Παράνομη μετακίνηση του τέκνου — Άλλο κράτος μέλος — Άλλο δικαστήριο — Ανάθεση της επιμέλειας του τέκνου στον έτερο γονέα — Δικαιοδοσία — Επείγουσα προδικαστική διαδικασία»

Γνώμη του γενικού εισαγγελέα Y. Bot της 9ης Δεκεμβρίου 2009   I ‐ 12197

Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 23ης Δεκεμβρίου 2009   I ‐ 12220

Περίληψη της αποφάσεως

1. Προδικαστικά ερωτήματα – Επείγουσα προδικαστική διαδικασία – Προϋποθέσεις

   (Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 104β)

2. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και σε διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003 – Προσωρινά και ασφαλιστικά μέτρα – Παράνομη μετακίνηση τέκνου

   (Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρα 2 § 11, και 20 § 1)

3. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και σε διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003 – Προσωρινά και ασφαλιστικά μέτρα – Μεταβολή της καταστάσεως όσον αφορά την επιμέλεια τέκνου

   (Κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 20 § 1)

4. Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Διεθνής δικαιοδοσία, αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και σε διαφορές γονικής μέριμνας – Κανονισμός 2201/2003 – Προσωρινά και ασφαλιστικά μέτρα – Σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων του παιδιού, τα οποία προβλέπει ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

   (Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 24· κανονισμός 2201/2003 του Συμβουλίου, άρθρο 20)

1.  Είναι βάσιμο το αίτημα εθνικού δικαστηρίου να εξεταστεί η αίτησή του για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως κατ’ εφαρμογή της επείγουσας διαδικασίας που προβλέπει το άρθρο 104β του Κανονισμού Διαδικασίας, εφόσον στηρίζεται στα εξής στοιχεία:

   —	υπάρχει εκτελεστή δικαστική απόφαση ασφαλιστικών μέτρων την οποία εξέδωσε δικαστήριο κράτους μέλους που ανέθεσε την επιμέλεια του τέκνου στον πατέρα

   —	και αντίθετη δικαστική απόφαση ασφαλιστικών μέτρων την οποία εξέδωσε δικαστήριο άλλου κράτους μέλους που ανέθεσε την επιμέλεια στη μητέρα·

   —	συντρέχει ανάγκη άμεσης εκδόσεως αποφάσεως, διότι σε αντίθετη περίπτωση θα θίγονταν τα συμφέροντα του τέκνου και θα μπορούσε να επιδεινωθεί ανεπανόρθωτα η σχέση του με τον πατέρα του και

   —	ο προσωρινός χαρακτήρας των μέτρων που λαμβάνονται ως ασφαλιστικά μέτρα για την επιμέλεια του τέκνου υπαγορεύει την επείγουσα παρέμβαση του Δικαστηρίου προς αποτροπή του ενδεχομένου παρατάσεως μιας καταστάσεως ανασφάλειας δικαίου.

   (βλ. σκέψεις 29-31)

2.  Το άρθρο 20 του κανονισμού 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, έχει την έννοια ότι δεν παρέχει σε δικαστήριο κράτους μέλους τη δυνατότητα να εκδώσει προσωρινό μέτρο γονικής μέριμνας σχετικό με την ανάθεση της επιμέλειας τέκνου ευρισκόμενου στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους σε έναν από τους δύο γονείς του, όταν δικαστήριο άλλου κράτους μέλους, το οποίο έχει βάσει του εν λόγω κανονισμού δικαιοδοσία ως προς την ουσία της σχετικής με την επιμέλεια του τέκνου διαφοράς, έχει ήδη εκδώσει απόφαση περί προσωρινής αναθέσεως της επιμέλειας του τέκνου αυτού στον έτερο γονέα και η απόφαση αυτή έχει κηρυχθεί εκτελεστή στο έδαφος του πρώτου κράτους μέλους.

