52010DC0384

[pic] | ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ |

Βρυξέλλες, 16.7.2010

COM(2010)384 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Οδικός χάρτης ΜΣΕ 2Έγγραφο στρατηγικής για τις μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες για την περίοδο 2010-2015

SEC(2010)899

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Οδικός χάρτης ΜΣΕΈγγραφο στρατηγικής για τις μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες για την περίοδο 2010-2015

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Εισαγωγή 4

2. Προβλεπόμενες ενέργειες για την περίοδο 2010 – 2015 5

2.1. Περαιτέρω επανεξέταση του καταλόγου/ορίου ηλικίας για ειδικά υλικά κινδύνου (ΕΥΚ) 5

2.1.1. Τρέχουσα νομοθεσία 5

2.1.2. Μελλοντικές επιλογές πολιτικής 5

2.2. Περαιτέρω επανεξέταση της απαγόρευσης ζωοτροφών 6

2.2.1. Τρέχουσα νομοθεσία 6

2.2.2. Έρευνα υπό εξέλιξη 7

2.2.3. Πιθανή προοδευτική άρση της απαγόρευσης των ζωοτροφών 7

2.3. Περαιτέρω επανεξέταση της επιτήρησης της ΣΕΒ 8

2.3.1. Τρέχουσα νομοθεσία 9

2.3.2. Μελλοντικές επιλογές πολιτικής 9

2.4. Περαιτέρω επανεξέταση των μέτρων εξάλειψης της τρομώδους νόσου 10

2.4.1. Τρέχουσα νομοθεσία 10

2.4.2. Προηγούμενη και υπό εξέλιξη έρευνα 10

2.4.3. Μελλοντικές επιλογές πολιτικής 11

2.5. Επιλεκτική σφαγή κλάσεων στα βοοειδή 11

2.5.1. Τρέχουσα νομοθεσία 11

2.5.2. Μελλοντικές επιλογές πολιτικής 12

2.6. Ταχείες δοκιμές πριν και μετά τη σφαγή 12

2.6.1. Τρέχουσα νομοθεσία 12

2.6.2. Εν εξελίξει δραστηριότητες για την ανάπτυξη εργαστηριακών δοκιμών 12

2.6.3. Μελλοντική επιλογή πολιτικής 13

3. Εναλλακτικά σενάρια αν η θετική τάση δεν συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό σε όλα τα κράτη μέλη. 14

4. Συμπέρασμα 15

Εισαγωγη

Ο πρώτος «Οδικός χάρτης ΜΣΕ[1] »[2], περιέγραφε τις πιθανές βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες τροποποιήσεις των μέτρων της ΕΕ σχετικά με τις ΜΣΕ, διατηρώντας ως πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία των καταναλωτών. Η πλειονότητα των βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων ενεργειών που προβλέπει ο πρώτος οδικός χάρτης ΜΣΕ πραγματοποιήθηκαν και η θετική τάση που παρατηρήθηκε ήδη το 2005 όσον αφορά την επιδημία της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών συνεχίστηκε. Παράλληλα, οι συνέπειες των ΜΣΕ στην ανθρώπινη υγεία φαίνεται ότι είναι πιο περιορισμένες απ’ ό,τι αναμενόταν αρχικά.

Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής το οποίο περιλαμβάνει τα παραρτήματα που αναφέρονται στην ανακοίνωση και, μεταξύ άλλων, επισκόπηση των επιτευγμάτων του πρώτου οδικού χάρτη ΜΣΕ για την περίοδο 2005-2009.

Ο στόχος για τα επόμενα έτη είναι να συνεχιστεί η επανεξέταση των μέτρων και να διασφαλιστεί ταυτόχρονα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων. Οι κανόνες για τις ΜΣΕ τροποποιούνται και θα εξακολουθήσουν να υφίστανται και μελλοντικά σταδιακές τροποποιήσεις που βασίζονται σε έγκυρη επιστημονική βάση. Στο πλαίσιο αυτό, η παροχή επιστημονικών συμβουλών από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕΑΑΤ) θα πρέπει να εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέταση των μελλοντικών επιλογών πολιτικής. Επίσης, είναι εξαιρετικά σημαντική η συνέχιση της έρευνας στους τομείς στους οποίους υπάρχει έλλειψη πληροφοριών ή κενά που δεν επιτρέπουν τη λήψη δεσμευτικών αποφάσεων.

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η περιγραφή των πιθανών μελλοντικών τροποποιήσεων που θα επιτρέψουν την επανεξέταση των μέτρων για να προσαρμοστούν στο ότι η ΕΕ βρίσκεται στην τελική φάση για την εξάλειψη της ΣΕΒ στον πληθυσμό των βοοειδών. Ωστόσο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί επαγρύπνηση προκειμένου να συνεχιστεί η παρακολούθηση της κατάστασης σε περίπτωση πιθανής επανεμφάνισης της ΣΕΒ ή εμφάνισης ενός νέου παράγοντα ΜΣΕ στον πληθυσμό των βοοειδών.

Η παρούσα επανεξέταση θα πρέπει να στηρίζεται κυρίως σε επιστημονικές συμβουλές και τεχνικά θέματα σχετικά με τον έλεγχο και την εφαρμογή των νέων μέτρων.

