ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 2.12.2020

COM(2020) 713 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Διασφάλιση της δικαιοσύνης στην ΕΕ — Στρατηγική για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2021-2024

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Διασφάλιση της δικαιοσύνης στην ΕΕ — Στρατηγική για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2021-2024

1.Εισαγωγή

Η Συνθήκη της Λισαβόνας ανέθεσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αρμοδιότητες για την υποστήριξη της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές και ποινικές υποθέσεις μέσω της «κατάρτισης των δικαστών και των άλλων λειτουργών και υπαλλήλων του τομέα απονομής της δικαιοσύνης» 1 . Έκτοτε, η δικαστική κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο έχει βελτιώσει την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και έχει οικοδομήσει αμοιβαία εμπιστοσύνη στις διασυνοριακές δικαστικές διαδικασίες, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του ενωσιακού χώρου δικαιοσύνης.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής, του 2011, με τίτλο Εμπιστοσύνη στην πανευρωπαϊκή δικαιοσύνη — Μια νέα διάσταση στην ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2 έφερε ουσιαστική αλλαγή στην οργάνωση της δικαστικής κατάρτισης στην ΕΕ, τόσο όσον αφορά την προσέγγιση όσο και την κλίμακα. Μολονότι η πλειονότητα των δικαστών και εισαγγελέων της ΕΕ που είχαν απαντήσει σε έρευνα του 2010 3 δεν είχαν συμμετάσχει ποτέ σε δικαστική κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο ή στο δίκαιο άλλου κράτους μέλους, μετά την έκδοση της ανακοίνωσης της Επιτροπής περισσότεροι από τους μισούς επαγγελματίες του νομικού κλάδου της ΕΕ (πάνω από 1 εκατομμύριο) το έπραξαν.

Η αξιολόγηση της στρατηγικής για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2011-2020 4 (δημοσιεύθηκε το 2019) και οι ετήσιες εκθέσεις για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 5 δείχνουν ότι, συνολικά, η στρατηγική έχει επιτύχει τους περισσότερους από τους στόχους της. Ο εμβληματικός στόχος να καταρτιστούν στο ενωσιακό δίκαιο οι μισοί επαγγελματίες του νομικού κλάδου (δηλ. 800 000 επαγγελματίες) μεταξύ του 2011 και του 2020 επιτεύχθηκε το 2017. Η στρατηγική έχει συμβάλει στην αύξηση του αριθμού των δραστηριοτήτων κατάρτισης, ενώ έχει επίσης προωθήσει νέους τύπους δραστηριοτήτων, όπως τα προγράμματα ανταλλαγών. Έχει βοηθήσει στη βελτίωση της κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο όσον αφορά διάφορες κατηγορίες επαγγελματιών του νομικού κλάδου, ιδίως δικαστές και εισαγγελείς. Επιπλέον, έχει διευρύνει τις ικανότητες δικτύων όπως το Ευρωπαϊκό δίκτυο κατάρτισης δικαστικών (στο εξής: ΕΔΚΔ) και έχει ενισχύσει τα δίκτυα και τους παρόχους κατάρτισης σε ενωσιακό επίπεδο.

Χρησιμοποιώντας αυτά τα επιτεύγματα ως βάση, είναι πλέον σημαντικό η δικαστική κατάρτιση να παραμείνει ψηλά στις προτεραιότητες της ΕΕ και να ενισχυθεί περαιτέρω.

Η ΕΕ αντιμετωπίζει ορισμένες νέες εξελίξεις και προκλήσεις οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τη δικαστική κατάρτιση, μεταξύ άλλων την υποβάθμιση του κράτους δικαίου και τις επιθέσεις κατά των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε ορισμένα κράτη μέλη, την εκθετική αύξηση της ψηφιοποίησης των κοινωνιών μας και τις προοπτικές προσχώρησης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Επιπλέον, το επίπεδο συμμετοχής στην κατάρτιση εξακολουθεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με το κράτος μέλος και τα επαγγέλματα του τομέα απονομής δικαιοσύνης. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου.

Η παρούσα ανακοίνωση βασίζεται στα διδάγματα που αντλήθηκαν και στις νέες εξελίξεις από το 2011 και μετά. Αντικατοπτρίζει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της στρατηγικής 2011-2020 που διενήργησε η Επιτροπή και μιας ευρείας δημόσιας διαβούλευσης που πραγματοποίησε η Επιτροπή το 2018 6 . Επιπλέον, παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την περαιτέρω βελτίωση της κατάρτισης των επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης στο ενωσιακό δίκαιο, επεκτείνοντας την παρέμβαση σε επίπεδο πολιτικής σε νέα θέματα, επαγγέλματα και γεωγραφικές περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες προκλήσεις και θέτοντας νέους στόχους για την περίοδο 2021-2024.

2.Ευέλικτη αντιμετώπιση των αναδυόμενων αναγκών κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο

Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να είναι σε θέση να προσαρμόζονται στις νέες εξελίξεις, μεταξύ άλλων στον τομέα του ενωσιακού δικαίου. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι αναδυόμενες ανάγκες κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο να αντιμετωπίζονται με ευέλικτο τρόπο.

Δικαστική κατάρτιση για την προώθηση μιας κοινής κουλτούρας κράτους δικαίου

Ο σεβασμός του κράτους δικαίου είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και για την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών και των δικαστικών αρχών τους. Η ουσία του κράτους δικαίου είναι η αποτελεσματική δικαστική προστασία, η οποία προϋποθέτει την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποδοτικότητα των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην προάσπιση του κράτους δικαίου. Θα πρέπει να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο ενωσιακό κεκτημένο στον συγκεκριμένο τομέα, μεταξύ άλλων στην ταχέως εξελισσόμενη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΔΕΕ), ώστε να τα εφαρμόζουν αμφότερα στο έργο τους. Οι καλά καταρτισμένοι επαγγελματίες και τα δίκτυά τους παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της κουλτούρας του κράτους δικαίου και στην προάσπιση του ίδιου του κράτους δικαίου 7 , διατηρώντας στο επίκεντρο την αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.

Προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων

Οι εθνικοί δικαστές και άλλοι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης συνιστούν σημαντικούς παράγοντες που διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και κάνουν πραγματικότητα τα δικαιώματα που απορρέουν από τον Χάρτη στην καθημερινή ζωή των πολιτών.

