52005DC0607

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 28.11.2005

COM(2005) 607 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με το σχεδιασμό ετοιμότητας και αντίδρασης σε πανδημία γρίπης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Ιστορικό και στόχος της ανακοίνωσης 4

2. Ετοιμότητα τησ Ευρωπαϊκήσ Ενωσησ σε περίπτωση πανδημίας γρίπης 6

3. Κύριες αρμοδιότητες των κρατών μελών, της Επιτροπής και των κοινοτικών οργανισμών 8

3.1. Σχεδιασμός και συντονισμός 8

3.2. Παρακολούθηση και αξιολόγηση 9

3.3. Πρόληψη και περιστολή 11

3.4. Αντίδραση του συστήματος υγείας 14

3.5. Επικοινωνία 15

4. Φάσεις πανδημίας και επίπεδα συναγερμού ΕΕ 16

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 1 (Περίοδος μεταξύ των πανδημιών) 18

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 2 (Περίοδος μεταξύ των πανδημιών) 18

Αρμοδιότητες και ενέργειες 18

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 3 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία) 19

Αρμοδιότητες και ενέργειες 19

4.1.1. Επιτροπή 19

4.1.2. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ) 20

4.1.3. Κράτη μέλη 21

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 4 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία) 22

4.1.4. Επιτροπή 22

4.1.5. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ) 23

4.1.6. Κράτη μέλη 23

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 5 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία) 24

Αρμοδιότητες και ενέργειες 24

4.1.7. Επιτροπή 24

4.1.8. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ) 26

4.1.9. Κράτη μέλη 26

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 6 (Περίοδος πανδημίας) – επίπεδα συναγερμού ΕΕ: 1 έως 4 27

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 1 27

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 2 27

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 3 27

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 4 27

Αρμοδιότητες και ενέργειες 27

4.1.10. Επιτροπή 28

4.1.11. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ) 28

4.1.12. Κράτη μέλη 30

4.2. Περίοδος μετά την πανδημία: ανάκαμψη και επιστροφή στην περίοδο μεταξύ των πανδημιών 30

5. Συμπεράσματα 31

ANNEX 1: New WHO Phases 32

ANNEX 2: Projects related to influenza funded under the public health programme 33

ANNEX 3: EU supported research related to human pandemic influenza 34

1. Ιστορικό και στόχος της ανακοίνωσης

Πολλοί ευρωπαίοι πολίτες προσβάλλονται από γρίπη κάθε χειμώνα. Σε συνήθη εποχική επιδημία γρίπης, περίπου το 5 - 10% του πληθυσμού νοσεί. Οι προηγούμενες πανδημίες γρίπης έπληξαν τον πληθυσμό πολύ πιο σοβαρά απ’ ό,τι οι εποχικές επιδημίες, με ποσοστά προσβολής από 10 έως 50%. Σημειώθηκαν τρεις πανδημίες στον 20ο αιώνα: η ισπανική γρίπη το 1918-1920 (η μεγαλύτερη· προκάλεσε το θάνατο περισσότερων από 20 –ίσως και 50– εκατ. ατόμων, παγκοσμίως), η ασιατική γρίπη το 1957-1958 και η γρίπη του Χονγκ Κονγκ το 1968-1969. Η εξάπλωση μιας επιδημίας υψηλής παθογονικότητας γρίπης των πτηνών (HPAI) από την Κίνα και τη Νοτιοανατολική Ασία προκάλεσε ανησυχία σχετικά με το ενδεχόμενο εμφάνισης ιού γρίπης, πλήρως προσαρμοσμένου στη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και ικανού να προκαλέσει το θάνατο εκατομμυρίων ατόμων και τεράστιες οικονομικές ζημιές.

Ενώ είναι αδύνατον να προβλεφθεί το ξέσπασμα επόμενης πανδημίας, είναι πολύ πιθανόν ότι θα ασκήσει σημαντικές πιέσεις στις υπηρεσίες υγείας, τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και άλλες βασικές υπηρεσίες. Η πανδημία γρίπης θα προκαλούσε την έντονη ανησυχία του κοινού, του πολιτικού κόσμου και των μέσων ενημέρωσης και θα δημιουργούσε, καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου πανδημίας αλλά και μετά, ευρεία κοινωνική και οικονομική αναστάτωση. Ανησυχία, περιορισμοί στις μετακινήσεις και τις δημόσιες συγκεντρώσεις, δυσκολίες διανομής, σημαντική υπέρβαση του αναμενόμενου αριθμού θανάτων, όλα αυτά είναι πιθανόν να επιτείνουν τις πιέσεις και την αναταραχή της κοινωνίας.

Οι συνέπειες της πανδημίας στην κοινωνία είναι αναπόφευκτες, αλλά με τον προσεκτικό σχεδιασμό της ετοιμότητας και της αντίδρασης μπορούν να αμβλυνθούν η έκταση και ο αντίκτυπός τους. Οι ολοκληρωμένες εθνικές και τοπικές στρατηγικές επικοινωνίας που αλληλοσυμπληρώνονται και υποστηρίζονται από μηχανισμούς με σκοπό την εξασφάλιση έγκαιρων, έγκυρων και σαφών συμβουλών και πληροφοριών πρέπει να είναι θεμελιώδες στοιχείο κάθε προγράμματος. Ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση πανδημίας είναι περίπλοκο ζήτημα, καθώς ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για τον πιθανό αντίκτυπο: τα δεδομένα είναι αβέβαια και στερούνται κοινών χαρακτηριστικών. Με βάση τις προηγούμενες πανδημίες, τις συμβουλές των εμπειρογνωμόνων και τη θεωρητική προσομοίωση, τα περισσότερα εθνικά σχέδια ετοιμότητας βασίζονται σε παραδοχές σχεδιασμού, οι οποίες περιλαμβάνουν τα εξής:

Ποσοστό προσβολής : Πρόκειται για την αναλογία του πληθυσμού που αναπτύσσει κλινικά συμπτώματα γρίπης κατά τη διάρκεια πανδημίας. Εάν δεν υπάρξει παρέμβαση, οι αρμόδιοι σχεδιασμού θεωρούν ότι εντός 9 έως 15 εβδομάδων, περίπου το 30% του πληθυσμού θα νοσήσει. Τα ποσοστά προσβολής και η σοβαρότητα της ασθένειας μπορεί να ποικίλλουν μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Ωστόσο, καθώς ούτε τα παιδιά ούτε οι ενήλικες είναι πιθανόν να έχουν ανοσία στον νέο ιό, πρέπει να θεωρηθεί, για τους σκοπούς του σχεδιασμού, ότι υπάρχει ενιαίο ποσοστό προσβολής σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, καθώς και σοβαρότερη ασθένεια και υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας απ’ ό,τι για τη συνήθη "εποχική" γρίπη.

Θνητότητα : Το ποσοστό των ασθενών που αναμένεται να πεθάνουν λόγω γρίπης. Για τις παραδοχές των περισσότερων εθνικών σχεδίων το ποσοστό συνολικής θνητότητας ανέρχεται σε 0,37% κατά την περίοδο πανδημίας.

Ιατρικές συμβουλές : Το 50% των ασθενών αναμένεται ότι θα επισκεφθεί γενικό ιατρό ή θα αναζητήσει ιατρική περίθαλψη εκτός νοσοκομείου.

Εισαγωγές σε νοσοκομεία : Για οξείες αναπνευστικές και συναφείς λοιμώξεις, τα γριπώδη περιστατικά είναι πιθανόν να αντιπροσωπεύουν το 1% των κλινικών περιστατικών.

Ποσοστό εντατικής θεραπείας : Αναμένεται ότι το 15% των ασθενών που νοσηλεύονται για γριπώδη ασθένεια θα χρειαστούν εντατική θεραπεία, και το 50% αυτών ενδέχεται να χρειαστεί μηχανικούς αναπνευστήρες.

Συχνές απουσίες από την εργασία : Για τους σκοπούς του σχεδιασμού θα πρέπει να υποτεθεί ότι ένα συνολικό σωρευτικό ποσοστό 30% του εργατικού δυναμικού θα απουσιάσει από πέντε έως οκτώ εργάσιμες ημέρες κατά τη διάρκεια ενός τριμήνου. Η εξάπλωση της γρίπης θα επιταχυνθεί στα σχολεία και σε άλλους κλειστούς χώρους, κάτι που θα δημιουργήσει ενδεχομένως την ανάγκη να κλείσουν σχολεία. Αυτό, σε συνδυασμό με την αναστάτωση στις μετακινήσεις και την ανάγκη των εργαζομένων να παρέχουν φροντίδα στα μέλη της οικογένειάς τους και σε άλλους, θα εντείνουν τις συχνές απουσίες.

Εναπόκειται πρωτίστως σε κάθε κράτος μέλος να λάβει τα καταλληλότερα μέτρα για την καταπολέμηση πανδημιών γρίπης στον άνθρωπο. Ωστόσο, καμία χώρα δεν μπορεί από μόνη της να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μιας πανδημίας. Η διεθνής συνεργασία είναι απολύτως αναγκαία για τον περιορισμό του αντικτύπου μιας τέτοιας πανδημίας. Στην ΕΕ, όπου δεν υφίστανται εσωτερικά σύνορα, κρίνεται απαραίτητη η λήψη επιπλέον μέτρων συντονισμού. Εξ ου και η ανάγκη ανάληψης δράσης σε επίπεδο ΕΕ.

Όλα τα κράτη μέλη κατήρτισαν και ενίσχυσαν τα σχέδια ετοιμότητάς τους για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης τους τελευταίους μήνες με τη βοήθεια της Επιτροπής και της ΠΟΥ, και πραγματοποιήθηκε επιπλέον έργο, το οποίο υποστηρίχθηκε από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου[1] και των υπουργών Υγείας στην άτυπη συνεδρίασή τους στις 20 Οκτωβρίου 2005. Η Επιτροπή αναλαμβάνει έναν σημαντικό ρόλο όσον αφορά τη διευκόλυνση των κρατών μελών και το συντονισμό των μέτρων σε επίπεδο ΕΕ, με τη χρήση ιδίως του κοινοτικού δικτύου επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών[2], του συστήματος έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης (ΣΕΣΑ)[3] και των υποχρεωτικών ρυθμίσεών τους για την επίσημη κοινοποίηση των κρουσμάτων και των συμβάντων της ασθένειας και των συναφών περιστατικών, καθώς και την ενημέρωση, τη διαβούλευση και το συντονισμό των ειλημμένων ή των σχεδιαζόμενων μέτρων. Η Επιτροπή εργάστηκε επί σειρά ετών με σκοπό να βελτιώσει την ετοιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της ενόψει πανδημίας, όπως αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο εργασίας της Επιτροπής[4] που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2004. Έκτοτε, η ΠΟΥ επανεξέτασε την περιγραφή των διαφόρων φάσεων πανδημίας (βλ. παράρτημα 1) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νόσων (ΕΚΠΕΝ), που δημιουργήθηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 851/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[5] , άρχισε να λειτουργεί στη Στοκχόλμη τον Μάιο του 2005, παρέχοντας συμβουλές και εμπειρογνωμοσύνη και βοηθώντας την Επιτροπή με τη λειτουργία του ΣΕΣΑ. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων, κατέστη αναγκαίο να επανεξεταστεί το σχέδιο ετοιμότητας και αντίδρασης της ΕΕ σε περίπτωση πανδημίας γρίπης. Το αναθεωρημένο σχέδιο παρατίθεται στην παρούσα ανακοίνωση.

2. Ετοιμότητα τησ Ευρωπαϊκήσ Ενωσησ σε περίπτωση πανδημίας γρίπης

Η ΠΟΥ εξέδωσε συστάσεις[6] για τη λήψη μέτρων πριν και κατά τη διάρκεια πανδημίας, στις οποίες βασίζεται ο σχεδιασμός των χωρών σε όλο τον κόσμο. Ο σχεδιασμός σε επίπεδο ΕΕ βασίζεται στις ίδιες συστάσεις. Ωστόσο, πρέπει να προβλεφθούν ειδικά μέτρα για ορισμένες ιδιαίτερες για την ΕΕ περιπτώσεις και συνθήκες. Εάν κρούσματα πανδημίας γρίπης εντοπίζονταν αρχικά εκτός ΕΕ, είναι σχεδόν σίγουρο ότι πρώτα η ΠΟΥ θα αναγνώριζε την εκδήλωση πανδημίας (φάση 6 των συστάσεων της ΠΟΥ). Εντούτοις, η αναγνώριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία που θα συνδεόταν με τον επείγοντα χαρακτήρα ενός πανδημικού στελέχους μπορεί να γίνει νωρίτερα. Μόλις πληγεί η ΕΕ, τα κράτη μέλη μπορούν να διέρχονται τις διάφορες φάσεις σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και με διαφορετικό ρυθμό. Κατά συνέπεια, για τους σκοπούς της ΕΕ, η επιδημική δραστηριότητα εντός της ΕΕ και στα κράτη μέλη έχει ιδιαίτερη σημασία και απαιτεί περαιτέρω λεπτομέρειες στο πλαίσιο της ταξινόμησης της ΠΟΥ. Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται ορισμένα μέτρα για κάθε φάση, τα οποία θα πρέπει να εξεταστούν σε επίπεδο ΕΕ και να εφαρμοστούν στο εκάστοτε επιδημιολογικό πλαίσιο.