Προβλεπομενεσ ενεργειεσ για την περιοδο 2010 – 2015

Περαιτέρω επανεξέταση του καταλόγου/ορίου ηλικίας για ειδικά υλικά κινδύνου (ΕΥΚ)

Στρατηγικός στόχος:

Διασφάλιση και διατήρηση του σημερινού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών με τη συνέχιση της εξασφάλισης της ασφαλούς αφαίρεσης των ΕΥΚ, τροποποιώντας όμως τον κατάλογο/τις ηλικίες με βάση νέες και εξελισσόμενες επιστημονικές γνώμες.

Τρέχουσα νομοθεσία

Τα ειδικά υλικά κινδύνου (ΕΥΚ) είναι τα όργανα ενός ζώου που προσβλήθηκε από τη ΣΕΒ στα οποία θεωρείται ότι βρίσκεται η μολυσματικότητα της ΣΕΒ. Στην ΕΕ η αφαίρεση των ΕΥΚ από την ανθρώπινη και τη ζωική αλυσίδα διατροφής είναι υποχρεωτική από το 2000. Η αφαίρεση των ΕΥΚ είναι το πιο σημαντικό μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας. Ο κατάλογος των ΕΥΚ θεσπίζεται με βάση την επιστημονική γνώση και υψηλό επίπεδο προφύλαξης. Οι περιορισμοί της χρήσης ΕΥΚ περιλαμβάνουν απαγόρευση της χρήσης ορισμένων προϊόντων για την παραγωγή παράγωγων προϊόντων για χρήση σε τρόφιμα και ζωοτροφές όπως το ζωικό λίπος, η ζελατίνη, το κολλαγόνο και το όξινο φωσφορικό ασβέστιο.

Μελλοντικές επιλογές πολιτικής

Η οποιαδήποτε τροποποίηση του σημερινού καταλόγου ειδικών υλικών κινδύνου θα πρέπει να βασίζεται σε νέες εξελισσόμενες επιστημονικές γνώσεις, ενώ θα διατηρείται ταυτόχρονα το υφιστάμενο υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, στον κατάλογο των ΕΥΚ που πρέπει να εξαλειφθούν από την ανθρώπινη και τη ζωική αλυσίδα διατροφής θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η επιδημιολογική κατάσταση που βασίζεται στα στοιχεία τα οποία προέκυψαν από την επιτήρηση της ΣΕΒ. Η ΕΑΑΤ πραγματοποιεί επί του παρόντος επαναξιολόγηση της καταλληλότητας του καταλόγου των ΕΥΚ στα μικρά θηλαστικά και η τελική γνώμη θα είναι διαθέσιμη έως το τέλος του 2010. Ωστόσο, επειδή η πλήρης εξάλειψη του κινδύνου δεν μπορεί να θεωρηθεί εφικτός στόχος, για οποιαδήποτε απόφαση διαχείρισης κινδύνου, οι επιστημονικές συμβουλές θα πρέπει να ακολουθούν ποσοτική ή ημιποσοστική προσέγγιση που θα λαμβάνει υπόψη την πιο ευνοϊκή επιδημιολογική κατάσταση όσον αφορά τη ΣΕΒ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα πρέπει να επιδιωχθεί η συμμόρφωση του καταλόγου ΕΥΚ της ΕΕ με τα διεθνή πρότυπα του Διεθνούς Γραφείου Επιζωοτιών (OIE) (ιδίως όσον αφορά τα εντόσθια των βοοειδών), εφόσον βασίζεται σε έγκυρες επιστημονικές συμβουλές βάσει ποσοτικών αξιολογήσεων κινδύνου. Η υποχρέωση που έχουν σήμερα τα κράτη μέλη, τα οποία αναγνωρίζεται ότι παρουσιάζουν αμελητέο κίνδυνο σύμφωνα με την κώδικα OIE[3] για την αφαίρεση των ΕΥΚ από τις αλυσίδες τροφίμων και ζωοτροφών μπορεί να επανεξεταστεί αν ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός κρατών μελών αποκτήσουν την αναγνώριση ότι παρουσιάζουν αμελητέο κίνδυνο για τον οποίο δεν έχει θεσπιστεί κατάλογος ΕΥΚ.

Περαιτέρω επανεξέταση της απαγόρευσης ζωοτροφών

Στρατηγικός στόχος:

Επανεξέταση ορισμένων μέτρων της σημερινής συνολικής απαγόρευσης ζωοτροφών όταν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

Τρέχουσα νομοθεσία

Η απαγόρευση της διατροφής βοοειδών, προβάτων και αιγών με κρεατάλευρα και οστεάλευρα θηλαστικών (ΜΒΜ) θεσπίστηκε τον Ιούλιο του 1994. Για τη διαχείριση του κινδύνου παρουσίας απαγορευμένου υλικού σε ζωοτροφές θηλαστικών μέσω διασταυρούμενης μόλυνσης, αυτή η μερική απαγόρευση επεκτάθηκε και μεταβλήθηκε σε πλήρη αναστολή, σε ολόκληρη την ΕΕ, της χρήσης μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών στις ζωοτροφές για οποιοδήποτε ζώο που εκτρέφεται για την παραγωγή τροφίμων από την 1η Ιανουαρίου 2001 με ορισμένες εξαιρέσεις, όπως η χρήση ιχθυάλευρων για μη μηρυκαστικά. Οποιαδήποτε παρουσία απαγορευμένων συστατικών ζωικής προέλευσης στις ζωοτροφές παραβιάζει την απαγόρευση των ζωοτροφών, επειδή η νομοθεσία προβλέπει μηδενική ανοχή.

Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται οι σημερινές διατάξεις για την απαγόρευση των ζωοτροφών:

Εκτρεφόμενα ζώα πλην των γουνοφόρων ζώων | Ζώα συντροφιάς και γουνοφόρα ζώα |

Μηρυκαστικά | Μη μηρυκαστικά (εκτός από τα ψάρια) | Ψάρια |

Μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες πλην των αιματάλευρων και των ιχθυάλευρο ων | ΔΕ | ΔΕ | ΔΕ | Ε |

Αιματάλευρα από μηρυκαστικά | ΔΕ | ΔΕ | ΔΕ | Ε |

Προϊόντα αίματος από μηρυκαστικά | ΔΕ | ΔΕ | ΔΕ | Ε |

Ζελατίνη από μηρυκαστικά | ΔΕ | ΔΕ | ΔΕ | Ε |

Υδρολυμένες πρωτεΐνες εκτός εκείνων που προέρχονται από μη μηρυκαστικά ή από προβιές και δέρματα μηρυκαστικών | ΔΕ | ΔΕ | ΔΕ | Ε |

Αιματάλευρα από μη μηρυκαστικά | ΔΕ | ΔΕ | Ε | Ε |

Ιχθυάλευρα | ΔΕ[4] | Ε | Ε | Ε |

Προϊόντα αίματος από μη μηρυκαστικά | ΔΕ | Ε | Ε | Ε |

Όξινο φωσφορικό ασβέστιο και φωσφορικό ασβέστιο ζωικής προέλευσης | ΔΕ | Ε | Ε | Ε |

Υδρολυμένες πρωτεΐνες από μη μηρυκαστικά ή από προβιές και δέρματα μηρυκαστικών | Ε | Ε | Ε | Ε |

Ζελατίνη μη μηρυκαστικών | Ε | Ε | Ε | Ε |

Αυγά, προϊόντα αυγών, γάλα, προϊόντα γάλακτος, πύαρ (πρωτόγαλα) | Ε | Ε | Ε | Ε |

Ζωικές πρωτεΐνες εκτός από τις προαναφερόμενες | ΔΕ | Ε | Ε | Ε |

Ε = εγκρίνεται

ΔΕ = δεν εγκρίνεται

Έρευνα υπό εξέλιξη

Στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος εργασίας του, το κοινοτικό εργαστήριο αναφοράς για ζωικές πρωτεΐνες στις ζωοτροφές (CRL-AP) διεξήγαγε έρευνα σχετικά με την αντοχή της μικροσκοπικής μεθόδου όσον αφορά τον ποσοτικό προσδιορισμό των ζωικών συστατικών στις ζωοτροφές (για την εκτίμηση της συνολικής ποσότητας ζωικών πρωτεϊνών στις ζωοτροφές που είναι αναγκαία για τη θέσπιση ενός επιπέδου ανοχής στις ζωοτροφές). Από τα προκαταρκτικά αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης προέκυψε ότι η τρέχουσα μέθοδος δεν είναι αξιόπιστη για τους σκοπούς του ποσοτικού προσδιορισμού.

Επιπλέον, το CRL-AP ερευνά την απόδοση των διαφόρων νέων διαγνωστικών μεθόδων με τις οποίες μπορεί να προσδιοριστεί το είδος του ζώου (μηρυκαστικό, χοίρος, πουλερικό) από το οποίο προέρχονται τα ίχνη κρεατάλευρου και οστεάλευρου που ανιχνεύονται στις ζωοτροφές. Πράγματι, η υποχρεωτική επεξεργασία των πρωτεϊνών των θηλαστικών στους 133°C και σε πίεση 3 Bar για 20 λεπτά έχει ως αποτέλεσμα πολύ μικρά τεμάχια ζωικών πρωτεϊνών που είναι δύσκολο να ανιχνευθούν με τις τρέχουσες αναλυτικές μεθόδους. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θα είναι διαθέσιμα στο δεύτερο εξάμηνο του 2010.

Πιθανή προοδευτική άρση της απαγόρευσης των ζωοτροφών

Αφετηρία για την επανεξέταση των ισχυουσών διατάξεων απαγόρευσης των ζωοτροφών θα πρέπει να είναι η ανάλυση του κινδύνου, θα πρέπει όμως να ληφθούν επίσης υπόψη τα διαθέσιμα εργαλεία ελέγχου για την αξιολόγηση (π.χ. η ύπαρξη αξιόπιστης δοκιμής για τον προσδιορισμό του είδους του ζώου από το οποίο προέρχονται τα ίχνη κρεατάλευρου και οστεάλευρου).

- Επίπεδο ανοχής για μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες στις ζωοτροφές για εκτρεφόμενα ζώα

Για την εφαρμογή της προσέγγισης με γνώμονα την επικινδυνότητα σε περίπτωση ανίχνευσης απαγορευμένων μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών, μπορεί να καθοριστεί ορισμένο επίπεδο ανοχής.