Θα πρέπει να λαμβάνουν ειδική κατάρτιση όσον αφορά την εφαρμογή του Χάρτη, το πεδίο εφαρμογής του και τα ειδικά δικαιώματα, όπως η προστασία των δεδομένων 8 , αλλά και όσον αφορά τη σχέση του με το εθνικό δίκαιο και την αλληλεπίδρασή του με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επιπλέον, η κατάρτιση σχετικά με τον Χάρτη θα πρέπει να ενσωματωθεί σε ενότητες κατάρτισης σχετικά με διάφορους τομείς του ενωσιακού δικαίου, κατά περίπτωση 9 .

Ενίσχυση της ψηφιοποίησης της δικαιοσύνης

Η δικαστική κατάρτιση πρέπει να προετοιμάσει τους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης να υιοθετήσουν την ψηφιοποίηση και να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη 10 . Οι εξελίξεις στον τομέα αυτό επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο κάθε πτυχή της ζωής μας. Η πανδημία COVID-19 κατέδειξε ότι τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να προσαρμοστούν γρήγορα μέσω της ψηφιοποίησης. Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης οφείλουν να γνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχουν τα ψηφιακά εργαλεία και οι τεχνολογίες στις υποθέσεις που χειρίζονται και να είναι έτοιμοι να τα χρησιμοποιήσουν σωστά στην καθημερινή εργασία τους, μεταξύ άλλων σε διασυνοριακές διαδικασίες 11 . Πρέπει να διασφαλίζουν την επαρκή προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στον ψηφιακό χώρο, ιδίως προκειμένου οι διάδικοι να έχουν πρόσβαση στους φακέλους και να παρίστανται στις ακροαματικές διαδικασίες.

Παρακολούθηση του εξελισσόμενου ενωσιακού δικαίου

Η ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση θα πρέπει να επιτρέπει στους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης να αναγνωρίζουν τον ρόλο του ενωσιακού δικαίου στην καθημερινή τους εργασία, να εξασφαλίζουν την πλήρη αποτελεσματικότητά του και να διασφαλίζουν στις εθνικές δικαστικές διαδικασίες τον σεβασμό των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο. Επιπλέον, είναι σημαντικό να ενημερώνονται για τις εξελίξεις στο ενωσιακό δίκαιο. Οποιεσδήποτε νέες εξελίξεις στη νομοθεσία και στη νομολογία του ΔΕΕ απαιτούν κατάρτιση προκειμένου να φέρουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα· ακόμη, οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες.

Ειδικότερα, αυτό ισχύει όσον αφορά τα βασικά μέσα της ΕΕ για τη διασυνοριακή δικαστική συνεργασία. Η σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) επηρέασε επίσης τις ανάγκες κατάρτισης για τους εισαγγελείς, τους δικαστές και τους συνηγόρους υπεράσπισης. Συγκεκριμένα, η στρατηγική θα πρέπει να ενισχύει την κατάρτιση των εν λόγω επαγγελματιών σχετικά με τη νομική βάση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, τις προσαρμογές που γίνονται στα εθνικά νομικά συστήματα και τις δικαστικές δομές, τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας με άλλα όργανα και οργανισμούς της ΕΕ που δραστηριοποιούνται στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, όπως ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης (Eurojust), ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Ευρωπόλ) και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης (OLAF), καθώς και σχετικά με την εφαρμογή των νομικών μέσων της ΕΕ που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στο πλαίσιο της διασυνοριακής δικαστικής συνεργασίας.

Στον τομέα της ασφάλειας, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, το οργανωμένο έγκλημα (συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων, πυροβόλων όπλων και παράνομων ναρκωτικών), η πρόληψη και η καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στον βίαιο εξτρεμισμό, καθώς και η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, παραμένουν βασικά αντικείμενα κατάρτισης.

Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης που έρχονται σε επαφή με θύματα θα πρέπει να εκπαιδεύονται ώστε να τους παρέχουν καλύτερη υποστήριξη και να επικοινωνούν μαζί τους, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τις ανάγκες των πλέον ευάλωτων ατόμων 12 . Επιπλέον, θα πρέπει να γνωρίζουν πώς να εντοπίζουν την καταχρηστική προσφυγή στη δικαιοσύνη και να χρησιμοποιούν τα διαθέσιμα εργαλεία για την αντιμετώπισή της.

Τα δικαιώματα των παιδιών 13 , τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και η προσαρμογή των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στις εν λόγω ομάδες, οι ειδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα θύματα βίας με βάση το φύλο 14 , καθώς και η ισότητα και η απαγόρευση διακρίσεων, απαιτούν εξειδικευμένη κατάρτιση, ενώ πρέπει να καλύπτονται και σε άλλα μαθήματα. 

Η διασφάλιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών μέσω συνεχούς κατάρτισης 15 στο ουσιαστικό και στο δικονομικό δίκαιο αποτελεί προτεραιότητα 16 , κάτι που επιβεβαιώνεται από την πληθώρα των παράνομων πρακτικών που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 17 . H αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιθαγένεια της ΕΕ πρέπει να είναι εξασφαλισμένη, μεταξύ άλλων και στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας.

Απαραίτητη είναι η κατάρτιση μεγάλου αριθμού επαγγελματιών που ασχολούνται με την εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς 18 , συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις επιχειρήσεις, όπως οι κανόνες που προστατεύουν τις επενδύσεις εντός της ΕΕ 19 , με σκοπό εν μέρει την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Επιπλέον, θα πρέπει να παρέχεται κατάρτιση στο εταιρικό δίκαιο της ΕΕ, ιδίως στα ψηφιακά εργαλεία και στις διαδικασίες, στις διασυνοριακές μετατροπές και στις συγχωνεύσεις/διασπάσεις εταιρειών, καθώς και στο δίκαιο ανταγωνισμού της ΕΕ για όσους τη χρειάζονται.

Επιπρόσθετα, η εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και περισσότερη κατάρτιση.

