Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη”»

[COM(2021) 87 final — 2021/0048 (NLE)]

(2021/C 341/04)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Αναστάσης ΓΙΑΠΑΝΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 6.5.2021
Νομική βάση	Άρθρα 187 και 188 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Απόφαση του Προεδρείου	23.3.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	9.6.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	561
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	160/0/3

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκτιμά ότι τα τελικά αποτελέσματα της δραστηριότητας των κοινών επιχειρήσεων είναι ύψιστης σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι ώρα να κινητοποιήσουμε όλους τους δυνατούς πόρους και να μεταμορφώσουμε την οικονομία, ενεργοποιώντας τις ρηξικέλευθες τεχνολογίες και τα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα.

1.2.

Η αλληλεπίδραση και οι συνεργασίες με άλλες ευρωπαϊκές συμπράξεις θα πρέπει να εστιάζουν σε στρατηγικά αποτελέσματα με μέλημα τον θετικό αντίκτυπο. Οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων ενωσιακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων και των πολιτικών της Ένωσης, καθώς και οι συνέργειες με ενωσιακή και εθνική χρηματοδότηση χορηγούμενη σε επίπεδο κρατών μελών, είναι ζωτικής σημασίας έτσι ώστε ότι τα έργα έρευνας — καινοτομίας να έχουν τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο.

1.3.

Δεν είναι πολύ σαφές εάν και με ποιον τρόπο οι ευρωπαϊκές συμπράξεις θα είναι ανοιχτές σε όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δραστηριότητα όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της ανοικτής συμμετοχής και της διαφάνειας.

1.4.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, τόσο ως ειδημόνων όσο και ως διαύλων επικοινωνίας, είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διενέργεια μόνιμου διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβουλευτικών ομάδων των κοινών επιχειρήσεων και τη συμπερίληψη των συναρμόδιων κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις ομάδες ενδιαφερόμενων μερών των κοινών επιχειρήσεων.

1.5.

Η ετερογένεια των κανόνων στις διάφορες κοινές επιχειρήσεις προκαλεί ασάφεια και η ΕΟΚΕ ζητεί να ακολουθηθεί μια όσο το δυνατόν πιο ομοιογενής προσέγγιση, με σεβασμό στον ιδιαίτερο χαρακτήρα κάθε κοινής επιχείρησης.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τον περιορισμένο αριθμό των οργανισμών και οργανώσεων που κλήθηκαν ως ιδιώτες ιδρυτές διαφόρων επιχειρήσεων. Επιπλέον, ζητεί η διαδικασία επιλογής των συνδεδεμένων μελών να διέπεται από ανοικτό χαρακτήρα και διαφάνεια. Στο πλαίσιο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να επιδιωχθεί η προσέλκυση της συμμετοχής όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών μελών. Λαμβανομένης υπόψη της αρχής ανοικτών προσκλήσεων για χρηματοδότηση, το όφελος της συμμετοχής είναι πολύ περιορισμένο. Έτσι, ο αριθμός των θέσεων ιδιωτών στο διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να αυξηθεί, όπως έγινε στην κοινή επιχείρηση «Καθαρές αερομεταφορές».

1.7.

Το άρθρο 26 παράγραφος 4 στοιχείο β) θα πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «χρηματοδοτικές συνεισφορές των μελών και των συνεισφερόντων εταίρων στην κοινή επιχείρηση για τις λειτουργικές δαπάνες». Ο ρόλος των συνεισφερόντων εταίρων είναι ασαφής όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες, στη διοίκηση, τα οφέλη της παροχής χρηματοδοτικής συνεισφοράς, κλπ.

1.8.

Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστούν τα αποτελέσματα μόχλευσης της χρηματοδότησης της ΕΕ και να ενισχυθούν οι ιδιωτικές συνεισφορές που αποτυπώνουν την ικανότητα των συνεισφερόντων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση ότι το ετήσιο κόστος για τις ΜΜΕ θα πρέπει να είναι σαφώς χαμηλότερο και τάσσεται υπέρ της διάθεσης ενός τμήματος του προϋπολογισμού των κοινών επιχειρήσεων στις δραστηριότητες των ΜΜΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί σαφής διευκρίνιση της διαδικασίας που οδηγεί στην κατάρτιση του προγράμματος εργασίας για κάθε κοινή επιχείρηση και τη συμπερίληψή της στο Μέρος Ι του κανονισμού. Όταν είναι πλήρως διαθέσιμα, τα τελικά αποτελέσματα της έρευνας θα πρέπει να διαβιβαστούν σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ.