Τον Δεκέμβριο του 2002 η Επιτροπή ζήτησε από την ΕΑΑΤ να υποβάλει επικαιροποιημένη τριμηνιαία αξιολόγηση του κινδύνου που σχετίζεται με τις μικρές ποσότητες μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών στις ζωοτροφές. Η γνώμη της ΕΑΑΤ αναμένεται έως το τέλος του 2010. Με βάση τα συμπεράσματα της ΕΑΑΤ, μπορεί να προταθεί η θέσπιση επιπέδου ανοχής όσον αφορά την παρουσία πολύ μικρής ποσότητας μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών στις ζωοτροφές χωρίς να επηρεαστούν αρνητικά τα τρέχοντα μέτρα εξάλειψης.

- Άρση των διατάξεων απαγόρευσης ζωοτροφών για μη μηρυκαστικά (χοίροι, πουλερικά, ψάρια)

Επί του παρόντος, οι μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες, οι οποίες απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται σε ζωοτροφές, χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή λιπασμάτων, κοπροχώματος ή καυσίμου για τσιμεντοβιομηχανίες. Ωστόσο, οι μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες μπορούν να είναι πηγή πρωτεϊνών για εκτρεφόμενα μη μηρυκαστικά τα οποία πρέπει να τρέφονται με πρωτεΐνες υψηλής ποιότητας. Έχοντας υπόψη ότι ο κίνδυνος μετάδοσης της ΣΕΒ από μη μηρυκαστικά σε μη μηρυκαστικά είναι πολύ μικρός, μπορεί να εξεταστεί η άρση της απαγόρευσης όσον αφορά τη χρήση των μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών από μη μηρυκαστικά σε ζωοτροφές μη μηρυκαστικών, χωρίς όμως να αρθεί η υφιστάμενη απαγόρευση ανακύκλωσης εντός του ίδιου ζωικού είδους (π.χ. μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες πουλερικών μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για τη διατροφή χοίρων και μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες χοίρων για πουλερικά). Επιπλέον, η επανεισαγωγή των μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών στις ζωοτροφές των μη μηρυκαστικών μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ να μειώσει την εξάρτηση από άλλες πηγές πρωτεϊνών.

Αυτό το μέτρο μπορεί ωστόσο να γίνει δεκτό μόνο αν υπάρχουν διαθέσιμες έγκυρες αναλυτικές τεχνικές για τον προσδιορισμό των ειδών από τα οποία προέρχονται οι μεταποιημένες ζωικές πρωτεΐνες. Επίσης, έχοντας υπόψη τον περιορισμό που ενυπάρχει σε κάθε μέθοδο ελέγχου, ένα σημαντικό μέρος της επανεξέτασης των ισχυουσών διατάξεων απαγόρευσης των ζωοτροφών θα είναι η ορθή διοχέτευση των μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών από διάφορα είδη. Η αξιοποίηση των μεταποιημένων ζωικών πρωτεϊνών για ζωοτροφές θα πρέπει να συγκριθεί με τις επενδύσεις που είναι αναγκαίες για τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις διοχέτευσης.

Περαιτέρω επανεξέταση της επιτήρησης της ΣΕΒ

Στρατηγικός στόχος:

Συνέχιση της προσαρμογής του συστήματος παρακολούθησης της ΣΕΒ στα βοοειδή με καλύτερη στοχοθέτηση της δραστηριότητας επιτήρησης, διατηρώντας παράλληλα την ικανότητα παρακολούθησης της εξέλιξης της επιδημιολογικής κατάστασης και αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των διαθέσιμων μέτρων προστασίας.

Τρέχουσα νομοθεσία

Στόχος της επιτήρησης είναι η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων ελέγχου που λαμβάνονται, όπως η απαγόρευση των ζωοτροφών και η αφαίρεση των ΕΥΚ, παρακολουθώντας την εξέλιξη του επιπολασμού της ΣΕΒ με την πάροδο των ετών.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία για τις ΜΣΕ, κάθε κράτος μέλος πραγματοποιεί ετήσιο πρόγραμμα παρακολούθησης για τις ΣΕΒ, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας διερεύνησης με τη χρήση ταχειών δοκιμών εγκεκριμένων για το σκοπό αυτό. Το πρόγραμμα αυτό καλύπτει τουλάχιστον όλα τα βοοειδή ηλικίας άνω των 30 μηνών που σφάχτηκαν κανονικά για ανθρώπινη κατανάλωση (υγιή ζώα που σφάχτηκαν) και όλα τα βοοειδή ηλικίας άνω των 24 μηνών που βρέθηκαν νεκρά / θανατώθηκαν ή στάλθηκαν για επείγουσα σφαγή (ζώα υψηλού κινδύνου).

Ωστόσο, ένα κράτος μέλος που μπορεί να αποδείξει, βάσει επιδημιολογικών κριτηρίων, τη βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά τις ΣΕΒ στο έδαφός του μπορεί να υποβάλει αίτηση στην Επιτροπή για να λάβει έγκριση επανεξέτασης του προγράμματός του παρακολούθησης. Από το 2009 δόθηκε έγκριση σε 17 κράτη μέλη[5] για επανεξέταση των προγραμμάτων τους παρακολούθησης και αύξηση του ορίου ηλικίας για δοκιμές σε 48 μήνες με βάση την πιο ευνοϊκή επιδημιολογική τους κατάσταση και σύμφωνα με θετικές γνώμες της ΕΑΑΤ.

