52005DC0605

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 28.11.2005

COM(2005) 605 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την ενίσχυση του συντονισμού όσον αφορά το σχεδιασμό της γενικής ετοιμότητας για τις επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας σε επίπεδο ΕΕ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Ιστορικό 3

2. Σκοπός και πεδίο εφαρμογής 4

3. Βασικά συστατικά του σχεδίου γενικής ετοιμότητας 5

3.1. Διαχείριση των πληροφοριών 6

3.2. Ανακοινώσεις 7

3.3. Επιστημονικές συμβουλές 8

3.4. Δομές σύνδεσης, χειρισμού και ελέγχου 9

3.5. Ετοιμότητα του τομέα της υγείας 11

3.6. Ετοιμότητα σε όλους τους άλλους τομείς και διατομεακά 13

4. Συμπεράσματα 15

1. Ιστορικό

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ το Σεπτέμβριο του 2001 έθεσαν στις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς θέμα ευθυνών σχετικά με την προστασία της υγείας, την αναθεώρηση και την ενίσχυση των πολιτικών, των σχεδίων επειγουσών καταστάσεων και των πόρων για την πρόληψη και την άμβλυνση των επιπτώσεων τέτοιων επιθέσεων. Η ανάγκη για κοινή δράση στην ΕΕ, η οποία θα συμπληρώνει τα εθνικά μέτρα, οδήγησε τον Οκτώβριο του 2001 στη δημιουργία της επιτροπής για την ασφάλεια της υγείας, η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους υψηλού επιπέδου των υπουργείων Υγείας και η οποία αποτελεί φορέα συντονισμού για την ετοιμότητα στον τομέα της δημόσιας υγείας και την απάντηση σε εσκεμένες απελευθερώσεις βιολογικών, χημικών και ραδιοπυρηνικών παραγόντων. Μια ανακοίνωση[1]η οποία περιέχει έκθεση προόδου σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος ασφάλειας της υγείας δημοσιεύθηκε στις 2 Ιουνίου 2003.

Η επιδημία ΣΟΑΣ το 2003 άνοιξε μια νέα διάσταση στον τομέα της δημόσιας υγείας: μια προηγουμένως άγνωστη νόσος με χαρακτηριστικά παρόμοια με τη γρίπη και το κοινό κρυολόγημα μεταδιδόταν ταχέως προκαλώντας υψηλή θνησιμότητα και νοσηρότητα, ενώ τα γρήγορα ταξίδια και το παγκόσμιο εμπόριο διευκόλυναν τη μετάδοση λόγω της απουσίας σχετικών εμβολίων και φαρμάκων. Η επιδημία οδήγησε σε σημαντική επανεξέταση των αμυνών της δημόσιας υγείας έναντι των μεταδοτικών νόσων και των απαιτήσεων για έρευνα με σκοπό την εξεύρεση αποτελεσματικών αντιμέτρων. Πάνω από όλα υπογράμμισε την ανάγκη παγκόσμιας συνεργασίας προκειμένου να εξαλείφονται τέτοιες νόσοι στη γένεσή τους μέσω του έγκαιρου εντοπισμού των εστιών και της δράσης στην πηγή τους. Η δράση των χωρών που επλήγησαν, με την υποστήριξη και την καθοδήγηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, βοήθησε στην πρόληψη καταστροφικών εξελίξεων· ο συντονισμός στην ΕΕ με βάση το σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης (ΣΕΣΑ)[2] συνέβαλε στο να γνωρίσουν τα κράτη μέλη την κατάσταση και να αναπτύξουν ετοιμότητα προκειμένου να προλάβουν τυχόν πιθανή εξάπλωση της νόσου.

Πιο πρόσφατα, ο κίνδυνος παγκόσμιας πανδημίας γρίπης με καταστροφικές συνέπειες χρειάστηκε να επαναξετασθεί με την εμφάνιση της γρίπης των πτηνών στην Ασία και την εξάπλωσή της στον κόσμο. Μια στρατηγική που πρότεινε η Επιτροπή σχετικά με την κοινοτική ετοιμότητα όσον αφορά τη γρίπη και το σχεδιασμό αντιμετώπισής της περιγράφηκε σε έγγραφο εργασίας που εκδόθηκε το Μάρτιο του 2004[3]. Στα συμπεράσματα που ενέκρινε στη συνεδρίαση του Ιουνίου 2004[4] το Συμβούλιο ενέκρινε το σχέδιο και προσδιόρισε ως προτεραιότητα την κατάρτιση και διαλειτουργικότητα των εθνικών σχεδίων. Η στρατηγική σχετικά με την πανδημία της γρίπης έχει ήδη αναθεωρηθεί και προσαρμοστεί στις νέες εξελίξεις, ιδίως στις νέες συστάσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας[5] για την πανδημία γρίπης και τη δημιουργία του ευρωπαϊκού κέντρου πρόληψης και ελέγχου νόσων (ΕΚΠΕΝ)[6], και αποτελεί αντικείμενο ξεχωριστής ανακοίνωσης σχετικά με την ετοιμότητα για την πανδημία γρίπης και το σχεδιασμό αντιμετώπισής της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα[7].

Η ύπαρξη πολλών σχεδίων για τις επιμέρους νόσους οδήγησε τους υπουργούς Υγείας στη συνεδρίαση του Συμβουλίου της 6ης Μαΐου 2003 και της 2ας Ιουνίου 2003 να ζητήσουν από την Επιτροπή να αναπτύξει και να καταρτίσει μια επιχειρηματολογία για την κατάρτιση γενικών σχεδίων για όλα τα είδη επειγουσών καταστάσεων δημόσιας υγείας. Τα εν λόγω γενικά σχέδια δεν θα περιλαμβάνουν μόνο ιατρικά αντίμετρα, όπως η διάγνωση, η απομόνωση και η αντιμετώπιση των κρουσμάτων και η χορήγηση εμβολίων και προφυλακτικών φαρμάκων σε ομάδες κινδύνου και στον ευρύτερο πληθυσμό, αλλά και μέτρα δημόσιας τάξης, όπως ο περιορισμός των μετακινήσεων και οι συνοριακοί έλεγχοι, το κλείσιμο εγκαταστάσεων και ο αποκλεισμός συγκεκριμένων περιοχών, μέτρα προστασίας των πολιτών, όπως οι επιχειρήσεις διάσωσης, η παροχή τροφής, νερού, καταφυγίου και άλλων βασικών αγαθών, μέτρα σχετικά με την αγορά και το εμπόριο όσον αφορά τα τρόφιμα, τα ζώα, τα φυτά και τα αγαθά, καθώς και μέτρα εξωτερικού χαρακτήρα σχετικά με τους υπηκόους που βρίσκονται στην αλλοδαπή και τη διεθνή συνεργασία προκειμένου να σταματήσει η διάδοση των νόσων ή των παθογόνων οργανισμών. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές, εξοπλισμοί και υλικά και να υπάρχει σχετική προστασία, τα δε άτομα με καθήκοντα στον τομέα της εφαρμογής των σχεδίων πρέπει να καταρτίζονται και να προστατεύονται με κατάλληλα προσωπικά και συλλογικά μέσα έτσι ώστε να πράττουν σωστά το καθήκον τους. Όλα αυτά τα μέτρα πρέπει να βασίζονται σε γερά επιστημονικά και τεχνικά θεμέλια και κοινωνικοοικονομικές προϋποθέσεις και θα πρέπει να εξηγούνται και να ανακοινώνονται εγκαίρως στους πολίτες και τους τρίτους ενδιαφερόμενους έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση σε εθνικό επίπεδο και η συμμόρφωση ή/και η συνοχή σε επίπεδο ΕΕ και διεθνώς.

