Υπόθεση C-408/04 P

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

κατά

Salzgitter AG

«Αίτηση αναιρέσεως — Κρατικές ενισχύσεις — Έγκριση από την Επιτροπή βάσει της Συνθήκης ΕΚ — Επιχείρηση άνθρακα και χάλυβα — Άρθρα 4, στοιχείο γ΄, 67 και 95 ΑΧ — Συνθήκη ΕΚΑΧ — Συνθήκη ΕΚ — Κώδικες ενισχύσεων για τη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα — Ταυτόχρονη εφαρμογή — Ασυμβίβαστο ενισχύσεως — Υποχρεωτική κοινοποίηση των χορηγουμένων ενισχύσεων — Παράλειψη κοινοποιήσεως προς την Επιτροπή — Μακροχρόνια αδράνεια της Επιτροπής — Απόφαση διατάσσουσα ανάκτηση — Αρχή της ασφάλειας δικαίου — Προστασία της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης — Δικαιώματα του αμυνομένου — Υποχρέωση αιτιολογήσεως»

Προτάσεις του γενικού εισαγγελέα Y. Bot της 11ης Σεπτεμβρίου 2007   I - 2772

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 22ας Απριλίου 2008   I - 2841

Περίληψη της αποφάσεως

1. ΕΚΑΧ – Ενισχύσεις – Άρθρα 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ και 67 ΑΧ – Διακριτά πεδία εφαρμογής

   (Άρθρα 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ και 67 ΑΧ)

2. Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση αιτιολογήσεως – Έκταση

   (Άρθρο 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ και 15 ΑΧ)

3. ΕΚΑΧ – Πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης – Κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων – Μη εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης ΕΚ

   (Άρθρο 305 § 1 ΕΚ)

4. ΕΚΑΧ – Ενισχύσεις – Αναζήτηση παράνομης ενισχύσεως – Ασφάλεια δικαίου

   (Άρθρο 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ)

1.  Μολονότι το άρθρο 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ απαγορεύει τις κρατικές ενισχύσεις προς τις επιχειρήσεις άνθρακα και χάλυβα, χωρίς να διακρίνει αναλόγως του αν πρόκειται για ατομική ενίσχυση ή για ενίσχυση χορηγούμενη κατ’ εφαρμογήν καθεστώτος κρατικών ενισχύσεων, το άρθρο 67 ΑΧ αναφέρεται ρητώς στις κρατικές ενισχύσεις μόνον ως μέτρα προστασίας που μπορούν να εγκριθούν από την Επιτροπή, δυνάμει της παραγράφου 2, πρώτη περίπτωση, του άρθρου αυτού, προς όφελος επιχειρήσεων άνθρακα και χάλυβα, όταν αυτές υφίστανται ανταγωνιστικό μειονέκτημα λόγω γενικής οικονομικής πολιτικής.

   Επιπλέον, τα άρθρα 4 ΑΧ και 67 ΑΧ αφορούν δύο διαφορετικούς τομείς: το πρώτο καταργεί και απαγορεύει ορισμένες παρεμβάσεις των κρατών μελών στον τομέα που η Συνθήκη ΕΚΑΧ εξαρτά από την κοινοτική αρμοδιότητα, ενώ το δεύτερο έχει σκοπό να αντισταθμίσει τα επιβλαβή αποτελέσματα επί του ανταγωνισμού που κατ’ ανάγκη συνεπάγεται η άσκηση των εξουσιών που ασκούν τα κράτη μέλη. Το άρθρο 67 ΑΧ καλύπτει, έτσι, τα γενικά μέτρα που μπορούν να θεσπίζουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής τους και τα λαμβανόμενα από τα κράτη μέλη μέτρα, τα οποία είναι μεν εφαρμοστέα σε άλλους τομείς πλην της βιομηχανίας άνθρακα ή χάλυβα, μπορούν, όμως, να έχουν σημαντική επίπτωση επί των όρων του ανταγωνισμού στην εν λόγω βιομηχανία.

   Εξάλλου, οι παρεμβάσεις που προβλέπει το άρθρο 67 ΑΧ δεν μπορούν να εμπίπτουν σε αυτές που το άρθρο 4 ΑΧ κηρύσσει ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά άνθρακα και χάλυβα, καταργημένες και απαγορευόμενες υπό οποιαδήποτε μορφή. Δεν μπορεί, πράγματι, να γίνει δεκτό ότι οι συντάκτες της Συνθήκης ΕΚΑΧ αποφάσισαν, με το άρθρο 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ, την κατάργηση ή απαγόρευση των επιδοτήσεων ή ενισχύσεων που χορηγούνται από τα κράτη μέλη, υπό οποιαδήποτε μορφή, για να πουν στη συνέχεια, με το άρθρο 67 ΑΧ, ότι οι ενισχύσεις αυτές μπορούν να γίνουν δεκτές, ακόμη και χωρίς να έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή, με την επιφύλαξη των μέτρων που συνιστά η ίδια για να μετριάσει ή να επανορθώσει τις συνέπειές τους.

   Το άρθρο 67, παράγραφος 2, πρώτη περίπτωση, ΑΧ, το οποίο επιτρέπει, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 4 ΑΧ, τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων ως μέτρων προστασίας προς τις επιχειρήσεις του άρθρου 80 ΑΧ, δεν διακρίνει μεταξύ των ειδικών για τον τομέα του άνθρακα και του χάλυβα ενισχύσεων και εκείνων που εφαρμόζονται στον ίδιο τομέα δυνάμει μέτρου ευρύτερης ισχύος.