Αυτή η αύξηση του ορίου ηλικίας για δοκιμές οδήγησε σε μείωση σχεδόν 30 % του αριθμού των δοκιμών ετησίως στην ΕΕ το 2009, σε σύγκριση με το 2008 (διάγραμμα 1 στο παράρτημα III του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής), ενώ διατηρήθηκε παράλληλα η ίδια ικανότητα παροχής αξιόπιστης εικόνας του επιπολασμού και της εξέλιξης των ΣΕΒ στα κράτη μέλη. Η ίδια μείωση μπορεί να παρατηρηθεί στο κόστος σχετικά με την ανίχνευση μιας περίπτωσης ΣΕΒ σε σφαγείο (μειώθηκε από 14,15 εκατομμύρια ευρώ το 2008 σε 10,1 εκατομμύρια ευρώ το 2009, βλέπε διάγραμμα 3 στο παράρτημα III του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής).

Μελλοντικές επιλογές πολιτικής

Ανάλογα με τα αποτελέσματα του υπό εξέλιξη προγράμματος παρακολούθησης, μπορεί να προβλεφθεί περαιτέρω επανεξέταση των προγραμμάτων παρακολούθησης των ΣΕΒ για τα κράτη μέλη που πληρούν τα επιδημιολογικά κριτήρια. Αυτές οι επιλογές μπορούν να περιλαμβάνουν:

- τη συνέχιση της σταδιακής αύξησης των ορίων ηλικίας για δοκιμές σε όλα τα υγιή σφαγμένα ζώα και τα ζώα υψηλού κινδύνου·

- δοκιμές σε στατιστικό δείγμα βοοειδών ορισμένης ηλικίας σε κάθε υποπληθυσμό (υγιή σφαγμένα ζώα και τα ζώα υψηλού κινδύνου)·

- δοκιμές σε βοοειδή σε κάθε υποπληθυσμό με βάση την ημερομηνία γέννησής τους και την πραγματική εφαρμογή της απαγόρευσης των ζωοτροφών.

Κάθε περαιτέρω επιλογή θα πρέπει να επιτρέψει την αδιάλειπτη ανίχνευση της αύξησης της επιδημίας ΣΕΒ ή την εμφάνιση νέων στελεχών ΜΣΕ. Ειδικότερα, επειδή τα τελευταία χρόνια ανιχνεύθηκαν στην ΕΕ άτυπα κρούσματα ΣΕΒ σε ζώα ηλικίας άνω των 8 ετών, κάθε επανεξέταση της παρακολούθησης της ΣΕΒ δεν θα πρέπει να δυσχεραίνει την ανίχνευση αυτών των κρουσμάτων. Επιπλέον, λόγω της ενιαίας αγοράς και της ελεύθερης κυκλοφορίας των βοοειδών μεταξύ των κρατών μελών, οι πρακτικές πτυχές του ελέγχου δεν θα πρέπει να παραβλεφθούν και κάθε νέο σύστημα που δημιουργείται θα πρέπει να είναι εύκολα διαχειρίσιμο. Τέλος, μεσοπρόθεσμα, η επανεξέταση της παρακολούθησης ΣΕΝ δεν θα πρέπει να εμποδίζει τα κράτη μέλη να διατηρήσουν το καθεστώς τους OIE όσον αφορά τον κίνδυνο ΣΕΒ.

Περαιτέρω επανεξέταση των μέτρων εξάλειψης της τρομώδους νόσου

Στρατηγικός στόχος:

Προσαρμογή των σημερινών μέτρων εξάλειψης σε μολυσμένα από ΜΣΕ κοπάδια προβάτων και αιγών στις πλέον πρόσφατες επιστημονικές γνώσεις και ανάπτυξη βιώσιμων εργαλείων για τον έλεγχο των ΜΣΕ στα κοπάδια μικρών μηρυκαστικών στην ΕΕ.

Τρέχουσα νομοθεσία

Οι σημερινές διατάξεις για την εξάλειψη των ΜΣΕ στα κοπάδια προβάτων βασίζονται σε συνδυασμό διαφόρων εργαλείων (συνολική ή επιλεκτική θανάτωση ευπαθών ζώων σε μολυσμένα κοπάδια, προγράμματα εκτροφής για την επιλογή προβάτων ανθεκτικών στις ΜΣΕ σε κοπάδια υψηλής γενετικής αξίας, ανασύσταση με ανθεκτικά ζώα και ενίσχυση της επιτήρησης στα μολυσμένα κοπάδια). Στα κοπάδια αιγών η ολική θανάτωση είναι η μόνη επιλογή που μπορεί να εφαρμοστεί όταν ανιχνεύεται η κλασική τρομώδης νόσος των προβάτων.

Ωστόσο, υπάρχουν ειδικά μέτρα για άτυπα κρούσματα τρομώδους νόσου των προβάτων, λαμβανομένης υπόψη της περιορισμένης εξάπλωσης αυτής της μόλυνσης μέσα σε ένα κοπάδι: τα ζώα δεν θανατώνονται, αλλά υποβάλλονται σε εντατική επιτήρηση της ΜΣΕ για δύο έτη εκτροφής χωρίς καμία δυνατότητα μετακίνησης από το κοπάδι τους.