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει μια τέτοια επιχειρηματολογία, καθορίζοντας τα βασικά συστατικά που πρέπει να εξετάζονται σε μια διαδικασία σχεδιασμού με την οποία τα κράτη μέλη και η Κοινότητα μπορούν να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν σχέδια για την προστασία της δημόσιας υγείας γενικά καθώς και σε επείγουσες καταστάσεις που αφορούν συγκεκριμένες νόσους. Η ανάπτυξη σχεδίων με βάση την εν λόγω επιχειρηματολογία θα βοηθήσει το συντονισμό και τη διαλειτουργικότητα και θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή τους.

2. Σκοπός και πεδίο εφαρμογής

Οι επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας σχετίζονται κυρίως με γεγονότα που αφορούν τη μετάδοση παθογόνων παραγόντων από άτομο σε άτομο ή μέσω μη ασφαλών τροφίμων ή προϊόντων· ή μέσω ζώων και φυτών ή με την προσβολή ατόμων λόγω της διάδοσης ή της δράσης βιολογικών, χημικών ή φυσικών παραγόντων στο περιβάλλον. Κοινά στοιχεία όλων των εν λόγω επειγουσών καταστάσεων είναι τα στοιχεία και οι πόροι που πρέπει να χρησιμοποιούνται και οι πτυχές διαχείρισης των συνεπειών που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την ανάπτυξη σχεδίων για επείγουσες καταστάσεις. Η παρούσα ανακοίνωση προσδιορίζει τα βασικά δομικά στοιχεία του σχεδιασμού της γενικής ετοιμότητας. Βασίζεται στην πείρα που αποκτήθηκε μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών και σχεδίων μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών όσον αφορά την ευλογιά και την πανδημία γρίπης και των εξαντλητικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια της επιτροπής για την ασφάλεια της υγείας και του κοινοτικού δικτύου για την επιδημιολογική παρακολούθηση και τον έλεγχο των μεταδοτικών νόσων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα[8]. Αυτό οδήγησε στην κατάρτιση ενός λεπτομερούς τεχνικού εγγράφου καθοδήγησης[9] το οποίο περιέχει ατομικά σημεία προσοχής, στόχους, καταλόγους ελέγχου και κατανομή ρόλων και καθηκόντων στον τομέα της δημόσιας υγείας για τα κράτη μέλη, για τους σχετικούς κοινοτικούς οργανισμούς[10] και για τις υπηρεσίες της Επιτροπής για κάθε ένα από τα βασικά συστατικά της διαδικασίας σχεδιασμού. Το παρόν έγγραφο τεχνικής καθοδήγησης επικαιροποιείται συνεχώς με συνεισφορές των κρατών μελών και των υπηρεσιών της Επιτροπής που είναι αρμόδιες για τους σχετικούς τομείς κοινοτικής δράσης. Επισημαίνει επίσης τα θέματα που χρειάζονται περαιτέρω εργασία και πρόσθετες προσπάθειες προκειμένου να ενημερωθούν και να ενισχυθούν τα εθνικά σχέδια και να βελτιωθεί ο συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ.

Ο συνολικός στόχος είναι να βοηθηθούν τα κράτη μέλη στην κατάρτιση των σχεδίων τους και στην προσαρμογή στη διάσταση της ΕΕ, με το σύνολο των νομοθετικών πράξεων που έχει εκδώσει σε διάφορους τομείς που σχετίζονται με τα σχέδια επειγουσών καταστάσεων δημόσιας υγείας. Η ανακοίνωση μαζί με το έγγραφο τεχνικής καθοδήγησης, παρέχει το υπόβαθρο για την ανάπτυξη των βασικών στοιχείων στα εθνικά σχέδια, αντιμετωπίζοντας με γενικό τρόπο διάφορα είδη απειλών της υγείας, είτε αναμενόμενων (όπως η πανδημία γρίπης) είτε μη αναμενόμενων (π.χ. μια επιδημία όπως το ΣΟΑΣ), και στοχεύει στη βελτίωση της διαλειτουργικότητας τέτοιων σχεδίων.

Το πλαίσιο για τη συνεργασία στο σχεδιασμό της γενικής ετοιμότητας στην ΕΕ καλύπτει τρεις κύριες δραστηριότητες: πρώτον, την ανταλλαγή των εθνικών σχεδίων, την πραγματοποίηση συγκρίσεων και αξιολογήσεων, ιδίως μέσω κοινών δοκιμών και καθοδήγησης σχετικά με εξέταση των σχεδίων από ομοτίμους, καθώς και την πραγματοποίηση βελτιώσεων με βάση ειδικούς καταλόγους ελέγχου στο πλαίσιο της τεχνικής καθοδήγησης για το σχεδιασμό της γενικής ετοιμότητας· δεύτερον, τον προσδιορισμό της συμβολής και του ρόλου της υπάρχουσας κοινοτικής νομοθεσίας και την εξασφάλιση ότι τα εθνικά σχέδια τη λαμβάνουν πλήρως υπόψη, καθώς και την εξέταση της ανάγκης για λήψη περαιτέρω κοινοτικών μέτρων· και τρίτον, την εξέταση και τη βελτίωση των ρυθμίσεων εφαρμογής, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τη βελτίωση της έγκαιρης ροής των πληροφοριών, καθώς και τη διαλειτουργικότητα και την καταλληλότητα των σχεδίων και των απαντήσεων.

3. Βασικά συστατικά του σχεδίου γενικής ετοιμότητας

Τα βασικά συστατικά που πρέπει να καλυφθούν πλήρως προκειμένου να επιτευχθούν τα σχέδια επειγουσών καταστάσεων δημόσιας υγείας είναι τα ακόλουθα:

1. διαχείριση των πληροφοριών,

2. ανακοινώσεις,

3. επιστημονικές συμβουλές,

4. δομές σύνδεσης, χειρισμού και ελέγχου,

5. ετοιμότητα του τομέα της υγείας και

6. ετοιμότητα σε όλους τους άλλους τομείς και διατομεακά.

Οι αρχές και τα θέματα που διέπουν κάθε συστατικό αναπτύσσονται σε ξεχωριστά κεφάλαια παρακάτω. Η πείρα που αποκτήθηκε από τη συνεργασία σχετικά με τον σχεδιασμό σε επίπεδο ΕΕ κατέδειξε ότι η ικανότητα απάντησης σε μια επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας εξαρτάται σημαντικά από το βαθμό στον οποίο τα εν λόγω θέματα είχαν ληφθεί υπόψη εγκαίρως και από το εάν υπάρχουν σχετικά σχέδια για την αντιμετώπιση καθενός και όλων των συστατικών.

Ιδιαίτερα θέματα στο πλαίσιο κάθε συστατικού θα απαιτήσουν ειδική μέριμνα στο μέλλον, π.χ. ο καθορισμός επιπέδων για τη λήψη ειδικών αντιμέτρων, η διερεύνηση των περιστατικών και η περιβαλλοντική δειγματοληψία, η χρήση μοντέλων για τη λήψη αποφάσεων, οι διαδικασίες επιλογής και επιβολής καραντίνας, τα σχέδια για νοσοκομειακές επείγουσες καταστάσεις και τα σχετικά μέσα προσαρμογής κ.λπ. Η Επιτροπή θα αναπτύξει περαιτέρω αυτά τα θέματα με σκοπό τη διάδοση των ορθών πρακτικών και την παροχή βοήθειας προς τα κράτη μέλη προκειμένου να αποκτήσουν καλύτερη γνώση όσον αφορά τις βέλτιστες εφαρμοστέες δυνατότητες που μπορούν να ενσωματώσουν στα σχέδιά τους.