Τον Μάρτιο του 2005 η Επιτροπή και το Περιφερειακό Γραφείο της ΠΟΥ για την Ευρώπη διοργάνωσαν διημερίδα προκειμένου να εξετάσουν σχέδια για την αντιμετώπιση πανδημίας και να εντοπίσουν τυχόν κενά και περιθώρια βελτίωσης. Η πολιτική δέσμευση, οι αυξημένοι πόροι για την ετοιμότητα σε περίπτωση πανδημίας, η περισσότερη έρευνα και η διευθέτηση περίπλοκων νομικών και δεοντολογικών ζητημάτων θεωρήθηκαν καίρια σημεία και εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον για την εξεύρεση κοινών λύσεων και την επίτευξη διασυνοριακής συνεργασίας[7].

Τον Ιούλιο του 2005 η Επιτροπή απηύθυνε επιστολή σε όλους τους υπουργούς Υγείας, ζητώντας τους πληροφορίες σχετικά με το βαθμό ετοιμότητας της χώρας τους, και ιδίως την ύπαρξη εθνικών σχεδίων, τα αντιιικά φάρμακα και την πολιτική εμβολιασμού. Όλες οι απαντήσεις και τα εθνικά σχέδια αξιολογήθηκαν από την Επιτροπή, σε διαβούλευση με την επιτροπή για την ασφάλεια της υγείας (αναφ. 1) και το ΕΚΠΕΝ. Εξετάστηκαν περαιτέρω από τους υπουργούς Υγείας και την Επιτροπή κατά τη διάρκεια άτυπης συνεδρίασης που διοργανώθηκε από τη Βρετανική Προεδρία στις 20 Οκτωβρίου, καθώς και σε δεύτερη κοινή διημερίδα ΕΚ/ΠΟΥ στις 24 - 26 Οκτωβρίου 2005. Επιπροσθέτως, άρχισαν να πραγματοποιούνται κοινές επισκέψεις αξιολόγησης της ΠΟΥ και του ΕΚΠΕΝ στα κράτη μέλη της ΕΕ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές διαπιστώσεις, ο βαθμός ετοιμότητας περιορίζεται, γενικά, στον τομέα της υγείας. Ορισμένα σχέδια πρέπει να καταστούν πιο λειτουργικά –ιδίως όσον αφορά τα σχέδια έκτακτης ανάγκης για τους χώρους υγειονομικής περίθαλψης και τις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και την κατάρτιση του εργατικού δυναμικού.

Τα περισσότερα κράτη μέλη εξέτασαν στα σχέδιά τους ζητήματα προτεραιότητας, όπως η διάρθρωση της ιεραρχικής κλίμακας, η επικοινωνιακή στρατηγική και το εργαστηριακό δυναμικό. Σχεδόν τα μισά κράτη μέλη έχουν ήδη καλύψει μέτρα για τα διεθνή ταξίδια, τον εντοπισμό μολυσμένων ατόμων, καθώς και την απομόνωση (καραντίνα) και τον περιορισμό των μετακινήσεων. Ορισμένα κράτη μέλη εξέτασαν την αναγκαιότητα λήψης μέτρων για τους υπηκόους τους που ζουν στο εξωτερικό.

Η Επιτροπή πραγματοποίησε άσκηση προσομοίωσης για την πανδημία γρίπης ("Common Ground"), προκειμένου να δοκιμάσει την επικοινωνία, τα σχέδια ετοιμότητας και το συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών, της Επιτροπής και των κοινοτικών οργανισμών [όπως το ΕΚΠΕΝ και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMEA)], καθώς και της ΠΟΥ. Τα αποτελέσματα και τα διδάγματα από την άσκηση αυτή θα συμβάλουν σημαντικά στις προσπάθειες που καταβάλλονται για τη βελτίωση των σχεδίων και της διαλειτουργικότητάς τους.

Για να εξασφαλιστεί καλύτερη συνεργασία μεταξύ των τομέων της δημόσιας υγείας και της υγείας των ζώων, η Επιτροπή έφερε σε επαφή, στις 22 Σεπτεμβρίου 2005, τους επικεφαλής των ιατρικών και των κτηνιατρικών υπηρεσιών της ΕΕ. Αυτή η συνεδρίαση σηματοδότησε την έναρξη μιας συνεχιζόμενης διαδικασίας με σκοπό την εξασφάλιση καλύτερου συντονισμού μεταξύ των κτηνιατρικών και των υγειονομικών αρχών και υπηρεσιών για την αντιμετώπιση νευραλγικών πτυχών του ελέγχου της γρίπης.

Η απειλή είναι τέτοιας φύσης που είναι προφανές ότι η παροχή προστασίας προς τα κράτη μέλη συνεπάγεται την αύξηση των προστατευτικών και προληπτικών μέτρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, στηρίζει επίσης διεθνείς συνεργασίες, ιδίως το έργο των οργανώσεων του ΟΗΕ όπως η ΠΟΥ, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), το Διεθνές Γραφείο Επιζωοτιών (ΔΓΕ) και το έργο της Παγκόσμιας Τράπεζας, ώστε να βοηθηθούν τρίτες χώρες, ιδιαίτερα χώρες που ήδη πλήττονται από τη γρίπη των πτηνών, προκειμένου να βελτιώσουν την ικανότητά τους στην επιτήρηση και τον έλεγχο της νόσου, ιδίως οι λιγότερο ανεπτυγμένες και οι περισσότερο ευάλωτες χώρες, με ιδιαίτερη αναφορά στην Αφρική και την Ασία. Αυτό θα περιλαμβάνει τη βοήθεια για την παροχή πρόσβασης σε βασικά ιατρικά προϊόντα.

Η ΕΕ προτείνει να συγχορηγήσει μια διάσκεψη για την ανάληψη δεσμεύσεων με την Παγκόσμια Τράπεζα και την Κίνα, ώστε να εξασφαλιστεί η στήριξη για τη δημιουργία ταμείου για την καταπολέμηση της γρίπης των πτηνών παγκοσμίως.

Πρέπει επίσης η Επιτροπή και τα κράτη μέλη να επιμείνουν στην υποβολή άμεσων, έγκυρων και πλήρως διαφανών επιδημιολογικών στοιχείων σε όλον τον κόσμο. Η Κοινότητα πρέπει επίσης να διευκολύνει τη διαρκώς εντονότερη συμμετοχή των εταίρων της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) στο έργο που συντελείται στον εν λόγω τομέα. Επί του παρόντος, τα σχέδια δράσης έξι χωρών (Ουκρανία, Μολδαβία, Ισραήλ, Ιορδανία, Μαρόκο και Τυνησία) αναφέρονται σε τέτοιο έργο.

Όσον αφορά τις αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση πανδημίας, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συνεργάζονται για να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα εμβολίων και αντιιικών φαρμάκων. Η Επιτροπή, με τη βοήθεια του EMEA και των κρατών μελών, εξέδωσε έγγραφο[8] για τη συνεργασία ιδιωτικού-δημόσιου τομέα, με σκοπό την ενθάρρυνση της παρασκευής εμβολίων κατά της πανδημίας το συντομότερο δυνατόν. Τα καίρια ζητήματα που εντοπίστηκαν είναι η κάλυψη όσο το δυνατόν περισσότερων υποτύπων του ιού, οι κλινικές δοκιμές, η αύξηση της ικανότητας παρασκευής με τον πολλαπλασιασμό των εμβολιασμών μεταξύ των επιδημιών και η παρακολούθηση της κατάστασης ανοσίας και των ανεπιθύμητων ενεργειών. Η Επιτροπή κατέβαλε προσπάθειες ώστε να προωθήσει στρατηγικές για την απόκτηση και τη χρήση αντιιικών φαρμάκων, γεγονός που βοήθησε τα κράτη μέλη να λάβουν σημαντικές πληροφορίες και να κατανοήσουν τους όρους και τους περιορισμούς της παροχής, καθώς και να ενδιαφερθούν για τη φαρμακοβιομηχανία με στόχο τη συμμετοχή περισσότερων εταιρειών στον εν λόγω τομέα.

Τα κράτη μέλη αξιολογούν επίσης, με τη βοήθεια της Επιτροπής και του ΕΚΠΕΝ, την ανάγκη και τις προδιαγραφές όσον αφορά τις προσωπίδες και άλλες συσκευές, όπως οι αναπνευστήρες.

3. Κύριες αρμοδιότητες των κρατών μελών, της Επιτροπής και των κοινοτικών οργανισμών

Ένα καίριο στοιχείο που πρέπει να έχει η αντιμετώπιση μιας πανδημίας σε οποιοδήποτε επίπεδο είναι να αποτελεί προϊόν πολυτομεακής δράσης και να εμπλέκει υπηρεσίες εκτός του τομέα της υγείας. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή πρέπει να εφαρμόζουν και να επικαιροποιούν στρατηγικές σχεδιασμού και συντονισμού οι οποίες θα διευκολύνουν την πολυτομεακή συνεργασία.

Η κατάρτιση σχεδίων για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης περιλαμβάνει τις αρχές και τα στοιχεία της διαδικασίας σχεδιασμού που παρουσιαζόταν στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση του συντονισμού για το σχεδιασμό γενικής ετοιμότητας σε έκτακτες περιπτώσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας σε επίπεδο ΕΕ[9]. Από την εφαρμογή αυτής της διαδικασίας σχεδιασμού σε περίπτωση πανδημίας γρίπης προέκυψαν τα ακόλουθα καίρια ζητήματα, στα οποία θα βασίζεται το κοινοτικό σχέδιο για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης:

- σχεδιασμός και συντονισμός,

- παρακολούθηση και αξιολόγηση,

- πρόληψη και περιστολή,

- ανταπόκριση του συστήματος υγείας,

- επικοινωνία.

Αυτά τα ζητήματα εξετάζονται με τη σειρά παρακάτω.

3.1. Σχεδιασμός και συντονισμός

Τα καθήκοντα που απαιτούνται σε κάθε φάση και σε κάθε επίπεδο απειλής θα πρέπει να έχουν ως στόχο τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση του τρέχοντος αντικτύπου και της επακόλουθης δυνητικής απειλής από την εκδήλωση γρίπης, ώστε να περιοριστούν οι συνέπειές της. Η μετάβαση όμως από τη φάση συναγερμού στη φάση δράσης πρέπει να είναι ταχύτατη, ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης, και ορισμένες φάσεις ή επίπεδα ίσως χρειαστεί να παραληφθούν. Ως εκ τούτου, τα σχέδια πρέπει να είναι ευέλικτα για να επιτρέπουν αυτού του είδους την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης.

Η προστιθέμενη αξία της ΕΕ μπορεί να επιτευχθεί με τη βελτίωση του συντονισμού και της επικοινωνίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ και άλλων ευρωπαϊκών οργανισμών, όπως ο EMEA και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕFSA), καθώς και της ΠΟΥ. Προτείνεται μια δομή με τρία σκέλη:

Κατά πρώτον, η ομάδα σχεδιασμού της ετοιμότητας και της αντίδρασης στον τομέα της δημόσιας υγείας (PRPG) που είχε συσταθεί στο πλαίσιο της επιτροπής για την ασφάλεια της υγείας, όπως ορίστηκε στο έγγραφο εργασίας τη Επιτροπής το Μάρτιο του 2004, αναλαμβάνει μια σειρά αρμοδιοτήτων, όπως την ανταλλαγή πληροφοριών, την κοινοποίηση και την αναθεώρηση υφιστάμενων εθνικών σχεδίων ετοιμότητας και αντίδρασης, καθώς και την παροχή συμβουλών σχετικά με τα κενά και τις ανάγκες συντονισμού μεταξύ των εθνικών σχεδίων, τη διάδοση της εμπειρογνωμοσύνης και των ορθών πρακτικών σε άλλες ομάδες που ασχολούνται με σχέδια ετοιμότητας και, τέλος, τη σύσταση ομάδων για την παροχή συμβουλών σχετικά με συγκεκριμένα ζητήματα του σχεδιασμού για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Κατά δεύτερον, όλες οι κοινοποιήσεις, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών δημόσιας υγείας, καθώς και η διαβούλευση και ο συντονισμός σχετικά με τα σχεδιαζόμενα ή τα ειλημμένα από τα κράτη μέλη μέτρα πρέπει να γίνονται μέσω του συστήματος έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης (ΣΕΣΑ) της Κοινότητας, όπως ορίζεται στην απόφαση αριθ. 2119/98/ΕΚ[10] για τη δημιουργία δικτύου επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών στην Κοινότητα και στην απόφαση 2000/57/ΕΚ[11] για σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης.