Προηγούμενη και υπό εξέλιξη έρευνα

Σε αντίθεση με τα πρόβατα, στις αίγες δεν έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια γενετική αντίσταση ή γενετική προδιάθεση στις ΜΣΕ. Το 2008 από τα τελικά αποτελέσματα μιας πιλοτικής μελέτης χρηματοδοτούμενης από την ΕΕ που διεξήχθη στην Κύπρο και αποσκοπούσε στον προσδιορισμό της επίδρασης ορισμένων γονιδίων στην αντίσταση των αιγών κατά της τρομώδους νόσου/προδιάθεση των αιγών στην τρομώδη νόσο προέκυψε ότι ορισμένα γονίδια μπορεί να σχετίζονται με την αντίσταση/προδιάθεση στην κλασική τρομώδη νόσο στις αίγες στην Κύπρο. Λόγω της σημασίας για την πολιτική της ΕΕ όσον αφορά την εξάλειψη της νόσου στον πληθυσμό των αιγών, διατέθηκαν πόροι της ΕΕ για την κατάρτιση και την εφαρμογή πρωτοκόλλου για πρόσθετες μελέτες προκειμένου να συμπληρωθούν τα αρχικά πορίσματα της κυπριακής πιλοτικής μελέτης. Το εν λόγω πρωτόκολλο, που οριστικοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2009, αποσκοπεί στη συλλογή στοιχείων για την απόκτηση περαιτέρω γνώσεων σχετικά με τη γενετική αντίσταση των αιγών κατά της τρομώδους νόσου. Τα πρώτα αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα το 2011.

Επίσης, είναι υπό εξέλιξη μια επιστημονική αξιολόγηση που πραγματοποιείται από κοινού από την ΕΑΑΤ και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) σχετικά με κάθε πιθανή σχέση μεταξύ των ΜΣΕ στα ζώα και τους ανθρώπους. Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας μπορεί να έχουν μεγάλο ενδιαφέρον όσον αφορά το ζωονοσογόνο δυναμικό των ΜΣΕ στα μικρά μηρυκαστικά.

Μελλοντικές επιλογές πολιτικής

Η μεγάλη πολυπλοκότητα των ΜΣΕ στα μικρά μηρυκαστικά (κυρίως λόγω της ύπαρξης διαφόρων στελεχών πριόν), η σημερινή αβεβαιότητα όσον αφορά το ζωονοσογόνο δυναμικό τους και η ποικιλομορφία των παραγόντων από τους οποίους εξαρτάται αν η τρομώδης νόσος θα μεταδοθεί ανάμεσα στα κοπάδια και θα παραμείνει μέσα στα κοπάδια, καθιστούν αναγκαία τη συνέχιση του προβληματισμού σχετικά με τα μελλοντικά νομοθετικά μέτρα για τον έλεγχο των ΜΣΕ στα κοπάδια μικρών μηρυκαστικών στην ΕΕ. Μπορούν να προβλεφθούν τα ακόλουθα μέτρα:

- θέσπιση των όρων για την ταξινόμηση των κοπαδιών μικρών μηρυκαστικών όσον αφορά τις ΜΣΕ με βάση τα αποτελέσματα των ταχειών δοκιμών και τις κατευθυντήριες γραμμές του OIE για την αποφυγή της ακούσιας εξάπλωσης της τρομώδους νόσου μέσω μολυσμένων ζώων σε προκλινικό στάδιο·

- μέτρα περαιτέρω προσαρμογής για άτυπη τρομώδη νόσο, αν τα επιστημονικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι αυτό το στέλεχος της τρομώδους νόσου δεν είναι μεταδοτικό·

- αξιοποίηση της γενετικής αντίστασης των αιγών εφόσον από την περαιτέρω έρευνα προέκυψε ότι υπάρχει γενετική αντίσταση ορισμένων γονοτύπων μέσα στον πληθυσμό των αιγών·

- συνέχιση της ενθάρρυνσης του γενετικού ελέγχου της τρομώδους νόσου στα πρόβατα μέσω προγραμμάτων εκτροφής (και παράλληλα αποφυγή της αιμομικτικής διασταύρωσης ή της γενετικής παρέκκλισης), επειδή αυτά τα προγράμματα προφανώς καταπολεμούν αποτελεσματικά τη νόσο.

Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα μελλοντικών ερευνών και οι επιστημονικές συμβουλές σχετικά με τις ΜΣΕ σε μικρά μηρυκαστικά θα είναι τα βασικά στοιχεία που θα επηρεάσουν τις μελλοντικές επιλογές πολιτικής.

Επιλεκτική σφαγή κλάσεων στα βοοειδή

Στρατηγικός στόχος:

Επανεξέταση της πολιτικής θανάτωσης των κοπαδιών που έχουν μολυνθεί με ΣΕΒ.