3.1. Διαχείριση των πληροφοριών

Η διαχείριση των πληροφοριών αφορά τη συλλογή, το χειρισμό, τη χρήση και τη διάδοση των πληροφοριών που σχετίζονται με μια επείγουσα κατάσταση, προκειμένου να ανιχνευθούν και να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι, να παρακολουθηθεί η μορφή και η εξέλιξη της επείγουσας ανάγκης, να προσδιοριστούν τα διαθέσιμα στοιχεία και πόροι και η κατανομή και η χρήση τους, καθώς και η κατάσταση των συστημάτων που εξυπηρετούν τις ανάγκες της πληροφόρησης για τους διάφορους εμπλεκομένους. Οι πληροφορίες αφορούν όλους τους τρόπους περιγραφής και παρουσίασης καθώς και τη δημιουργία γνώσεων και την κατανόηση των συνεπειών των γεγονότων και των αριθμητικών στοιχείων. Σχετίζονται με την παρακολούθηση και τη διαχείριση των ιατρικών πληροφοριών, τα στοιχεία από αισθητήρες, τερματικά και μετρητές όλων των ειδών, τα κλινικά και επιδημιολογικά στοιχεία, τα στοιχεία και τις στατιστικές σχετικά με την υγεία, καθώς και τα στοιχεία σχετικά με προϊόντα, αγαθά, υποδομές και υπηρεσίες που έχουν σχέση με την επείγουσα κατάσταση.

Η οργάνωση επαρκούς παρακολούθησης της υγείας ή/και ιατρικής παρακολούθησης από τα κράτη μέλη πριν από ένα γεγονός και η βελτίωση μετά από αυτό είναι αναγκαίες για τον εντοπισμό δυνητικών απειλών για τη δημόσια υγεία, τον προσδιορισμό της κλίμακας και της έκτασής τους και της διεθνούς τους σημασίας σε πολύ πρώιμο στάδιο, καθώς και για την παρακολούθηση της εξέλιξής τους και των μεταβολών των σχετικών με αυτές συνθηκών. Η εποπτεία και η παρακολούθηση πριν από το γεγονός αφορά τις μεταδοτικές, τοξικές, χημικές, ραδιοπυρηνικές και φυσικές απειλές, είτε εκούσιες είτε όχι, και τις αλλαγές στο περιβάλλον που μπορούν να επισπεύσουν φυσικά φαινόμενα με επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Τα πρότυπα για την παρακολούθηση σε διάφορους τομείς (ανθρώπινος, κτηνιατρικός, περιβαλλοντικός τομέας, κ.λπ.) συμπεριλαμβανομένων των ορισμών των περιπτώσεων και των επιπέδων ενεργοποίησης, πρέπει να είναι πλήρη να εφαρμόζονται αυστηρά. Από τις πρώτες ενδείξεις ενός επερχόμενου γεγονότος, οι οποίες μπορεί να προέρχονται έξω από τον τομέα της δημόσιας υγείας, όπως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τους κτηνιάτρους, τις υπηρεσίες επιβολής της νομοθεσίας ή τις υπηρεσίες ασφάλειας και άλλους, απαιτείται η συνεργασία με αυτές τις πηγές και μεταξύ αυτών όσον αφορά την πληροφόρηση.

Η Κοινότητα έχει διαδραματίσει βασικό ρόλο στον καθορισμό απαιτήσεων και την οργάνωση του συντονισμού της εποπτείας και της παρακολούθησης που σχετίζονται με ευρύ φάσμα επειγουσών καταστάσεων μέσω διάφορων συστημάτων ταχέος συναγερμού, ειδικών δικτύων παρακολούθησης, συστημάτων παρακολούθησης για την ακτινοπροστασία και συστημάτων πληροφόρησης για χημικές ουσίες.

Οι υπηρεσίες ιατρικών πληροφοριών και η παρακολούθηση των εκπομπών των ΜΜΕ παρέχουν πληροφορίες για τους σκοπούς της ανάλυσης του κινδύνου και επιτρέπουν τον εντοπισμό ύποπτων ή ασυνήθιστων καταστάσεων και γεγονότων σε πρώιμο στάδιο και την έκδοση έγκαιρων προειδοποιήσεων. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή έχουν αναπτύξει ισχυρά εργαλεία για αυτό το σκοπό.

Η κλινική και εργαστηριακή διάγνωση αποτελεί μέρος της οργάνωσης της διαχείρισης των πληροφοριών, τόσο για τον εντοπισμό των άγνωστων παραγόντων όσο και για την επιβεβαίωση των γνωστών παραγόντων. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη διάγνωση και η Κοινότητα, μέσω των εργαστηρίων αναφοράς, μαζί με το ΕΚΠΕΝ, παρέχει ένα πανευρωπαϊκό υπόβαθρο συνεργασίας σχετικά με τις εργαστηριακές και ποιοτικές διαδικασίες, την αντιπαραβολή των κλινικών στοιχείων και τη δευτερογενή επιβεβαίωση, το οποίο, εντούτοις, χρειάζεται να βελτιωθεί περαιτέρω. Πρέπει να υπάρχει εργαστηριακή επάρκεια σε επίπεδο κρατών μελών, ενώ, για θέματα πέραν της εθνικής επάρκειας ή όταν δεν υπάρχει εθνική επάρκεια, πρέπει να οργανώνεται συνεργασία μεταξύ των εργαστηρίων εντός της Κοινότητας προκειμένου να εξασφαλίζεται η πλήρης κάλυψη σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η συλλογή και η αποστολή περιβαλλοντικών δειγμάτων για ανάλυση σε εργαστήρια απαιτούν την εφαρμογή προστατευτικών μέτρων. Η διεθνής μεταφορά υλικών για το σκοπό αυτό υπόκειται σε κανόνες που αποφασίζονται στο πλαίσιο των κατάλληλων φορέων των Η.Ε., ενώ απαιτούνται περαιτέρω εργασίες, στις οποίες τα κράτη μέλη και η Επιτροπή διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι μεταφορές για σκοπούς δημόσιας υγείας δεν εμποδίζονται ούτε καθυστερούν άνευ λόγου.

Όταν ληφθούν αποφάσεις για κατάλληλη δράση προκειμένου να αντιμετωπιστεί η απειλή της υγείας, τα συστήματα για την παρακολούθηση του σχετικού αντικτύπου και τυχόν παρενεργειών πρέπει να τίθενται σε εφαρμογή εάν τα κανονικά συστήματα εποπτείας και παρακολούθησης δεν είναι επαρκή, με την ανάπτυξη μιας κοινής βάσης δεδομένων, σημείων επαφής και συστάσεων για πιθανή αντιμετώπιση.

3.2. Ανακοινώσεις

Η δι άδοση ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών σε όλα τα επίπεδα είναι σημαντική προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι ανεπιθύμητες και απρόβλεπτες κοινωνικές επιπτώσεις και να μεγιστοποιηθεί το πραγματικό αποτέλεσμα της απάντησης. Η διαχείριση των πληροφοριών που περιγράφηκε στο προηγούμενο τμήμα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ακριβή και έγκαιρη διάδοση των πληροφοριών. Μπορούν να υπάρξουν ανακοινώσεις σε πολλές μορφές, όπως έντυπες, ηχογραφημένες και μαγνητοσκοπημένες, ενώ, για σκοπούς χειρισμού και ελέγχου, πρέπει να υπάρχει σχετική υποδομή και να είναι όσο το δυνατόν πιο ισχυρή, έτσι ώστε να διαφυλάσσονται οι δίαυλοι επικοινωνίας ακόμη και σε επείγουσες καταστάσεις στις οποίες ορισμένες μορφές μπορούν να αδρανοποιηθούν. Πρέπει επίσης να εξασφαλισθεί επαρκές πλεόνασμα ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια ορισμένων συστημάτων (π.χ. τηλεφωνία) ή εγκαταστάσεων ή η αδρανοποίηση λόγω υπερβολικής κυκλοφορίας (π.χ. αδρανοποίηση των συστημάτων πληροφορικής ή του Διαδικτύου). Στην περίπτωση σημαντικής επείγουσας κατάστασης δημόσιας υγείας, η υπάρχουσα υποδομή καλωδιακών επικοινωνιών ενδέχεται να υποστεί βλάβη ή καταστροφή, μη επιτρέποντας τη χρήση καλωδιακών δικτύων για τις επικοινωνίες. Πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της ασύρματης διαβίβασης πληροφοριών.