Παροχή δεξιοτήτων στους επαγγελματίες για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων

Οι νέες μορφές τρομοκρατίας, βίαιου εξτρεμισμού και κυβερνοεγκλήματος, καθώς και η πανδημία COVID-19, είχαν αντίκτυπο όχι μόνο στη ζωή των ατόμων και στις επιχειρήσεις, αλλά και στα εθνικά συστήματα απονομής δικαιοσύνης, τα οποία πρέπει να προσαρμοστούν. Η πανδημία, ειδικότερα, άλλαξε τους τρόπους δράσης των εγκληματιών, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των αδικημάτων που σχετίζονται με το κυβερνοέγκλημα, τις διαδικτυακές εγκληματικές δραστηριότητες και την υγεία 20 . Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να αντιδράσουν σ’ αυτές τις αλλαγές 21 . Επίσης, οι νέες μορφές εργασίας δημιουργούν προκλήσεις όσον αφορά το εργατικό και το κοινωνικό δίκαιο. Οι νέες προσφορές κατάρτισης θα πρέπει να οργανώνονται και να διατίθενται γρήγορα, όπως συνέβη πρόσφατα με το κυβερνοέγκλημα και το άσυλο.

3.Απαραίτητα στοιχεία της κατάρτισης των επαγγελματιών πέραν του ενωσιακού δικαίου

Η ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση θα πρέπει να υπερβαίνει τη νομική εκπαίδευση και να στηρίζει την ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων. Το δίκαιο και οι νομικές αρχές δεν λειτουργούν στο κενό και, ως εκ τούτου, οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να αποκτήσουν δεξιότητες σε διάφορους τομείς.

Παρόλο που αποτελεί εθνική ευθύνη, η κατάρτιση στην «άσκηση δικαστικών καθηκόντων» 22 παίζει ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά την αποδοτικότητα της δικαιοσύνης, τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και του κοινού, καθώς και την εμπιστοσύνη μεταξύ των επαγγελματιών στον τομέα της διασυνοριακής συνεργασίας. Τα βασικά θέματα κατάρτισης για τους δικαστές περιλαμβάνουν τη συμπεριφορά των δικαστών, την ανθεκτικότητα, τις ασυνείδητες προκαταλήψεις, τη διαχείριση υποθέσεων και δικαστικών αιθουσών και την ηγεσία.

Επιπλέον, για την απόκτηση της αναγκαίας τεχνογνωσίας, στάσης και εμπειρογνωμοσύνης, όλοι οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης χρειάζονται κατάρτιση σε μη νομικές γνώσεις και δεξιότητες, όπως παρέχονται, για παράδειγμα, από τις επιστήμες της συμπεριφοράς, την ψυχολογία, την ανθρωπολογία, τα οικονομικά και τη γνωστική γλωσσολογία.

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων στη νομική γλώσσα είναι απαραίτητη για να καταστεί δυνατός ο ομαλός διάλογος μεταξύ επαγγελματιών, ο οποίος με τη σειρά του προάγει την αμοιβαία εμπιστοσύνη στις διασυνοριακές δικαστικές διαδικασίες. Η καλή γνώση ξένων γλωσσών βοηθά τους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης να κατανοήσουν αλλοδαπά νομικά συστήματα και έννοιες και αυξάνει τη συμμετοχή σε διασυνοριακές δραστηριότητες κατάρτισης.

Η Επιτροπή υποστηρίζει την προηγμένη και τεχνική κατάρτιση στη νομική γλώσσα για τη συμπλήρωση της σχετικής εθνικής κατάρτισης και ενθαρρύνει τη μίξη γλωσσικών και νομικών πτυχών σε τέτοιου είδους κατάρτιση, η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική.

4.Αυξημένη, ευρύτερη και πιο στοχευμένη κατάρτιση για τους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης

Ένας από τους βασικούς στόχους της ανακοίνωσης του 2011 ήταν η συνολική αύξηση του αριθμού των καταρτισμένων επαγγελματιών του νομικού κλάδου, προκειμένου να δημιουργηθεί η αναγκαία ώθηση. Ο εν λόγω στόχος αποτέλεσε από μόνος του επιτυχημένη κινητήρια δύναμη αλλαγής. Ωστόσο, η αξιολόγηση της στρατηγικής για την κατάρτιση ανέδειξε ορισμένα ζητήματα, όπως τα διαφορετικά αποτελέσματα μεταξύ επαγγελμάτων και χωρών. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια προσέγγιση που θα θέτει νέους και φιλόδοξους (αν και διαφοροποιημένους) στόχους, οι οποίοι θα είναι ειδικότερα προσαρμοσμένοι στις ανάγκες κατάρτισης και στα επίπεδα συμμετοχής των συγκεκριμένων επαγγελμάτων στην κατάρτιση για το ενωσιακό δίκαιο.

Συμμετοχή σε συνεχή κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο στην ΕΕ (%)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ-28, εκτός από 2019: ΕΕ-27, δεδομένου ότι δεν ελήφθησαν στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο· στοιχεία από τις ετήσιες εκθέσεις για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 23 ). 

Συνολικά, περισσότεροι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης θα πρέπει να συμμετέχουν σε κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο, ενώ οι πάροχοι κατάρτισης θα πρέπει να βελτιώσουν την κατάρτιση που προσφέρουν στο ενωσιακό δίκαιο, είτε σε εθνικό είτε σε διασυνοριακό επίπεδο, ανεξάρτητα από το αν (συγ-)χρηματοδοτείται από την ΕΕ ή όχι. Αυτό ισχύει για όλους τους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης που εφαρμόζουν το ενωσιακό δίκαιο, μεταξύ άλλων, κατά κύριο λόγο, δικαστές, εισαγγελείς και δικαστικούς υπαλλήλους, αλλά και επαγγελματίες όπως δικηγόρους, συμβολαιογράφους, δικαστικούς επιμελητές, διαμεσολαβητές, νομικούς διερμηνείς/μεταφραστές, δικαστικούς εμπειρογνώμονες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σωφρονιστικούς υπαλλήλους και επιμελητές κοινωνικής αρωγής.