Τρέχουσα νομοθεσία

Σε περίπτωση που επιβεβαιώνεται ένα κρούσμα ΣΕΒ σε μια εκμετάλλευση, οι σημερινοί κανόνες προβλέπουν τη θανάτωση και πλήρη καταστροφή των βοοειδών που ανήκουν στην ίδια «κλάση» στην οποία ανιχνεύθηκε το κρούσμα ΣΕΒ (π.χ. τα βοοειδή που γεννήθηκαν στο ίδιο κοπάδι με το μολυσμένο ζώο, κατά τους 12 μήνες πριν ή μετά την ημερομηνία γέννησης αυτού του ζώου και που μπορεί να έχει καταναλώσει την ίδια μολυσμένη ζωοτροφή με το μολυσμένο ζώο). Κατά παρέκκλιση από αυτό τον κανόνα, είναι δυνατόν να επιτραπεί σε ένα κράτος μέλος να αναβάλει τη θανάτωση και την πλήρη καταστροφή των ζώων μιας κλάσης έως το τέλος της παραγωγικής τους ηλικίας. Μόνο η Γερμανία υπέβαλε μέχρι τώρα αίτηση για αυτή την παρέκκλιση και το 2007 η αίτηση αυτή εγκρίθηκε. Επίσης, όταν το κρούσμα ΣΕΒ είναι ένα θηλυκό ζώο, κάθε απόγονος που γεννάται εντός δύο ετών πριν από ή μετά την κλινική εκδήλωση της νόσου καταστρέφεται.

Μελλοντικές επιλογές πολιτικής

Επειδή ο αριθμός των θετικών ζώων που ανιχνεύθηκαν στα ζώα μιας κλάσης στην ΕΕ είναι τώρα πολύ μικρός (2 το 2008, 0 το 2009), μια εναλλακτική λύση θα ήταν να σταματήσει η συστηματική θανάτωση της κλάσης και να επιτραπεί η σφαγή των ζώων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση με την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα της δοκιμής στα ζώα είναι αρνητικά πριν από την είσοδο στη διατροφική αλυσίδα.

Ταχείες δοκιμές πριν και μετά τη σφαγή

Στρατηγικός στόχος:

Περαιτέρω προώθηση της ανάπτυξης των καλύτερων διαθέσιμων ταχειών δοκιμών για την ανίχνευση ΜΣΕ.

Τρέχουσα νομοθεσία

Μόνο οι ταχείες δοκιμές που αναφέρονται στη νομοθεσία για τις ΜΣΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση των ΜΣΕ στην ΕΕ. Πριν περιληφθεί στο σχετικό κατάλογο, κάθε ταχεία δοκιμή πρέπει να αξιολογηθεί διεξοδικά όσον αφορά τις αναλυτικές επιδόσεις της και η ΕΑΑΤ πρέπει να υποβάλει σχετική θετική σύσταση στην Επιτροπή.

Εν εξελίξει δραστηριότητες για την ανάπτυξη εργαστηριακών δοκιμών

Το 1999 η Επιτροπή ολοκλήρωσε την πρώτη αξιολόγηση ταχειών διαγνωστικών δοκιμών για τη ΣΕΒ σε βοοειδή. Κατόπιν πραγματοποιήθηκαν άλλες αξιολογήσεις ταχειών διαγνωστικών δοκιμών για τις ΜΣΕ σε μηρυκαστικά. Το 2007 η Επιτροπή, γνωρίζοντας ότι οι εργασίες για την ανάπτυξη άλλων δοκιμών είχε συνεχιστεί, αποφάσισε να δημοσιεύσει νέα ανοιχτή πρόσκληση υποβολής προσφορών για να περιληφθούν οι δοκιμές πριν και μετά τη σφαγή για την ανίχνευση των ΜΣΕ σε μεγάλα (βοοειδή) και μικρά (πρόβατα και αίγες) μηρυκαστικά. Αυτή η πρόσκληση δρομολογήθηκε για περίοδο 5 ετών και οι στόχοι της είναι ο προσδιορισμός νέων δοκιμών και η επιλογή εκείνων που είναι κατάλληλες να περιληφθούν σε πρόγραμμα αξιολόγησης βασισμένο στα επιστημονικά πρωτόκολλα της ΕΑΑΤ. Η πρόσκληση επιτρέπει στους κατασκευαστές δοκιμών που διαθέτουν ήδη δοκιμές σε προηγμένο στάδιο ανάπτυξης να υποβάλουν αίτηση ώστε να αξιολογηθούν οι δοκιμές τους όσον αφορά την καταλληλότητά τους για χρήση στα προγράμματα επιτήρησης της ΕΕ για τις ΜΣΕ.

Μελλοντική επιλογή πολιτικής

Είναι πιθανό να προβλεφθεί η πραγματοποίηση δοκιμών σε ζώντα ζώα αν υπάρχουν διαθέσιμες επικυρωμένες δοκιμές πριν από τη σφαγή. Επί του παρόντος, η χρησιμότητα αυτής της λύσης για την καταπολέμηση της ΣΕΒ στα βοοειδή είναι περιορισμένη. Ωστόσο, αυτή η λύση θα βοηθούσε σε μεγάλο βαθμό στην ταξινόμηση των κοπαδιών μικρών μηρυκαστικών.

Εναλλακτικα σεναρια αν η θετικη ταση δεν συνεχιστει με τον ιδιο ρυθμο σε όλα τα κρατη μελη.

Το επίπεδο προστασίας των καταναλωτών θα πρέπει να είναι το ίδιο σε όλη την ΕΕ. Όμως οι διαφορές όσον αφορά την επιδημιολογική κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος, δικαιολογούν το γεγονός ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη θα μπορούν να γίνουν νέες τροποποιήσεις, ενώ σε άλλα όχι. Επομένως, η πρακτική εφαρμογή και οι πρακτικές θα ωθήσουν στην προσαρμογή ορισμένων τροποποιήσεων που περιορίζονται σε ορισμένα κράτη μέλη. Κατά την τροποποίηση του συστήματος επιτήρησης της ΣΕΒ, για παράδειγμα, μόνο σε 17 κράτη μέλη επετράπη να τροποποιήσουν το πρόγραμμα παρακολούθησης της ΣΕΒ.