Τρίτον, η ανάπτυξη ομάδων βοήθειας σε περίπτωση επιδημικής έκρηξης (OΒΕ) θα εντάσσεται στο μηχανισμό ανταπόκρισης. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, κατάρτισε κατάλογο με τους κύριους εμπειρογνώμονες που θα μπορούσαν να αποσπαστούν. Το ΕΚΠΕΝ συνεχίζει επί του παρόντος αυτό το έργο. Οι ομάδες θα εργάζονται με συμφωνηθείσα εντολή, οργάνωση, δομή και διαδικασίες απόσπασης των εμπειρογνωμόνων. Το πλήρες εύρος καθηκόντων των ομάδων μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη συγγραφή υποχρεώσεων που θα καθοριστεί από το ΕΚΠΕΝ, αλλά θα περιλαμβάνουν τη συμμετοχή στη διερεύνηση της εκδήλωσης πανδημίας εντός και εκτός της Κοινότητας, εξασφαλίζοντας συνοχή και συνέργεια με την εξωτερική ανταπόκριση της ΕΕ σε συνεργασία με την ΠΟΥ και την παροχή βοήθειας κατά την αξιολόγηση του κινδύνου και το συντονισμό επιτόπιων δραστηριοτήτων, ιδίως όταν έχουν συνοριακό χαρακτήρα.

3.2. Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Το σημαντικότερο καθήκον των συστημάτων επιτήρησης και διάγνωσης των κρατών μελών είναι να εξασφαλίζουν την έγκαιρη ανίχνευση και ταυτοποίηση των πανδημικών στελεχών από κλινικά ή άλλα δείγματα και να προβαίνουν σε αξιόπιστη αξιολόγηση του κινδύνου, όσον αφορά τις δυνατότητες πρόκλησης εκτεταμένων επιδημικών εκρήξεων στον άνθρωπο. Τα καίρια στοιχεία είναι η επαρκής κάλυψη της ιολογικής διάγνωσης για τα ύποπτα κρούσματα, με ταχεία και αποτελεσματική ταυτοποίηση των στελεχών του ιού που έχουν απομονωθεί από ασθενείς, και η εκτίμηση του επιδημιολογικού αντικτύπου, ιδίως όσον αφορά το φορτίο νοσηρότητας. Η αποτελεσματική επιτήρηση της γρίπης συμβάλλει σημαντικά στην εξασφάλιση έγκαιρου συναγερμού σε περίπτωση επερχόμενης πανδημίας.

Το ΕΚΠΕΝ αναλαμβάνει να συντονίζει τις προσπάθειες επιτήρησης. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να δηλώνουν τις επιδημικές εκρήξεις γρίπης στο κοινοτικό δίκτυο για τις μεταδοτικές νόσους που έχει συσταθεί με την απόφαση αριθ. 2119/98/ΕΚ. Το σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης (ΣΕΣΑ), που εντάσσεται σε αυτό το δίκτυο, αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά της κοινοτικής αντίδρασης. Το σύστημα διασυνδέει τις αρχές δημόσιας υγείας των κρατών μελών. Στο πλαίσιο του ΣΕΣΑ, η επίσημη και ταχεία αναφορά κρουσμάτων πρέπει να συντελείται με την άμεση διαβίβαση πληροφοριών από την Επιτροπή σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και (εκ των προτέρων, εάν είναι εφικτό) διαβούλευση και συντονισμό των αντιμέτρων από τα κράτη μέλη.

Η επιτήρηση των λοιμώξεων γρίπης στα ζώα, ιδίως στους πληθυσμούς των πτηνών, είναι σημαντική και υποχρεωτική δυνάμει του κοινοτικού δικαίου, καθώς τα πτηνά μπορεί να είναι υπόδοχα μεγάλης ποικιλίας στελεχών του ιού της γρίπης. Βάσει της εμπειρίας που αποκτήθηκε από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο ΕΕ για τα οικόσιτα πουλερικά και τα άγρια πτηνά, θα βελτιωθεί περαιτέρω ένα πρόγραμμα επιτήρησης που αφορά το συγκεκριμένο πληθυσμό.

Η έγκαιρη γνωστοποίηση των ευρημάτων της επιτήρησης στον άνθρωπο και στα ζώα είναι καθοριστική για την εξασφάλιση του μέγιστου χρονικού διαστήματος προετοιμασίας με σκοπό την παρασκευή εμβολίων και τη λήψη μέτρων δημόσιας υγείας. Το κατάλληλο εργαστηριακό δυναμικό και η αυξημένη διαγνωστική ικανότητα είναι απαραίτητα στοιχεία για την αποτελεσματική επιτήρηση και την ταχεία ταυτοποίηση στελεχών του ιού της γρίπης. Η σχετική συνεργασία μεταξύ των εργαστηρίων οργανώνεται μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος επιτήρησης της γρίπης (EISS), ενός σχεδίου που αποσκοπεί στην παρακολούθηση της δραστηριότητας της γρίπης σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ μέσω της δικτύωσης κλινικών ιατρών και εργαστηρίων, και στην παροχή βοήθειας προς την Επιτροπή όσον αφορά το σχεδιασμό της ετοιμότητας για μια πανδημία γρίπης. Το EISS συγχρηματοδοτείται από την Κοινότητα στο πλαίσιο του προγράμματος για τη δημόσια υγεία 2003-2008. Ωστόσο, τα εθνικά εργαστήρια αναφοράς θα πρέπει να ορίζονται από τις αρμόδιες αρχές κάθε κράτους μέλους και να αναγνωρίζονται, όπου χρειάζεται, ως εθνικά κέντρα για τη γρίπη από το παγκόσμιο πρόγραμμα της ΠΟΥ για τη γρίπη. Επί του παρόντος, το δίκτυο εργαστηρίων EISS αναλαμβάνει τα καθήκοντα ενός "κοινοτικού εργαστηρίου αναφοράς για την ανθρώπινη γρίπη", ενός φορέα που προβλέπεται να συσταθεί με την υποστήριξη του προγράμματος κοινοτικής δράσης στον τομέα της υγείας και της προστασίας των καταναλωτών 2007-2013[12] , που πρότεινε η Επιτροπή στις 6 Απριλίου 2005.

Ο ρόλος του "φρουρού", που εντάσσεται στο πλαίσιο της κλινικής επιτήρησης, θα πρέπει να αρχίσει να εφαρμόζεται στα κράτη μέλη με άρτια συστήματα αναγνώρισης κρουσμάτων από κλινικούς ιατρούς που συνδέονται με την ιολογική επιτήρηση και να καλύπτει την ειδική ανά ηλικία νοσηρότητα και, όπου είναι εφικτό, θνησιμότητα, καθώς και τα ποσοστά νοσηλείας. Οι κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να αλλάζουν, ιδίως κατά τη διάρκεια των τελευταίων πανδημικών κυμάτων, όπου ενδέχεται να αναδυθούν νέες μορφές της νόσου.

Ο αντίκτυπος των προγραμμάτων εμβολιασμού και των άλλων μέτρων για την υγεία θα πρέπει να αξιολογείται δεδομένου ότι η εποχική μορφή των κυκλοφορούντων στελεχών της γρίπης και, κατά συνέπεια, η σύνθεση των εμβολίων διαφέρει από έτος σε έτος. Μεγαλύτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στη συστηματική παρακολούθηση του αντικτύπου που έχουν τα προγράμματα εμβολιασμού στη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα, καθώς και στην άρτια ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση ανοσίας στην ΕΕ. Εφόσον τα εμβόλια για την πανδημία θα παρασκευαστούν μόνο μετά την πάροδο μερικών μηνών από την απομόνωση του στελέχους της πανδημίας, αλλά θα χορηγούνται χωρίς τις συμβατικές δοκιμές, θα χρειαστεί να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια και οι παρενέργειές τους.

Το ΕΚΠΕΝ αναλαμβάνει τα καθήκοντα που συνεπάγεται η επιδημιολογική επιτήρηση στο πλαίσιο του σχεδίου, συμμετέχει στη διοργάνωση και τη διεξαγωγή της συνδρομής σε περίπτωση επιδημικών εκρήξεων της γρίπης και παρέχει συμβουλές σχετικά με τις εναλλακτικές προτάσεις και τις κατευθυντήριες γραμμές για την ενδεικνυόμενη αντίδραση στις διάφορες φάσεις και επίπεδα που περιγράφονται στο σχέδιο.

Η Επιτροπή χρηματοδοτεί επί του παρόντος έργα στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης για τη δημόσια υγεία (2003-2008), ώστε να εντείνει την επιτήρηση και την ετοιμότητα σε επίπεδο ΕΕ (βλ. παράρτημα 2).

3.3. Πρόληψη και περιστολή

Ένα καίριο μέτρο για την πρόληψη της γρίπης είναι ο εμβολιασμός. Το πανδημικό εμβόλιο παρασκευάζεται αφού απομονωθεί το πανδημικό στέλεχος, αλλά μπορεί να περάσουν 6-8 μήνες μέχρι να καταστεί διαθέσιμο. Επιπλέον, η ικανότητα παρασκευής εμβολίων δεν είναι η ενδεδειγμένη. Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να καταρτίζει προγράμματα για τον εμβολιασμό των ομάδων προτεραιότητας. Η Επιτροπή, με τη συνδρομή του ΕΚΠΕΝ και της ΠΟΥ, ήδη διευκολύνει το συντονισμό των σχεδίων ώστε να εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα και να αποφευχθεί η σύγχυση και η ανησυχία του κοινού σχετικά με το διαφορετικό επίπεδο προστασίας της υγείας που παρέχεται στις διάφορες περιοχές της ΕΕ.

Κατά την έναρξη της πανδημίας, τα αντιιικά φάρμακα αποτελούν τον πρώτο πυλώνα της ιατρικής πρόληψης και παρέμβασης έως ότου διατεθούν τα εμβόλια. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να βρουν τρόπους για τη χρήση των περιορισμένων αποθεμάτων, λόγω της περιορισμένης προς το παρόν διαθεσιμότητάς τους, και να δώσουν προτεραιότητα σε εκείνους που θα πρέπει να λάβουν τα φάρμακα στη διάρκεια του πρώτου κύματος, εστιάζοντας την προσοχή τους σε όσους έχουν προσβληθεί από το στέλεχος της πανδημίας και, ως εκ τούτου, έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να επωφεληθούν από την έγκαιρη θεραπευτική αγωγή. Η Επιτροπή διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών στον τομέα αυτόν. Τόσο για τα εμβόλια όσο και για τα αντιιικά φάρμακα, τέθηκαν τα ζητήματα της δίκαιης διανομής και της αλληλέγγυας διάθεσης των αποθεμάτων προκειμένου να καταπολεμηθεί η νόσος στην πηγή της· ο λόγος είναι η ανεπάρκεια της παρασκευαστικής ικανότητας σε πολλές χώρες και η ανισορροπία που διαπιστώνεται μεταξύ πλούσιων και ισχυρών χωρών που συλλέγουν στελέχη μέσω προγραμμάτων συνεργασίας με φτωχές και πληγείσες χώρες, αλλά είναι οι μόνες που επωφελούνται από την παραγωγή των παρασκευαστών (τους).

Θα πρέπει να συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με την ετήσια χρήση εμβολίων σε ομάδες κινδύνου και το ευρύ κοινό, ώστε να διαμορφώνεται μια βάση για εκτιμήσεις σχετικά με τις ενδεχόμενες ανάγκες σε περίπτωση πανδημίας. Οι εκτιμήσεις των πιθανών αναγκών σε περίοδο πανδημίας θα βοηθούσε την ετήσια προμήθεια εμβολίων. Οι ακόλουθοι στόχοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος του σχεδίου:

- Παροχή εκτιμήσεων για την ανάγκη σε εμβόλια, αντιιικά και αντιβιοτικά φάρμακα από τα κράτη μέλη ανάλογα με τα πιθανότερα σενάρια για τη χρήση τους·

- Καθορισμός των ομάδων προτεραιότητας προς εμβολιασμό, όταν δεν υπάρχουν επαρκή αποθέματα εμβολίου·

- Διατύπωση εναλλακτικών προτάσεων για μέτρα στον τομέα της δημόσιας υγείας ώστε να ελαχιστοποιηθεί η νοσηρότητα και η κοινωνική αναστάτωση όταν διαπιστώνεται ταχεία συρροή κρουσμάτων γρίπης·

- Συγκέντρωση πληροφοριών από τους παρασκευαστές σχετικά με την παραγωγική ικανότητα και τα σχέδια για εμβόλια, αντιιικά και αντιβιοτικά φάρμακα.