Ειδικά προσαρμοσμένοι στόχοι

Οι δικαστές και οι εισαγγελείς είναι οι κύριοι εγγυητές της ορθής εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου σε εθνικό επίπεδο 24 . Θα πρέπει να παραμείνουν η κύρια ομάδα-στόχος όσον αφορά την κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο. Οι δικαστές εφαρμόζουν αυτεπαγγέλτως το ενωσιακό δίκαιο, κάνουν πράξη τις αρχές της υπεροχής και του άμεσου αποτελέσματος και παραπέμπουν προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ. Οι εισαγγελείς πρέπει να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν τα σχετικά μέρη του ενωσιακού κεκτημένου στον τομέα της δικαιοσύνης, μεταξύ άλλων τα δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες, την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και τους νέους κανόνες λειτουργίας μετά τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Οι δικαστικοί και εισαγγελικοί υπάλληλοι διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Ορισμένοι υπάλληλοι συμμετέχουν στη σύνταξη και την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, στη διασυνοριακή επίδοση εγγράφων, σε ευρωπαϊκές διαταγές πληρωμής, σε ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψης και σε άλλες διασυνοριακές διαδικασίες. Αυτό απαιτεί ευρύ φάσμα κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο, η οποία θα πρέπει να είναι ειδικά προσαρμοσμένη στις ανάγκες που έχουν εντοπιστεί. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τη δικτύωση όλων των εθνικών και ενωσιακών παρόχων κατάρτισης σε δικαστικούς υπαλλήλους για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την ενίσχυση των εθνικών προσφορών κατάρτισης.

Οι δικηγόροι διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην πρακτική εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου σε πολλές νομικές διαδικασίες, εθνικές ή διασυνοριακές, αστικές, οικογενειακές, διοικητικές ή ποινικές. Επιπλέον, εναπόκειται σ’ αυτούς να εγείρουν ζητήματα ενωσιακού δικαίου σε συγκεκριμένες νομικές καταστάσεις. Πρέπει να είναι ενήμεροι για τις πρόσφατες εξελίξεις στο ενωσιακό κεκτημένο. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην κατάρτιση των ασκούντων ελεύθερη δικηγορία και στους παρόχους κατάρτισής τους.

Οι συμβολαιογράφοι συμβάλλουν στην εξασφάλιση των αποτελεσμάτων του ενωσιακού δικαίου σε τομείς που αφορούν ιδιώτες και επιχειρήσεις, όπως η κληρονομική διαδοχή, η διαμεσολάβηση, η αφερεγγυότητα και η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Αυτό θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται καλύτερα στο περιεχόμενο της κατάρτισης, με παράλληλη ενθάρρυνση της χρήσης διαδραστικών μεθοδολογιών, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής μάθησης.

Οι δικαστικοί επιμελητές συμμετέχουν στη διασυνοριακή εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, για παράδειγμα σε ευρωπαϊκές διαδικασίες μικροδιαφορών και στη διασυνοριακή ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων. Παρόλο που το επαγγελματικό τους καθεστώς και το ιστορικό τους διαφέρουν, περίπου στο ένα τρίτο των κρατών μελών συγκαταλέγονται στους δικαστικούς υπαλλήλους. Χρειάζονται περισσότερη κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο, ώστε να διασφαλίζεται ότι το εφαρμόζουν σωστά στα καθημερινά τους καθήκοντα.

Βελτίωση της κατάρτισης άλλων επαγγελματιών στο ενωσιακό δίκαιο

Για τη διασύνδεση της παρούσας στρατηγικής με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα κατάρτισης για την επιβολή του νόμου (LETS) 25 , είναι χρήσιμη η ανάπτυξη και η προώθηση κοινού εκπαιδευτικού υλικού και κοινών σεμιναρίων κατάρτισης για εισαγγελείς, δικαστές και ανακριτές. Στο πλαίσιο αυτό, η εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ του ΕΔΚΔ και του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κατάρτιση στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (CEPOL) είναι ευπρόσδεκτη και θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω.

Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι και οι επιμελητές κοινωνικής αρωγής αποτελούν νέο κοινό-στόχο, καθώς η κατάρτισή τους είναι ζωτικής σημασίας για την προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά την κράτηση (ιδίως στο πλαίσιο ευρωπαϊκών ενταλμάτων σύλληψης 26 ) και για την εδραίωση του βασικού ρόλου που διαδραματίζουν όσον αφορά την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης στις φυλακές και τη διασφάλιση της επιτυχίας των προγραμμάτων αποκατάστασης. Επιπλέον, πρέπει να γνωρίζουν τις πολιτικές της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τις μεταγωγές κρατουμένων, την αναστολή εκτέλεσης ποινών, τις εναλλακτικές κυρώσεις, την επιτήρηση, τη νομοθεσία σχετικά με τα ναρκωτικά και άλλα ζητήματα στις φυλακές 27 .

Τέλος, άλλοι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης, όπως διαμεσολαβητές 28 , δικαστικοί εμπειρογνώμονες 29 , διαχειριστές διαδικασιών αφερεγγυότητας 30 και νομικοί διερμηνείς/μεταφραστές 31 χρειάζονται ολοένα και περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες για την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου. Η ποιότητα της συμβολής τους στις δικαστικές διαδικασίες θα πρέπει να βελτιωθεί με σχετική κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο.

5.Προώθηση αποτελεσματικών δραστηριοτήτων κατάρτισης υψηλής ποιότητας

Η παροχή δικαστικής κατάρτισης δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Είναι εξίσου ζωτικής σημασίας η κατάρτιση να διαθέτει επαρκώς υψηλή ποιότητα για την επίτευξη των στόχων της. Η ορθή μεθοδολογία παίζει ουσιαστικό ρόλο από τον σχεδιασμό έως την εφαρμογή και την αξιολόγηση. Για να ανταποκριθούν με ευελιξία στις καθημερινές προκλήσεις των επαγγελματιών, οι πάροχοι κατάρτισης πρέπει να παρακολουθούν συνεχώς τις ανάγκες κατάρτισης από τη σκοπιά τόσο των εθνικών όσο και των ευρωπαϊκών ενδιαφερόμενων μερών.

Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να εκτίθενται σε διάφορες μορφές μάθησης: αναλογιστική, εννοιολογική, πειραματική και συγκεκριμένη. Η κατάρτισή τους θα πρέπει να αποτελεί μίξη επιτόπιων δραστηριοτήτων με φυσική παρουσία, εργαλείων ηλεκτρονικής μάθησης και πρακτικής εξάσκησης κατά τη διάρκεια της εργασίας. Οι δραστηριότητες κατάρτισης με φυσική παρουσία (συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών) είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων, καθώς και για την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, καθιστώντας δυνατή τη διεξαγωγή ελεύθερων συζητήσεων σε κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού. Θα πρέπει να ξεκινήσουν εκ νέου μόλις το επιτρέψει η υγειονομική κατάσταση. Επιπλέον, η κατάρτιση σε ενωσιακό επίπεδο θα βοηθήσει να δοκιμαστούν νέες προσεγγίσεις, όπως υβριδικές μορφές (που συνδυάζουν την κατάρτιση με φυσική και ηλεκτρονική παρουσία) και η διεπαγγελματική κατάρτιση με φυσική παρουσία σε διάφορα συναφή θέματα.

Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται διάφορα προσβάσιμα εργαλεία και μορφές κατάρτισης, ώστε να προσαρμόζονται στη διαθεσιμότητα και την πολυμορφία των εκπαιδευομένων. Η κατάρτιση θα πρέπει να αξιοποιεί καλύτερα τις νέες τεχνολογίες 35 για να προσεγγίζει ένα ευρύτερο κοινό και να επιτυγχάνει καλύτερη ποιότητα. Η ανάγκη αυτή ενισχύεται από τη συνεχιζόμενη πανδημία και τη μετάβαση από τις δραστηριότητες με φυσική παρουσία στην ηλεκτρονική κατάρτιση.

Η ηλεκτρονική μάθηση κορυφαίας ποιότητας και η πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς πόρους σχετικά με το ενωσιακό δίκαιο θα πρέπει να αποτελούν πραγματικότητα για όλους τους επαγγελματίες. Θα πρέπει να συμπληρώνουν και να πολλαπλασιάζουν τα οφέλη των δραστηριοτήτων με φυσική παρουσία, με ενημερωμένο υλικό και μεμονωμένα εργαλεία εκμάθησης, ώστε να γίνεται η βέλτιστη δυνατή χρήση της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

Οι δραστηριότητες σε εθνικό επίπεδο δεν μπορούν να έχουν τον ίδιο αντίκτυπο με τις διασυνοριακές δραστηριότητες. Οι γενικές και εξειδικευμένες διασυνοριακές ανταλλαγές δικαστών, εισαγγελέων και προέδρων δικαστηρίων εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητα. Ενισχύουν την κοινή ευρωπαϊκή δικαστική κουλτούρα, οικοδομούν εμπιστοσύνη και προωθούν την ομοιόμορφη εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου. Οι ανταλλαγές θα πρέπει να προσφέρουν απτή προστιθέμενη αξία στους συμμετέχοντες και να αποφέρουν πολλαπλασιαστικά οφέλη στο επαγγελματικό περιβάλλον.

Κάθε κατάρτιση πρέπει να αποδεικνύει ότι έχει επιτύχει τους στόχους της. Η αξιολόγηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη —πέραν του επιπέδου ικανοποίησης των εκπαιδευομένων— την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, την αλλαγή στάσης και τον αντίκτυπο στις επαγγελματικές επιδόσεις 36 .

6.Ενίσχυση της δικαστικής κατάρτισης για νέους επαγγελματίες

Οι νέοι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης θα πρέπει να λαμβάνουν βασική εκπαίδευση για το νομικό σύστημα και τη νομική κουλτούρα της ΕΕ κατά τη διάρκεια της αρχικής τους κατάρτισης 40 . Αυτό αναμένεται να τους βοηθήσει στην πρακτική κατανόηση του ρόλου του ενωσιακού δικαίου στα εθνικά νομικά συστήματα, του κεκτημένου στον τομέα του κράτους δικαίου, αλλά και του ρόλου τους ως Ευρωπαίων επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης. Ως εκ τούτου, κατά την αρχική κατάρτιση (όπου υπάρχει), θα πρέπει να αφιερώνεται επαρκής χρόνος σε καλής ποιότητας κατάρτιση στο ενωσιακό δίκαιο, στα θεμελιώδη δικαιώματα, στο κράτος δικαίου, στην «άσκηση δικαστικών καθηκόντων» και στις γλωσσικές δεξιότητες. Η κατάρτιση σχετικά με τα συστημικά στοιχεία του ενωσιακού δικαίου 41 θα πρέπει να είναι τυποποιημένη.

7.Ενίσχυση της κοινής ευθύνης

Η ευθύνη για τη δικαστική κατάρτιση επιμερίζεται μεταξύ των κρατών μελών, των παρόχων κατάρτισης, των εθνικών και ευρωπαϊκών οργανώσεων επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης και της ΕΕ. Απαιτείται μεγαλύτερη δέσμευση όλων των ενδιαφερομένων.

Πρωταρχική ευθύνη έχουν τα εθνικά ενδιαφερόμενα μέρη

Οι εθνικοί πάροχοι κατάρτισης, τα υπουργεία δικαιοσύνης, τα δικαστικά και εισαγγελικά συμβούλια και οι αρχές που είναι αρμόδιες για τα νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα αποτελούν βασικούς παράγοντες για να εξασφαλιστεί ότι η παροχή κατάρτισης ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επαγγελματιών. Πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι, τόσο δημοσιονομικοί, όσο και σε προσωπικό για την οργάνωση της κατάρτισης και σε χρόνο για τη συμμετοχή των επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης. Ο καθορισμός υποχρεωτικών ποσοστώσεων για την κατάρτιση μπορεί να διασφαλίσει ότι αυτή αντιμετωπίζεται ως μέρος των τακτικών ρυθμίσεων εργασίας. Οι πληροφορίες σχετικά με την παροχή κατάρτισης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο πρέπει να διαδίδονται προορατικά και να υποστηρίζεται η συμμετοχή.

Οι επιφανείς και πεπειραμένοι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαμόρφωση ουσιαστικής κουλτούρας κατάρτισης. Απαιτείται αλλαγή στάσης για να καταστούν οι δικαστικοί και επαγγελματικοί φορείς μαθησιακοί οργανισμοί, στους οποίους η κατάρτιση θεωρείται επένδυση και όχι διάσπαση της προσοχής από την καθημερινή εργασία.

Δίκτυα εμπειρογνωμόνων σε θέματα ενωσιακού δικαίου

Οι επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης δεν είναι υποχρεωμένοι να κατέχουν όλες τις λεπτομέρειες του ενωσιακού δικαίου, αλλά οφείλουν να συμμορφώνονται μ’ αυτό όταν προκύπτει ανάγκη. Θα πρέπει να μπορούν να βασίζονται σε ομοτίμους τους που θα μπορούν να τους παρέχουν εμπειρογνωμοσύνη και βοήθεια σχετικά με το ενωσιακό δίκαιο με πλήρη δικαστική ανεξαρτησία και που θα ανήκουν σε δίκτυο που δημιουργείται για τον σκοπό αυτό σε εθνικό επίπεδο. Αυτή είναι η αναγνωρισμένη προστιθέμενη αξία των εθνικών δικτύων δικαστικών συντονιστών ενωσιακού δικαίου.