1.10.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαίτερα την πρόταση για την κατάργηση της υποχρέωσης των εταίρων να υποβάλλουν εκθέσεις με θέμα τις μη επιλέξιμες δαπάνες και την πρόθεση να αποφεύγεται ο διπλός λογιστικός έλεγχος.

1.11.

Πρέπει να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ και να ενισχυθεί η ικανότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ευρώπης για καινοτομία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ρητά ότι τα αποτελέσματα από το ερευνητικό έργο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αξιοποιηθούν στη βιομηχανία της ΕΕ με τη χρήση ευρωπαϊκής τεχνολογίας.

1.12.

Η ευρωπαϊκή καινοτομία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας θα πρέπει να προστατεύονται επαρκώς από επιβουλές και από την οικονομική κατασκοπεία. Ενώ επιβάλλεται να εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ενώ η πνευματική ιδιοκτησία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν καίριο ζήτημα, δεν αναφέρονται στην νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.13.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις υποχρεώσεις παρακολούθησης όσον αφορά τη συμπερίληψη των ΜΜΕ, τη γεωγραφική σύνθεση και το ποσοστό συγχρηματοδότησης. Επιπλέον, θα πρέπει να εισαχθούν ποιοτικοί δείκτες, όπως το είδος των καινοτομιών που επιτεύχθηκαν, τα πλεονεκτήματα για την κοινωνία των πολιτών και ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική ανάκαμψης είναι πολύ σαφής: εστιάζει στη διττή οικολογική και ψηφιακή μετάβαση και επιχειρεί να άρει τις στρατηγικές εξαρτήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι κοινές επιχειρήσεις καλούνται να διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, δηλαδή να συγκεντρώσουν την ευρωπαϊκή ειδημοσύνη από διάφορους τομείς της οικονομίας, να προαγάγουν την ανταγωνιστικότητα, να βελτιώσουν τις δεξιότητες και να ενισχύσουν τη βιομηχανική βάση.

2.2.

Βάσει του πυλώνα ΙΙ του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», ο οποίος τιτλοφορείται «Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία των εξής εννέα κοινών επιχειρήσεων: «Ευρωπαϊκή σύμπραξη για μια βιοκυκλική Ευρώπη», «Καθαρές αερομεταφορές», «Καθαρό υδρογόνο», «Ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι», «Παγκόσμιο πρόγραμμα για την υγεία EDCTP3», «Πρωτοβουλία για την καινοτομία στην υγεία», «Βασικές ψηφιακές τεχνολογίες», «SESAR-Ερευνητικό πρόγραμμα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας στο πλαίσιο του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού» και «Έξυπνα δίκτυα και υπηρεσίες».

2.3.

Τα θεματολόγια όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αντλήσουν από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (1), την Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Στρατηγική (2), τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (3) και να μετασχηματίσουν τους στόχους που περιέχει η «Επικαιροποίηση της βιομηχανικής στρατηγικής για το 2020: προς μια ισχυρότερη ενιαία αγορά για την ανάκαμψη της Ευρώπης» (4). Θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ, οι ΜΜΕ, οι δημόσιες αρχές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί.

2.4.

Ο κύριος στόχος των κοινών επιχειρήσεων είναι η τόνωση της έρευνας και της καινοτομίας σε όλη την Ένωση, με ταυτόχρονη επιτάχυνση της οικονομικής, κοινωνικής, ψηφιακής και οικολογικής μετάβασης. Είναι πολύ σαφές ότι οι κοινές επιχειρήσεις έχουν την ικανότητα να αναπτύξουν ισχυρές συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που θα μπορούν να ενισχύσουν τον ηγετικό ρόλο της ΕΕ, να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη και να συγκεντρώσουν τη γνώση, την εμπειρογνωμοσύνη και την επιστημονική αριστεία από το σύνολο της Ένωσης και από τρίτες χώρες. Η ανταλλαγή της γνώσης μεταξύ περιοχών, καθώς και μεταξύ των πολιτών και των επιχειρήσεων, είναι εξαιρετικά σημαντικό ζητούμενο.