Η Επιτροπή στηρίζει έργα στον συγκεκριμένο τομέα. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η Επιτροπή συμφώνησε με τα κράτη μέλη σε ένα έγγραφο πολιτικής σχετικά με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα[13] μεταξύ φορέων του Δημοσίου και της βιομηχανίας παρασκευής εμβολίων, με σκοπό την παροχή αντιγριπικών εμβολίων στον πληθυσμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης το συντομότερο δυνατόν σε περίπτωση πανδημίας γρίπης.

Το έργο που συντελέστηκε σε αυτόν τον τομέα στο πλαίσιο της εντολής του Συμβουλίου απέφερε ήδη καρπούς, καθώς έδωσε χρήσιμες πληροφορίες στα κράτη μέλη ώστε να διαπραγματευτούν με τη βιομηχανία. Επιπλέον, παρότρυνε τη βιομηχανία να αρχίσει να καταρτίζει φακέλους πειραματικών εμβολίων και να επανεξετάζει τα κόστη και τις τιμές, καθώς και να ωθεί περισσότερες εταιρείες να συμμετάσχουν στην παρασκευή εμβολίων.

Η δηλωμένη συνεισφορά της βιομηχανίας στη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι η ανάπτυξη πρωτότυπων αντιγριπικών εμβολίων σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που καταρτίστηκαν από τον EMEA[14], προκειμένου να δημιουργηθούν οι φάκελοι πειραματικών εμβολίων. Τέσσερις εταιρείες γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να καταρτίσουν ένα τέτοιο φάκελο κατά τους προσεχείς μήνες. Η βιομηχανία θα εξασφαλίσει την παρασκευή πανδημικών εμβολίων, χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα τη στιγμή της πανδημίας.

Ο δημόσιος τομέας θα στηρίξει τη βιομηχανία, ξεκινώντας από τη δημιουργία τράπεζας αποθεμάτων στελεχών για την παρασκευή αντιγριπικών εμβολίων. Θα μπορούσε, επιπλέον, να παράσχει στήριξη σε κλινικές δοκιμές για το πρωτότυπο εμβόλιο και την ανάπτυξη συστημάτων επιτήρησης μετά τη διάθεση στην αγορά. Θα βοηθήσει τη βιομηχανία στη διενέργεια των κλινικών δοκιμών και τη συλλογή δεδομένων για εναλλακτικούς τρόπους παρασκευής εμβολίων, συμπεριλαμβανομένων των ποικίλων δόσεων αντιγόνου και της χρήσης ανοσοενισχυτικών. Επιπροσθέτως, ο δημόσιος τομέας θα διενεργήσει ορολογικές μελέτες και μελέτες στα ζώα, προκειμένου να προσκομίσει επιστημονικές αποδείξεις για την πιθανή προστασία που παρέχουν υποψήφια εμβόλια από συγκεκριμένο κυκλοφορούν πανδημικό στέλεχος. Χάρη σε αυτές τις ενέργειες, το εμβόλιο μπορεί να διατεθεί στο κοινό πιθανόν 2 έως 3 μήνες νωρίτερα και ίσως ακόμη συντομότερα.

Η σημερινή ικανότητα παρασκευής εμβολίων δεν θεωρείται επαρκής για την ικανοποίηση των αναγκών της Κοινότητας σε περίπτωση πανδημίας. Τα αποθέματα των παρασκευαστών δεν φαίνεται να επαρκούν για την αντιμετώπιση αιφνίδιας αύξησης της ζήτησης. Η συμβολή του δημόσιου τομέα θα ήταν, εν μέρει, να ενταθεί η χρήση αντιγριπικού εμβολίου μεταξύ των πανδημιών, αυξάνοντας έτσι το δυναμικό, εφόσον εξασφαλίζεται ότι η λήψη αυξάνεται στα επίπεδα που συνιστά το ψήφισμα 56.19 της Παγκόσμιας Συνέλευσης για την Υγεία[15] , το οποίο προβλέπει την κάλυψη κατά 75% των ομάδων κινδύνου που καθορίζονται από τα κράτη μέλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι, το 2005, η λήψη του εμβολίου μεταξύ των πανδημιών αυξήθηκε σημαντικά και τα αποθέματα εξαντλήθηκαν σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ.

Οι εργασίες για την υλοποίηση της σύμπραξης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα συνεχίζονται με σκοπό να μειωθεί δραστικά ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι τη διάθεση του εμβολίου στην αγορά. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος και για να επιταχυνθεί η αξιολόγηση νέων ειδικών πανδημικών εμβολίων, η Επιτροπή συμφώνησε με τον EMEA να καταργήσει τα έξοδα καταχώρισης των φακέλων. Οι προσπάθειες των κρατών μελών για την απόκτηση πανδημικών εμβολίων ενδέχεται να υποστηριχθούν από την Κοινότητα, κατόπιν της υποβολής εκ μέρους της Επιτροπής, στις 6 Απριλίου 2005, πρότασης κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ίδρυση του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης[16], με σκοπό να αναπτυχθεί η συνιστώσα "αλληλεγγύη" της ολοκληρωμένης προσέγγισης της Επιτροπής, ώστε να εξασφαλιστεί η ανταπόκριση σε σημαντικές καταστροφές ή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία, ανεξαρτήτως της φύσης και της προέλευσής τους. Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ολοκληρώσουν τις εργασίες επί του προτεινόμενου κανονισμού για το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ το συντομότερο δυνατόν, έτσι ώστε να τεθεί όσο το δυνατόν νωρίτερα σε ισχύ.

Το γεωγραφικό εύρος περιορίζεται στα κράτη μέλη και στις χώρες που διαπραγματεύονται την προσχώρησή τους στην ΕΕ. Το θεματικό πεδίο περικλείει τις απειλές κατά της δημόσιας υγείας και τις τρομοκρατικές ενέργειες. Τα κονδύλια του Ταμείου περιορίζονται σε "σοβαρές" καταστροφές, οι οποίες ορίζονται ως συμβάντα που προκαλούν συνολικές άμεσες ζημιές που υπερβαίνουν το 1 δισ. ευρώ ή το 0,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕγχΠ) της πληγείσας χώρας αντίστοιχα ή εάν η Επιτροπή, σε δεόντως δικαιολογημένες και εξαιρετικές περιστάσεις, όπου οι επιπτώσεις είναι ιδιαίτερα σοβαρές, αλλά δεν μπορούν να αξιολογηθούν βάσει μόνο των φυσικών ζημιών, κηρύσσει μια καταστροφή "σοβαρή". Αυτό θα συμβάλει ιδιαίτερα στην προστασία της ΕΕ σε περίπτωση πανδημίας, ιδίως σε επίσημα αναγνωρισμένες πανδημίες γρίπης. Η αποτελεσματική προστασία θα απαιτήσει ευρεία και ταχεία χρήση αντιιικών φαρμάκων και εμβολίων.

Το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει στην αναχρηματοδότηση του κόστους που συνεπάγονται αυτά τα φάρμακα. Η κινητοποίηση του Ταμείου, όπως συντελείται στο πλαίσιο της ισχύουσας διαδικασίας, θα ήταν δυνατή μόνο κατόπιν αιτήματος ενός επιλέξιμου κράτους. Αφού η Επιτροπή αξιολογήσει και προτείνει στην αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή τη χορήγηση ποσού χρηματοδοτικής βοήθειας, η αρχή εγκρίνει αντίστοιχο συμπληρωματικό προϋπολογισμό. Στη συνέχεια, η Επιτροπή λαμβάνει απόφαση χορήγησης, η οποία συνοδεύεται από τη σύναψη συμφωνίας εφαρμογής, που οδηγεί στην καταβολή της επιδότησης.

Με την πρόταση κανονισμού που θεσπίζει το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων στη δημόσια υγεία. Αυτό καλύπτει την άμεση παροχή ιατρικών υπηρεσιών και τα μέτρα για την προστασία του πληθυσμού από επικείμενες απειλές κατά της υγείας, συμπεριλαμβανομένου του κόστους των εμβολίων, των φαρμάκων, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, του εξοπλισμού και της υποδομής που χρησιμοποιούνται σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η χρήση αυτού του Ταμείου συνδέεται με ειδικές απαιτήσεις και αντιπροσωπεύει, κατά βάση, αναχρηματοδότηση και, ως εκ τούτου, ένα μέσο αντίδρασης με τυποποιημένες διαδικασίες, οι οποίες είναι συνήθως χρονοβόρες. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή είχε προτείνει ένα μηχανισμό χορήγησης προκαταβολών, που θα καθιστούσε εφικτή την περιορισμένη χρηματοδότηση με σύντομο χρόνο αντίδρασης.

Η διαθεσιμότητα των εμβολίων ή των αντιιικών φαρμάκων στις περισσότερο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού ενδέχεται, σε κρίσιμες καταστάσεις, να περιοριστεί περαιτέρω από μέτρα που επιβάλλουν οι αρχές ενός κράτους μέλους με σκοπό τη μέγιστη δυνατή προστασία του δικού του πληθυσμού. Τα μέτρα θα πρέπει, συνεπώς, να σχεδιαστούν έτσι ώστε να εξασφαλίζουν ισότητα πρόσβασης. Η περαιτέρω συνεργασία με τη βιομηχανία, τα κράτη μέλη και άλλους φορείς κρίνεται απαραίτητη. Ωστόσο, τα μέτρα δεν θα πρέπει να συνεπάγονται την προώθηση οποιασδήποτε συμπεριφοράς που παραβαίνει τους κοινοτικούς κανόνες περί ανταγωνισμού.

Τα μη φαρμακευτικά μέτρα, όπως το πλύσιμο των χεριών και η αποφυγή έντονου συχρωτισμού θα συμβάλουν σημαντικά στη μείωση του αντικτύπου της πανδημίας γρίπης. Το ΕΚΠΕΝ, σε συνεργασία με την Επιτροπή και τους εθνικούς και τους διεθνείς φορείς, θα καταρτίσει τεκμηριωμένες κατευθυντήριες γραμμές για τα ζητήματα αυτά, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν από τα κράτη μέλη.

Τέλος, η Επιτροπή, μέσω των προγραμμάτων έρευνάς της, συγχρηματοδοτεί από το 1998 έργα στον τομέα της πανδημίας ανθρώπινης γρίπης. Αυτές οι προσπάθειες πρέπει να καταβάλλονται μέσω του 7ου προγράμματος-πλαισίου[17] (βλ. παράρτημα 3).

3.4. Αντίδραση του συστήματος υγείας

Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική και ασφαλής αντιμετώπιση κρουσμάτων νέου στελέχους της γρίπης στους ανθρώπους, τα νοσοκομεία πρέπει να έχουν άρτια προγράμματα έκτακτης ανάγκης ώστε να μπορούν να χειρίζονται τις πολυάριθμες περιπτώσεις και να διασφαλίζουν τη συνέχεια και την προσαρμοστικότητα· πρέπει επίσης να έχουν εκπονηθεί κλινικές κατευθυντήριες γραμμές, να διατίθενται προμήθειες και το προσωπικό να γνωρίζει τα κριτήρια εισαγωγής. Αποτελεί αρμοδιότητα και ευθύνη των κρατών μελών να εξασφαλίζουν ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στις βέλτιστες πρακτικές. Στόχος της Κοινότητας είναι να αμβλύνει τις ανισότητες μεταξύ χωρών και περιφερειών στον συγκεκριμένο τομέα. Επιπλέον, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό θα πρέπει να γνωρίζει τα μέτρα για τον έλεγχο των λοιμώξεων και να έχει λάβει σχετική κατάρτιση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν την ανάπτυξη και την εφαρμογή κατευθυντηρίων γραμμών κλινικής διαχείρισης για ασθενείς με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη από πανδημικό στέλεχος γρίπης. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τον έλεγχο των λοιμώξεων είναι σημαντικές για την αποσαφήνιση των οδών μετάδοσης και των τρόπων ανάσχεσης της μετάδοσης με υγειονομικά μέτρα. Ο έλεγχος των λοιμώξεων αποτελεί ουσιώδη παράμετρο της διαχείρισης ασθενών και αποτρέπει την περαιτέρω διασπορά στο κοινό. Τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάσουν την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν οι γείτονές τους, ώστε να είναι έτοιμα να ανταποκριθούν στο αίτημα βοήθειας που τους απευθύνουν πολίτες από την άλλη πλευρά των εθνικών συνόρων.