Ο μοναδικός ρόλος του Ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών

Το ΕΔΚΔ είναι το πλέον κατάλληλο για να συντονίζει, μέσω των μελών του, τις εθνικές δραστηριότητες κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο και για να εκπονεί διασυνοριακή κατάρτιση για δικαστές και εισαγγελείς, συμπεριλαμβανομένων των ανταλλαγών 43 . Οι εννέα «αρχές της δικαστικής κατάρτισης» 44 καθίστανται καθολικό σημείο αναφοράς για την καλή δικαστική κατάρτιση. Χρειάζεται σταθερή και κατάλληλη χρηματοδότηση.

Οι παράγοντες σε επίπεδο ΕΕ είναι σημαντικοί πολλαπλασιαστές

Η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου (ERA) και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης (EIPA, Λουξεμβούργο) συμβάλλουν στην παγίωση των γνώσεων σχετικά με το ενωσιακό δίκαιο. Θα πρέπει να ενισχύσουν περαιτέρω την παροχή κατάρτισης, να εξασφαλίσουν την ποιότητα των δραστηριοτήτων τους και να προωθήσουν τη δυνατότητα μεταφοράς των αποτελεσμάτων τους.

Τα δίκτυα επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης, όπως το Συμβούλιο των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (CCBE) για τους δικηγόρους, οι Συμβολαιογράφοι της Ευρώπης (CNUE) για τους συμβολαιογράφους και η Ευρωπαϊκή Ένωση Δικαστικών Υπαλλήλων (UEHJ) για τους δικαστικούς επιμελητές, διαδραματίζουν επίσης καίριο ρόλο στη βελτίωση της κατάρτισης στο ενωσιακό δίκαιο. Έχουν ουσιαστική σημασία για την πλήρη εφαρμογή της παρούσας στρατηγικής, καθώς διασφαλίζουν ότι το εκπαιδευτικό υλικό αξιοποιείται και επαναχρησιμοποιείται από τα μέλη τους, και καθώς προωθούν την ανάπτυξη δραστηριοτήτων κατάρτισης σε εθνικό επίπεδο. Η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ παρόχων κατάρτισης από διαφορετικά κράτη μέλη θα τους επιτρέψει να εξετάσουν τα κενά στην παρεχόμενη κατάρτιση, να καινοτομήσουν και να αξιοποιήσουν ορθές πρακτικές με αποδεδειγμένα αποτελέσματα.

Τα ευρωπαϊκά δίκτυα επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης που επικεντρώνονται σε επιμέρους τομείς του ενωσιακού δικαίου διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ως πολλαπλασιαστές.

Στήριξη από την Επιτροπή

Η Επιτροπή θα στηρίξει υψηλής ποιότητας έργα κατάρτισης με ευρωπαϊκή διάσταση, μέσω του προγράμματος «Δικαιοσύνη» και άλλων σχετικών μηχανισμών χρηματοδότησης 45 . Θα στηρίξει την κατάρτιση των πολλαπλασιαστών, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτών, και θα ενισχύσει διασυνοριακές κοινοπραξίες παρόχων κατάρτισης. Θα τονώσει περαιτέρω το έργο των δικτύων που εμπλέκονται στον τομέα, θα ενθαρρύνει τη συνεργασία τους μέσω διασκέψεων και θα προωθήσει τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και της διαδικτυακής πύλης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

Η Επιτροπή θα στηρίξει έργα που καλύπτουν τομείς προτεραιότητας της ΕΕ, δοκιμάζουν νέες ιδέες και ανταποκρίνονται σε ειδικές ad hoc ανάγκες. Θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην αξιολόγηση των αναγκών κατάρτισης και στη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων. Θα απαιτήσει από τους παρόχους που επωφελούνται από τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες για να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα της κατάρτισης στον χρόνο και άλλα αποτελέσματα. Θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που προβλέπει ο δημοσιονομικός κανονισμός για να απλουστεύσει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων και διαχείρισης των επιχορηγήσεων 46 .

Στόχευση επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης εκτός ΕΕ

Η ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση επικεντρώνεται στους επαγγελματίες του τομέα απονομής δικαιοσύνης στην ΕΕ. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, η συνεργασία έχει επεκταθεί στις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες για προσχώρηση στην ΕΕ, καθώς και σε άλλες χώρες που είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον να εξοικειωθούν με τη δικαστική κουλτούρα της ΕΕ 47 προκειμένου να βελτιώσουν τη λειτουργία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης τους. Συγκεκριμένα, η κατάρτιση σχετικά με το κεκτημένο στο κράτος δικαίου είναι απαραίτητη για τις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες 48 , δεδομένου ότι πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις εργασίες προώθησης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, προκειμένου να προετοιμαστούν για την προσχώρησή τους στην ΕΕ 49 .

Η Επιτροπή ενθαρρύνει ιδιαίτερα τη συμμετοχή επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης από την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων σε διασυνοριακή δικαστική κατάρτιση. Η στήριξη της ΕΕ στην εν λόγω περιοχή αποσκοπεί στη διασφάλιση συνοχής και βιωσιμότητας, καθώς και στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, με βάση μια ορθή εκτίμηση των αναγκών κατάρτισης και μια προσέγγιση προσανατολισμένη στα προβλήματα (και όχι στους χορηγούς). Η διαρθρωτική συνεργασία των παρόχων δικαστικής κατάρτισης στα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και με την ΕΕ. Κατά περίπτωση, αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την εδραίωση του ρόλου του ΕΔΚΔ, το οποίο αποτελεί κόμβο εμπειρογνωμοσύνης και θα μπορούσε να στηρίξει την ανάπτυξη ικανοτήτων και τη βελτίωση των μεθοδολογιών.

Θα μπορούσαν να αναζητηθούν περαιτέρω συνέργειες με χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ πρωτοβουλίες δικαστικής κατάρτισης σε άλλες χώρες εκτός ΕΕ, ιδίως στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, με σκοπό τη συμβολή στην ενίσχυση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου 50 .

Βιωσιμότητα

Θα ενθαρρυνθεί ιδιαίτερα η διάδοση, εφαρμογή, επαναχρησιμοποίηση, επικαιροποίηση και προσαρμογή στο εθνικό πλαίσιο των εκπαιδευτικών ενοτήτων, πακέτων και δημοσιεύσεων κατάρτισης, π.χ. εγχειριδίων και κατευθυντήριων γραμμών, όπως αυτά καταρτίζονται με την υποστήριξη από κονδύλια της ΕΕ 51 και ανταλλάσσονται μεταξύ παρόχων κατάρτισης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, καθώς και η κατάρτιση που στοχεύει σε πολλαπλασιαστές, όπως οι εκπαιδευτές.

Παρακολούθηση

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο της κατάρτισης των επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης στο ενωσιακό δίκαιο. Θα εξετάσει από κοινού με τα ενδιαφερόμενα μέρη τρόπους βελτίωσης της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων.

8.Συμπέρασμα

Η παρούσα στρατηγική για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2021-2024 καθορίζει το πλαίσιο για μια φιλόδοξη δέσμη βασικών δράσεων με στόχο την προώθηση της ορθής και αποτελεσματικής εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου. Αποσκοπεί στην εδραίωση κοινής ευρωπαϊκής δικαστικής κουλτούρας με βάση το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχία της στρατηγικής, η Επιτροπή καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη —υπουργεία δικαιοσύνης, δικαστικά και εισαγγελικά συμβούλια, συμβούλια αυτορρυθμιζόμενων επαγγελμάτων, ευρωπαϊκές ενώσεις επαγγελματιών του τομέα απονομής δικαιοσύνης, παρόχους κατάρτισης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ— να δεσμευτούν για την επίτευξη των ποσοτικών και ποιοτικών στόχων της.

Η Επιτροπή θα παρακολουθεί τακτικά την εφαρμογή της στρατηγικής και θα συνεργάζεται με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να εξασφαλίσει την απαιτούμενη πολιτική στήριξη για την επίτευξη των στόχων.

(1)

     Άρθρο 81 παράγραφος 2 στοιχείο η) και άρθρο 82 παράγραφος 1 στοιχείο γ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(2)

     COM(2011) 551 final.

(3)

     Judicial training in the EU Member States (Δικαστική κατάρτιση στα κράτη μέλη της ΕΕ), μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [IPOL-JURI-ET(2011)453.198].

(4)

     Evaluation of the 2011-2020 European judicial training strategy (Αξιολόγηση της στρατηγικής για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2011-2020), έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [SWD(2019) 380].

(5)

     Εκθέσεις της Γενικής Διεύθυνσης Δικαιοσύνης και Καταναλωτών της Επιτροπής.

(6)

      https://ec.europa.eu/info/consultations/training-justice-professionals-eu-law-evaluation_el .

(7)

     Ανακοινώσεις της Επιτροπής, Ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης — Στρατηγικό σχέδιο δράσης [COM(2019) 343 final] και Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM (2020) 580 final].

(8)

     Βλ. τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων, την οδηγία για την επιβολή του νόμου και την πρόσφατη νομολογία του ΔΕΕ, π.χ. απόφαση της 8ης Απριλίου 2014, Digital Rights, συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-293/12 και C-594/12· απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου 2016, Tele2 Sverige, C-203/15.

(9)

     Ανακοίνωση της Επιτροπής, Strategy to reinforce the application of the Charter of Fundamental Rights in the EU (Στρατηγική ενίσχυσης της εφαρμογής του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στην ΕΕ) [COM(2020) 711 final].

(10)

     Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής Digitalisation of justice in the EU (Ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην ΕΕ) [COM (2020) 710 final].

(11)

     Συμπεράσματα του Συμβουλίου Πρόσβαση στη δικαιοσύνη — αξιοποίηση των ευκαιριών της ψηφιοποίησης (2020/C 342 I/01).

(12)

     Ανακοίνωση της Επιτροπής, Στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των θυμάτων (2020-2025) [COM (2020) 258 final].

(13)

     Επικείμενη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού (θα εγκριθεί το 2021).

(14)

     Βλ. τον οδηγό της Διεθνούς Επιτροπής Νομικών με θέμα Women’s access to justice for gender-based violence (Πρόσβαση των γυναικών στη δικαιοσύνη για τη βία με βάση το φύλο): http://www.icj.org/wp-content/uploads/2016/03/Universal-Womens-accesss-to-justice-Publications-Practitioners-Guide-Series-2016-ENG.pdf .

(15)

     Διά βίου επαγγελματική κατάρτιση.

(16)

     Σ’ αυτήν περιλαμβάνεται η κατάρτιση στους μοναδικούς μηχανισμούς συνεργασίας για την επιβολή της νομοθεσίας, π.χ. στο πλαίσιο του κανονισμού σχετικά με τη συνεργασία για την προστασία των καταναλωτών [κανονισμός (ΕΕ) 2017/2394].

(17)

     Π.χ. ανέντιμοι έμποροι που καταφεύγουν σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, μαζικές ακυρώσεις πτήσεων χωρίς να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα των καταναλωτών στην επιστροφή των χρημάτων.

(18)

     Ανακοίνωση της Επιτροπής, Μακροπρόθεσμο σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της εφαρμογής και της επιβολής των κανόνων της ενιαίας αγοράς [COM(2020) 94 final].

(19)

     Ανακοίνωση της Επιτροπής, Προστασία των ενδοενωσιακών επενδύσεων [COM(2018) 547 final].

(20)

     Π.χ. κυβερνοεπιθέσεις στον κλάδο της υγείας, εμπόριο παραποιημένων φαρμάκων, απάτη σχετικά με προστατευτικό εξοπλισμό ή τεστ COVID-19 και παράνομη διάθεση υγειονομικών αποβλήτων.

(21)

      https://www.cepol.europa.eu/media/news/cepol-issues-fast-track-needs-analysis-impact-covid-19-law-enforcement-training .

(22)

     Δηλ. το σύνολο των δικαστικών δεξιοτήτων και στάσεων.

(23)

     Βλ. υποσημείωση 5 και την έκθεση του 2020· https://ec.europa.eu/info/law/cross-border-cases/training-legal-practitioners-and-training-practices_el .

(24)

     Αφορά όλα τα δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών.

(25)

     Βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής COM(2013) 172.