2.5.

Επίσης, εξαιρετικά σημαντικές είναι η έρευνα και η καινοτομία για τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την πανδημία, καθώς διασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη και συμβάλλουν στην αυτονομία της. Μόνο μέσω γενναίων επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία η ΕΕ θα κυριαρχήσει στην παγκόσμια σκηνή. Είναι ώρα να κινητοποιήσουμε όλους τους δυνατούς πόρους και να μεταμορφώσουμε την οικονομία, ενδυναμώνοντας τις ρηξικέλευθες τεχνολογίες και τα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα.

2.6.

Όσον αφορά τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, η ΕΕ υστερεί σε σχέση με άλλα μέρη του κόσμου, ιδίως τις ΗΠΑ και την Ασία. Το ίδιο ισχύει για την ικανότητα και την ταχύτητα με την οποία τα αποτελέσματα της έρευνας και καινοτομίας μετατρέπονται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό μακροπρόθεσμα και η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει ηγετική δύναμη παγκοσμίως μόνο εάν αξιοποιήσει τη δυναμική που δημιουργήθηκε από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι «πολύ συχνά, οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται στην Ευρώπη διατίθενται στο εμπόριο αλλού. Η ΕΕ δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει τεχνολογικούς γίγαντες. Πολύ λίγες νέες κορυφαίες καινοτόμες εταιρείες καταφέρνουν να αναπτυχθούν σε μεγάλες εταιρείες υψηλής έντασης έρευνας και ανάπτυξης» (5).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Οι κοινές επιχειρήσεις κινητοποιούν ενωσιακά, εθνικά και ιδιωτικά κονδύλια επιδιώκοντας τη συμμετοχή των σημαντικότερων ενδιαφερόμενων μερών από τον ευρωπαϊκό χώρο των ερευνών, συμπεριλαμβανομένων των συνδεδεμένων χωρών. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα τελικά αποτελέσματα της δραστηριότητάς τους είναι ύψιστης σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας.

3.2.

Η δραστηριότητα στο πλαίσιο κάθε κοινής επιχείρησης θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από πλήρη διαφάνεια και φιλόδοξες επιδιώξεις στόχων. Η αλληλεπίδραση και οι συνεργασίες με άλλες ευρωπαϊκές συμπράξεις, και ιδίως με τις υπόλοιπες περίπου 120 πρωτοβουλίες συμπράξεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», θα πρέπει να εστιάζουν σε στρατηγικά αποτελέσματα επιδιώκοντας θετικό αντίκτυπο. Τέλος, «οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων χρηματοδοτικών προγραμμάτων και των πολιτικών της Ένωσης, συγκεκριμένα δε, με τα διαρθρωτικά ταμεία μέσω συμβατών κανονισμών, είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ο μέγιστος αντίκτυπος των έργων Ε&Κ» (6).

3.3.

Αν και η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ανοίξει τις ευρωπαϊκές συμπράξεις σε όσο το δυνατόν περισσότερα ενδιαφερόμενα μέρη, δεν είναι πολύ σαφές εάν και πώς αυτό μπορεί πραγματικά να συμβεί. Ο αριθμός των μελών που έχουν την ιδιότητα των ιδιωτών ιδρυτών είναι αρκετά περιορισμένος, ενώ τα συνδεδεμένα μέλη πρόκειται να επιλεγούν από ένα ολιγομελές διοικητικό συμβούλιο. Εξάλλου, δεν είναι σαφές πώς οι συνεισφέροντες εταίροι θα ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν στις κοινές επιχειρήσεις. Τέλος, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η δραστηριότητα όλων των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διέπεται από τις αρχές της ανοικτής συμμετοχής και της διαφάνειας.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το μέρος ΙΙ του κανονισμού συνεπάγεται ορισμένες φορές διαφορετικές προσεγγίσεις και οργανωτικούς κανόνες για τις κοινές επιχειρήσεις. Υπάρχει ανάγκη να εξασφαλιστούν τα αποτελέσματα μόχλευσης της χρηματοδότησης της ΕΕ και να ενισχυθούν οι ιδιωτικές συνεισφορές που αποτυπώνουν την ικανότητα των συνεισφερόντων.