Παρόλο που από όλους τους δείκτες σχετικά με τον επιπολασμό της ΣΕΒ στα βοοειδή φαίνεται ότι η μελλοντική αύξηση των κρουσμάτων ΣΕΒ δεν είναι πιθανή, πρέπει να προβλεφθούν εναλλακτικά σενάρια σε περίπτωση που δεν επιβεβαιωθεί η μείωση των κρουσμάτων ΣΕΒ σε όλα τα κράτη μέλη.

Στην περίπτωση αυτή μπορούν να προβλεφθούν αυστηρότερα μέτρα όσον αφορά την αφαίρεση ΕΥΚ για τα κράτη μέλη με μικρή μείωση των κρουσμάτων ΣΕΒ. Τέλος, μπορεί να προβλεφθεί προσωρινό εμπάργκο που θα επιτρέπει να αντιμετωπιστεί η κατάσταση στα επιμέρους κράτη μέλη χωρίς να επιβαρύνονται τα άλλα κράτη μέλη στα οποία δεν έχει επιβεβαιωθεί η αρνητική τάση.

Συμπέρασμα

Η επανεξέταση των μέτρων σχετικά με τις ΜΣΕ πρέπει να βασίζεται σε κατάλληλη εκτίμηση των πιθανών κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου και των ζώων και πρέπει, λαμβανομένων υπόψη των υφιστάμενων επιστημονικών στοιχείων και καινοτομίας, να διατηρήσει ή, αν δικαιολογείται επιστημονικά, να αυξήσει το επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου και των ζώων. Εντούτοις, είναι αδύνατον να θεωρηθεί η πλήρης εξάλειψη του κινδύνου ως ρεαλιστικός στόχος για οποιαδήποτε απόφαση διαχείρισης κινδύνου σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων, όπου το κόστος και τα οφέλη των μέτρων μείωσης του κινδύνου πρέπει να σταθμίζονται προσεκτικά, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αναλογικότητα των μέτρων. Ο ρόλος και η αρμοδιότητα του διαχειριστή του κινδύνου είναι να αποφασίσει το αποδεκτό επίπεδο κινδύνου, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία που υπάρχουν σε μια επιστημονική εκτίμηση κινδύνου.

Επειδή κάθε τροποποίηση θα πρέπει να βασιστεί σε έγκυρες επιστημονικές συμβουλές, είναι εξαιρετικά σημαντική η συνέχιση της έρευνας στους τομείς στους οποίους υπάρχει έλλειψη πληροφοριών ή κενά που δεν επιτρέπουν τη λήψη δεσμευτικών αποφάσεων.

Επιπλέον, από την πείρα των τελευταίων δύο δεκαετιών φαίνεται ότι η ΣΕΒ χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά για προστατευτικούς σκοπούς, κυρίως από τρίτες χώρες. Για το λόγο αυτό είναι ύψιστης σημασίας η δημιουργία ισχυρού και αξιόπιστου διεθνούς πλαισίου για να εξασφαλιστούν δίκαιες και ασφαλείς συνθήκες εμπορικών συναλλαγών. Η ΕΕ πρέπει να αναλαμβάνει τις πρωτοβουλίες στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών καθορισμού προτύπων, με σκοπό την προώθηση των ευρωπαϊκών προτύπων και πολιτικών, και να ευθυγραμμίζει όσο το δυνατόν περισσότερο τη νομοθεσία της με τα διεθνή πρότυπα.

Κατά τη διαμόρφωση της μελλοντικής στρατηγικής μας, είναι επίσης σημαντικό να μην παραβλεφθούν άλλες απειλές για την υγεία των ζώων και τη δημόσια υγεία που εμφανίστηκαν τα πρόσφατα χρόνια, όπως η σαλμονέλα και η μικροβιακή αντοχή. Αν ληφθούν υπόψη όλες οι ενδείξεις προκύπτει σαφώς ότι είναι αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα στις ενέργειες για την καταπολέμηση των νόσων που μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επίπτωση από τις ΜΣΕ όσον αφορά τη δημόσια υγεία και να προσαρμοστεί ανάλογα η χρηματοδότηση από την ΕΕ. Λόγω των ενθαρρυντικών τάσεων όσον αφορά την ΣΕΒ, ενδείκνυται να εξεταστούν προσεκτικά οι δυνατότητες να επικεντρωθούμε σε αυτές τις νέες απειλές.

[1] ΜΣΕ = μεταδοτική σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια (βλ. ορισμό στο παράρτημα I του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής).

[2] COM(2005) 322 ΤΕΛΙΚΟ της 15ης Ιουλίου 2005.

[3] http://www.oie.int/eng/normes/mcode/en_chapitre_1.11.6.htm

[4] Δεν εγκρίνονται τα υποκατάστατα γάλακτος που περιέχουν ιχθυάλευρα και προορίζονται μόνο για μη θηλάζοντα μηρυκαστικά.

[5] Βέλγιο, Κύπρος, Δανία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Αυστρία, Σλοβενία, Φινλανδία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο.