61981J0102

Προδικαστικά ερωτήματα — Υποβολή στό Δικαστήριο — Εθνικό δικαστήριο κατά τό άρθρο 177 τής συνθήκης — Έννοια — Διαιτητικό δικαστήριο — Αποκλεισμός — Προϋποθέσεις — Ζητήματα κοινοτικού δικαίου , πού ανέκυψαν ενώπιον τού διαιτητικού δικαστηρίου — Έρευνα από τά κοινά δικαστήρια — Δυνατότης νά απευθυνθούν προδικαστικώς στό Δικαστήριο

( Συνθήκη ΕΟΚ άρθρο 177 )

Ο διαιτητής , ο οποίος καλείται νά αποφανθεί επί διαφοράς μεταξύ τών μερών μιάς συμβάσεως δυνάμει ρήτρας πού περιέχεται σέ αυτήν τήν σύμβαση , δέν δύναται νά χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο Κράτους μέλους» κατά τήν έννοια τού άρθρου 177 τής συνθήκης εφ’ οσον δέν υφίστατο καμμία νομική ή πραγματική υποχρέωση γιά τούς συμβαλλομένους νά υποβάλουν τίς διαφορές τους σέ διαδικασία καί δέν παρενεβλήθη η δημοσία εξουσία τού ενδιαφερομένου Κράτους μέλους στήν εκλογή τής διαιτητικής οδού ούτε επενέβη αυτεπαγγέλτως στήν εξέλιξη τής διαδικασίας ενώπιον τού διαιτητού .

Σέ περιπτώσεις πού κατά τήν διάρκεια διαιτητικής δίκης , διεξαγομένης κατόπιν σχετικής συμβάσεως , ανακύπτουν ζητήματα κοινοτικού δικαίου , τά τακτικά δικαστήρια δύνανται νά αχθούν στήν εξέταση αυτών τών ζητημάτων είτε στά πλαίσια τής αρωγής πού παρέχουν στά διαιτητικά δικαστήρια είτε στά πλαίσια τού ελέγχου τής διαιτητικής αποφάσεως , καί ειναι αρμόδια νά ερευνήσουν άν πρέπει νά απευ θυνθούν στό Δικαστήριο κατ’ εφαρμογή τού άρθρου 177 τής συνθήκης γιά νά ζητήσουν ερμηνεία ή κρίση περί τού κύρους διατάξεων τού κοινοτικού δικαίου , οταν καλούνται νά τίς εφαρμόσουν κατά τήν άσκηση τών ανωτέρω καθηκόντων αρωγής καί ελέγχου .

Στήν υπόθεση 102/81 ,

πού έχει ως αντικείμενο αίτηση , πού υπέβαλε στό Δικαστήριο κατ’ εφαρμογή τού άρθρου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ ο Walther Richter , πρόεδρος τού Hanseatisches Oberlandesgericht τής Βρέμης , υπό τήν ιδιότητά του ως διαιτητού , καί μέ τήν οποία ζητείται στά πλαίσια τής εκκρεμούσης ενώπιόν του δίκης μεταξύ

«NORDSEE» DEUTSCHE HOCHSEEFISCHEREI GMBH , Bremerhaven ( Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Γερμανίας ),

καί

1 . REEDEREI MOND HOCHSEEFISCHEREI NORDSTERN AG & CO . KG , Bremerhaven ,

2.REEDEREI FRIEDRICH BUSSE HOCHSEEFISCHEREI NORDSTERN AG & CO . KG , Bremerhaven ,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως επί τής ερμηνείας τών κανονισμών 17/64 τής 5ης Φεβρουαρίου 1964 ( ΕΕ ειδ . εκδ . 03/001 σ . 93 ), 729/70 , τής 21ης Απριλίου 1970 , ( ΕΕ ειδ . εκδ . 03/005 σ . 93 ) καί 2722/72 , τής 19ης Δεκεμβρίου 1972 , ( ABl . L 291 , σ . 30 ), τού Συμβουλίου , οι οποίοι αφορούν ολοι τίς συνδρομές από τό τμήμα προσανατολισμού τού Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού καί Εγγυήσεων ,

1 Μέ διάταξη τής 22ας Απριλίου 1981 , πού περιήλθε στό Δικαστήριο στίς 27 Απριλίου 1981 ο διαιτητής , επί μιάς διαφοράς μεταξύ τριών επιχειρήσεων , διεπομένων από τό γερμανικό δίκαιο , πού έχουν τήν εδρα τους στό Bremerhaven , υπέβαλε , δυνάμει τού άρθρου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ , δύο προδικαστικά ερωτήματα περί τής ερμηνείας τού άρθου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ , καθώς καί τών κανονισμών τού Συμβουλίου 17/64 τής 5ης Φεβρουαρίου 1964 ( ΕΕ ειδ . έκδ . 03/001 σ . 93 ), 729/70 τής 21ης Απριλίου 1970 ( ΕΕ ειδ . έκδ . 03/005 σ . 93 ) καί 2722/72 τής 19ης Δεκεμβρίου 1972 ( ABl . L 291 σ . 30 ). Οι κανονισμοί αυτοί αφορούν συνδρομές από τό τμήμα προσανατολισμού τού Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού καί Εγγυήσεων ( εφ εξής , ΕΓΤΠΕ ).

2 Η κυρία δίκη αφορά γιά τήν εκτέλεση μιάς συμφωνίας , η οποία συνήφθη στίς 27 Ιουνίου 1973 μεταξύ ορισμένων γερμανικών εφοπλιστικών επιχειρήσεων . Η συμφωνία αυτή ειχε ως σκοπό , στά πλαίσια ενός κοινού προγράμματος ναυπηγήσεως 13 σκαφών αλιείας καί κατεργασίας ιχθύων , τήν κατανομή μεταξύ τών συμβαλλομένων ολων τών συνδρομών πού θα ελάμβαναν από τό ΕΓΤΠΕ , κατά τρόπο ωστε νά αναλογεί γιά τήν ναυπήγηση κάθε πλοίου τό ενα δέκατο τρίτο τού συνολικού ποσού τών χορηγουμένων συνδρομών . Οι συμβαλλόμενοι ειχαν προηγουμένως , κατόπιν αμοιβαίας συμφωνίας , υποβάλλει στό ΕΓΤΠΕ αιτήσεις συνδρομών γιά τήν ναυπήγηση εννέα σκαφών .

3 Η Επιτροπή ενέκρινε τελικώς μόνο εξι από αυτές τίς εννέα αιτήσεις . Οι υπόλοιπες αιτήσεις συνδρομών είτε απεσύρθησαν είτε απερρίφθησαν . Μία από τίς επιχειρήσεις πού συμμετείχαν στό πρόγραμμα ναυπηγήσεων , εζήτησε από τίς δύο άλλες επιχειρήσεις τήν καταβολή τού ποσού πού εδικαιούτο βάσει τής συμφωνίας τής 27ης Ιουνίου 1973 .

4 Σχετικώς , ανέκυψε διαφορά , η οποία υπεβλήθη σέ διαιτησία . Πράγματι , η από τό 1973 συμφωνία περιείχε μία ρήτρα , κατά τήν οποία , σέ περίπτωση πού τά μέρη δέν θά ηδύναντο νά επιλύσουν ορισμένα ζητήματα , τά οποία θά προέκυπταν από τήν συμφωνία , θά έπρεπε ο διαιτητής νά αποφασίσει οριστικώς , αποκλειομένης τής προσφυγής στά δικαστήρια . Σύμφωνα μέ αυτή τήν ρήτρα , ο διαιτητής καθωρίσθη από τό Εμπορικό Επιμελητήριο τής Βρέμης , αφού διεπιστώθη οτι οι διάδικοι δέν ηδυνήθησαν νά καταλήξουν σέ συμφωνία ως πρός τό πρόσωπο τού διαιτητού .

5 Κατά τήν διάρκεια τής διαδικασίας ενώπιον τού διαιτητού οι εναγόμενες επιχειρήσεις προέβαλαν οτι η από τό 1973 συμφωνία ηταν ανίσχυρη , καθ’ οσον ειχε ως στόχο τήν επιχορήγηση ναυπηγήσεως πλοίων μέ συνδρομές τού ΕΓΤΠΕ , γιά τά οποία η Επιτροπή δέν ειχε εγκρίνει συνδρομές . Οι συνδρομές τού ΕΓΤΠΕ , συνδέονται μέ τήν εκτέλεση ενός ορισμένου σχεδίου καί συνεπώς δέν δύνανται νομίμως νά διοχετευθούν από τόν λήπτη σέ ενα άλλο σχέδιο .

6 Κατά τήν άποψη τού διαιτητού , τό έγκυρο τής συμβατικής κατανομής τών συνδρομών τού ΕΓΤΠΕ εξαρτάται κατά τό γερμανικό δίκαιο από τό άν η κατανομή αυτή συνιστά ανωμαλία κατά τήν έννοια τών σχετικών κοινοτικών κανονισμών . Επειδή ο διαιτητής εθεώρησε αναγκαίο γιά τήν έκδοση τήν αποφάσεώς του νά αποφανθεί , επί αυτού τού ζητήματος , τό Δικαστήριο , απηυθύνθη προδικαστικώς πρός αυτό .

Επί τής δυνατότητος εφαρμογής τού άρθρου 177

7 Τό διαιτητικό δικαστήριο , τό οποίο απηυθύνθη προδικαστικώς στό Δικαστήριο , συνεστήθη βάσει συμβάσεως μεταξύ ιδιωτών . Συνεπώς , πρέπει κατά πρώτον νά ερευνηθεί άν πρέπει νά θεωρηθεί ως δικαστήριο Κράτους μέλους κατά τήν έννοια τού άρθρου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ .

8 Τό πρώτο προδικαστικό ερώτημα τού διαιτητού αφορά αυτό τό πρόβλημα καί διατυπώνεται ως εξής :

«Έχει ενα γερμανικό διαιτητικό δικαστήριο , πού πρέπει νά αποφασίζει όχι κατά τήν αρχή τής επιεικείας , αλλά σύμφωνα μέ τόν νόμο , καί τού οποίου η απόφαση έχει μεταξύ τών διαδίκων ισχύ δεδικασμένου ( άρθρο 1040 ZPO — τού γερμανικού κώδικα πολιτικής δικονομίας ) εξουσία υποβολής ερωτημάτων στό Δικαστήριο τών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σύμφωνα μέ τό άρθρο 177 δεύτερη παράγραφος τής συνθήκης ΕΟΚ;»

9 Επ’ αυτού πρέπει νά παρατηρηθεί οτι , οπως εξ άλλου αναφέρεται καί στό ερώτημα , η αρμοδιότης τού Δικαστηρίου νά αποφανθεί επί τών υποβληθέντων ερωτημάτων εξαρτάται από τά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τής διαιτητικής διαδικασίας , περί τής οποίας πρόκειται στήν συγκεκριμένη περίπτωση .

10 Ειναι αληθές οτι η λειτουργία τού εν λόγω διαιτητικού δικαστηρίου , οπως τό τονίζει καί ο διαιτητής στό ερώτημά του , παρουσιάζει μία ορισμένη ομοιότητα μέ τήν λειτουργία τών τακτικών δικαστηρίων καθ’ οσον , η διαδικασία τής διαιτησίας καθορίζεται από τόν νόμο , ο διαιτητής οφείλει νά αποφασίζει κατά τόν νόμο καί τό δίκαιο καί η απόφασή του έχει μεταξύ τών διαδίκων τά αποτελέσματα αποφάσεως μέ ισχύ δεδικασμένου καί δύναται νά συνιστά εκτελεστό τίτλο , εφ’ οσον περιβληθεί τόν εκτελεστήριο τύπο . Τά χαρακτηριστικά αυτά δέν αρκούν εν τούτοις γιά νά αποδοθεί στόν διαιτητή η ιδιότης ενός «δικαστηρίου Κράτους μέλους» κατά τήν έννοια τού άρθρου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ .

11 Κατά πρώτον , διαπιστώνεται οτι οι συμβαλλόμενοι ηταν ελεύθεροι κατά τήν σύναψη τής από τό 1973 συμφωνίας νά καταλίπουν τήν λύση τών διαφορών , οι οποίες ενδεχομένως θά ανέκυπταν , στά τακτικά δικαστήρια ή νά εκλέξουν τήν οδό τής διαιτησίας μέ σχετική ρήτρα στήν συμφωνία τους . Από τά περιστατικά τής υποθέσεως συνάγεται οτι δέν υφίστατο καμμία νομική ή πραγματική υποχρέωση τών συμβαλλομένων νά υποβάλουν τίς διαφορές τους σέ διαιτητικό δικαστήριο .

12 Κατά δεύτερον , διαπιστώνεται οτι η γερμανική δημοσία εξουσία δέν παρενεβλήθη στήν εκλογή τής διαιτητικής οδού καί οτι δέν δύναται αυτεπαγγέλτως νά επέμβει στήν εξέλιξη τής διαδικασίας ενώπιον τού διαιτητού . Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Γερμανίας υπό τήν ιδιότητά της ως Κράτους μέλους τής Κοινότητος , τό οποίο βάσει τών άρθρων 5 καί 169 εως 171 τής συνθήκης ΕΟΚ ευθύνεται γιά τήν εκπλήρωση στό έδαφός της τών υποχρεώσεων πού απορρέουν από τό κοινοτικό δίκαιο , δέν επεφόρτισε ιδιώτες ούτε τούς ενεπιστεύθη τήν φροντίδα τής τηρήσεως αυτών τών υποχρεώσεων στόν εν λόγω τομέα .

13 Από τούς ανωτέρω συλλογισμούς συνάγεται οτι , μεταξύ τής προκειμένης διαιτητικής δίκης καί τού γενικού συστήματος παροχής εννόμου προστασίας στό ανωτέρω Κράτος μέλος , δέν υφίσταται καμμία επαρκώς στενή σχέση γιά νά ειναι δυνατό νά χαρακτηρισθεί ο διαιτητής ως «δικαστήριο Κράτους μέλους» κατά τήν έννοια τού άρθρου 177 .

14 Όπως ετόνισε τό Δικαστήριο στήν απόφασή του τής 6ης Οκτωβρίου 1981 ( Broekmeulen 246/80 , μή δημοσιευθείσα ακόμη στήν Συλλογή ) τό κοινοτικό δίκαιο πρέπει νά τηρείται καθ’ ολη του τήν έκταση στό έδαφος ολων τών Κρατών μελών . Συνεπώς , τά συμβαλλόμενα σέ μία σύμβαση μέρη δέν ειναι ελεύθερα νά αποκλίνουν από αυτή τήν επιταγή . Από αυτή τήν σκοπιά πρέπει νά παρατηρηθεί οτι σέ περιπτώσεις πού κατά τήν διάρκεια διαιτητικής δίκης διεξαγομένης κατόπιν σχετικής συμβάσεως ανακύπτουν ζητήματα κοινοτικού δικαίου , τά τακτικά δικαστήρια δύνανται νά αχθούν στήν εξέταση αυτών τών ζητημάτων είτε στά πλαίσια τής αρωγής πού παρέχουν στά διαιτητικά δικαστήρια , ιδίως προκειμένου νά τά βοηθήσουν σέ ορισμένες διαδικαστικές ενέργειες ή προκειμένου νά ερμηνεύσουν τό ισχύον δίκαιο είτε στά πλαίσια τού ελέγχου , λιγότερο ή περισσότερο εκτενούς αναλόγως τής περιπτώσεως , τής διαιτητικής αποφάσεως , τόν οποίο διαθέτουν , οταν επιλαμβάνονται αγωγής ακυρώσεως , αντιρρήσεων , περιαφής εκτελεστηρίου τύπου ή οιουδήποτε άλλου ενδίκου μέσου προβλεπομένου από τίς σχετικές εθνικές διατάξεις .

15 Τά εθνικά αυτά δικαστήρια ειναι αρμόδια νά ερευνήσουν άν πρέπει νά απευθυνθούν στό Δικαστήριο κατ’ εφαρμογή τού άρθρου 177 γιά νά ζητήσουν ερμηνεία ή κρίση περί τού κύρους διατάξεων τού κοινοτικού δικαίου , οταν καλούνται νά τίς εφαρμόσουν κατά τήν άσκηση τών ανωτέρω καθηκόντων αρωγής καί ελέγχου .

16 Από τά ανωτέρω συνάγεται οτι τό Δικαστήριο στήν προκειμένη περίπτωση δέν ειναι αρμόδιο γιά νά αποφανθεί .

Επί τών δικαστικών εξόδων

17 Τά έξοδα τής κυβερνήσεως τού Βασιλείου τής Δανίας , τής κυβερνήσεως τής Ιταλικής Δημοκρατίας , τής κυβερνήσεως τού Ηνωμένου Βασιλείου καί τής Επιτροπής τών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων , οι οποίες υπέβαλαν παρατηρήσεις στό Δικαστήριο , δέν αποδίδονται . Δεδομένου οτι η διαδικασία έχει έναντι τών διαδίκων στήν κυρία δίκη τόν χαρακτήρα παρεμπίπτοντος πού ανέκυψε ενώπιον τού εθνικού δικαστηρίου , σέ αυτό εναπόκειται νά αποφανθεί επί τών δικαστικών εξόδων .

Διά ταύτα

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

κρίνοντας επί τών ερωτημάτων πού υπέβαλε μέ διάταξη τής 22ας Απριλίου 1981 ο διαιτητής στά πλαίσια τής διαφοράς μεταξύ τής επιχειρήσεως Nordsee Deutsche Hochseefischerei GmbH αφ’ ενός , καί τών επιχειρήσεων Reederei Mond Hochseefischerei Nordstern AG & Co . KG καί Reederei Friedrich Busse Hochseefischerei Nordstern AG & Co . KG αφ’ ετέρου , αποφαίνεται :

Τό Δικαστήριο δέν ειναι αρμόδιο νά αποφανθεί επί τών ερωτημάτων πού τού υπέβαλε ο διαιτητής .