3.5.

Όσον αφορά την ισόρροπη γεωγραφική εκπροσώπηση, η μόνη που θεσπίζει έναν τέτοιον οργανωτικό κανόνα είναι η κοινή επιχείρηση «Ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι». Επιπλέον, παρόλο που η συνεργασία μεταξύ των κοινών επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά σημαντική, αυτή η παραδοχή αναφέρεται μόνο σε σχέση με τις κοινές επιχειρήσεις «Καθαρές αερομεταφορές» και SESAR.

3.6.

Επίσης, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι για τις κοινές επιχειρήσεις «Καθαρό υδρογόνο», EDCTP 3, «Έξυπνα δίκτυα και υπηρεσίες» και «Βασικές ψηφιακές τεχνολογίες», δεν γίνεται καμία αναφορά στην επιλογή των συνδεδεμένων μελών. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις τα μέλη αυτά απαιτείται να εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ σε άλλες απλώς να επιλεγούν από το διοικητικό συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ομοιογένεια των κανόνων θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερη σαφήνεια.

3.7.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τον περιορισμένο αριθμό των οργανισμών και οργανώσεων που κλήθηκαν ως ιδιώτες ιδρυτές διαφόρων επιχειρήσεων. Η επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής διαθεσιμότητας και πρόσβασης στις κοινές επιχειρήσεις είναι εξαιρετικά σημαντική. Η ΕΟΚΕ ζητεί να γίνει ενδελεχής ανάλυσης που θα εστιάζει στη διεύρυνση των προτεινόμενων ιδρυτικών μελών σε όλες τις κοινές επιχειρήσεις, καθώς και στον ανοικτό χαρακτήρα και τον διαφανή τρόπο επιλογής των συνδεδεμένων μελών. Συν τοις άλλοις, οι κοινές επιχειρήσεις θα πρέπει να επιδιώξουν να προσελκύσουν τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών μελών, με στόχο τη διασφάλιση της συνοχής με τις εθνικές και περιφερειακές πολιτικές. Δεδομένης της αρχής ανοικτών προσκλήσεων για χρηματοδότηση, το όφελος της συμμετοχής είναι πολύ περιορισμένο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο αριθμός των θέσεων ιδιωτών στο διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να αυξηθεί, όπως έγινε μεταξύ άλλων στην κοινή επιχείρηση «Καθαρές Αερομεταφορές».

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικά οικοσυστήματα διαρθρωτικής καινοτομίας, ενώ η επιτυχημένη έρευνα και καινοτομία δεν προοδεύουν με τον ίδιο τρόπο. Η ΕΟΚΕ ζητεί επενδύσεις από όλα τα κράτη μέλη και τη συμμετοχή τους, ιδίως εκείνων που είναι λιγότερο ανεπτυγμένα. Η δραστηριότητα των κοινών επιχειρήσεων πρέπει να συγχρονιστεί με άλλα ενωσιακά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, μεταξύ άλλων με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (7). Καλό να συνιστάται σε όλα τα κράτη μέλη να συνάψουν διαρθρωμένους δεσμούς των εθνικών σχεδίων ανάκαμψής τους με τα στρατηγικά θεματολόγια έρευνας και καινοτομίας των κοινών επιχειρήσεων, και να δημιουργήσουν συνέργειες, συμπεριλαμβάνοντας τα εθνικά χρηματοδοτικά προγράμματα.

4.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συνεισφορά ύψους περίπου 10 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Κρίνει ότι θα μπορούσε να αυξηθεί σε ορισμένους κρίσιμους τομείς προκειμένου να κινητοποιηθούν σημαντικοί επιπλέον πόροι από τον ιδιωτικό τομέα και τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Η συμφωνία του Δεκεμβρίου 2020 με θέμα τα πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια όσον αφορά τη διάθεση 5 δισ. ευρώ από το NextGenerationEU στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», αναμένεται να συμπληρώσει τη χρηματοδότηση των κοινών επιχειρήσεων ώστε να καλύψουν τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία COVID-19 και αυτούς που αντιμετωπίζουν στρατηγικές εξαρτήσεις. Το άρθρο 26 παράγραφος 4 στοιχείο β) θα πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής: «χρηματοδοτικές συνεισφορές των μελών και των συνεισφερόντων εταίρων στην κοινή επιχείρηση για τις λειτουργικές δαπάνες».