Οι διαδικασίες επικοινωνίας από και μεταξύ εκείνων που είναι υπεύθυνοι για το σχεδιασμό, εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τη διαβίβαση των τελικών στοιχείων για τη δημόσια υγεία στις αρχές λήψης πολιτικών αποφάσεων και εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τη διαβίβαση των τελικών διατομεακών στοιχείων στις εν λόγω αρχές είναι ουσιαστικής σημασίας για τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων. Οι αρχές σε εθνικό επίπεδο καθώς και η Επιτροπή διαθέτουν τα συστήματα επικοινωνίας και τις τυποποιημένες λειτουργικές διαδικασίες προκειμένου να κατανοήσουν και να αποφασίσουν για τις επιστημονικές, οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες των μηνυμάτων.

Οι δημόσιες αρχές πρέπει να επικοινωνούν αποτελεσματικά με το κοινό και τα ΜΜΕ πριν και εν αναμονή των γεγονότων που ενδέχεται να οδηγήσουν σε επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας, από πρώιμο στάδιο σε κάθε σημαντικό γεγονός, καθιστάμενες έτσι η σημαντικότερη, εάν όχι η μοναδική, πηγή επίσημης και συνεχούς πληροφόρησης κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του γεγονότος και των συνεπειών του. Τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και οι σχετικοί κοινοτικοί οργανισμοί εργάζονται προκειμένου να συντονίσουν τις επικοινωνίες τους σε περίπτωση κρίσης, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την ακρίβεια και την πληρότητα των μηνυμάτων που μεταδίδουν.

Στο επίπεδο κάθε κράτους μέλους καθώς και της Επιτροπής, αυτό απαιτεί την ύπαρξη συστημάτων και διαδικασιών για την επικοινωνία μεταξύ των αρχών και με τους επαγγελματίες και το κοινό με σαφείς και αναμφισβήτητους όρους. Ο συντονισμός είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την εξασφάλιση στην ΕΕ συνοχής και ακρίβειας στα μηνύματα προς το κοινό και για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης στην ικανότητα των αρχών να αντιμετωπίζουν μια επείγουσα κατάσταση και να αποφεύγουν μια κρίση δημόσιας υγείας. Αυτό προϋποθέτει τη σαφή ροή στοιχείων και ανατροφοδότησης, την αδιάκοπη ροή πληροφοριών και τη μεταφορά στοιχείων, καθώς και την ευθύνη κάθε εμπλεκομένου να συλλέγει, να αναλύει και να διαβιβάζει στους αρμόδιους φορείς στοιχεία σχετικά με την αντιμετώπιση του προβλήματος βάσει της εποπτείας και παρακολούθησης από την πρώτη κοινοποίηση. Η σύνδεση των αρμόδιων αρχών και των φορέων λήψης αποφάσεων απαιτεί λειτουργικά σημεία επαφής 24 ώρες το 24ωρο/7 ημέρες την εβδομάδα στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή, τα οποία υπάρχουν ήδη για πολλούς τομείς δραστηριότητας της ΕΕ.

3.3. Επιστημονικές συμβουλές

Η προετοιμασία και η παροχή επιστημονικών συμβουλών πρέπει να ενσωματωθούν στη διαχείριση μιας επείγουσας κατάστασης μέσω της δημιουργίας, σε όλα τα επίπεδα και τομείς, δομών όπως ομάδων εμπειρογνωμόνων ή επιτροπών και μέσω ταχείας διαβούλευσης σχετικά με την αξιολόγηση του κινδύνου και της εξέτασης της επιστημονικής και τεχνικής βάσης για τις επιλογές αντιμετώπισης. Οι επιστημονικές συμβουλές θα περιλαμβάνουν την παροχή στήριξης των δομών χειρισμού, ελέγχου και σύνδεσης προκειμένου να βοηθηθούν στην επιλογή αντίστοιχων δράσεων ελέγχου και στον προσδιορισμό επιστημονικής και τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης και πόρων εφαρμογής.

Μηχανισμοί και δομές για την παροχή επιστημονικών συμβουλών σε κοινοτικό επίπεδο υπάρχουν για διάφορους τομείς σχετικούς με τις επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας και επιτρέπουν την ολοκλήρωση των επιστημονικών στοιχείων από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή καθώς και την εξέταση των κοινωνικών και οικονομικών πτυχών. Στον τομέα της υγείας, το Κοινό Κέντρο Ερευνών και έξι κοινοτικοί οργανισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή επιστημονικών συμβουλών σχετικά με τις επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας, και συγκεκριμένα το ΕΚΠΕΝ, ο Eυρωπαϊκός Oργανισμός Φαρμάκων (EMEA), η Eυρωπαϊκή Aρχή για την Aσφάλεια των Tροφίμων (ΕΑΑΤ), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (ΕΟΑΥΕ).

Μόλις αναγνωριστεί η επείγουσα κατάσταση, πρέπει να είναι διαθέσιμη επιστημονική καθοδήγηση, συμπεριλαμβανομένων και των προβλέψεων με βάση την κατάρτιση επιστημονικών μοντέλων, σχετικά με τις εναλλακτικές δυνατότητες απάντησης και αποκατάστασης των βασικών συστημάτων όπως η υδροδότηση, η αποχέτευση, οι υπηρεσίες υγείας και η παροχή ιατρικού υλικού κλπ., τα καταφύγια και οι δομές διάσωσης και τα υλικά προστασίας, οι λιμένες και τα δίκτυα μεταφορών, οι αποθήκες και τα συστήματα επικοινωνίας. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή συνεργάζονται για τη βελτίωση της προβλεπτικής ικανότητας των μοντέλων. Στον τομέα των μεταδοτικών νόσων δημιουργείται και χρηματοδοτείται μια συντονισμένη ικανότητα δημιουργίας μοντέλων πρόβλεψης σε πραγματικό χρόνο σε επίπεδο ΕΕ[11] προκειμένου να βοηθηθεί ο προσδιορισμός των καταλληλότερων δράσεων για να αντιμετωπιστεί η διάδοση των νόσων και των παραγόντων και να βοηθηθούν οι αρχές μέσω της έγκαιρης πληροφόρησης όσον αφορά την πολιτική και το σχεδιασμό για τη δημόσια υγεία.

Αναπτύχθηκαν και εξακολουθούν να αναπτύσσονται από την Επιτροπή και τους σχετικούς κοινοτικούς οργανισμούς μηχανισμοί για την ταχεία επισήμανση της εμπειρογνωμοσύνης που υπάρχει στα κράτη μέλη και σε επίπεδο ΕΕ και τη διάθεσή της στα κράτη μέλη. Οι κατάλογοι εμπειρογνωμόνων της ΕΕ επιτρέπουν στα κράτη μέλη να ζητούν ειδικές υπηρεσίες όταν τις χρειάζονται.