Έχει καίρια σημασία οι υπηρεσίες υγείας να προσαρμόζονται στις συνθήκες πανδημίας, ώστε να διατηρείται η παροχή βασικής φροντίδας σε όσους την έχουν περισσότερο ανάγκη. Για να εξασφαλιστεί αυτό, πρέπει να διαμορφωθούν αρκετά φάσεις έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να υπάρξει συνετή διοίκηση του προσωπικού και του σώματος των εθελοντών, και να αξιοποιηθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι εγκαταστάσεις και τα διαθέσιμα φαρμακευτικά προϊόντα. Κατά κανόνα, οι σχετικές δραστηριότητες θα πρέπει να βασίζονται σε ένα γενικό σχέδιο ετοιμότητας για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Θα είναι σημαντικό να συντονιστούν τα σχέδια των υπηρεσιών κλινικής φροντίδας και των υπηρεσιών υγείας με όμορες περιοχές δικαιοδοσίας, έτσι ώστε να αποφευχθεί η διέλευση των συνόρων από τους ασθενείς που αναζητούν καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Η Επιτροπή, με την ανακοίνωσή της σχετικά με τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για τη συνοχή, την ανάπτυξη και την απασχόληση (2007-2013)[18], πρότεινε να συμπεριληφθούν η πρόληψη των κινδύνων για την υγεία και η πλήρωση των κενών στην υποδομή της υγείας ως στρατηγικές παράμετροι για τη μελλοντική πολιτική συνοχής. Για τα κράτη μέλη που σχεδιάζουν να καταρτίσουν οριζόντια προγράμματα για την πολιτική συνοχής στον τομέα της υγείας, καθώς και για τις περιφέρειες που προτίθενται να ενσωματώσουν συναφείς με την υγεία προτεραιότητες στα επιχειρησιακά προγράμματά τους, η Επιτροπή συνιστά ενδελεχή διασύνδεση μεταξύ αυτών και των εθνικών σχεδίων ετοιμότητας. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί και στις δυνατότητες που προσφέρονται από τα επικείμενα μέσα για την πολιτική συνοχής όσον αφορά την εδαφική συνεργασία, ιδίως τη διασυνοριακή συνεργασία.

3.5. Επικοινωνία

Γνωστοποίηση στο κοινό

Για κάθε φάση και επίπεδο πρέπει να καταρτίζεται ένα σχέδιο επικοινωνίας. Όσο σοβαρότερη είναι η απειλή τόσο σημαντικότερο είναι να εξασφαλιστεί αποτελεσματική επικοινωνία με το ευρύ κοινό και τα μέσα ενημέρωσης.

Η απειλή πανδημίας μπορεί να προσελκύσει το έντονο ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης. Καίρια προτεραιότητα των κρατών μελών, του ΕΚΠΕΝ και της Επιτροπής πρέπει να είναι η παροχή αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τη δυνητική απειλή. Η παροχή έγκυρων πληροφοριών νωρίς θα εμποδίσει τη δημιουργία "κενού ενημέρωσης", το οποίο ενδέχεται τα ΜΜΕ να γεμίσουν με εικασίες και διαδόσεις. Για να εξασφαλιστεί ότι είναι σε θέση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση, οι αρχές των κρατών μελών, σε συνεργασία με την Επιτροπή και το ΕΚΠΕΝ, θα πρέπει να έχουν έτοιμο προς χρήση εκτενές ενημερωτικό υλικό για τα ΜΜΕ σχετικά με τη γρίπη. Ορισμένα κράτη μέλη το έχουν ήδη κάνει και έχουν, για παράδειγμα, παράσχει βασικές πληροφορίες σχετικά με τη νόσο και τα συστήματα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση σημαντικών επιδημικών εκρήξεων.

Κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας γρίπης, θα χρειαστεί να ανακοινωθούν, έγκαιρα και με συνέπεια, στα ΜΜΕ και το κοινό πληροφορίες για τα μέτρα που λαμβάνονται, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, με σκοπό την αντιμετώπιση της απειλής. Η επικοινωνιακή προσέγγιση θα πρέπει να σχεδιαστεί αρκετά νωρίς στο πλαίσιο της διαδικασίας αντιμετώπισης μιας δυνητικής πανδημίας. Τα κράτη μέλη, το ΕΚΠΕΝ και η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να καταρτίσουν επικοινωνιακά σχέδια και να καταβάλουν προσπάθειες για το συντονισμό έγκυρων μηνυμάτων και δηλώσεων προς τα ΜΜΕ σχετικά με την απειλή και τα σχεδιαζόμενα μέτρα, ώστε να αποφευχθούν η σύγχυση και οι αντιφατικές δηλώσεις.

Ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατών μελών και το άνοιγμα προς το κοινό και τα ΜΜΕ θα είναι η δημοσίευση από την Επιτροπή, στη διάρκεια μιας πανδημίας, τακτικών αναφορών στο Διαδίκτυο σχετικά με την κατάσταση της πανδημίας σε όλη την Ευρώπη. Αυτός ο τρόπος εργασίας αποδείχτηκε αποτελεσματικός κατά την επιδημική έκρηξη του ΣΟΑΣ.

Οι ρυθμίσεις για τον εμβολιασμό και τη διανομή αντιιικών παραγόντων θα ποικίλλουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με τα εθνικά σχέδια. Η γνωστοποίηση αυτών των ρυθμίσεων στους επαγγελματίες του τομέα υγείας και το ευρύ κοινό θα αποτελέσει αναγκαστικά καθήκον των αρχών των κρατών μελών. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις περιστάσεις, θα χρειαστεί συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ. Η εμπιστοσύνη του κοινού στη στρατηγική αντίδρασης θα ενισχυθεί, εάν τα κράτη μέλη και η Επιτροπή μπορούν να αποδείξουν ότι οι εθνικές στρατηγικές σε όλη την ΕΕ έχουν συνέπεια και βασίζονται σε μια κοινή αξιολόγηση των σχετικών επιστημονικών στοιχείων.

Επικοινωνία μεταξύ αρμόδιων αρχών του τομέα υγείας

Η ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών και η άμεση κοινοποίηση κατά τις πρώτες φάσεις μιας πανδημίας γρίπης είναι σημαντικά στοιχεία που δίνουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη, την Επιτροπή, το ΕΚΠΕΝ, την ΠΟΥ και άλλους φορείς να ανταποκριθούν με κοινές θέσεις στις δημόσιες ανακοινώσεις τους και να ενημερώσουν εγκαίρως τις υπηρεσίες τους, έτσι ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν μέτρα χωρίς καθυστέρηση.

Η Επιτροπή ανέλαβε δράση για να συντονίσει τις υπηρεσίες Τύπου των αρχών των κρατών μελών που είναι επιφορτισμένες με την έκδοση δημόσιων ανακοινώσεων σχετικά με την πανδημία γρίπης. Τον Οκτώβριο του 2005 συμφωνήθηκε και εκδόθηκε στον ιστοχώρο Europa ένα έγγραφο τεχνικών οδηγιών με τίτλο " Procedure for Communication to Member States, the Commission and the ECDC about highly pathogenic Avian Influenza events in humans" (διαδικασία για την κοινοποίηση στα κράτη μέλη, την Επιτροπή και το ΕΚΠΕΝ συμβάντων υψηλής παθογονικότητας γρίπης των πτηνών στους ανθρώπους)[19].

4. Φάσεις πανδημίας και επίπεδα συναγερμού ΕΕ

Οι κυριότερες ενέργειες που πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν σε περίπτωση πανδημίας γρίπης μπορούν να ομαδοποιηθούν στις φάσεις και τα επίπεδα που παρουσιάζονται παρακάτω. Διαφορετικές δέσμες ενεργειών πρέπει να αναληφθούν από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, αλλά υπάρχουν και μέτρα που πρέπει να ληφθούν από κοινού. Οι ενέργειες αναφέρονται συγκεντρωτικά για τις διάφορες φάσεις και επίπεδα και θα ήταν καλό να αξιολογηθεί η επιδημιολογική κατάσταση από το ΕΚΠΕΝ και την ΠΟΥ βάσει των σεναρίων και της γεωγραφικής εξάπλωσης που παρατίθενται παρακάτω.

Η επιλογή των φάσεων και των επιπέδων συνάδει με τις συστάσεις της ΠΟΥ και τον ορισμό που δίνει για τις φάσεις πανδημίας. Ωστόσο, λόγω της ιδιαιτερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από την απουσία εσωτερικών συνόρων και την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και των εμπορευμάτων, τα ακόλουθα τέσσερα επίπεδα συναγερμού της ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της φάσης ΠΟΥ 6 (περίοδος πανδημίας), κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, την ΠΟΥ και το ΕΚΠΕΝ:

Επίπεδα συναγερμού ΕΕ στη φάση 6 της πανδημίας:

Ένα – δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα περιστατικά ανθρώπων που έχουν προσβληθεί από τον πανδημικό ιό σε κανένα κράτος μέλος της ΕΕ·

Δύο –υπάρχουν ένα ή περισσότερα περιστατικά ανθρώπων που έχουν πληγεί από τον πανδημικό ιό σε κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ·

Τρία – υπάρχει επιβεβαιωμένη έκρηξη (μετάδοση) πανδημικού ιού σε κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ·

Τέσσερα – εκτεταμένη μετάδοση σε κράτη μέλη της ΕΕ.

Στο πλαίσιο αυτών των επιπέδων συναγερμού, και ιδίως στο πλαίσιο του επιπέδου συναγερμού 4, η πείρα από την μετάδοση εποχικής γρίπης διδάσκει ότι η πανδημική δραστηριότητα δεν θα είναι ομοιόμορφη σε όλη την ΕΕ, κάτι που θα αναφέρεται από τα κράτη μέλη και το ΕΚΠΕΝ. Σύμφωνα με μια παραδοχή του σχεδιασμού, η πανδημία δεν εμφανίζεται σε ένα κράτος μέλος και θα χρειαστεί να ληφθούν επιπλέον μέτρα μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κύματος πανδημίας, καθώς και μετά τη διάθεση του εμβολίου.

Οι ακόλουθες ενέργειες είναι κοινές σε κάθε πανδημική φάση και, για το λόγο αυτό, θα εξεταστούν από τους σχετικούς φορείς κάθε φορά που η κατάσταση θα οδεύει προς την επόμενη φάση:

Σχεδιασμός και συντονισμός

Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να ενημερώνουν, να συμβουλεύονται και να συντονίζουν τα μέτρα με τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή, χρησιμοποιώντας το ΣΕΣΑ και, όπου κρίνεται σκόπιμο, άλλους μηχανισμούς·

Η Επιτροπή οργανώνει την ενημέρωση, τη διαβούλευση και το συντονισμό των μέτρων.

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να διαβιβάζουν πληροφορίες σχετικά με ανιχνευμένα κρούσματα σε ανθρώπους στο δίκτυο μεταδοτικών ασθενειών και το ΕΚΠΕΝ, χρησιμοποιώντας το σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης

Η Επιτροπή συντονίζει την ανταλλαγή πληροφοριών με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, το οποίο χειρίζεται το ΣΕΣΑ.

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Η Επιτροπή, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, επαναλαμβάνει τα κατάλληλα και τα απρόσφορα μέτρα για τις πληγείσες και τις ανέπαφες χώρες

- Η Επιτροπή συνηγορεί στο ότι οι οικείες διεθνείς οργανώσεις και ενώσεις και οι εταιρείες μεταφορών πρέπει να αναπτύξουν και να ετοιμάσουν προς εφαρμογή τυποποιημένα μέτρα που είναι κατάλληλα για τη συγκεκριμένη φάση πανδημίας και τα οποία αφορούν ταξιδιώτες που επιβαίνουν σε διεθνή μέσα μεταφοράς

- Από τη φάση τέσσερα έως έξι : η Επιτροπή, κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, αξιολογεί τις ανάγκες για τη σύσταση πρόσθετων μέτρων περιστολής, π.χ. στα διεθνή σύνορα.

Επικοινωνία

- Η Επιτροπή θα συνεργάζεται με τα κράτη μέλη, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ και με τη συνεργασία της ΠΟΥ, για να προωθήσει έγκυρα μηνύματα σχετικά με τη φάση της πανδημίας

- Η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό σχετικά με την κατάσταση, διατηρεί τα μέσα για την ικανοποίηση των αναμενόμενων διεθνών αιτημάτων ενημέρωσης και αξιολογεί και επικαιροποιεί την επικοινωνιακή στρατηγική της κατά τις διάφορες φάσεις, με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν.

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 1 (Περίοδος μεταξύ των πανδημιών)

Σε αυτή τη φάση δεν έχουν ανιχνευθεί νέοι υποτύποι του ιού της γρίπης στον άνθρωπο.

Ένας υποτύπος του ιού της γρίπης που προκάλεσε λοίμωξη σε άνθρωπο μπορεί να είναι παρών σε ζώα. Εάν βρίσκεται σε ζώα, ο κίνδυνος ανθρώπινης λοίμωξης ή νόσου θεωρείται χαμηλός.

Ο κύριος στόχος για τη δημόσια υγεία είναι να ενισχυθεί η ετοιμότητα για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης σε παγκόσμιο, περιφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Αυτό το σενάριο προϋποθέτει ότι δεν έχει ανιχνευθεί νέος ιός γρίπης των πτηνών σε ζώα στην Ευρώπη και κανένα κρούσμα σε άνθρωπο.