4.3.

Ως προς την πρόταση για τη δημιουργία ενός κοινού τμήματος υποστήριξης όλων των κοινών επιχειρήσεων, η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερη σαφήνεια, διαφάνεια και μια εκ των προτέρων ανάλυση κόστους-ωφελείας, με σκοπό να αξιολογηθεί εάν θα υπάρξει πραγματική προστιθέμενη αξία και μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Επίσης, η ΕΟΚΕ προσδοκά η διαχείριση του κοινού τμήματος υποστήριξης να είναι απόλυτα διαφανής στους πολίτες και στις επιχειρήσεις και να γίνει χρήση της κορυφαίας διαθέσιμης τεχνολογίας, μεταξύ άλλων των τεχνολογιών συστοιχιών, της ανάλυσης μαζικών δεδομένων κλπ.

4.4.

Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Αναμένεται να συμμετάσχουν πλήρως, παρέχοντας ειδημοσύνη και λειτουργώντας ως δίαυλοι επικοινωνίας, έτσι ώστε η πρόοδος και τα τελικά αποτελέσματα να έχουν αντίκτυπο σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επιχειρηματική κοινότητα, καθώς και στους εργαζομένους, τους καταναλωτές και τους πολίτες. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διενέργεια μόνιμου διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβουλευτικών ομάδων της εκάστοτε κοινής επιχείρησης, καθώς και τη συμπερίληψη των σχετικών κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις ομάδες ενδιαφερόμενων μερών.

4.5.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η οργάνωση των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να παρουσιάζει αρκετές διαφορές, καθώς αυτές καλύπτουν διαφορετικούς τομείς με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, οι αρχές της ανοιχτής συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών και η παροχή πρόσβασης στις ΜΜΕ θα πρέπει να διευκρινίζονται ρητά στο πλαίσιο κάθε κοινής επιχείρησης. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει συμβεί. Η ΕΟΚΕ έχει αναφέρει ότι «[α]νεξάρτητα από προηγούμενες προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μέσω των προγραμμάτων-πλαισίων, θα πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση της συμμετοχής των ΜΜΕ σε δραστηριότητες που βασίζονται στην Ε&K, και το πρόγραμμα “Ορίζων Ευρώπη” αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή τους» (8).

4.6.

Οι ΜΜΕ έχουν κοινά προβλήματα και χρειάζονται στήριξη για να αναβαθμιστούν και να αποκτήσουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι ετήσιες διοικητικές δαπάνες για τις ΜΜΕ θα πρέπει να είναι σημαντικά λιγότερες από αυτές για τις μεγάλες εταιρείες. Δεν είναι σαφές, ωστόσο, γιατί συμπεριλαμβάνονται εκπρόσωποι των ΜΜΕ σε ορισμένα διοικητικά συμβούλια (π.χ. «Ευρωπαϊκή σύμπραξη για μια βιοκυκλική Ευρώπη», «Καθαρές αερομεταφορές») και όχι σε άλλα.

4.7.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ένα τμήμα του προϋπολογισμού των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να διατίθεται σε δραστηριότητες των ΜΜΕ. Ο εν λόγω προϋπολογισμός θα πρέπει να καθίσταται διαθέσιμος το συντομότερο δυνατόν μετά τη σύσταση των κοινών επιχειρήσεων και να παρουσιάζεται με τρόπο σαφή στον επίσημο ιστότοπο κάθε κοινής επιχείρησης.

4.8.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να μεριμνήσει έτσι ώστε όλα τα μέρη που συμμετέχουν αυτοβούλως μόλις απευθύνουν πρόσκληση οι κοινές επιχειρήσεις, να έχουν πρόσβαση στα διαθέσιμα κονδύλια, και ότι η αποδοχή των έργων θα είναι διαφανής και δίκαιη. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι είναι πιθανόν κάποιες οργανώσεις, που υποστηρίζονται από τα ιδρυτικά μέλη των κοινών επιχειρήσεων, να τυγχάνουν προτιμησιακής διευκόλυνσης στην πρόσβαση. Η πιθανότητα αυτή θα μπορούσε να μετατρέψει το πρόγραμμα σε ένα εκτεταμένο καθεστώς επιχορηγήσεων στήριξης, κάτι το οποίο η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως απαράδεκτο.