3.4. Δομές σύνδεσης, χειρισμού και ελέγχου

Οι τρεις φάσεις απάντησης κατά τη διάρκεια μιας επείγουσας κατάστασης δημόσιας υγείας είναι: εντοπισμός-διάγνωση, έλεγχος και αντιμετώπιση, αλλά μπορεί να υπάρχουν και οι τρεις συγχρόνως κατά τη διάρκεια της επείγουσας κατάστασης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των τριών αυτών φάσεων δημιουργεί σοβαρά προβλήματα όσον αφορά την υιοθέτηση της σωστής αντιμετώπισης και τη λήψη κατάλληλων μέτρων δράσης καθ’ όλη τη διάρκεια της απάντησης από όλους τους παρεμβαίνοντες φορείς και πόρους. Ο χειρισμός και ο έλεγχος σχετίζονται με την πρόκληση της επίλυσης αυτών των προβλημάτων και με την επίτευξη του ελέγχου της εξάπλωσης της νόσου ή της μόλυνσης στον πληθυσμό και στο περιβάλλον και αποτελούν βασική ευθύνη των κρατών μελών.

Οι απαιτήσεις για σωστό χειρισμό και έλεγχο περιλαμβάνουν την κατά περίπτωση την επίγνωση των απωλειών και πόρων, το συντονισμό της απάντησης και των επικοινωνιών, την ανάλυση, τη διαχείριση και την προσομοίωση των πληροφοριών για την ανάλυση των γεγονότων και την κατάρτιση.

Ο χειρισμός και ο έλεγχος περιλαμβάνουν όλες τις λειτουργίες και τις ενέργειες σχεδιασμού και απάντησης και τις ενσωματώνουν σε ένα συνεκτικό σύνολο. Είναι το μέσο με το οποίο οργανώνεται μια ιεραρχία λήψης αποφάσεων μεταξύ των παρεμβαινόντων φορέων σε μια πολυτομεακή απάντηση, ορίζονται οι υπεύθυνοι για όλες τις προβλέψιμες καταστάσεις, ιδίως όταν παρεμβαίνουν διάφορες υπηρεσίες, και οι εν λόγω υπεύθυνοι αναγνωρίζουν τις ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν και μεριμνούν ώστε να αναληφθούν κατάλληλες δράσεις. Το ποιος κάνει τι, πότε, πώς και με ποιες συνέπειες για τους πόρους και τον αντίκτυπο στη συνολική απάντηση αποτελεί σημαντικό στοιχείο του ρόλου του χειρισμού και του ελέγχου.

Στο χειρισμό και τον έλεγχο, ο βασικός παράγοντας είναι ο χρόνος και οι κύριες προκλήσεις είναι η αβεβαιότητα, η περιπλοκότητα και η μεταβλητότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν λίγες ή καθόλου πληροφορίες σχετικά με μια κατάσταση· σε άλλες περιπτώσεις, οι διαθέσιμες πληροφορίες ενδέχεται να προκαλούν σύγχυση, να είναι αντιφατικές ή ελλιπείς. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, οι προαναφερθέντες υπεύθυνοι και το προσωπικό λειτουργούν με αυστηρούς χρονικούς περιορισμούς, με λίγο διαθέσιμο χρόνο για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Οι εν λόγω υπεύθυνοι πρέπει να διαχειριστούν το επίπεδο αβεβαιότητας, ενώ, παράλληλα, να αναγνωρίσουν ότι δεν μπορεί ποτέ να εξαλειφθεί εντελώς. Ο χειρισμός και ο έλεγχος βοηθούν τους εν λόγω υπεύθυνους να λειτουργούν αποτελεσματικά παρά την περιπλοκότητα, ενώ μπορεί να χρησιμοποιείται η προσομοίωση ως πολύτιμο εργαλείο για την απλούστευση της περιπλοκότητας και την πρόβλεψη μεταβλητών αποτελεσμάτων. Επιδιώκεται ισορροπία προκειμένου να μπορέσουν οι υπεύθυνοι, σε κάθε επίπεδο, να επικεντρώσουν τους πόρους σε μια αποστολή, ενώ, παράλληλα, να επιτραπεί η επινοητικότητα και η πρωτοβουλία των υφισταμένων τους. Σε επίπεδο κρατών μελών, υπάρχει ένα εθνικό κέντρο στην “καρδιά” της κυβέρνησης, καθώς και δικτυακά κέντρα ελέγχου χαμηλότερου επιπέδου, σε περιφερειακά και τοπικά επίπεδα, τα οποία συνδέουν τις αρχές και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο σύστημα απάντησης με οριζόντιες και κάθετες αλυσίδες ιεραρχικών εντολών και ροών επικοινωνίας, καθένα από τα οποία λειτουργεί εντός καθορισμένων ορίων αυτονομίας και διακριτικής ευχέρειας.

Τα κέντρα διαχείρισης και ελέγχου στα κράτη μέλη πρέπει να έχουν καλά συστήματα σύνδεσης με τα άλλα κράτη μέλη, την Επιτροπή και τους κοινοτικούς οργανισμούς, καθώς και με διεθνείς οργανισμούς και ιδίως την ΠΟΥ. Η Κοινότητα έχει πολλά συστήματα σύνδεσης, τα περισσότερα από τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες έγκαιρης προειδοποίησης και ενημέρωσης σε περίπτωση κινδύνου, βασίζονται δε στα νομικά μέσα της Κοινότητας, ιδίως στους τομείς της ακτινοπροστασίας, της ασφάλειας των τροφίμων, της υγείας των ζώων, της υγείας των φυτών, της προστασίας των πολιτών, των εξωτερικών υποθέσεων, των τελωνείων κ.λπ. Απειλές για την υγεία τις οποίες αναφέρει το ΣΕΣΑ ή το κοινοτικό σύστημα ταχείας προειδοποίησης σχετικά με τις βιολογικές, χημικές και ραδιοπυρηνικές επιθέσεις και απειλές[12] σύμφωνα με συμφωνημένα κριτήρια, μπορεί να οδηγήσουν στην αναγνώριση μιας επείγουσας κατάστασης δημόσιας υγείας και θα ενεργοποιήσουν κατάλληλες δομές σύνδεσης και συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και στους κόλπους της Επιτροπής.

Η Επιτροπή καθιερώνει το σύστημα ARGUS[13],[14] το οποίο διασυνδέει όλα τα κοινοτικά συστήματα ταχείας προειδοποίησης και ένα κέντρο συντονισμού σε περιπτώσεις κρίσεων με κατάλληλες συντονιστικές δομές προκειμένου να εξασφαλιστούν έγκαιρες πρωτοβουλίες και απαντήσεις σε κάθε τομέα κοινοτικής πολιτικής σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης.

3.5. Ετοιμότητα του τομέα της υγείας

Η αντιμετώπιση των ατόμων που έχουν πληγεί διαφέρει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, ανάλογα με την υγειονομική υποδομή και τους υγειονομικούς οργανισμούς σε καθένα από αυτά. Θα υπάρχουν πολλές ομοιότητες, εντούτοις, στις αρχές σχεδιασμού και θα είναι χρήσιμο να ανταλλάσσονται πληροφορίες σε αυτόν τον τομέα. Επιπλέον, όταν υπάρχει ανάγκη για διασυνοριακή στήριξη, θα είναι αναγκαίο να κατανοούνται οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται στο κράτος μέλος υποδοχής. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαίο να ανταλλάσσονται πληροφορίες σχετικά με τις σχεδιαζόμενες δραστηριότητες και να παρέχεται βοήθεια κατά την επανεξέταση και κατάρτιση των εθνικών σχεδίων. Τα εθνικά σχέδια πρέπει να περιλαμβάνουν την αναγκαία υποστήριξη στον πληθυσμό που έχει πληγεί, γενικά, και στο προσωπικό του τομέα της υγείας, ειδικότερα, ενώ θα πρέπει να ανταλλάσσονται μεταξύ των κρατών μελών οι εμπειρίες σχετικά με την πραγματική εκτέλεση των σχεδίων για την παροχή αυτών των πόρων.