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 2 (Περίοδος μεταξύ των πανδημιών)

Δεν έχουν ανιχνευθεί νέοι υποτύποι του ιού της γρίπης στον άνθρωπο.

Ωστόσο, ένας κυκλοφορών υποτύπος του ιού της γρίπης σε ζώα εγκυμονεί ουσιώδη κίνδυνο νόσησης του ανθρώπου.

Ο κύριος στόχος για τη δημόσια υγεία είναι να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μετάδοσης στον άνθρωπο· εάν υπάρξει τέτοια μετάδοση, πρέπει να ανιχνευθεί και αναφερθεί τάχιστα.

Σε αυτό το σενάριο, δεν υφίσταται ανθρώπινο κρούσμα στην ΕΕ.

Αρμοδιότητες και ενέργειες

Στις φάσεις 1 και 2 η ενίσχυση της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο είναι καθοριστική για την προετοιμασία της αντίδρασης σε περίπτωση πανδημίας. Η Επιτροπή και το ΕΚΠΕΝ, κατόπιν διαβούλευσης με την επιτροπή για την ασφάλεια της υγείας και σε συνεργασία με την ΠΟΥ, για να επικαιροποιήσουν το βαθμό ετοιμότητας σε κοινοτικό επίπεδο αξιολογούν, επανεξετάζουν και οργανώνουν ασκήσεις όσον αφορά τα εθνικά σχέδια για την αντιμετώπιση πανδημίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαλειτουργικότητά τους.

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 3 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία)

Λοίμωξη ή λοιμώξεις του ανθρώπου από νέο υποτύπο, αλλά όχι μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο ή, το πολύ, σπάνια κρούσματα μετάδοσης κατόπιν στενής επαφής.

Σε αυτή τη φάση, ο κύριος στόχος για τη δημόσια υγεία είναι να εξασφαλιστεί η ταχεία ταυτοποίηση του νέου υποτύπου του ιού και να ανιχνευθούν, να κοινοποιηθούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα επιπλέον περιπτώσεις.

Δεν υπάρχουν ανθρώπινα κρούσματα αλλά ο κίνδυνος σποραδικής εισαγωγής ή εμφάνισης μεμονωμένων κρουσμάτων στα κράτη μέλη.

Αρμοδιότητες και ενέργειες

4.1.1. Επιτροπή

Σχεδιασμός και συντονισμός

- Συντονισμός των κατευθυντηρίων γραμμών προς τις εθνικές αρχές για την επανεξέταση και την επικαιροποίηση των εθνικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη των επιστημονικών δεδομένων σχετικά με το(τα) ανθρώπινο(-α) κρούσμα(-τα)

- Αναθεώρηση του εσωτερικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης της Επιτροπής

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Κάθε κράτος μέλος καλείται να ενημερώνει την Επιτροπή και τα άλλα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα των μέτρων περιστολής, προκειμένου αυτά να συντονιστούν μέσω του συστήματος ΣΕΣΑ

Αντιιικά φάρμακα

- Συνεργασία με τις αρχές των κρατών μελών ώστε να υπάρξει συντονισμός σε επίπεδο διαθεσιμότητας και, έτσι, τα αποθέματα να μπορούν να διατίθενται γρήγορα

Εμβόλια

- Συνεργασία με τις εθνικές αρχές για να αξιολογηθούν τα πιθανά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που συνεπάγεται ο κατά της εποχικής γρίπης εμβολιασμός των ατόμων που εκτίθενται στον ιό στο χώρο εργασίας τους ή αλλού, και για να καταρτιστούν προγράμματα εμβολιασμού, εάν κρίνεται σκόπιμο

- Συνεργασία με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία ώστε να ενισχυθεί η διαθεσιμότητα αποτελεσματικών και επαρκών εμβολίων

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Παρότρυνση των εθνικών αρχών να επανεξετάσουν και να επικαιροποιήσουν τις στρατηγικές αντίδρασης του συστήματος υγείας σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο

Επικοινωνία

- Συντονισμός της διάδοσης βασικών πληροφοριών όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συνιστώμενων μέτρων

- Ενημέρωση των άλλων εταίρων, των ενδιαφερόμενων μερών και του κοινού για τη συνολική επιδημιολογική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της νόσου

- Συντονισμός της διάδοσης πληροφοριών όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συνιστώμενων μέτρων, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ

4.1.2. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ)

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Παρακολούθηση της απειλής πανδημίας γρίπης με τη συλλογή πληροφοριών και τη συνεργασία με ευρωπαϊκούς οργανισμούς (π.χ. την ΕFSΑ) και διεθνείς φορείς (ΠΟΥ, ΔΓΕ, FAO) και τακτική ενημέρωση σχετικά με τις δραστηριότητες του ΕΚΠΕΝ για την παρακολούθηση του κινδύνου

- Διευκόλυνση της διάδοσης πληροφοριών σχετικά με την εργαστηριακή επιβεβαίωση ανθρώπινης λοίμωξης μέσω του δικτύου των εργαστηρίων αναφοράς

- Συντονισμός του ορισμού του κρούσματος για τους σκοπούς κοινοποίησης

- Παροχή εντύπων κοινοποίησης και συντονισμός της ταχείας κοινοποίησης ανθρώπινων λοιμώξεων με νέο στέλεχος του ιού της γρίπης χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα μέσα

- Παροχή κατάλληλης στήριξης στις εθνικές αρχές όσον αφορά τη διερεύνηση κρούσματος(-των) και των επιδημιολογικών συνθηκών της λοίμωξης, καθώς και τον καθορισμό των ομάδων κινδύνου

Αντίδραση των συστημάτων υγείας

- Παροχή επιστημονικών συμβουλών για τα μη φαρμακευτικά μέτρα ελέγχου, ώστε να δίνεται καθοδήγηση στα κράτη μέλη όσον αφορά τη στρατηγική αντίδρασής τους

Επικοινωνία

- Συνεργασία με τα κράτη μέλη για την προώθηση έγκυρων μηνυμάτων σχετικά με τη νόσο και την επιδημιολογική κατάσταση

- Συντονισμός της διάδοσης βασικών πληροφοριών όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συνιστώμενων μέτρων, κατόπιν διαβούλευσης με την Επιτροπή

- Τακτική ενημέρωση των άλλων εταίρων, των ενδιαφερόμενων μερών και του κοινού για τη συνολική επιδημιολογική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της νόσου

4.1.3. Κράτη μέλη

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Εξασφάλιση της ταχείας κοινοποίησης της εργαστηριακής επιβεβαίωσης ανθρώπινης λοίμωξης μέσω του δικτύου των εργαστηρίων αναφοράς

- Εφαρμογή συμφωνημένων σε επίπεδο ΕΕ ορισμών των κρουσμάτων για τους σκοπούς της υποβολής στοιχείων

- Εξασφάλιση της ταχείας κοινοποίησης ανθρώπινης λοίμωξης με νέο στέλεχος του ιού της γρίπης, χρησιμοποιώντας το ΣΕΣΑ και, όπου κρίνεται σκόπιμο, άλλους μηχανισμούς

- Διερεύνηση κρούσματος(-ων) και των επιδημιολογικών συνθηκών της λοίμωξης, καθορισμός των ομάδων κινδύνου και ταχεία κοινοποίηση των αποτελεσμάτων στην Επιτροπή και το ΕΚΠΕΝ

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Επανεξέταση, επικαιροποίηση και διάδοση κατευθυντηρίων γραμμών για την κλινική περίθαλψη, τη διάγνωση, την αγωγή, τον έλεγχο της λοίμωξης και τον ασφαλή χειρισμό των δειγμάτων

Επικοινωνία

- Συνεργασία με άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή για την προώθηση έγκυρων μηνυμάτων

- Διάδοση στα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή πληροφοριών σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συνιστώμενων μέτρων

- Τακτική ενημέρωση των άλλων εταίρων, των ενδιαφερόμενων μερών και του κοινού για τη συνολική επιδημιολογική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της νόσου

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 4 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία)

Μικρή(-ές) συρροή(-ές) με περιορισμένη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά εξάπλωση με έντονα τοπικό χαρακτήρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ιός δεν είναι επαρκώς προσαρμοσμένος στους ανθρώπους

Ο κύριος στόχος για τη δημόσια υγεία είναι να συγκρατηθεί ο νέος ιός εντός περιορισμένων εστιών ή να επιβραδυνθεί ο ρυθμός εξάπλωσης, έτσι ώστε να εξοικονομηθεί χρόνος για την εφαρμογή μέτρων ετοιμότητας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας εμβολίου.

Δεν υπάρχουν ανθρώπινα κρούσματα στην ΕΕ αλλά ένας έντονος κίνδυνος εισαγωγής ή εμφάνισης μεμονωμένων κρουσμάτων στα κράτη μέλη και αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης από αυτά.

Αρμοδιότητες και ενέργειες

4.1.4. Επιτροπή

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Κατόπιν διαβούλευσης με το ΕΚΠΕΝ, συντονισμός των στρατηγικών που εφαρμόζουν οι εθνικές αρχές για την εντονότερη επιτήρηση των ομάδων κινδύνου

- Κατόπιν διαβούλευσης με το ΕΚΠΕΝ, συντονισμός με τις εθνικές αρχές της παρακολούθησης των μέτρων περιστολής και ελέγχου

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Συντονισμός της εφαρμογής συνιστώμενων επιπλέον μέτρων περιστολής

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Παρότρυνση των εθνικών αρχών να επαναξιολογήσουν τις κατευθυντήριες γραμμές για την κλινική διαχείριση και τον έλεγχο των λοιμώξεων στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (συμπεριλαμβανομένων των μονάδων μακροχρόνιας περίθαλψης)

- Παρότρυνση των εθνικών αρχών να ετοιμαστούν για την επόμενη φάση, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου κινητοποίησης για τους εργαζομένους στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης

Επικοινωνία

- Με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, προώθηση της διάδοσης προτύπων για γενικό εκπαιδευτικό υλικό στον τομέα της υγείας

4.1.5. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ)

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Παρακολούθηση του κινδύνου για την ΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στην πιθανότητα εισαγωγής κρουσμάτων από πληγείσες περιοχές

- Κατόπιν διαβούλευσης με την Επιτροπή, συντονισμός των στρατηγικών που εφαρμόζουν οι εθνικές αρχές για την εντονότερη επιτήρηση των ομάδων κινδύνου

- Διευκόλυνση της κοινοποίησης, εκ μέρους των εθνικών αρχών μέσω του ΣΕΣΑ, της από άνθρωπο σε άνθρωπο μετάδοσης της λοίμωξης με νέο στέλεχος του ιού της γρίπης

- Παροχή κατάλληλης στήριξης προς τις εθνικές αρχές για τη διερεύνηση κρουσμάτων και επαφών, την εντατικοποίηση της επιτήρησης της νόσου για την ταυτοποίηση επιπλέον κρουσμάτων, και τις επιδημιολογικές περιστάσεις της λοίμωξης (π.χ. πηγή έκθεσης, λοίμωξη εξ επαφής και εξάπλωση στον γενικό πληθυσμό), καθώς και τον καθορισμό των ομάδων κινδύνου

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Παροχή επιστημονικών συμβουλών για τις μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία

- Κατόπιν διαβούλευσης με την Επιτροπή, τα πληγέντα κράτη μέλη καλούνται να υποβάλουν στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή ενισχυμένων μέτρων επιτήρησης, να βοηθήσουν στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας αυτών των μέτρων και να διαβιβάσουν κατάλληλες πληροφορίες σε όλα τα κράτη μέλη ώστε να ενημερώσουν τον εθνικό και το διεθνή σχεδιασμό

- Επανεξέταση των κατευθυντηρίων γραμμών για τη βιοασφάλεια στο πλαίσιο του δικτύου εργαστηρίων για τη γρίπη

Επικοινωνία

- Εξασφάλιση τακτικής επικαιροποίησης των πληροφοριών που αφορούν τον κίνδυνο που διατρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση και της επιστημονικής αξιολόγησης των συνιστώμενων μέτρων

4.1.6. Κράτη μέλη

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Διάδοση πληροφοριών σχετικά με την ενισχυμένη επιτήρηση σε ομάδες κινδύνου και την αποτελεσματικότητα των μέτρων περιστολής και ελέγχου

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Διαβούλευση με τα άλλα κράτη μέλη και με την Επιτροπή για τυχόν επιπλέον σχεδιαζόμενα μέτρα περιστολής

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Διάδοση των κατευθυντηρίων γραμμών για την κλινική διαχείριση και τον έλεγχο των λοιμώξεων στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (συμπεριλαμβανομένων των μονάδων μακροχρόνιας περίθαλψης)

- Υποβολή στοιχείων και διαβουλεύσεις σχετικά με τις προετοιμασίες για την επόμενη φάση, ιδίως όσον αφορά τους υπηκόους άλλων κρατών μελών και τα σχέδια για την παροχή βοήθειας σε άλλους υπηκόους της ΕΕ σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της επιτόπιας προστασίας και του επαναπατρισμού

Επικοινωνία

- Ενημέρωση των άλλων κρατών μελών, της Επιτροπής και του ΕΚΠΕΝ σχετικά με τα μηνύματα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και το εκπαιδευτικό υλικό

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 5 (Περίοδος εγρήγορσης για πανδημία)

Μεγαλύτερη(-ες) συρροή(-ές) αλλά με μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο που εξακολουθεί να παρουσιάζει τοπικό χαρακτήρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ιός προσαρμόζεται διαρκώς περισσότερο στους ανθρώπους, αλλά μπορεί να μην είναι ακόμη πλήρως μεταδόσιμος (ουσιαστικός κίνδυνος πανδημίας).

Σε αυτή τη φάση πρέπει να μεγιστοποιηθούν οι προσπάθειες για τη συγκράτηση ή την επιβράδυνση του ρυθμού εξάπλωσης, ώστε να αποφευχθεί πιθανώς μια πανδημία και να εξοικονομηθεί χρόνος για την εφαρμογή μέτρων αντιμετώπισης πανδημίας.

Μεγάλες συρροές τοπικού χαρακτήρα σε χώρες εκτός Ευρώπης, στις οποίες διαπιστώνεται μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο χωρίς επιβεβαίωση διεθνούς εξάπλωσης· αυξάνει διαρκώς ο κίνδυνος εισαγωγής ή εμφάνισης μεμονωμένων περιπτώσεων στην ΕΕ.

Αρμοδιότητες και ενέργειες

4.1.7. Επιτροπή

Σχεδιασμός και συντονισμός

- Συντονισμός της εν εξελίξει αξιολόγησης των παρεμβάσεων

- Ολοκλήρωση των προετοιμασιών για επικείμενη πανδημία, συμπεριλαμβανομένης της εσωτερικής οργάνωσης και της δυνατότητας ταχείας κινητοποίησης επιπλέον προσωπικού

- Ενεργοποίηση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης της Επιτροπής

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Συνεργασία με τις εθνικές αρχές για την παροχή βοήθειας όσον αφορά τη διανομή προμηθειών για τον έλεγχο της λοίμωξης στις μονάδες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που ασχολούνται με ανθρώπινα κρούσματα, ιδίως εάν αυτές οι προμήθειες προέρχονται από άλλα κράτη μέλη

- Επανεξέταση κοινοτικών μέτρων ή δυνατοτήτων για προτάσεις μέτρων σε όλους τους σχετικούς τομείς της κοινοτικής πολιτικής

Αντιιικά φάρμακα

- Συνεργασία με τις εθνικές αρχές για τη στοχοθέτηση τη αντιιικής προφύλαξης στις ενδεικνυόμενες ομάδες και άτομα και παροχή βοήθειας για το συντονισμό της ζήτησης των αποθεμάτων από άλλα κράτη μέλη, εάν κρίνεται σκόπιμο

Εμβόλια

- Προώθηση, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ και από κοινού με τις εθνικές αρχές, της προετοιμασίας και της εφαρμογής στοχοθετημένων εκστρατειών εμβολιασμού για τις ενδεικνυόμενες ομάδες και άτομα στις πληγείσες περιοχές, εάν καταστεί διαθέσιμο πανδημικό εμβόλιο

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, συντονισμός των κατευθυντηρίων γραμμών προς τις εθνικές αρχές για την παροχή βοήθειας στο κλινικό προσωπικό όσον αφορά την αναγνώριση, τη διάγνωση και την αναφορά κρουσμάτων

- Με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, συντονισμός των κατευθυντηρίων γραμμών προς τις εθνικές αρχές για τη βελτιστοποίηση της χρήσης των ελάχιστων μονάδων (διαλογή, τροποποιημένες κλινικές κατευθυντήριες γραμμές, τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις, προστασία των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που δεν ασχολούνται με τη γρίπη, εναλλακτική θεραπευτική αγωγή, κ.λπ.)

Επικοινωνία

- Παρότρυνση της εφαρμογής συνιστώμενων μέτρων για το κοινό, παρά τους πιθανούς περιορισμούς τους, καθώς και σχετικά με τις παρεμβάσεις που ενδέχεται να τροποποιηθούν ή να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια πανδημίας

4.1.8. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ)

Παρακολούθηση και αξιολόγηση:

- Παρακολούθηση του κινδύνου για την ΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στην πιθανότητα εισαγωγής κρουσμάτων από πληγείσες περιοχές

- Προώθηση της εντατικότερης επιτήρησης της νόσου σε χώρες που δεν έχουν ακόμη πληγεί, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό

- Επανεξέταση και προσαρμογή του ορισμού για το κρούσμα και των κατευθυντηρίων γραμμών εάν χρειάζεται

- Μέγιστη επίσπευση και ενίσχυση της παρακολούθησης της κατάστασης και των δραστηριοτήτων αξιολόγησης που άρχισαν κατά την πανδημική φάση 4

- Προώθηση της παρακολούθησης των αναγκών και των μονάδων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στις χώρες που κινδυνεύουν από τη νόσο

- Προώθηση μαθηματικού μοντέλου για την πρόβλεψη των τάσεων κατά το πρώτο πανδημικό κύμα (πληγείσες περιοχές, ομάδες κινδύνου, ανάγκες πόρων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αντίκτυπος κ.λπ.)

Επικοινωνία

- Ενημέρωση των εταίρων, των ενδιαφερόμενων μερών και του κοινού για τη συνολική κατάσταση, τις τάσεις, τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά και τα συνιστώμενα μέτρα, καθώς και για την κατάσταση και τους κινδύνους εντός της ΕΕ

4.1.9. Κράτη μέλη

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Αξιολόγηση του κινδύνου και άμεση ενημέρωση σχετικά με τις έρευνες

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Συντονισμός επιπλέον μέτρων περιστολής με τα άλλα κράτη μέλη και με την Επιτροπή

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Εφαρμογή κατευθυντηρίων γραμμών για την κλινική διαχείριση και τον έλεγχο των λοιμώξεων στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (συμπεριλαμβανομένων των μονάδων μακροχρόνιας περίθαλψης)

- Διάδοση μέτρων περιστολής για την επόμενη φάση, ιδίως όσον αφορά τους υπηκόους άλλων κρατών μελών και τα σχέδια για τη παροχή βοήθειας σε άλλους υπηκόους της ΕΕ σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της επιτόπου προστασίας και του επαναπατρισμού

Επικοινωνία

Ενημέρωση των άλλων κρατών μελών, της Επιτροπής και του ΕΚΠΕΝ σχετικά με τα μηνύματα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και το εκπαιδευτικό υλικό

ΦΑΣΗ ΠΟΥ 6 (Περίοδος πανδημίας) – επίπεδα συναγερμού ΕΕ: 1 έως 4

Πανδημία: αυξημένη και συνεχιζόμενη μετάδοση στον γενικό πληθυσμό

Αρκετές επιδημικές εκρήξεις σε τουλάχιστον μία χώρα εκτός ΕΕ, με συνεχιζόμενη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και διασπορά σε άλλες χώρες

Ο κύριος στόχος για τη δημόσια υγεία είναι να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος της πανδημίας

Τα ακόλουθα σενάρια για την ΕΕ μπορούν να συμβούν στη φάση ΠΟΥ 6 και να διαφέρουν ως προς το επιδημιολογικό προφίλ και τη γεωγραφική εξάπλωση· εμφανίζονται κατά χρονολογική σειρά

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 1

- Δεν υφίσταται ανθρώπινο κρούσμα στην ΕΕ. Ιδιαίτερα υψηλός κίνδυνος εισαγωγής ή υποψίας σποραδικών εισαγόμενων κρουσμάτων στην Ευρώπη

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 2

- Απομόνωση του πανδημικού υποτύπου από ένα και μοναδικό ανθρώπινο κρούσμα στην ΕΕ

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 3

- Απομονωμένη συρροή με πανδημικό υπότυπο σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ ή συνεχιζόμενη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο με πολλές συρροές, η οποία έχει επιβεβαιωθεί εντός της ΕΕ

Επίπεδο συναγερμού ΕΕ 4

- Εκτεταμένη δραστηριότητα σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη

Αρμοδιότητες και ενέργειες

Οι δράσεις κατατάσσονται σε φάσεις με γνώμονα το επίπεδο συναγερμού και υλοποιούνται κατόπιν διαβούλευσης με όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους, αφού το ΕΚΠΕΝ αξιολογήσει την επιδημιολογική κατάσταση και τις προβλεπόμενες εξελίξεις, καθώς και την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη. Καθώς η κατάσταση εξελίσσεται κατά τη μετάβαση από ένα επίπεδο συναγερμού στο επόμενο, οι ενέργειες πρέπει να είναι συντονισμένες, ιδίως μεταξύ των διαδοχικών κυμάτων της πανδημίας και σε σχέση με τη διαθεσιμότητα εμβολίου.

4.1.10. Επιτροπή

Σχεδιασμός και συντονισμός

- Δημιουργία και λειτουργία ενός κέντρου πληροφοριών και συντονισμού για την πανδημία γρίπης

- Συνεργασία με οργανισμούς και υπηρεσίες για το συντονισμό των παρεμβάσεων σε κοινοτικό και διεθνές επίπεδο, καθώς και συντονισμός των θέσεων των κρατών μελών

- Συντονισμός της συνεχιζόμενης κατάρτισης κατευθυντηρίων γραμμών

- Συντονισμός της αξιολόγησης των μέτρων και του αντικτύπου τους

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Συντονισμός με τα κράτη μέλη της θέσης σχετικά με την κυκλοφορία των προσώπων και των αγαθών και συνεργασία με τις σχετικές διεθνείς οργανώσεις και ενώσεις και τις εταιρείες μεταφορών για την εφαρμογή τυποποιημένων μέτρων τα οποία ανταποκρίνονται στο επίπεδο συναγερμού και αφορούν τους ταξιδιώτες που επιβαίνουν σε διεθνή μέσα μεταφοράς

- Συντονισμός με τα κράτη μέλη της αξιολόγησης του αντικτύπου των μέτρων, με τη βοήθεια του ΕΚΠΕΝ, ιδίως όσον αφορά τη χρήση αντιιικών φαρμάκων και τα αποτελέσματα στοχοθετημένων εκστρατειών εμβολιασμού

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Διευκόλυνση ρυθμίσεων αλληλοβοήθειας μεταξύ των κρατών μελών σύμφωνα με τις φάσεις της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένης της κινητοποίησης εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που έχουν ανοσία και της μεταφοράς ιατρικών μέσων

4.1.11. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ)

Παρακολούθηση και αξιολόγηση

- Παρακολούθηση της εξάπλωσης της νόσου, των ομάδων κινδύνου, του ποσοστού θνητότητας και του ποσοστού μετάδοσης, και συντονισμός της προσαρμογής των ορισμών των κρουσμάτων

- Συντονισμός της κλινικής, μικροβιολογικής και επιδημιολογικής ταυτοποίησης του πανδημικού στελέχους στις πρώτες συρροές που εντοπίζονται στην ΕΕ, ώστε να προσδιοριστούν το ποσοστό μετάδοσης, ο λόγος θνητότητας (καταλογίσιμη θνητότητα) και οι προσβληθείσες ηλικιακές ομάδες

- Συντονισμός της παρακολούθησης των πιθανών αλλαγών στην επιδημιολογική, κλινική και ιολογική εικόνα της λοίμωξης, συμπεριλαμβανομένης της αντοχής των αντιιικών φαρμάκων

- Συντονισμός της παροχής εθνικών στοιχείων σχετικά με τον εκτιμώμενο αντίκτυπο στο κράτος μέλος και παροχή βοήθειας για την παρακολούθηση της συνολικής κατάστασης (παγκόσμια εξάπλωση, τάσεις στα κράτη μέλη)

- Προώθηση της κατάρτισης προβλέψεων για το επόμενο κύμα (νέες περιοχές που πρόκειται να πληγούν, ομάδες κινδύνου, ανάγκες πόρων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.λπ.)