4.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί ακριβή εξήγηση της διαδικασίας που οδηγεί στην κατάρτιση του προγράμματος εργασίας για κάθε κοινή επιχείρηση και τη συμπερίληψή της στο Μέρος Ι του κανονισμού. Σαφώς πρέπει να αποφεύγονται περιπτώσεις όπου κοινές επιχειρήσεις χρηματοδοτούν ερευνητικά προγράμματα, τα οποία οι εταιρείες θα υλοποιούσαν ούτως ή άλλως. Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητεί να διατίθενται τα τελικά ερευνητικά αποτελέσματα σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ.

4.10.

Όσον αφορά την απλούστευση, η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαίτερα την πρόταση να καταργηθεί η υποχρέωση των εταίρων σε υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις μη επιλέξιμες δαπάνες και την πρόθεση να αποφεύγεται ο διπλός λογιστικός έλεγχος. Επιπλέον, επικροτεί την άρση της απαίτησης να ελέγχουν οι κοινές επιχειρήσεις ή άλλη αρχή της ΕΕ τις δαπάνες πρόσθετων δραστηριοτήτων.

4.11.

Η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων διεθνών ενδιαφερόμενων μερών είναι σημαντική για την επιτυχία των κοινών επιχειρήσεων. Ωστόσο, πρέπει να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ και να ενισχυθεί η ικανότητα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ευρώπης για καινοτομία. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ρητά ότι τα αποτελέσματα από το ερευνητικό έργο των κοινών επιχειρήσεων θα πρέπει να αξιοποιηθούν στη βιομηχανία της ΕΕ με τη χρήση ευρωπαϊκής τεχνολογίας.

4.12.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι «η ΕΕ δεν μπορεί να διατηρήσει την ηγετική της θέση στον τομέα της καινοτομίας χωρίς ανθρώπους με τις απαραίτητες δεξιότητες και χωρίς έξυπνες πολιτικές για τη διανοητική ιδιοκτησία. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η ευρωπαϊκή καινοτομία και τα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας προστατεύονται επαρκώς από εχθρικές προθέσεις και από την οικονομική κατασκοπεία. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού ενιαίου διπλώματος ευρεσιτεχνίας επιβάλλεται» (9). Για παράδειγμα, το 2019, σε παγκόσμια κλίμακα, η Ασία υπέβαλε το 65 % των αιτήσεων χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Το ποσοστό της Ευρώπης αντιστοιχεί στο 11,3 % (10). Αν και η πνευματική ιδιοκτησία και τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας αποτελούν καίριο ζήτημα, δυστυχώς, δεν αναφέρονται στην πρόταση της Επιτροπής.

4.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το άρθρο 171 που αφορά την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων των κοινών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, επικροτεί τις υποχρεώσεις παρακολούθησης όσον αφορά την ένταξη των ΜΜΕ, τη γεωγραφική σύνθεση και το ποσοστό συγχρηματοδότησης. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ προτείνει την αντικατάσταση της λέξης «περιοδικές» από τις λέξεις «ετησίως» ή «ανά διετία» έτσι ώστε να αρθεί η αμφισημία. Για τον ίδιο λόγο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διασαφηνίσει ποια υπηρεσία είναι αρμόδια για τις δραστηριότητες παρακολούθησης.

4.14.

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να πιστεύει ότι «η “ευφυΐα” ενός κοινωνικοοικονομικού συστήματος δεν μπορεί να μετράται μόνο βάσει ποσοτικών δεικτών, όπως οι δαπάνες έρευνας και καινοτομίας. Θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται ποιοτικοί δείκτες, όπως το είδος των καινοτομιών που επιτεύχθηκαν, τα πλεονεκτήματα για την κοινωνία των πολιτών και ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν» (11).

---

(1)  COM(2019) 640 final.

(2)  COM(2020) 67 final.

(3)  Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(4)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_1884

(5)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 108.

(6)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 33.

(7)  Κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17).

(8)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 33.

(9)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 108.

(10)  World Intellectual Property Indicators 2020.

(11)  ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 73.