Οι πόροι για την επιδημιολογική και εργαστηριακή διερεύνηση συγκεντρώνονται και διανέμονται σε επίπεδο ΕΕ σε σημαντικό βαθμό μέσω δικτύων με τη βοήθεια της Επιτροπής, ενώ θα εξεταστούν και θα βελτιωθούν περαιτέρω από το ΕΚΠΕΝ.

Οι διαδικασίες για τη μεταφορά των ασθενών μεταξύ των κρατών μελών πρέπει να επεκταθούν. Η διασυνοριακή συνεργασία, στενά συνδεδεμένη με τις υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων και νοσοκομείων, πρέπει να σχεδιάζεται από τα κράτη μέλη μέσω όλων των εσωτερικών περιφερειών της ΕΕ. Ήδη υπάρχει σε κάποιο βαθμό επιμερισμός των πόρων, ώστε να καταστεί δυνατή η επέκταση του προσωπικού και των αποθεμάτων πρόσθετου εξοπλισμού μεταξύ των κρατών μελών, και μελετάται σοβαρά και σε άλλες συνοριακές περιοχές. Προβλέπονται διαδικασίες για τη μεταφορά πόρων όπως τα κινητά νοσοκομεία και έχουν αναπτυχθεί στους τομείς του στρατού και της προστασίας των πολιτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να επιλέγονται κινητοί πόροι, σε αυτή δε την περίπτωση θα πρέπει να διερευνώνται οι δυνατότητες επιμερισμού τους σε διεθνές επίπεδο. Η Επιτροπή προτείνει στο μελλοντικό κοινοτικό πρόγραμμα για την υγεία και την προστασία των καταναλωτών 2007-2013[15], να υποστηριχθούν σχέδια για τη δημιουργία και τη διατήρηση μιας εκπαιδευμένης και μονίμως διαθέσιμης βασικής ομάδας εμπειρογνωμόνων στον τομέα της δημόσιας υγείας για παγκόσμια ταχεία επέμβαση σε τόπους στους οποίους παρουσιάζονται σημαντικές κρίσεις υγείας, μαζί με κινητά εργαστήρια, προστατευτικούς εξοπλισμούς και εγκαταστάσεις απομόνωσης.

Οι διαδικασίες απομόνωσης, συμπεριλαμβανομένου του ορισμού των ασθενών που πρέπει να απομονωθούν και του πότε μπορεί να αρθεί η απομόνωση, υπάρχουν ήδη για ορισμένες νόσους και χρειάζεται να αναπτυχθούν για άλλες. Για τις νέες νόσους, πρέπει να θεσπιστούν διαδικασίες για την ταχεία κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών, με βάση κοινή συναίνεση σε επίπεδο ΕΕ υπό την αιγίδα του ΕΚΠΕΝ.

Η έρευνα για τη διαχείριση των απειλών της υγείας αναμένεται να επιτρέψει τη βελτιωμένη αναγνώριση της απειλής και της αντιμετώπισης των πληγέντων, περιορίζοντας την εξάπλωση της νόσου και εξαλείφοντας την απειλή.

Ένας ειδικός τομέας έρευνας είναι η ανάπτυξη νέων ιατροφαρμακευτικών προϊόντων και ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού. Για πολλές απειλές της υγείας, δεν υπάρχουν επαρκή ιατροφαρμακευτικά προϊόντα, δεδομένου ότι η εξέλιξή τους είναι αργή, λόγω της έλλειψης προοπτικών εμπορίας και, κατά συνέπεια, αποτυχίας προσέλκυσης επαρκούς ενδιαφέροντος από πλευράς της βιομηχανίας, των επιχειρήσεων βιοτεχνολογίας και των πανεπιστημιακών παραγόντων ώστε να επενδύσουν στην ανάπτυξη τέτοιων προϊόντων. Απαιτείται εν προκειμένω: 1) μια πανευρωπαϊκή προσπάθεια για την αναγνώριση και την εξασφάλιση δίκαιης πρόσβασης και αποθήκευσης των ουσιαστικών ιατροφαρμακευτικών προϊόντων για την αντιμετώπιση των σημαντικών απειλών της υγείας· η Επιτροπή εξετάζει τα μέτρα που θα πρέπει να προταθούν σε αυτόν τον τομέα· και 2) μια πανευρωπαϊκή στρατηγική για την ανάπτυξη και την παραγωγή ιατροφαρμακευτικών προϊόντων προτεραιότητας για την αντιμετώπιση των σημαντικών απειλών της υγείας σε συνεργασία με τη φαρμακευτική βιομηχανία.

Η Κοινότητα διαθέτει ήδη εκτενή νομοθεσία στον τομέα των φαρμακευτικών προϊόντων, πράγμα που δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη και τη διάθεση φαρμάκων στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων και ρυθμίσεων για την επιτάχυνση της παροχής συμβουλών και της κατάργησης από τον EMEA της οικονομικής χρέωσης για τους φακέλους σχετικά με τα εμβόλια. Επίσης διαθέτει κεφάλαια, στο πλαίσιο του προγράμματος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, για την έρευνα σχετικά με τα εμβόλια και τα αντιιικά και σχεδιάζει να θεσπίσει έναν νέο μηχανισμό που θα επιτρέπει τη στήριξη απρόβλεπτων ερευνητικών αναγκών οι οποίες προκύπτουν από επείγουσες καταστάσεις μολυσματικών νόσων. Η Επιτροπή διαθέτει μέσω του μηχανισμού προστασίας των πολιτών[16][17][18][19] πληροφορίες για φάρμακα και άλλα στοιχεία που μπορούν να διαθέσουν τα κράτη μέλη σε άλλα κράτη μέλη που τα ζητούν και άλλες χώρες που συμμετέχουν στο μηχανισμό.

Επιπλέον, η Επιτροπή έχει ήδη αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών ώστε να καταστήσει διαθέσιμα αντιιικά και εμβόλια για την περίπτωση μιας πανδημίας γρίπης[20]. Με την πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση Ταμείου αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης[21], η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων απάντησης και σε επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας. Αυτό καλύπτει την άμεση παροχή ιατρικής βοήθειας και τη λήψη μέτρων για την προστασία του πληθυσμού έναντι σχετικών απειλών της υγείας, συμπεριλαμβανομένου του κόστους των εμβολίων, φαρμάκων, ιατροφαρμακευτικών προϊόντων, εξοπλισμού και υποδομής που χρησιμοποιούνται σε μια επείγουσα κατάσταση. Εντούτοις, η χρήση του εν λόγω ταμείου, συνδέεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις και αντιπροσωπεύει, στη βασική του έννοια, ένα μέσο επιστροφής και ως εκ τούτου απάντησης, με τυποποιημένες διαδικασίες οι οποίες συνήθως απαιτούν κάποιο χρόνο. Συνεπώς, η Επιτροπή είχε προτείνει τη θέσπιση ενός μηχανισμού προκαταβολικής χρηματοδότησης ο οποίος θα επιτρέπει περιορισμένη χρηματοδότηση σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Με την πρότασή της[22] σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές κοινοτικής στρατηγικής για την πολιτική συνοχής όσον αφορά τη στήριξη της ανάπτυξης και της απασχόλησης (2007-2013) η Επιτροπή πρότεινε να συμπεριληφθούν η πρόληψη των κινδύνων της υγείας και η κάλυψη των κενών στις υποδομές υγείας ως στρατηγικές παράμετροι για τη μελλοντική πολιτική συνοχής. Για τα κράτη μέλη που σχεδιάζουν να αναπτύξουν οριζόντια προγράμματα πολιτικής συνοχής για την υγεία και για τις περιφέρειες που προτίθενται να ενσωματώσουν τις προτεραιότητες που σχετίζονται με την υγεία στα επιχειρησιακά τους προγράμματα, η Επιτροπή συνιστά πολύ προσεκτική σύνδεση μεταξύ αυτών και των εθνικών σχεδίων ετοιμότητας. Πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις δυνατότητες που προσφέρουν τα μελλοντικά μέσα της πολιτικής συνοχής για την εδαφική συνεργασία, ιδίως τη διασυνοριακή συνεργασία.

3.6. Ετοιμότητα σε όλους τους άλλους τομείς και διατομεακά

Οι διαδικασίες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των επειγουσών καταστάσεων δημόσιας υγείας πέρα από τον τομέα της υγείας λειτουργούν με δύο τρόπους: βοηθούν στην προετοιμασία των άλλων τομέων ώστε να βοηθήσουν τις αρχές δημόσιας υγείας στις ιατρικές παρεμβάσεις, όπως επιλογή, απομόνωση, καραντίνα, θεραπεία και χορήγηση φαρμάκων και εμβολίων, και εισάγουν και εφαρμόζουν μέτρα που αφορούν όλους τους άλλους τομείς, όπως η διοικητική υποστήριξη (π.χ. δημιουργία αποθεμάτων - πόρων και ελάχιστες απαιτήσεις για προστατευτικούς μηχανισμούς και ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό και άλλα μέσα αντιμετώπισης), θέματα απολύμανσης, ενεργειακά αποθέματα και αποθέματα πόσιμου νερού, μέτρα στον τομέα των μεταφορών, ιδίως στα σημεία εισόδου και εξόδου στην επικράτεια των κρατών μελών, τηλεπικοινωνίες, επιχειρήσεις προστασίας και άμυνας των πολιτών όσον αφορά την εξασφάλιση καταφυγίων, διάσωσης, καθώς και διάθεσης παροχών όπως τροφίμων, σχετικού εξοπλισμού και υλικών και μεταφορά μεταξύ χωρών τέτοιων πόρων και υλικών· συνεργασία μεταξύ ιατρικών παρεμβάσεων και αρχών επιβολής νομοθετικών διατάξεων όσον αφορά την απαγόρευση δημόσιων συγκεντρώσεων και το κλείσιμο εγκαταστάσεων, επιδημιολογικά θέματα και θέματα νομικών και ηθικών επιπτώσεων των μέτρων αντιμετώπισης (π.χ. καραντίνα· εμπιστευτικός χαρακτήρας των καταλόγων επιβατών, μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων, τελωνεία, έλεγχοι και επιβολή της νομοθεσίας, επίταξη περιουσιακών στοιχείων) κ.λπ.

Ειδικότερα, τα κοινοτικά συστήματα διαχείρισης των τελωνειακών κινδύνων πρέπει να χρησιμοποιούνται για την απευθείας αποστολή πληροφοριών στα κέντρα και συνοριακούς σταθμούς-στόχους. Η χρήση της διεθνούς τελωνειακής συνεργασίας θα βοηθήσει επίσης στην ασφάλιση της αλυσίδας προμηθειών και, έτσι, θα διευκολυνθεί η ταχεία μετακίνηση ζωτικών προμηθειών στις περιοχές-στόχους.

Η διαχείριση των απειλών της ασφάλειας είναι κυρίως θέμα επιβολής των νομοθετικών διατάξεων το οποίο επικεντρώνεται στα μέτρα που λαμβάνονται για την πρόβλεψη, την πρόληψη ή/και την επίλυση μιας τρομοκρατικής απειλής ή συμβάντος. Οι αρχές ή οι οργανισμοί επιβολής της νομοθεσίας των κρατών μελών είναι οι κύριοι αρμόδιοι για τη διαχείριση των απειλών. Η Επιτροπή δημιουργεί ένα δίκτυο το οποίο θα συνδέει τις σχετικές αρχές των κρατών μελών ώστε να παρέχεται συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ σ’ αυτόν τον τομέα[23].

Η διαχείριση των επιπτώσεων από τα κράτη μέλη περιλαμβάνει μέτρα για την ανίχνευση και τη διάγνωση ελευθέρωσης παραγόντων και εστιών και για την προστασία της δημόσιας υγείας: έρευνα, διάσωση και ιατρική θεραπεία· εκκένωση πληθυσμών που εκτίθενται σε συνεχή κίνδυνο· προστασία των πρώτων διασωστών· και πρόληψη της εξάπλωσης της νόσου μέσω της ανίχνευσης των σημείων πιθανής επαφής, απομόνωση και αντιμετώπιση των εστιών, καραντίνα όσων έχουν εκτεθεί και περιορισμός της κυκλοφορίας[24] για συγκεκριμένες περιοχές και κλείσιμο εγκαταστάσεων (χώροι κοινωνικών συγκεντρώσεων, σχολεία, θέατρα, και άλλες μαζικές συγκεντρώσεις). Τα δύο τελευταία θα απαιτήσουν την επέμβαση των αρχών πέραν των υγειονομικών υπηρεσιών και, ως εκ τούτου, τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και αρχών. Η διαχείριση των επιπτώσεων επικεντρώνεται επίσης στην αποκατάσταση των βασικών κρατικών και τοπικών υπηρεσιών και στην παροχή ανακούφισης από την επείγουσα κατάσταση στην κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες που έχουν πληγεί από τις επιπτώσεις της απάντησης στην επείγουσα κατάσταση. Εάν απαιτείται ευρύτερη κοινοτική βοήθεια στην περίπτωση σημαντικής επείγουσας ανάγκης της υγείας, ο κοινοτικός μηχανισμός προστασίας των πολιτών μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την εξασφάλιση της ταχείας παροχής της απαιτούμενης βοήθειας19. Προκειμένου να βοηθήσει τις προσπάθειες των κρατών μελών, η Επιτροπή έχει καταρτίσει ένα πρόγραμμα για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας[25]. Η Επιτροπή θα εκδώσει μια Πράσινη Βίβλο σχετικά με τα βασικά θέματα του ευρωπαϊκού προγράμματος για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας (EPCIP)[26].

Η ετοιμότητα στις άλλες χώρες είναι ουσιαστικής σημασίας προκειμένου να προστατευθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από τους κινδύνους για την υγεία που θα μπορούσαν να εξαπλωθούν από αυτές τις χώρες στην ΕΕ. Απαιτείται μια συντονισμένη προσέγγιση εντός και εκτός της ΕΕ προκειμένου να προστατευθεί η υγεία των πολιτών της ΕΕ από τις ήδη γνωστές καθώς και τις μη αναμενόμενες απειλές της υγείας. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η ΕΕ συνεργάζεται ήδη με τις τρίτες χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς, και ιδίως τις οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών όπως η Οργάνωση για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO), η ΠΟΥ, η Παγκόσμια Τράπεζα κ.λπ., προκειμένου να βοηθήσει τις χώρες που πλήττονται από επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας. Η ΕΕ αναλαμβάνει την υποχρέωση να βοηθήσει όλες τις χώρες που θα το ζητήσουν, τόσο στις προκαταρκτικές όσο και στις πανδημικές φάσεις, ιδίως τις λιγότερο ανεπτυγμένες και, ως εκ τούτου, πιο ευάλωτες χώρες, και ειδικότερα τις χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Επιπλέον, η Επιτροπή διευκολύνει τη μεγαλύτερη συμμετοχή των εταίρων της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας (EΠΓ) στα ευρωπαϊκά δίκτυα, όπως όσον αφορά τις μεταδοτικές νόσους, και διαθέτει σχέδια δράσης με την Ουκρανία, τη Μολδαβία, το Ισραήλ, την Ιορδανία, το Μαρόκο και την Τυνησία.

Η δομή συντονισμού σε περιπτώσεις κρίσεων, που δημιουργήθηκε από την Επιτροπή και υποστηρίχθηκε από τις λειτουργίες του συστήματος ARGUS, θα εξασφαλίσει το συντονισμό σε όλους τους τομείς σε περίπτωση σημαντικών επειγουσών καταστάσεων.

4. Συμπεράσματα

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει τις ανάγκες και τους στόχους του γενικού σχεδιασμού για τις επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας και για την ανάπτυξη συντονισμένων προσεγγίσεων εντός και εκτός της ΕΕ για την προστασία της υγείας των πολιτών της ΕΕ από ήδη γνωστές και μη αναμενόμενες απειλές της δημόσιας υγείας. Υπάρχει συνεχής ανάγκη ενσωμάτωσης σε μια κοινή πλατφόρμα των σχεδίων και ρυθμίσεων που πραγματοποιούνται ξεχωριστά σε επιμέρους τομείς πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και ανάγκη εξασφάλισης κοινής αντιμετώπισης όλων των πτυχών μιας επείγουσας κατάστασης δημόσιας υγείας, έτσι ώστε να προγραμματιστούν συνεκτικές και έγκαιρες δράσεις και πρωτοβουλίες σε όλους τους εμπλεκόμενους τομείς. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο προσδιορισμός και ο συνδυασμός των δομών διαχείρισης και ελέγχου στην ΕΕ και οι επαφές μεταξύ ομοτίμων και οι επικοινωνίες σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής, και ιδίως μεταξύ των υπευθύνων για τις τελικές εισροές στον τομέα της δημόσιας υγείας προς τις αρχές λήψης πολιτικών αποφάσεων, καθώς και των υπευθύνων για τις τελικές διατομεακές εισροές προς τις εν λόγω αρχές, έχουν μεγάλη σημασία. Επομένως, οι εργασίες για την ολοκλήρωση των σχετικών ρυθμίσεων πρέπει να προωθηθούν επειγόντως.

Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης σε ποιο βαθμό τα υπάρχοντα κοινοτικά μέτρα σχετικά με τις καταστάσεις δημόσιας υγείας είναι επαρκή για τις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες και αυξανόμενες απαιτήσεις ή χρειάζονται επικαιροποίηση, καθώς και κατά πόσο απαιτούνται νέες πρωτοβουλίες.

- Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει τη συνεργασία μεταξύ όλων των τομέων κοινοτικής πολιτικής μέσω της λειτουργίας του συστήματος ARGUS για την ταχεία κοινοτική διασύνδεση των συστημάτων προειδοποίησης και τη χρήση των υποδομών του κέντρου συντονισμού των κρίσεων, προκειμένου να εξασφαλιστούν έγκαιρες πρωτοβουλίες και απαντήσεις σε κάθε τομέα πολιτικής.

- Η προϋπόθεση για την εξασφάλιση επαρκών απαντήσεων στις απειλές της δημόσιας υγείας στην ΕΕ είναι η ύπαρξη τακτικώς επικαιροποιούμενων εθνικών σχεδίων ετοιμότητας για τις επείγουσες καταστάσεις στο τομέα της υγείας στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει επίσης τις εργασίες που άρχισε με τον επιμερισμό και τη σύγκριση και τη βελτίωση των εθνικών σχεδίων για την ευλογιά, το ΣΟΑΣ και η γρίπη, επικαιροποιώντας το έγγραφο τεχνικής καθοδήγησης για το σχεδιασμό γενικής ετοιμότητας και την παραγωγή αλγορίθμων, ορολογίας και κοινώς συμφωνημένων ή ισοδύναμων επιπέδων για τη θέσπιση ειδικών αντιμέτρων. Ένα επείγον καθήκον για το μέλλον είναι η οργάνωση περαιτέρω ασκήσεων και μιας διαδικασίας εξέτασης από ομοτίμους για τα εθνικά σχέδια. Η παρακολούθηση, οι δοκιμές και οι ασκήσεις που επικεντρώνονται στη διαλειτουργικότητα των σχεδίων, που έχουν ήδη αναληφθεί για τις επείγουσες καταστάσεις δημόσιας υγείας, όπως η ευλογιά και η πανδημική γρίπη και οι επείγουσες καταστάσεις προστασίας των πολιτών λόγω φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών, αναμένεται να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στα εθνικά σχέδια εντός της ΕΕ.

- Εκτός από τις εν λόγω απαιτήσεις σχεδιασμού, είναι σημαντικό τα άτομα που θα είναι επικεφαλής στην πράξη σε εθνικό επίπεδο για τις απαντήσεις σε προβλέψιμα κοινά μελλοντικά γεγονότα να συνεργάζονται επαρκώς ώστε να δημιουργηθεί ένα κοινό δίκτυο και μια κοινή αντίληψη της εμβέλειας των συντονισμένων αντιδράσεων σε ολόκληρη την ΕΕ: μόνο όταν τα εν λόγω ανθρώπινα δίκτυα λειτουργήσουν θα εξασφαλιστούν για τους πολίτες της ΕΕ τα πλήρη οφέλη μιας συνεκτικής διασυνοριακής απάντησης σε μια πραγματική κρίση.

[1] COM (2003) 320 τελικό της 2.6.2003

[2] ΕΕ L 21 της 26.1.2000, σ. 32

[3] COM (2004) 201 τελικό της 26.3.2004

[4] SAN 104, 9882/04 της 2.6.2005

[5] http://www.who.int/csr/resources/publications/influenza/WHO_CDS_CSR_GIP_2005_5.pdf

[6] ΕΕ L 142 της 30.4.2004, σ. 1

[7] COM (2005) 607 τελικό της 28.11.2005

[8] ΕΕ L 268 της 3.10.1998, σ.1

[9] http://europa.eu.int/comm/health/horiz_keydocs_en.htm#3

[10] http://www.europa.eu.int/agencies/index_en.htm

[11] http://europa.eu.int/comm/health/ph_projects/2003/action2/action2_2003_03_en.htm

[12] COM (2003) 320 τελικό της 2.6.2003

[13] COM (2003) 701 τελικό της 24.11.2004

[14] Σχέδιο απόφασης της Επιτροπής της xxx για την τροποποίηση του εσωτερικού της κανονισμού

[15] COM (2005) 115 τελικό

[16] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) - Βελτίωση του Κοινοτικού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, COM (2005) 137 τελικό της 20.04.2005

[17] Πρόταση κανονισμου του Συμβουλίου περί δημιουργίας χρηματοδοτικού μέσου ταχείας επέμβασης και ετοιμότητας για σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης COM (2005) 113 τελικό της 06.04.2005

[18] 2005/12/ΕΚ: Απόφαση του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2004, για την τροποποίηση της απόφασης 1999/847/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση κοινοτικού προγράμματος δράσης στον τομέα της πολιτικής άμυνας. ΕΕ L 6 της 08.01.2005, σ. 7

[19] 2001/792/ΕΚ, Ευρατόμ: Απόφαση του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2001, περί κοινοτικού μηχανισμού για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας. ΕΕ L 297 της 15.11.2001, σ. 7

[20] http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/Influenza/influenza_key03_en.pdf

[21] COM (2005) 108 τελικό της 6.4.2005

[22] COM (2005) 304 τελικό της 5.7.2005

[23] COM (2004) 701 τελικό

[24] Οδηγία 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2004 σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ). ΕΕ L 158 της 30.04.2004, σ. 77-123

[25] COM (2004) 702 τελικό της 20.10.2004

[26] COM (2005) 576 τελικό