(26)

     Βλ. απόφαση της 5ης Απριλίου 2016, PPU Aranyosi και Căldăraru, C-404/15 και C-659/15, απόφαση της 25ης Ιουλίου 2018, PPU ML, C-220/18, και απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2019, Dorobantu, C-128/18.

(27)

     Θεματολόγιο και σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2021-2025) [COM (2020) 606].

(28)

     Οδηγία 2008/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2008, για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (ΕΕ L 136 της 24.5.2008, σ. 3).

(29)

     Συμπεράσματα του Συμβουλίου και σχέδιο δράσης για τα επόμενα βήματα με στόχο τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Εγκληματολογικού Χώρου (10128/16).

(30)

     Κανονισμός (EE) 2015/848 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2015, περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας (ΕΕ L 141 της 5.6.2015, σ. 19) και οδηγία (ΕΕ) 2019/1023 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, περί πλαισίου για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών, καθώς και περί μέτρων βελτίωσης των διαδικασιών αυτών, και για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2017/1132 (Οδηγία για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα) (ΕΕ L 172 της 26.6.2019, σ. 18).

(31)

     Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία (ΕΕ L 280 της 26.10.2010, σ. 1).

(32)

     Οι δυσκολίες στη συλλογή δεδομένων θα ληφθούν υπόψη κατά την παρακολούθηση της κατάρτισης των δικηγόρων.

(33)

     Η Επιτροπή χαιρετίζει την απόφαση του ΕΔΚΔ να επεκτείνει το κοινό-στόχο του στους δικαστικούς και εισαγγελικούς υπαλλήλους.

(34)

     Σημερινά μέλη της ΕΕ: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Γερμανία, Εσθονία, Ισπανία, Φινλανδία, Γαλλία, Κροατία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Λετονία, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία και Σουηδία.

(35)

     Π.χ. εκπαίδευση με εικονική φυσική παρουσία: διαδραστική εικονική αίθουσα διδασκαλίας· εικονική πραγματικότητα: εικονικό περιβάλλον κατάρτισης προσβάσιμο με ψηφιακές συσκευές· επαυξημένη πραγματικότητα: πραγματικό περιβάλλον, του οποίου τα στοιχεία επαυξάνονται με πληροφορίες παραγόμενες από υπολογιστή· μικτή πραγματικότητα: εικονικά στοιχεία προστίθενται στον πραγματικό κόσμο.

(36)

     Βλ. ΕΔΚΔ, Guidelines for the evaluation of judicial training practices (Κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση των πρακτικών δικαστικής κατάρτισης): https://bit.ly/2UDmqtX .

(37)

      https://e-justice.europa.eu/fileDownload.do?id=b9734471-2e0b-40cb-a3b8-d3a8cd9c6bbd .

(38)

      http://www.ejtn.eu/PageFiles/11019/JUST_EL-TRA-00.pdf .

(39)

      https://e-justice.europa.eu/content_european_training_platform-37158-el.do .

(40)

     Κατάρτιση για μελλοντικούς ή νεοδιορισθέντες επαγγελματίες.

(41)

     Γενικές αρχές του ενωσιακού δικαίου και μέσα έννομης προστασίας, ρόλος του ΔΕΕ, τρόπος λειτουργίας της δικαστικής συνεργασίας, πού υπάρχουν σχετικές πληροφορίες και έντυπα κ.λπ.

(42)

     Το πρόγραμμα AIAKOS φέρνει κοντά μελλοντικούς ή νεοδιορισθέντες δικαστές από διάφορα κράτη μέλη σε έναν οργανισμό δικαστικής κατάρτισης ή σε δικαστήρια/εισαγγελίες, με σκοπό την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης των διαφόρων ευρωπαϊκών δικαστικών παραδόσεων και συστημάτων και την αύξηση της ευαισθητοποίησής τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή διάσταση των (μελλοντικών) εργασιών τους.

(43)

     Συμπεράσματα του Συμβουλίου, Κατάρτιση των ασκούντων νομικά επαγγέλματα: θεμελιώδες εργαλείο για την παγίωση του ενωσιακού κεκτημένου (2014/C 443/04).

(44)

      https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52014XG1211(01)&from=EN . 

(45)

     Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται οι προτάσεις της Επιτροπής για κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) [COM(2018) 382], για τη θέσπιση του προγράμματος «Erasmus»: το πρόγραμμα της Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό [COM(2018) 367], για τη θέσπιση του προγράμματος «Δικαιώματα και αξίες» (2021-2027) [COM(2018) 383], για τη θέσπιση Προγράμματος για το Περιβάλλον και τη Δράση για το Κλίμα (LIFE) [COM(2018) 385], για τη θέσπιση του προγράμματος της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης [COM(2018) 386] και για τη θέσπιση του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ) [COM(2018) 465].

(46)

     Βλ. υποσημείωση 4 (σ. 44).

(47)

     Κοινή ανακοίνωση, Επανεξέταση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας [JOIN(2015) 50 final]· Πολιτική για την Ανατολική Εταιρική Σχέση μετά το 2020: Ενίσχυση της ανθεκτικότητας — μια ανατολική εταιρική σχέση που αποφέρει αποτελέσματα για όλους [JOIN(2020) 7 final].

(48)

     Ανακοίνωση της Επιτροπής, Ενίσχυση της διαδικασίας προσχώρησης — Μια αξιόπιστη προοπτική της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια [COM(2020) 57 final].

(49)

     Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τη διεύρυνση και τη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης (7002/20).

(50)

     Προς μια ολοκληρωμένη στρατηγική με την Αφρική [JOIN(2020) 4 final]· Λατινική Αμερική και Καραϊβική: συνένωση δυνάμεων για ένα κοινό μέλλον [JOIN(2019) 6 final].

(51)

     Π.χ. Training guide on the rule of law for judges and prosecutors (Οδηγός κατάρτισης σχετικά με το κράτος δικαίου για δικαστές και εισαγγελείς) ( http://www.ejtn.eu/PageFiles/16144/2019-056-Training%20guide-v5_FINAL.pdf )· Rule of law in Europe – perspectives from practitioners and academics (Κράτος δικαίου στην Ευρώπη — απόψεις επαγγελματιών και ακαδημαϊκών) ( http://www.ejtn.eu/PageFiles/16144/2019-056-RoL%20Manual-170x240-WEB_FINAL.pdf )· EU environmental law training package (Δέσμη κατάρτισης στο ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο) ( https://ec.europa.eu/environment/legal/law/training_package.htm ).