- Επανεξέταση των διδαγμάτων που αντλήθηκαν και προσαρμογές στις κατευθυντήριες γραμμές και τα μέσα επιτήρησης για τις χώρες

Πρόληψη και περιστολή

Παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία

- Συντονισμός και διευκόλυνση της αξιολόγησης των παρεμβάσεων και επικαιροποίηση των συστάσεων εάν χρειάζεται

- Ικανοποίηση των αιτημάτων για την ανάπτυξη ομάδων βοήθειας σε περίπτωση επιδημικών εκρήξεων

Αντιιικά φάρμακα

- Κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και την Επιτροπή, επικαιροποίηση των κατευθυντηρίων γραμμών για τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων παραγόντων

- Από κοινού με τα κράτη μέλη, την Επιτροπή και τους εταίρους (κυρίως τον ΕΜΕΑ), συντονισμένη παρακολούθηση της κάλυψης, της αποτελεσματικότητας, των παρενεργειών και της ασφάλειας

Εμβόλια

- Όταν το εμβόλιο κατά της πανδημίας καταστεί διαθέσιμο, συντονισμός με τα κράτη μέλη, την Επιτροπή και τους εταίρους (κυρίως τον ΕΜΕΑ), συντονισμένη παρακολούθηση της κάλυψης, της αποτελεσματικότητας, των παρενεργειών και της ασφάλειας

Επικοινωνία

- Τακτική ενημέρωση των διεθνών οργανισμών, των εθνικών αρχών, άλλων εταίρων και ενδιαφερομένων, καθώς και του κοινού σχετικά με την κατάσταση

- Εφαρμογή και διατήρηση της ικανότητας ανταπόκρισης στην αναμενόμενη διεθνή ζήτηση για πληροφορίες

- Αξιολόγηση της επικοινωνίας κατά τις προηγούμενες φάσεις· επανεξέταση των διδαγμάτων που αντλήθηκαν

4.1.12. Κράτη μέλη

Αντίδραση του συστήματος υγείας

- Κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και την Επιτροπή, προώθηση της βελτίωσης των κατευθυντηρίων γραμμών και (επικαιροποιημένα) αλγοριθμικά μοντέλα για τη διαλογή κρουσμάτων γρίπης και άσχετων κρουσμάτων

- Κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και την Επιτροπή, προώθηση της κατάρτισης κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με την αυτοφροντίδα

4.2. Περίοδος μετά την πανδημία: ανάκαμψη και επιστροφή στην περίοδο μεταξύ των πανδημιών

Μετά την πάροδο ενός πανδημικού κύματος, αναμένεται ότι πολλοί θα εξακολουθήσουν να επηρεάζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο: πολλοί μπορεί να έχασαν φίλους ή συγγενείς, θα αισθάνονται κόπωση και θα αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα ή μπορεί να έχουν πληγεί οικονομικά λόγω διακοπής της εργασίας. Οι κυβερνήσεις ή άλλες αρχές έχουν από τη φύση τους το ρόλο να εξασφαλίζουν ότι τα προβλήματα θα μπορούν να επιλύονται και να στηρίζουν την "ανασύσταση της κοινωνίας".

Τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν ένα σχέδιο που θα εγγυάται την ταχεία αναζωογόνηση της χώρας μετά από μια πανδημία. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει σχέδια ανάκαμψης για τις βασικές υπηρεσίες και να εντοπίζει φορείς και μεμονωμένα άτομα αρμόδια για την παροχή κοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης σε πληγείσες οικογένειες και επιχειρήσεις. Θα πρέπει επίσης να εφαρμόζεται μηχανισμός για την αποτίμηση των οικονομικών ζημιών και την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης στις πληγείσες ομάδες.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι κυριότερες υπηρεσίες θα καταρτίζουν σχέδια ανάκαμψης για τις υπηρεσίες τους ή την οργάνωσή τους. Τα εθνικά σχέδια ετοιμότητας θα πρέπει επίσης να εξετάζουν κατά πόσον η ανάκαμψη μετά από πανδημία χρειάζεται τη χρηματοδοτική στήριξη της κυβέρνησης. Σε αυτή την περίπτωση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν κριτήρια για τη χρηματοδοτική στήριξη και να αναζητήσουν τρόπους για να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα κονδυλίων.

Η Επιτροπή, μέσω του προτεινόμενου Ταμείου Αλληλεγγύης, θα μπορούσε να βοηθήσει τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν και να αμβλύνουν τις οικονομικές ζημιές που οφείλονται στην πανδημία.

5. Συμπεράσματα

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει συνοπτικά τα καίρια στοιχεία και τις σημαντικότερες δέσμες ενεργειών του κοινοτικού σχεδίου ετοιμότητας και αντίδρασης σε περίπτωση πανδημίας γρίπης. Η εφαρμογή θα απαιτήσει την παροχή αναλυτικότερων στοιχείων σχετικά με όσους έχουν αναλάβει επιχειρησιακά καθήκοντα στην Επιτροπή, το ΕΚΠΕΝ, τον EMEA και τις αρχές των κρατών μελών. Θα απαιτηθεί περιοδική επανεξέταση με βάση τις διεθνείς συζητήσεις και την πείρα, κατά την εποχική γρίπη και τις διακρατικές ασκήσεις.

Θα συνεχιστεί, υπό την αιγίδα της Επιτροπής, η στενή συνεργασία μεταξύ ιατρικών και κτηνιατρικών αρχών και εμπειρογνωμόνων σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα των λοιμώξεων από τον ιό της γρίπης. Στο πλαίσιο αυτό, πολύ μεγάλη σημασία αποκτά η αμοιβαία ανταλλαγή εμπειριών για το σχεδιασμό καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, δεδομένου ότι σχέδια έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας των ζώων έχουν ήδη καταρτιστεί και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στο παρελθόν.

Η προετοιμασία και η αντίδραση σε μια πανδημία γρίπης αποτελεί μια τρομερή πρόκληση και απαιτεί ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή. Αυτό θα πρέπει να γίνει στο πλαίσιο μιας γενικότερης προσέγγισης για τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία, ώστε να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά οι πενιχροί πόροι, να αξιοποιηθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό η εμπειρογνωμοσύνη και να εξασφαλιστεί ότι οι διαδικασίες και οι λειτουργίες θα μπορούν να αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης και θα είναι όσο το δυνατόν απλούστερες. Η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση για τον γενικό σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, ώστε να ενισχύσει αυτές τις προσπάθειες.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και τον Έλεγχο Νόσων (ΕΚΠΕΝ) μπορεί να παρέχει μια διαρθρωμένη και συστηματική προσέγγιση στην επιτήρηση και τον έλεγχο της γρίπης και άλλων μεταδοτικών νόσων που θα μπορούσαν να προσβάλουν τον πληθυσμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΕΚΠΕΝ μπορεί να κινητοποιήσει και να ενισχύσει σε σημαντικό βαθμό τις συνέργειες μεταξύ των υφιστάμενων εθνικών κέντρων για τον έλεγχο των νόσων και αναμφίβολα θα βοηθήσει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη γρίπη.

Η ανάληψη διατομεακής δράσης θα αποτελέσει νευραλγικό ζήτημα για την αντιμετώπιση της πανδημίας γρίπης. Έχουν ήδη ληφθεί πολλά μέτρα σε εθνικό και σε κοινοτικό επίπεδο, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα μέτρα στους διάφορους τομείς πολιτικής είναι αποτελεσματικά και συντονισμένα. Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες και η Επιτροπή και τα κράτη μέλη κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Ιδιαίτερα σημαντική θα είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος της πανδημίας στην πηγή του· η εξωτερική δράση της Κοινότητας, ως προς το θέμα αυτό, βοηθά σημαντικά τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς και τις τρίτες χώρες να αντιμετωπίσουν επιτυχώς μια πιθανή πανδημία και να περιορίσουν την εξάπλωση και τον αντίκτυπό της.

ANNEX 1: New WHO Phases[20]

Pandemic phases | Public health goals |

Interpandemic period |

1 | No new influenza virus subtypes have been detected in humans. An influenza virus subtype that has caused human infection may be present in animals. If present in animals the risk of human infection or disease is considered to be low | Strengthen influenza pandemic preparedness at the global, regional, national and subnational levels. |

2 | No new influenza virus subtypes have been detected in humans. However, a circulating animal influenza virus subtype poses a substantial risk of human disease. | Minimize the risk of transmission to humans; detect and report such transmission rapidly if it occurs. |

Pandemic alert period |

3 | Human infection(s) with a new subtype, but no human to human spread, or at most rare instances of spread to a close contact. | Ensure rapid characterization of the new virus subtype and early detection, notification and response to additional cases. |

4 | Small cluster(s) with limited human to human transmission but spread is highly localized, suggesting that the virus is not well adapted to humans. | Contain the new virus within limited foci or delay spread to gain time to implement preparedness measures, including vaccine development. |

5 | Large cluster(s) but human-to-human spread still localized, suggesting that the new virus is becoming increasingly better adapted to humans, but may not yet be fully transmissible (substantial pandemic risk). | Maximize efforts to contain or delay spread, to possibly avert a pandemic, and to gain time to implement pandemic response measures. |

Pandemic period |

6 | Pandemic: increased and sustained transmission in general population | Minimize the impact of the pandemic. |

Post-pandemic period |

Post-pandemic period: return to inter-pandemic period | Return to inter-pandemic period |

ANNEX 2: Projects related to influenza funded under the public health programme

The European Commission, DG SANCO, is presently funding projects under the Public Health Action Programme (2003-2008), which are directly or indirectly related to influenza preparedness and response, as follows:

- EISS - The European Influenza Surveillance Scheme.

- MODELREL - EU co-ordination and dissemination of strategic modelling capabilities concerning the deliberate release of biological agents.

- EUNID - European Network of Infectious Diseases physicians.

- EPIET - European Programme for Intervention Epidemiology Training.

- Epi-North – A framework for communicable disease surveillance, communication and training in Northern Europe.

- INSIGHT - International network of national public health Institutes sharing information, expertise and capabilities in order to grapple with major health threats.

- VENICE - Vaccine European new integrated collaboration effort.

- EPIVAC - Europe-wide pandemic influenza vaccine coverage: good epidemic vaccination practice by establishing integrated national stakeholders networks.

- ETIDE - European Training for Infectious Disease Emergencies.

- Epi-South - Network for Communicable Disease Control in Southern Europe and Mediterranean Countries.

- FLUSECURE - Combating FLU in a combined action between industry and the public sector in order to SECURE adequate and fast interventions in Europe.

- VAC-SAT - Vaccine Safety - Attitudes, Training and Communication.

ANNEX 3: EU supported research related to human pandemic influenza

5th Framework Programme (1998-2002)

- FLUPAN - Preparing for an influenza pandemic

- NOVAFLU - Novel vaccination strategies and vaccine formulations for epidemic and pandemic influenza control

6th Framework Programme (2002-2006)

- VIRGIL - European vigilance network for the management of antiviral drug resistance”

- SARS/FLU VACCINE

- FLUVACC - Live attenuated replication-defective influenza vaccine

7th Framework Programme (2007-2013)

On 21 September 2005 the European Commission proposed a Council decision concerning the Specific Programmes implementing the Seventh Framework Programme (2007-2013) of the European Community for research, technological development and demonstration activities including research on pandemic influenza.

The focus will be on confronting emerging pathogens with pandemic potential including zoonoses (e.g. SARS and highly pathogenic influenza). Where appropriate, provisions will be made for rapidly initiating collaborative research aimed at expediting development of new diagnostics, drugs and vaccines for efficient prevention, treatment, and control of infectious disease emergencies.

[1] SAN 104, 9882/04 της 2.6.2004.

[2] ΕΕ L 268 της 3.10.1998, σ. 1-7.

[3] ΕΕ L 21 της 26.1.2000, σ. 32-35.

[4] http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/wdc/2004/com2004_0201en01.pdf

[5] ΕΕ L 142 της 30.4. 2004, σ. 1-11.

[6] http://www.who.int/csr/resources/publications/influenza/WHO_CDS_CSR_GIP_2005_5.pdf

[7] http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/Influenza/influenza_key04_en.pdf

[8] http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/Influenza/influenza_key03_en.pdf

[9] COM (2005) 605. τελικό

[10] ΕΕ L 268 της 3.10.1998, σ. 1-7.

[11] ΕΕ L 21 της 26.1.2000, σ. 32-35.

[12] http://www.cc.cec/home/dgserv/sg/sgvista/i/sgv2/repo/repo.cfm?institution=COMM&doc_to_browse=COM/2005/0115&refresh_session=YES

[13] http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/Influenza/influenza_key03_en.pdf

[14] EMEA/CPMP/4986/03 & EMEA/CPMP/4717/03, http://www.emea.eu.int/indem/indexh1.htm

[15] http://www.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA56/ea56r19.pdf

[16] COM (2005) 108 τελικό της 6.4.2005 –http://europa.eu.int/comm/regional_policy/funds/solidar/solid_en.htm

[17] COM (2005) 119 τελικό, της 6.4.2005.

[18] COM(2005) 304 τελικό της 5.7.2005.

[19] http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/Influenza/influenza_key09_en.pdf

[20] WHO global influenza preparedness plan – WHO/CDS/CSR/GIP/2005.5 http://www.who.int/csr/resources/publications/influenza/WHO_CDS_CSR_GIP_2005_5.pdf