   Τέλος, μία κρατική ενίσχυση χορηγούμενη προς επιχείρηση που εμπίπτει στη Συνθήκη ΕΚΑΧ έχει τις ίδιες επιπτώσεις επί του ανταγωνισμού, είτε πρόκειται για ατομική ενίσχυση είτε για ενίσχυση χορηγούμενη κατ’ εφαρμογή καθεστώτος κρατικών ενισχύσεων που δεν έχει θεσπιστεί ειδικά για τον τομέα άνθρακα και χάλυβα.

   Συνεπώς, το άρθρο 4, στοιχείο γ΄, ΑΧ εφαρμόζεται στις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται σε επιχειρήσεις άνθρακα και χάλυβα κατ’ εφαρμογή καθεστώτος κρατικών ενισχύσεων που δεν έχει θεσπιστεί ειδικά για τον τομέα άνθρακα και χάλυβα.

   Η ερμηνεία αυτή δεν θίγει το χρήσιμο αποτέλεσμα του άρθρου 67 ΑΧ, καθώς τα μέτρα γενικής πολιτικής μπορούν να έχουν αισθητές επιπτώσεις επί των όρων του ανταγωνισμού στις βιομηχανίες άνθρακα ή χάλυβα, κατά την έννοια του άρθρου 67, παράγραφος 1, ΑΧ, χωρίς, ωστόσο, να αποτελούν κρατικές ενισχύσεις.

   (βλ. σκέψεις 31-37)

2.  Η αιτιολογία που απαιτεί το άρθρο 15 ΑΧ πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στη φύση της σχετικής πράξεως και να καταδεικνύει κατά τρόπο σαφή και μη διφορούμενο τη συλλογιστική του κοινοτικού οργάνου που εκδίδει την ελεγχόμενη πράξη, έτσι ώστε οι ενδιαφερόμενοι να γνωρίζουν τους λόγους που δικαιολογούν τη λήψη του μέτρου και το Δικαστήριο να μπορεί να ασκεί τον έλεγχό του. Η αιτιολογία δεν απαιτείται να διασαφηνίζει όλα τα ουσιώδη πραγματικά και νομικά στοιχεία, καθόσον το ζήτημα αν η αιτιολογία μιας πράξεως ικανοποιεί τις απαιτήσεις του άρθρου 15 ΑΧ πρέπει να εκτιμάται όχι μόνο βάσει της διατυπώσεώς της, αλλά και του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται, καθώς και του συνόλου των κανόνων δικαίου που διέπουν το σχετικό θέμα.

   (βλ. σκέψη 56)

3.  Από το άρθρο 305, παράγραφος 1, ΕΚ προκύπτει ότι οι Συνθήκες ΕΚ και ΕΚΑΧ είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους και η Συνθήκη ΕΚ, όπως και το παράγωγο δίκαιο που θεσπίστηκε βάσει αυτής, δεν μπορεί να παράγει αποτελέσματα στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης ΕΚΑΧ. Οι διατάξεις της Συνθήκης ΕΚ εφαρμόζονται μόνον επικουρικώς, όταν δεν υπάρχει ειδική νομοθετική ρύθμιση στη Συνθήκη ΕΚΑΧ.

   Ομοίως, απαγορεύοντας, με το άρθρο 1 του τρίτου κώδικα ενισχύσεων για τη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα, τόσο τις ειδικές όσο και τις μη ειδικές για τον τομέα του χάλυβα ενισχύσεις, η Επιτροπή δεν ανακάλεσε σιωπηρώς απόφασή της που καθιέρωνε καθεστώς μη ειδικών για τον τομέα του άνθρακα και του χάλυβα ενισχύσεων, συμβατό προς την κοινή αγορά βάσει των άρθρων 87 και 88 ΕΚ.

   (βλ. σκέψεις 87-89)

4.  Ακόμη και αν ο κοινοτικός νομοθέτης δεν έχει τάξει προθεσμία παραγραφής, η θεμελιώδης επιταγή της ασφάλειας δικαίου αντιτίθεται στη δυνατότητα της Επιτροπής να καθυστερεί επ’ αόριστον την άσκηση των εξουσιών της.

   Μολονότι οι διατάξεις που προβλέπουν τα άρθρα 10, παράγραφος 1, και 15 του κανονισμού 659/1999, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου [88 ΕΚ], δεν μπορούν να εφαρμοστούν ως έχουν στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης ΕΚΑΧ, στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων εμπνέονται από τη θεμελιώδη επιταγή της ασφάλειας δικαίου.

   Εντούτοις, η κοινοποίηση των κρατικών ενισχύσεων αποτελεί κεντρικό στοιχείο των κοινοτικών διατάξεων που διέπουν τον έλεγχό τους και οι επιχειρήσεις που λαμβάνουν τις ενισχύσεις αυτές δεν μπορούν να επικαλούνται δικαιολογημένη εμπιστοσύνη στο νομότυπο της ενισχύσεως, παρά μόνον αν οι ενισχύσεις χορηγήθηκαν τηρουμένης της σχετικής διαδικασίας.

   Επιπλέον, το καθεστώς που προβλέπεται για τις κρατικές ενισχύσεις στη Συνθήκη ΕΚΑΧ διακρίνεται από το εφαρμοζόμενο στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΚ από τον ιδιαιτέρως αυστηρό χαρακτήρα του.

   Επομένως, όταν στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΚΑΧ, χορηγηθεί ενίσχυση χωρίς να έχει κοινοποιηθεί, η καθυστέρηση της Επιτροπής να ασκήσει τις ελεγκτικές της εξουσίες και να διατάξει την ανάκτηση της ενισχύσεως αυτής δεν συνεπάγεται ότι η απόφαση αυτή περί ανακτήσεως είναι παράνομη, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, οι οποίες καταδεικνύουν πρόδηλη παράλειψη της Επιτροπής και καταφανή παράβαση του καθήκοντός της επιμέλειας.

   (βλ. σκέψεις 100-107)