   Συγκεκριμένα, αν το γεγονός ότι οι συνθήκες μεταβλήθηκαν ως απόρροια μιας σταδιακής διαδικασίας, όπως η προσαρμογή του τέκνου σε νέο περιβάλλον, αρκούσε για να αναγνωριστεί σε ένα αναρμόδιο να αποφανθεί επί της ουσίας δικαστήριο η δυνατότητα να εκδώσει προσωρινό μέτρο που να τροποποιεί τη σχετική με τη γονική μέριμνα απόφαση του αρμόδιου επί της ουσίας δικαστηρίου, η οποία έχει κηρυχθεί εκτελεστή στο πρώτο κράτος μέλος, κάθε ενδεχόμενη καθυστέρηση της περατώσεως της διαδικασίας εκτελέσεως εντός του κράτους μέλους στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση θα συνέβαλλε στη δημιουργία συνθηκών πρόσφορων για την παρακώλυση, εκ μέρους του πρώτου δικαστηρίου, της εκτελέσεως της αποφάσεως που κηρύχθηκε εκτελεστή. Μια τέτοια ερμηνεία θα αντέβαινε στις ίδιες τις αρχές στις οποίες στηρίζεται ο κανονισμός, ιδίως δε την προβλεπόμενη από τον κανονισμό αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως των αποφάσεων που εκδίδονται στα κράτη μέλη.

   Αντιβαίνει επίσης στον επιδιωκόμενο με τον εν λόγω κανονισμό σκοπό της αποτροπής των παράνομων μετακινήσεων ή μη επιστροφών τέκνων μεταξύ κρατών μελών τυχόν αναγνώριση της ύπαρξης επείγοντος σε περίπτωση που η μεταβολή της καταστάσεως του τέκνου απορρέει από παράνομη μετακίνησή του κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 11, του κανονισμού αυτού. Πράγματι, αν γινόταν δεκτό ότι ένα μέτρο το οποίο συνεπάγεται μεταβολή ως προς τη γονική μέριμνα του τέκνου μπορεί να ληφθεί βάσει του άρθρου 20, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, τούτο θα ισοδυναμούσε με ενίσχυση της θέσεως του υπεύθυνου για την παράνομη μετακίνηση γονέα, διά της παγιώσεως μιας de facto καταστάσεως απορρέουσας από παράνομη συμπεριφορά.

   (βλ. σκέψεις 45, 47-49 και διατακτ.)

3.  Όπως προκύπτει από το γράμμα του άρθρου 20, παράγραφος 1, του κανονισμού 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, τα προσωρινά μέτρα πρέπει να λαμβάνονται σε σχέση με πρόσωπα που ευρίσκονται στο κράτος μέλος στο οποίο έχουν την έδρα τους τα αρμόδια για την έκδοση των εν λόγω μέτρων δικαστήρια.

   Προσωρινό μέτρο στον τομέα της γονικής μέριμνας, σχετικό με τη μεταβολή της επιμέλειας τέκνου, δεν λαμβάνεται μόνο σε σχέση με το τέκνο καθαυτό, αλλά και σε σχέση με τον γονέα στον οποίο ανατίθεται πλέον η επιμέλεια, καθώς και στον έτερο γονέα από τον οποίο αφαιρείται η επιμέλεια, κατόπιν της λήψεως του οικείου μέτρου.

   (βλ. σκέψεις 50-51)

4.  Ο κανονισμός 2201/2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, ο οποίος καταργεί τον κανονισμό 1347/2000, αναγνωρίζει τις αρχές που καθιερώνει ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εμπνέεται, ειδικότερα, από τη μέριμνα για τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του παιδιού, τα οποία προβλέπει το άρθρο 24 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, το άρθρο 20 του εν λόγω κανονισμού δεν μπορεί να ερμηνευθεί κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τον γονέα ο οποίος μετακίνησε παρανόμως το τέκνο, ως μέσο διαιωνίσεως της de facto καταστάσεως που δημιούργησε με την παράνομη συμπεριφορά του ή νομιμοποιήσεως των συνεπειών της συμπεριφοράς αυτής.

   Μέτρο το οποίο εμποδίζει τη διατήρηση τακτικών προσωπικών σχέσεων και άμεσων επαφών του τέκνου με τους δύο του γονείς μπορεί να δικαιολογηθεί μόνον από την ύπαρξη άλλου συμφέροντος τέτοιας σημασίας, ώστε να υπερισχύει του σχετικού με το εν λόγω θεμελιώδες δικαίωμα συμφέροντος. Πάντως, η ισορροπημένη και λογική εκτίμηση όλων των αντικρουόμενων συμφερόντων, η οποία πρέπει να στηρίζεται σε αντικειμενικούς λόγους σχετικούς τόσο με το τέκνο καθαυτό όσο και με το κοινωνικό του περιβάλλον, πρέπει, καταρχήν, να πραγματοποιείται στο πλαίσιο διαδικασίας ενώπιον του δικαστηρίου που έχει δικαιοδοσία ως προς την ουσία της υποθέσεως, βάσει των διατάξεων του κανονισμού 2201/2003.

   (βλ. σκέψεις 53, 57, 59-60)